Zysk nadzwyczajny i ubytek nadwyżki całkowitej…
advertisement
1 Witam Państwa na wykładzie z PODSTAW POLITYKI GOSPODARCZEJ, :)… 2 Bogusław Czarny KSAP –NBP 2012 POLITYKA GOS PODARCZA I. PLAN ZAJĘĆ 1. Cele państwa w gospodarce (efektywność i sprawiedliwość). 2. Ochrona konkurencji. 3. Ochrona konkurencji/Kontrola efektów zewnętrznych. 4. Kontrola efektów zewnętrznych. 5. Dobra publiczne i kłopoty z informacją. 6. Produkt Krajowy Brutto a inne mierniki poziomu życia I. 7. Produkt Krajowy Brutto a inne mierniki poziomu życia II. 8. Model AD-AS i analiza polityki makroekonomicznej państwa. 9. Spory o politykę makroekonomiczną. 10. Państwo a ład instytucjonalny w gospodarce (przykład zmiany ustroju gospodarczego w Polsce u schyłku XX wieku). II. SPOSÓB PROWADZENIA ZAJĘĆ Zajęcia mają charakter konwersatorium. Przed zajęciami słuchacze powinni zapoznać się z literaturą. Warszawa, 11 maja 2012 r. Bogusław Czarny 3 OCHRONA KONKURENCJI 4 Ludzie nie zawsze są zadowoleni z wyników działania rynku. Jego ZAWODNOŚĆ (ang. MARKET FAILURE) sprawia, że państwo – w imię efektywności i sprawiedliwości - interweniuje, zmieniając rynkowe rozstrzygnięcie kwestii: „Co, jak i dla kogo jest wytwarzane”. Dotyczy to pojedynczych rynków (np. państwo kontroluje monopole, chroni środowisko, buduje drogi, bada jakość piwa w sklepach, a także całej gospodarki (np. państwo prowadzi politykę pieniężną, zwalcza bezrobocie). MY - NA RAZIE - ZAJMIEMY SIĘ DZIAŁANIAMI PAŃSTWA NA POJEDYNCZYCH RYNKACH... 5 W imię EFEKTYWNOŚCI (GŁÓWNIE) państwo m. in. zapobiega MONOPOLIZACJI, kontroluje EFEKTY ZEWNĘTRZNE, wspiera powstawanie DÓBR PUBLICZNYCH, zwalcza KŁOPOPOTY Z INFORMACJĄ trapiące sprzedawców i nabywców. 6 Pierwszą formą zawodności rynku, którą omówimy, jest MONOPOLIZACJA. MONOPOL CZYSTY to jedyny producent dobra, który w dodatku nie jest zagrożony pojawieniem się innych producentów. Na zmonopolizowanym rynku BARIERY WEJŚCIA uniemożliwiają konkurentom podjęcie produkcji. 7 Monopol czysty to jedyny producent dobra, który w dodatku nie jest zagrożony pojawieniem się innych producentów. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsiębiorstw wytwarzających taki sam produkt. Na opanowanym przezeń rynku nie występują duze korzyści skali. 8 Zmieniając wielkość produkcji, monopol wpływa na cenę. W efekcie zwykle MONOPOLE PRODUKUJĄ MNIEJ I SPRZEDAJĄ DROŻEJ niż miałoby to miejsce, gdyby w opanowanej przez monopol gałęzi trwała konkurencja. 9 GAŁĄŹ, W KTÓREJ PANUJE KONKURENCJA, WYTWARZA QC. MC, P P*● C ● MR=P! A MC 0 ● B D QC Q Mała firma jest mała, więc przyrost jej produkcji też jest mały i nie powoduje spadku ceny rynkowej, P. 10 GAŁĄŹ, W KTÓREJ PANUJE KONKURENCJA, WYTWARZA QC. MC, P MR=P! A MC D 0 QC Q Mała firma jest mała, więc przyrost jej produkcji też jest mały i nie powoduje spadku ceny rynkowej, P. Małym firmom opłaca się zwiększać produkcję do QC. Dopiero wtedy przyrost utargu całkowitego, TR (ang. total revenue), czyli utarg krańcowy, MR (ang. marginal revenue), RÓWNY CENIE, P (ang. price) spada poniżej kosztu wytworzenia kolejnej jednostki dobra, czyli poniżej kosztu krańcowego, MC (ang. marginal cost). Podobnie, jak gałąź wolnokonkurencyjna zwiększając produkcję, monopolista powoduje spadek ceny, P. Ponieważ monopol nie różnicuje ceny, jego utarg krańcowy, MR, NIE JEST JUŻ RÓWNY CENIE, P, LECZ JEST OD NIEJ MNIEJSZY (MR<P)... Q 1 2 3 4 5 6 7 8 9 P 9 8 7 6 5 4 3 2 1 TR MR 9 16 21 24 25 24 21 16 9 9 7 5 3 1 -1 -3 -5 -7 TC 3 4 6 10 15 24 35 48 63 MC 3 1 2 4 5 9 11 13 15 TP 6 12 15 14 10 0 -14 -32 -54 MC, MR, P MC MR 0 QM QC D Q 12 GAŁĄŹ ZMONOPOLIZOWANA WYTWARZA QM. MC, MR, P P1 B C A D MR 0 QM QC MC DD Q To, iż na zmonopolizowanym rynku MR<P sprawia, że zwykle MONOPOLE PRODUKUJĄ MNIEJ (QM<QC) I SPRZEDAJĄ DROŻEJ (P1>MC) niż w sytuacji, w której w opanowanej przez monopol gałęzi trwałaby konkurencja. Na rysunku powyżej efektem jest ubytek nadwyżki całkowitej (pole BAD) i zysk nadzwyczajny (pole ABP1C). 13 Osobnym rodzajem strat spowodowanych monopolizacją jest tzw. NIEEFEKTYWNOŚĆ X monopoli. Brak presji konkurencji sprawia, że DANĄ WIELKOŚĆ PRODUKCJI MONOPOLISTA PRODUKUJE DROŻEJ NIŻ UCZYNIŁYBY TO PRZEDSIĘBIORSTWA WOLNOKONKU-RENCYJNE. Innymi słowy, linie kosztów monoplisty są położone wyżej niż miałoby to miejsce w warunkach konkurencji. Także koszt działań monopolistów, których celem jest zachowanie i umocnienie dominującej pozycji na rynku [chodzi o POGOŃ ZA RENTĄ, (ang. rent-seeking), czyli np. o koszt lobbingu] stanowi ważną część strat powodowanych monopolizacją. Różne instytucje prowadzą politykę ochrony konkurencji: 14 STANY ZJEDNOCZONE Federal Trade Commission + Antitrust Division of the Justice Department POLSKA Od stycznia 1987 r. Urząd Antymonopolowy, a obecnie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który działa w oparciu o ustawę z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (zob. http://www.uokik.gov.pl/). 15 FORMY POLITYKI ANTYMONOPOLOWEJ (POLITYKI OCHRONY KONKURENCJI). 1. Kontrola już istniejących przedsiębiorstw „dysponujących siłą monopolistyczną”, czyli zdolnych – poprzez zmniejszenie produkcji – podbijać cenę wytwarzanego dobra. 2. Niedopuszczanie do powstawania nowych przedsiębiorstw „dysponujących siłą monopolistyczną”. 16 KONTROLA JUŻ ISTNIEJĄCYCH MONOPOLI Państwo np. zwalcza ZMOWY CENOWE (ang. price fixing) i DRAPIEŻNE CENOTWÓRSTWO (ang. predatory pricing). Do zmowy cenowej dochodzi, gdy kilka wielkich przedsiębiorstw zmniejsza produkcję i uzgadnia cenę, zaprzestając stosowania jej jako narzędzia konkurencji. Natomiast drapieżnym cenotwórstwem jest ustalanie ceny poniżej kosztów produkcji w celu wyparcia konkurentów z gałęzi. 17 W ramach polityki antymonopolowej państwo zwalcza także WYKORZYTYWANIE przez wielkie przedsiębiorstwa ich UPRZYWILEJOWANEJ POZYCJI RYNKOWEJ, a także OGRANICZANIE PRZEZ NIE DOSTĘPU KONKURENTÓW DO RYNKU. 18 Konkurencji nie można chronić w sposób schematyczny. Np., wyobraź sobie deregulację i wpuszczenie na rynek usług pocztowych nowego producenta. Zapewne zajmie się on produkcją jedynie najbardziej rentownych rodzajów usług na rynku (np. tania dostawa paczek w wielkich miastach), ignorując mniej dochodowe segmenty rynku (np. droga dostawa paczek na odległych terenach wiejskich!). To się nazywa SPIJANIE ŚMIETANKI (ang. cream skimming). 19 Konkurencji nie można chronić w sposób schematyczny. SPIJANIE SMIETANKI polega na wchodzeniu jedynie na opłacalne segmenty rynku, co powoduje zmniejszenie korzyści dotychczasowych producentów. SPIJANIE ŚMIETANKI może spowodować, że – obciążony przez państwo obowiązkiem obsługi całego terytorium kraju po tej samej cenie - państwowy monopol utraci rentowność. 20 Listy z blaszką będą funkcjonować do 2013 roku Przepisy prawa pocztowego powodują, że operatorzy sztucznie zwiększają ciężar przesyłek ważących poniżej 50 g. UKE twierdzi, że to nieracjonalne i chce szybszego otwarcia pocztowego rynku. Coraz częściej prywatni operatorzy sugerują swoim klientom dokonanie samodzielnego zwiększenia wagi przesyłki poprzez wrzucenie do niej elementu obciążającego. Dotychczas najczęstszą metodą zwiększania wagi kopert było przymocowywanie do nich przez operatora metalowych lub tekturowych elementów. Operatorzy pocztowi przyjmują przesyłki z korespondencją o masie poniżej 50 g, jednak prawo pocztowe nakłada na nich obowiązek pobierania w takich sytuacjach opłaty w wysokości co najmniej 5,25 zł. Poczta Polska, jako jedyny podmiot działający na rynku, może doręczać taką korespondencję bez pobierania dodatkowej opłaty. Prywatni operatorzy pocztowi dociążają więc zbyt lekkie przesyłki, obchodząc w ten sposób niewygodne przepisy prawa pocztowego. -Niezależne firmy specjalizujące się w dociążaniu korespondencji działają na zlecenie nadawców w ten sposób, że korespondencja trafiająca do prywatnych operatorów w celu dalszego przemieszczenia ma wagę pow. 50 g - tłumaczy Marek Sadowski z firmy PAF, operatora pocztowego. Zdaniem Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE), już sama czynność przyjmowania przesyłek z korespondencją o masie do 50 g za opłatę niższą niż 5,25 zł stanowi naruszenie prawa pocztowego. Późniejsze dociążenie ich nie ma znaczenia. - Od początku przewidywaliśmy możliwość takiej wykładni przepisu - tłumaczy Kamil Kwieciński z Posteo. Świadomość nadawców jest wystarczająca, aby współpraca z naszą firmą odbywała się w sposób nienaruszający przepisów prawa pocztowego – dodaje Kamil Kwieciński. -Przyjęcie, przemieszczenie i doręczenie przez operatora przesyłki obciążonej nie stanowi naruszenia przepisów prawa pocztowego - mówi Rafał Brzoska, prezes Zarządu InPost. -Zdaniem prezesa UKE, naruszanie art. 47 prawa pocztowego jest następstwem nieracjonalności tego przepisu. Ze stanowiskiem UKE trudno zgodzić się Poczcie Polskiej. Nieuczciwa konkurencja Przepisy wprowadzające minimalną cenę dla konkurentów Poczty Polskiej powodują, że opłata za przesyłkę listową poniżej 50 gramów jest dla operatora prywatnego 2,5 razy większa. (cd. na następnym slajdzie) (cd . z poprzedniego slajdu) 21 w tym zakresie z Pocztą Polską jest nieopłacalne - tłumaczy Michał Czeredys, wiceprezes Zarządu spółki Inforsys. Zdaniem UKE zmusza to operatorów do działania nakierowanego na obejście prawa. Sytuacja nie sprzyja rozwojowi uczciwej i efektywnej konkurencji. -UKE wielokrotnie sygnalizował ministrowi infrastruktury, że rynek usług pocztowych rozwija się w Polsce dynamicznie i wymaga zmian. Jeśli monopol Poczty Polskiej będzie utrzymywany, trudno będzie nam działać jako urzędowi regulacyjnemu - uważa Jacek Strzałkowski, rzecznik UKE. Zgodnie z trzecią dyrektywą pocztową Parlamentu Europejskiego, pełna liberalizacja rynku pocztowego ma nastąpić w 2011 roku, a w niektórych państwach UE, w tym w Polsce, dopiero w 2013 roku. -Państwa członkowskie mogą podjąć decyzje o otwarciu tego rynku wcześniej – tłumaczy Jacek Strzałkowski. Po wejściu w życie III Dyrektywy pocztowej w Ministerstwie Infrastruktury rozpoczęto prace nad zmianą w prawie pocztowym. -- Założenia do nowej ustawy prawo pocztowe zostaną poddane pod koniec 2008 r. ocenie uczestników rynku - mówi Mikołaj Karpiński, rzecznik Ministerstwa Infrastruktury. Tracą prywatni operatorzy Z kolei Marek Sadowski uważa, że na monopolu Poczty tracą prywatni operatorzy, którzy ponoszą koszty dociążania przesyłek, ich klienci oraz sama Poczta Polska, która z braku konkurencji nie ma motywacji do zmian. Jednak obszar zastrzeżony dla państwowego operatora został wprowadzony po to, by zrekompensować mu fakt świadczenia usługi powszechnej na terytorium całego kraju. -Poczta musi mieć co najmniej jedną placówkę na każde 7 tys. mieszkańców w mieście i na każde 65 km2 na wsi - tłumaczy Zbigniew Baranowski, rzecznik Poczty Polskiej. Ponad połowa z ponad 8,5 tys. placówek Poczty Polskiej, przede wszystkim na terenach wiejskich i w małych miasteczkach, jest nierentowna, dodaje rzecznik. Korespondencja sądowa Zniesienie monopolu Poczty Polskiej powinno przyczynić się do zwiększenia liczby operatorów. -Liberalizacja rynku pocztowego wpłynie także na konkurencyjność w zakresie cen oraz poprawę jakości usług - uważa Rafał Brzoska. Monopol Poczty Polskiej zniknie już niedługo w zakresie korespondencji sądowej. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego przygotowała bowiem projekt nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, który rozszerza katalog podmiotów, które będą mogły dokonywać doręczeń tzw. poczty sądowej. Będą to mogli robić woźni, osoby zatrudnione w sądzie i firmy zajmujące się dostarczaniem korespondencji. -Konkurowanie Żródło: Gazeta Wyborcza (wtorek, 09 września 2008 , 09:52) 22 NIEDOPUSZCZANIE DO POWSTANIA NOWYCH PRZEDSIĘBIORSTW (i grup przedsiębiorstw) DYSPONUJĄCYCH „SIŁĄ MONOPOLISTYCZNĄ”. Chodzi m. in o KONTROLĘ POŁĄCZEŃ PRZEDSIĘBIORSTW (fuzji) (ang. mergers). Rodzaje fuzji: a) Poziome (korzyści skali!). b) Pionowe (łatwiejsze planowanie!). c) Konglomeraty (m. in. lepsze wykorzystanie zasobów finansowych, kadry menedżerskeij!) 23 Zwykle chcące się łączyć duże firmy muszą same poinformować o tym władze antymonopolowe i uzyskać ich zgodę na planowaną fuzję. Np. w 2004 r. w Wielkiej Brytanii zgody wymagały połączenia przedsiębiorstw, w których wyniku powstawało przedsiębiorstwo, mające co najmniej 25% udziału w rynku lub roczne obroty w wysokości co najmniej 70 mln £. (Odrębne przepisy regulowały fuzje w sektorach związanych z bezpieczeństwem narodowym i z mediami). 24 Zwykle chcące się łączyć duże firmy muszą same poinformować o tym władze antymonopolowe i uzyskać ich zgodę na planowaną fuzję. Np. w 2004 r. w Wielkiej Brytanii zgody wymagały połączenia przedsiębiorstw, w których wyniku powstawało przedsiębiorstwo, mające co najmniej 25% udziału w rynku lub roczne obroty w wysokości co najmniej 70 mln £. (Odrębne przepisy regulowały fuzje w sektorach związanych z bezpieczeństwem narodowym i z mediami). Ponieważ Wielka Brytania należy do Unii Europejskiej, obowiązywały ją również przepisy unijnego prawa chroniącego konkurencję. Zgodne z nimi zgody Komisji Europejskiej wymagały połączenia przedsiębiorstw z krajów członkowskich, jeśli ich łączne obroty przekraczały 5 mld £ i obroty każdego z nich na rynkach krajów Unii wynosiły co najmniej 250 mln euro. 25 Czynniki wpływające na decyzję władz antymonopolowych w sprawie proponowanej fuzji: a) Poziom Indeksu Herfindahla-Hirschmana. b) Stosowana definicja rynku. c) Ocena stanu rynku [np. czy rynek jest „sporny” (ang. contestable)?]. 26 INDEKS HERFINDAHLA-HIRSCHMANA (HHI, „HERF”) Suma kwadratów udziałów w rynku wszystkich działających na tym rynku przedsiębiorstw. Na przykład: Na rynku działa 1 firma (100%) HHI = 10 000. Na rynku działają 2 firmy (50%, 50%) HHI = 2500+2500=5000. Na rynku działa wiele małych firm (0,1%; 0,1; 0,1%... ) HHI = 0,01+0,01+0,01 ... 27 28 KWESTIA WYBORU WŁAŚCIWEJ DEFINICJI RYNKU Różne definicje rynku napojów niealkoholowych Napoje mleczne Kawy Napoje owocowe Wody mineralne Gazowane napoje bezalkoholowe Wąska definicja rynku Wody mineralne Napoje owocowe Wody mineralne Herbaty Herbaty Kawy Kawy Napoje owocowe Wody mineralne Napoje owocowe Wody mineralne Napoje w proszku Napoje w proszku Napoje w proszku Napoje w proszku Napoje w proszku Napoje w proszku Gazowane napoje bezalkoholowe Gazowane napoje bezalkoholowe Gazowane napoje bezalkoholowe Gazowane napoje bezalkoholowe Gazowane napoje bezalkoholowe Gazowane napoje bezalkoholowe „Średnia” definicja rynku Szeroka definicja rynku 29 OCENA STANU RYNKU Rynek jest „SPORNY” (ang. contestable market), jeśli koszt wejścia na rynek i wyjścia z rynku jest niski. Producenci działający na takim rynku są zagrożenie potencjalną konkurencją. 30 Oprócz kontroli fuzji, celem polityki ochrony konkurencji jest również zwalczanie ZMÓW PRZEDSIĘBIORSTW… Zmowy przedsiębiorców dotyczące np. podziału rynku, zmniejszenia produkcji i podniesienia cen są szkodliwym naruszeniem prawa konkurencji. Bardzo trudno je wykryć, ponieważ są niejawne. 31 Przykładem skutecznego narzędzia zwalczania zmów jest popularny w krajach Unii Europejskiej program łagodzenia kar pt. LENIENCY (ang.: pobłażliwość, łagodność). Zasada leniency daje uczestnikowi zmowy przedsiębiorstw możliwość zmniejszenia odpowiedzialności finansowej za udział w kartelu w zamian za dostarczenie dowodów na istnienie zmowy i wycofanie się z niej. Obowiązuje reguła: pobłażliwość należy się tylko PIERWSZYM „skruszonym” czlonkom kartelu… 32 DYGRESJA LENIENCY – NOWE PRAWO DLA SKRUSZONYCH Wspólne ustalanie cen jest karane. Przeciwdziała mu m. in. program łagodzenia kar – leniency. W Polsce nowe możliwości obowiązują od 24 lutego 2009 r. W 2008 roku Urząd prowadził ponad 40 postępowań w sprawie porozumień ograniczających konkurencję. Zmowy przedsiębiorców dotyczące np. cen towarów czy podziału rynku, należą do najbardziej szkodliwych naruszeń prawa konkurencji. Są one niezwykle trudne do wykrycia ze względu na niejawny charakter. Mają negatywny wpływ na gospodarkę, dlatego kary dla uczestników są dotkliwe – mogą sięgać nawet do 10 proc. ich przychodu. Instytucją pozwalającą na uniknięcie wysokich sankcji finansowych jest program łagodzenia kar – leniency (ang.: pobłażliwość, łagodność). Daje on możliwość zmniejszenia odpowiedzialności finansowej za udział w kartelu w zamian za dostarczenie dowodów na istnienie zmowy i wycofanie się z niej. Od 24 lutego 2009 r. przedsiębiorcy mogą skorzystać z nowych możliwości. Tego dnia weszło w życie Rozporządzenie w sprawie programu leniency oraz wytyczne w sprawie łagodzenia kar – praktyczny przewodnik dla przedsiębiorców. 33 CD. DYGRESJI Najbardziej przyjazne uczestnikom zmów jest rozwiązanie umożliwiające składanie wniosków skróconych. Przedsiębiorca chcący przyznać się do udziału w nielegalnym porozumieniu może złożyć wniosek nawet w sytuacji braku wszystkich wymaganych informacji. Taka możliwość pozwala mu zająć „miejsce w kolejce” chętnych ubiegających się o złagodzenie kary. Wniosek jest przyjmowany warunkowo – przedsiębiorca musi uzupełnić go w wyznaczonym terminie. Jest to ważne rozwiązanie dla skruszonych, ponieważ wyłącznie przedsiębiorca, który przyzna się jako pierwszy i dostarczy dowód na istnienie kartelu może liczyć na całkowite odstąpienie od kary. Spóźnieni mogą spodziewać się jedynie obniżenia sankcji finansowych – drugi w kolejności wnioskodawca na nie więcej niż o 50 proc., trzeci – 30 proc, pozostali – 20 proc. kary , która byłaby nałożona, gdyby nie złożyli wniosku leniency. Uczestniczący w kartelu przez wiele lat przedsiębiorca może oszacować, ile zyskuje rezygnując z trwania w kartelu. Przepisy precyzyjnie określają zakres informacji, które powinny zostać przedstawione przez przedsiębiorców ubiegających się o objęcie programem leniency. We wniosku powinny znaleźć się m.in. informacje o uczestnikach porozumienia, czasie trwania, jego celu, terytorium. 34 CD. DYGRESJI Jeśli uczestnicy zmowy cenowej należą do kartelu obejmującego nie tylko terytorium Polski, ale także co najmniej trzy państwa członkowskie UE, mogą złożyć do UOKiK wniosek uproszczony. Przedsiębiorca, który wcześniej rozpoczął współpracę z Komisją Europejską, może liczyć na łagodne potraktowanie w przypadku, jeśli polski organ antymonopolowy zajmie się sprawą. Kontakt z Urzędem ułatwia infolinia – (22) 55 60 555. Pod specjalnym numerem telefonu każdy uczestnik nielegalnego porozumienia może uzyskać wszelkie informacje dotyczące programu. Anonimowi przedsiębiorcy dzwoniąc do Urzędu mogą m.in. dowiedzieć się czy spełniają warunki ubiegania się o program łagodzenia kar - leniency. 35 DYGRESJA CD. Wymiernym dowodem na opłacalność uczestnictwa w programie leniency jest przykład spółki Castorama. Informacje przekazane przez przedsiębiorcę pozwoliły UOKiK na rozbicie w 2006 roku porozumienia producenta farb i lakierów Polifarbu CieszynWrocław z kilkoma marketami budowlanymi. Korzyścią dla Castoramy było zaoszczędzenie wielu milionów złotych. Podczas gdy pozostali uczestnicy kartelu otrzymali kary sięgające nawet 34 mln zł – łącznie prawie 110 mln zł, uczestnik programu leniency – 50 tys. zł. Przedsiębiorca, który chciałby skorzystać z nowych rozwiązań może złożyć wniosek o złagodzenie kary: -osobiście w siedzibie UOKiK w Warszawie (pl. Powstańców Warszawy 1, Departament Ochrony Konkurencji), - drogą pocztową, -e-mailem na adres: [email protected], -- ustnie pracownikowi UOKiK do protokołu. KONIEC DYGRESJI 36 MONOPOLIZACJA Monopol czysty to jedyny producent dobra, który w dodatku nie jest zagrożony pojawieniem się innych producentów. MONOPOL JEDNOZAKŁADOWY (NATURALNY) jest to taki monopol, który osiąga wielkie korzyści skali. 37 38 DYGRESJA Ogólnie, w ekonomii spowodowane niepodzielnością (dóbr lub czynników produkcji) zjawiska takie jak monopol naturalny opisuje się często za pomocą SUBADDYTYWNYCH funkcji kosztów produkcji. 39 DYGRESJA CD. Niech: K(X) oznacza koszt produkcji ilości X, XM - całkowitą wielkość produkcji, Xm (m=1,2,…,z) – cząstkowe wielkości produkcji, takie, że XM=ΣXm. Otóż funkcja kosztów produkcji jest subaddytywna, jeśli: K(XM)<K(X1)+K(X2)+…+K(Xz). 40 DYGRESJA CD. Niech: K(X) oznacza koszt produkcji ilości X, XM - całkowitą wielkość produkcji, Xm (m=1,2,…,z) – cząstkowe wielkości produkcji, takie że: XM=ΣXm. Otóż funkcja kosztów produkcji jest subaddytywna, jeśli: K(XM)<K(X1)+K(X2)+…+K(Xz). Innymi słowy w przypadku subaddytywnej funkcji produkcji jednego dobra (lub wielu dóbr) całkowity koszt wyprodukowania wszystkich ilości (Xm) tego dobra (lub wielu dóbr) OSOBNO jest większy niż całkowity koszt wyprodukowania całej ilości XM (XM = ΣXm) RAZEM . 41 DYGRESJA CD. K(XM)<K(X1)+K(X2)+…+K(Xz). Wyprodukowanie całej ilości XM RAZEM kosztuje mniej niż wyprodukowanie wszystkich składających się na nią ilości XmOSOBNO! Uwaga! Subaddytywność może występować w sytuacjach, w których nie występują korzyści skali (lecz nie odwrotnie!). Np. w przedsiębiorstwach wieloproduktowych (a nie jednoproduktowych) subaddytywność może być spowodowana tzw. KORZYŚCIAMI ZAKRESU (ang. economies of scope)*, a nie KORZYŚCIAMI SKALI (ang. economies of scale). ------------------* Oto przykład korzyści zakresu: np. producentowi miodu jest łatwiej wytwarzać wosk, niż producentowi mleka. KONIEC DYGRESJI 42 Podobnie jak monopol wielozakładowy także monopol naturalny powoduje ubytek nadwyżki całkowitej (pole JHO) i powstanie zysku nadzwyczajnego (pole FJEI). 43 Zysk nadzwyczajny i ubytek nadwyżki całkowitej… 44 Zysk nadzwyczajny i ubytek nadwyżki całkowitej… 45 METODY KONTROLI MONOPOLU NATURALNEGO Podział takiej firmy oznacza wzrost kosztów produkcji i niebezpieczeństwo powtórnego zmonopolizowania rynku. W takiej sytuacji państwo zwykle za pomocą niezależnej od rządu AGENCJI REGULACYJNEJ („regulatora”) bezpośrednio kontroluje („reguluje”) wchodzący w grę rynek.* ----------------------------------------------------------------------------------* Współcześnie „regulatorzy” zwykle regulują nie pojedyncze przedsiębiorstwa, lecz - całe gałęzie gospodarki. 46 METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” 1. Cena oparta na kosztach krańcowych (ang. marginal cost pricing) . Narzucenie temu monopoliście przez regulatora ceny 0A zmusi go do wytworzenia 0P. Przywrócona zostanie efektywność; zniknie ubytek nadwyżki całkowitej (JHO). 47 Problem: nieuchronne straty. Jednak skutkiem okaże się także utrata rentowności przez monopolistę. Dla wielkości produkcji 0P koszt przeciętny (PR) przewyższa cenę (OR). Marginal cost pricing 48 Marginal cost pricing Rozwiązaniem - dotacja (OR na jednostkę dobra)… 49 50 …albo „taryfa dwuczęściowa” (ang. two-part tariff) 51 TARYFA DWUCZĘŚCIOWA (ang. two-part tariff) to system, w ramach którego użytkownicy wnoszą stałą, zryczałtowaną opłatę za samą możliwość zakupu usługi, a ponadto płacą cenę jednostkową, która odzwierciedla krańcowy koszt produkcji. 52 Problemy: 1. Monopol informacyjny firmy skutkuje zawyżaniem przez nią kosztów. 53 Problemy: 1. Monopol informacyjny firmy skutkuje zawyżaniem przez nią kosztów. 2. Pojawia się zagrożenie NIEWOLĄ REGULACYJNĄ (ang. regulatory capture). Zjawisko niewoli regulacyjnej oznacza, że organ regulacyjny stopniowo zaczyna się identyfikować z celami firmy, którą nadzoruje, ostatecznie stając się jej obrońcą, a nie nadzorcą. 54 Problemy: 1. Monopol informacyjny firmy skutkuje zawyżaniem przez nią kosztów. 2. Pojawia się zagrożenie NIEWOLĄ REGULACYJNĄ (ang. regulatory capture). Zjawisko niewoli regulacyjnej oznacza, że organ regulacyjny stopniowo zaczyna się identyfikować z celami firmy, którą nadzoruje, ostatecznie stając się jej obrońcą, a nie nadzorcą. 3. Regulację utrudnia brak wiarygodności zobowiązań regulatora. 55 METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 2. Cena oparta na kosztach przeciętnych (ang. average cost pricing) Narzucenie temu monopoliście przez regulatora ceny 0C zmusi go do wytworzenia 0K. Zwiększy się efektywność, czyli zmaleje ubytek nadwyżki całkowitej (z JHO do NLO). Zniknie zysk nadzwyczajny. Firma zachowa rentowność. Jednak część nieefektywności pozostanie… 56 57 Znowu: monopol informacyjny firmy skutkuje zawyżaniem kosztów, pojawia się zagrożenie „niewolą regulacyjną”, regulację utrudnia brak wiarygodności zobowiązań regulatora. METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 3. Regulacja przez motywację (ang. incentive regulation). 58 Np. “OFTEL” i formuła: “CPI-X%” (3%, 4,5%, 6,25%); „OFWAT” i formuła „CPI+K%” (zróżnicowane regionalnie „K” równe średnio 5,5%). 59 METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 4. Regulacja przez pułapy stopy zysku (narzut na koszty, ang. costplus approach). Regulator pozwala regulowanej firmie na ustalanie ceny, na poziomie pokrywającym przeciętny koszt produkcji PLUS pewien ustalony procentowy narzut zysku. METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 4. Regulacja przez pułapy stopy zysku (narzut na koszty, ang. costplus approach). 60 Zauważ! Ceny maksymalne (np. “CPI-X%”) umożliwiają monopoliście przejęcie wszystkich korzyści, wynikających ze zmniejszenia kosztów. Natomiast wyznaczenie przez regulatora pułapu stopy zysku sprawia, że obniżkom kosztów zwykle towarzyszą obniżki cen. METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 4. Regulacja przez pułapy stopy zysku (narzut na koszty, ang. costplus). 61 Jednak regulacja stopy zysku umożliwia także monopoliście przerzucenie skutków nieprzewidzianych zdarzeń na nabywców (rośnie cena). Natomiast cena maksymalna (np. “CPI-X%”) zmusza monopolistę do ponoszenia całego ryzyka. 62 METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 5. Zmiany organizacyjne: podział monopolisty (np. lata osiemdziesiąte XX w., USA, ATT i baby-bells) oraz „WYDZIELANIE SIECI”. 63 METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 5. Zmiany organizacyjne: podział monopolisty (np. lata osiemdziesiąte XX w., USA, ATT i baby-bells) oraz „WYDZIALENIE SIECI”. Wiele sektorów gospodarki jest „ZINTEGROWANYCH PIONOWO”. Działający w nich producenci posiadają podstawową sieć przesyłową, a jednocześnie zajmują się dystrybucją usług świadczonych za pomocą tej sieci. Sieć jest zwykle monopolem naturalnym. Natomiast dystrybucja usług może być przedmiotem konkurencji. 64 METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 5. Zmiany organizacyjne: podział monopolisty (np. lata osiemdziesiąte XX w., USA, ATT i baby-bells) oraz „WYDZIALENIE SIECI”. W sektorach „zintegrowanych pionowo” „wydzielenie sieci” polega na zapewnieniu wszystkim chętnym dostępu do sieci po rozsądnych cenach („regulator” powinien to zapewnić). 65 METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 5. Zmiany organizacyjne: podział monopolisty (np. lata osiemdziesiąte XX w., USA, ATT i baby-bells) oraz „WYDZIELENIE SIECI”. Dylemat: Czy posiadaczowi „wydzielonej” sieci można zezwolić na konkurowanie z wpuszczonymi na rynek innymi operatorami sieci? 66 „Czy posiadaczowi „wydzielonej” sieci można zezwolić na konkurowanie z wpuszczonymi na rynek innymi operatorami sięci?” To zależy od występowania lub niewystępowania w gałęzi „pionowych” efektów zewnętrznych, a także innych sytuacji umożliwiających posiadaczowi sieci dysponowanie nadmierną siłą rynkową na rynku usług lokalnych… (Chodzi o sytuacje, kiedy posiadanie sieci, mimo „wydzielenia sieci”, zapewnia posiadaczowi sieci zasadniczą przewagę konkurencyjną) . 67 METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 5. Zmiany organizacyjne: podział monopolisty (np. lata osiemdziesiąte XX w., USA, ATT i baby-bells) oraz „WYDZIELENIE SIECI”. Problemem jest także zapewnienie motywacji przedsiębiorstwa kontrolującego sieć do odpowiedniej dbałości o sieć (w praktyce chodzi o właściwy poziom inwestycji). METODY DZIAŁANIA „REGULATORA” CD. 68 Niekiedy do rozwiązania problemu monopolu naturalnego przyczynia się postęp techniczny (np. telekomunikacja oraz konkurencja telefonii mobilnej i telewizji kablowej). Podobne skutki miewa spowodowane integracją gospodarczą rozszerzenie rynku („złota rybka wydaje się wielka w małym słoiku i mała w ogromnym morzu”). TAK CZY NIE? Czy te opinie są prawdziwe, czy fałszywe? Odpowiedzi uzasadnij. 69 1. Spijanie smietanki (ang. cream skimming) powoduje zmniejszenie się korzyści skali charakteryzujących cały rynek. 70 1. Spijanie smietanki (ang. cream skimming) powoduje zmniejszenie się korzyści skali charakteryzujących cały rynek. Tak. Przecież „spijający śmiatankę” konkurent obsługuje te części rynku, na których przeciętny koszt produkcji jest najmniejszy. W efekcie rośnie przeciętny koszt produkcji pozbawionego „spitej śmietanki” rywala. 71 2. Ponieważ można regulować monopole, ich podział nigdy nie jest konieczny. 72 2. Ponieważ można regulować monopole, ich podział nigdy nie jest konieczny. Nie. Na przykład „wydzielenie sieci”, któremu towarzyszy podział monopolisty, bywa dobrym rozwiązaniem na rynku zmonopolizowanym naturalnie. 73 3. Przynoszące straty znacjonalizowane sektory gospodarki są dowodem nieefektywności własności państwowej. 74 3. Przynoszące straty znacjonalizowane sektory gospodarki są dowodem nieefektywności własności państwowej. Nie. Nierentowność regulowanego monopolu naturalnego jest zjawiskiem normalnym np. w przypadku marginal cost pricing. 75 ZADANIA 1. Gałąź wolnokonkurencyjna wytwarza 2 mln jednostek. Stały koszt krańcowy wynosi 6. Po przejęciu przez monopolistę produkcja maleje do 1 mln jednostek, a cena wzrasta do 8. Koszt krańcowy się nie zmienia. a) Narysuj sytuację na tym rynku przed przejęciem gałęzi przez monopolistę. 76 1. Gałąź wolnokonkurencyjna wytwarza 2 mln jednostek. Stały koszt krańcowy wynosi 6. Po przejęciu przez monopolistę produkcja maleje do 1 mln jednostek, a cena wzrasta do 8. Koszt krańcowy się nie zmienia. a) Narysuj sytuację na tym rynku przed przejęciem gałęzi przez monopolistę. a) MC, MR, P 6 0 A 2 MC DD Q b) A teraz na tym samym rysunku pokaż skutki tego przejęcia. 77 1. Gałąź wolnokonkurencyjna wytwarza 2 mln jednostek. Stały koszt krańcowy wynosi 6. Po przejęciu przez monopolistę produkcja maleje do 1 mln jednostek, a cena wzrasta do 8. Koszt krańcowy się nie zmienia. a) Narysuj sytuację na tym rynku przed przejęciem gałęzi przez monopolistę. b) A teraz na tym samym rysunku pokaż skutki tego przejęcia. MC, MR, P B 8 6 MC A D MR 0 1 2 DD Q 78 1. Gałąź wolnokonkurencyjna wytwarza 2 mln jednostek. Stały koszt krańcowy wynosi 6. Po przejęciu przez monopolistę produkcja maleje do 1 mln jednostek, a cena wzrasta do 8. Koszt krańcowy się nie zmienia. a) Narysuj sytuację na tym rynku przed przejęciem gałęzi przez monopolistę. b) A teraz na tym samym rysunku pokaż skutki tego przejęcia. MC, MR, P B 8 6 MC A D MR 0 1 2 DD Q c) Dlaczego wielu uważa, że monopolizacja jest niesprawiedliwa? (Przeprowadź wyliczenia). 79 1. Gałąź wolnokonkurencyjna wytwarza 2 mln jednostek. Stały koszt krańcowy wynosi 6. Po przejęciu przez monopolistę produkcja maleje do 1 mln jednostek, a cena wzrasta do 8. Koszt krańcowy się nie zmienia. a) Narysuj sytuację na tym rynku przed przejęciem gałęzi przez monopolistę. b) A teraz na tym samym rysunku pokaż skutki tego przejęcia. MC, MR, P B 8 6 MC A D MR 0 1 2 DD Q c) Dlaczego wielu uważa, że monopolizacja jest niesprawiedliwa? (Przeprowadź wyliczenia). Przyczyną jest zysk nadzwyczajny (2 mln) osiągany przez monopolistę dzięki ograniczeniu produkcji i wzrostowi ceny. Wielu uważa za niesprawiedliwe, że ktoś osiąga ekstra dochody, wykorzystując pozycję rynkową. d) A dlaczego jest ona nieefektywna? (Przeprowadź wyliczenia). 80 1. Gałąź wolnokonkurencyjna wytwarza 2 mln jednostek. Stały koszt krańcowy wynosi 6. Po przejęciu przez monopolistę produkcja maleje do 1 mln jednostek, a cena wzrasta do 8. Koszt krańcowy się nie zmienia. a) MC, MR, P b) B 8 6 D MC A MR 0 DD Q 2 1 c) d) A dlaczego jest ona nieefektywna? (Przeprowadź wyliczenia). Na skutek zmonopolizowania gałęzi produkcja maleje o 1 mln jednostek. Skumulowany ubytek nadwyżki całkowitej (spowodowana monopolizacją strata społeczna) jest równa polu obszaru BAD. Wynois ono ½12 = 1. 81 2. Firmy A, B i C produkują napoje chłodzące; ich udział w rynku wynosi po 33%. Na rynku napojów mlecznych i słabych napojów alkoholowych działa po 20 producentów; każdy z nich ma 5% udziału w rynku. Mieszana elastyczność popytu na napoje chłodzące względem ceny napojów mlecznych i napojów alkoholowych wynosi odpowiednio: EM= 2,0 i EA = 0,0002. Firma B planuje fuzję z firmą A. Urząd Antymonopolowy akceptuje fuzje, jeśli w efekcie „herf” nie przekracza 5000. a) Dlaczego Urząd Antymonopolowy tak postępuje? 82 2. Firmy A, B i C produkują napoje chłodzące; ich udział w rynku wynosi po 33%. Na rynku napojów mlecznych i słabych napojów alkoholowych działa po 20 producentów; każdy z nich ma 5% udziału w rynku. Mieszana elastyczność popytu na napoje chłodzące względem ceny napojów mlecznych i napojów alkoholowych wynosi odpowiednio: EM= 2,0 i EA = 0,0002. Firma B planuje fuzję z firmą A. Urząd Antymonopolowy akceptuje fuzje, jeśli w efekcie „herf” nie przekracza 5000. a) Dlaczego Urząd Antymonopolowy tak postępuje? Im mniejsza jest koncentracja produkcji, tym mniejsze jest zagrożenie nadużywaniem przez producentów dominującej pozycji rynkowej. b) Czy firma B uzyska zgodę na fuzję? 83 2. Firmy A, B i C produkują napoje chłodzące; ich udział w rynku wynosi po 33%. Na rynku napojów mlecznych i słabych napojów alkoholowych działa po 20 producentów; każdy z nich ma 5% udziału w rynku. Mieszana elastyczność popytu na napoje chłodzące względem ceny napojów mlecznych i napojów alkoholowych wynosi odpowiednio: EM= 2,0 i EA = 0,0002. Firma B planuje fuzję z firmą A. Urząd Antymonopolowy akceptuje fuzje, jeśli w efekcie „herf” nie przekracza 5000. a) Dlaczego Urząd Antymonopolowy tak postępuje? Im mniejsza jest koncentracja produkcji, tym mniejsze jest zagrożenie nadużywaniem przez producentów dominującej pozycji rynkowej. b) Czy firma B uzyska zgodę na fuzję? Raczej nie. Po fuzji „herf” na rynku napojów chłodzących wzrośnie z 3267 do 5445. c) Czy na korzyść firmy B przemawia sytuacja na rynku napojów alkoholowych? 84 2. Firmy A, B i C produkują napoje chłodzące; ich udział w rynku wynosi po 33%. Na rynku napojów mlecznych i słabych napojów alkoholowych działa po 20 producentów; każdy z nich ma 5% udziału w rynku. Mieszana elastyczność popytu na napoje chłodzące względem ceny napojów mlecznych i napojów alkoholowych wynosi odpowiednio: EM= 2,0 i EA = 0,0002. Firma B planuje fuzję z firmą A. Urząd Antymonopolowy akceptuje fuzje, jeśli w efekcie „herf” nie przekracza 5000. a) Dlaczego Urząd Antymonopolowy tak postępuje? Im mniejsza jest koncentracja produkcji, tym mniejsze jest zagrożenie nadużywaniem przez producentów dominującej pozycji rynkowej. b) Czy firma B uzyska zgodę na fuzję? Raczej nie. Po fuzji „herf” na rynku napojów chłodzących wzrośnie z 3267 do 5445. c) Czy na korzyść firmy B przemawia sytuacja na rynku napojów alkoholowych? Nie. Poziom mieszanej elastyczności popytu na napoje chłodzące względem ceny słabych napojów alkoholowych wynosi EA = 0,0002, co sugeruje, że napoje alkoholowe nie są bliskim substytutem napojów chłodzących. Wzmacnia to rynkową pozycję wielkich producentów napojów chłodzących. d) Czy na korzyść firmy B przemawia sytuacja na rynku napojów mlecznych? 85 2. Firmy A, B i C produkują napoje chłodzące; ich udział w rynku wynosi po 33%. Na rynku napojów mlecznych i słabych napojów alkoholowych działa po 20 producentów; każdy z nich ma 5% udziału w rynku. Mieszana elastyczność popytu na napoje chłodzące względem ceny napojów mlecznych i napojów alkoholowych wynosi odpowiednio: EM= 2,0 i EA = 0,0002. Firma B planuje fuzję z firmą A. Urząd Antymonopolowy akceptuje fuzje, jeśli w efekcie „herf” nie przekracza 5000. a) Dlaczego Urząd Antymonopolowy tak postępuje? Im mniejsza jest koncentracja produkcji, tym mniejsze jest zagrożenie nadużywaniem przez producentów dominującej pozycji rynkowej. b) Czy firma B uzyska zgodę na fuzję? Raczej nie. Po fuzji „herf” na rynku napojów chłodzących wzrośnie z 3267 do 5445. c) Czy na korzyść firmy B przemawia sytuacja na rynku napojów alkoholowych? Nie. Poziom mieszanej elastyczności popytu na napoje chłodzące względem ceny słabych napojów alkoholowych wynosi EA = 0,0002, co sugeruje, że napoje alkoholowe nie są bliskim substytutem napojów chłodzących. Wzmacnia to rynkową pozycję wielkich producentów napojów chłodzących. d) Czy na korzyść firmy B przemawia sytuacja na rynku napojów mlecznych? Tak. W tej gospodarce wytwarzane na względnie konkurencyjnym rynku napoje mleczne są bliskim substytutem napojów chłodzących, co utrudnia producentom napojów chłodzących zdobycie na rynku pozycji dominującej. 3. Sytuację przedsiębiorstwa przedstawia tablica (produkt nie jest doskonale podzielny). a) Ile zostanie wyprodukowane? Czy na tym rynku występują korzyści skali? P 5 4 3 2 1 Q 1 2 3 4 5 TC 5 7 9 11 13 3. Sytuację przedsiębiorstwa przedstawia tablica (produkt nie jest doskonale podzielny). a) Ile zostanie wyprodukowane? Czy na tym rynku występują korzyści skali? P Q TC 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 5 7 9 11 13 Zaczniemy od wyliczenia MC, AC, TR i MR (zob. tablica). Wielkość produkcji, przy której zysk jest największy, wynosi 2. Ponieważ AC nieustannie zmniejsza się w miarę wzrostu produkcji, korzyści skali są wielkie (to jest monopol naturalny). P Q TC MC AC TR MR 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 5 7 9 11 13 5 2 2 2 2 5 3,5 3 2,75 2,6 5 8 9 8 5 5 3 1 -1 -3 b) O ile można zwiększyć nadwyżkę całkowitą? 3. Sytuację przedsiębiorstwa przedstawia tablica (produkt nie jest doskonale podzielny). a) Ile zostanie wyprodukowane? Czy na tym rynku występują korzyści skali? P Q TC 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 5 7 9 11 13 Zaczniemy od wyliczenia MC, AC, TR i MR (zob. tablica). Wielkość produkcji, przy której zysk jest największy, wynosi 2. Ponieważ AC nieustannie zmniejsza się w miarę wzrostu produkcji, korzyści skali są wielkie (to jest monopol naturalny). P Q TC MC AC TR MR 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 5 7 9 11 13 5 2 2 2 2 5 3,5 3 2,75 2,6 5 8 9 8 5 5 3 1 -1 -3 b) O ile można zwiększyć nadwyżkę całkowitą? Wytworzenie 3. jednostki produkcji spowodowałoby zwiększenie się nadwyżki całkowitej o (3 – 2) = 1. Jednak już wyprodukowanie 4. jednostki dobra nie zwiększa nadwyżki całkowitej (uzyskana za nią cena jest równa kosztowi krańcowemu). c) Czy podział takiej firmy jest dobrym rozwiązaniem? Dlaczego? 3. Sytuację przedsiębiorstwa przedstawia tablica (produkt nie jest doskonale podzielny). a) Ile zostanie wyprodukowane? Czy na tym rynku występują korzyści skali? P Q TC 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 5 7 9 11 13 Zaczniemy od wyliczenia MC, AC, TR i MR (zob. tablica). Wielkość produkcji, przy której zysk jest największy, wynosi 2. Ponieważ AC nieustannie zmniejsza się w miarę wzrostu produkcji, korzyści skali są wielkie (to jest monopol naturalny). P Q TC MC AC TR MR 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 5 7 9 11 13 5 2 2 2 2 5 3,5 3 2,75 2,6 5 8 9 8 5 5 3 1 -1 -3 b) O ile można zwiększyć nadwyżkę całkowitą? Wytworzenie 3. jednostki produkcji spowodowałoby zwiększenie się nadwyżki całkowitej o (3 – 2) = 1. Jednak już wyprodukowanie 4. jednostki dobra nie zwiększa nadwyżki całkowitej (uzyskana za nią cena jest równa kosztowi krańcowemu). c) Czy podział takiej firmy jest dobrym rozwiązaniem? Dlaczego? Nie. Przedsiębiorstwa powstałe z podziału tej firmy nie są w stanie osiągnąć zysku. Produkują po 1, cena na rynku wynosi 4 i koszt przeciętny jest od niej większy. d) A average cost pricing? Jakie zagrożenia towarzyszą tej metodzie? 3. Sytuację przedsiębiorstwa przedstawia tablica (produkt nie jest doskonale podzielny). a) Ile zostanie wyprodukowane? Czy na tym rynku występują korzyści skali? P Q TC 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 5 7 9 11 13 Zaczniemy od wyliczenia MC, AC, TR i MR (zob. tablica). Wielkość produkcji, przy której zysk jest największy, wynosi 2. Ponieważ AC nieustannie zmniejsza się w miarę wzrostu produkcji, korzyści skali są wielkie (to jest monopol naturalny). P Q TC MC AC TR MR 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 5 7 9 11 13 5 2 2 2 2 5 3,5 3 2,75 2,6 5 8 9 8 5 5 3 1 -1 -3 b) O ile można zwiększyć nadwyżkę całkowitą? Wytworzenie 3. jednostki produkcji spowodowałoby zwiększenie się nadwyżki całkowitej o (3 – 2) = 1. Jednak już wyprodukowanie 4. jednostki dobra nie zwiększa nadwyżki całkowitej (uzyskana za nią cena jest równa kosztowi krańcowemu). c) Czy podział takiej firmy jest dobrym rozwiązaniem? Dlaczego? Nie. Przedsiębiorstwa powstałe z podziału tej firmy nie są w stanie osiągnąć zysku. Produkują po 1, cena na rynku wynosi 4 i koszt przeciętny jest od niej większy. d) A average cost pricing? Jakie zagrożenia towarzyszą tej metodzie? Narzucenie monopolowi równej kosztowi przeciętnemu ceny 3 skłoniłoby go do wytworzenia 3. jednostki dobra. Przecież po wytworzeniu 1. jednostki dobra MC stabilizuje się na poziomie 2. Zauważmy, że przy cenie 3 nie da się sprzedać więcej niż 3 jednostki dobra. Metodzie average cost pricing towarzyszy niebezpieczeństwo nieefektywności „regulowanego” monopolisty. Przecież cena jest ustalana na poziomie zapewniającym pokrycie wszystkich kosztów. 91 TEST Plusami i minusami oznacz prawdziwe i fałszywe warianty odpowiedzi. 1. Spijanie śmietanki (ang. cream skimming) polega na: A. Stosowaniu taryfy dwuczęściowej (ang. two-part tariff); B. Podejmowaniu produkcji jedynie w atrakcyjnych cenowo segmentach pewnego rynku. C. Pogoni za rentą (ang. rent-seeking) D. Stosowaniu cen opartych na kosztach krańcowych (ang. marginal cost pricing). 92 1. Spijanie śmietanki (ang. cream skimming) polega na: A. Stosowaniu taryfy dwuczęściowej (ang. two-part tariff); B. Podejmowaniu produkcji jedynie w atrakcyjnych cenowo segmentach pewnego rynku. C. Pogoni za rentą (ang. rent-seeking) D. Stosowaniu cen opartych na kosztach krańcowych (ang. marginal cost pricing). A. Nie. B. Tak. C. Nie. D. Nie. 93 2. Metodą walki z kartelami jest m. in.: A. Taryfa dwuczęściowa. B. Marginal cost pricing. C. Cost plus approach D. Zasada leniency. 2. Metodą walki z kartelami jest m. in.: A. Taryfa dwuczęściowa. B. Marginal cost pricing. C. Cost plus approach D. Zasada leniency. A. Nie. B. Nie. C. Nie. D. Tak. 94 95 3. Państwo radzi sobie ze skutkami istnienia monopolu naturalnego, stosując m. in.: A. Marginal cost pricing. B. Motywowanie przez regulowanie. C. Average cost pricing. D. „Wydzielenie sieci”. 96 3. Państwo radzi sobie ze skutkami istnienia monopolu naturalnego, stosując m. in.: A. Marginal cost pricing. B. Motywowanie przez regulowanie. C. Average cost pricing. D. „Wydzielenie sieci”. A. Tak. B. Tak. C. Tak. D. Tak.
