Podstawowe fakty • Oporność na antybiotyki jest aktualnie

Podstawowe fakty




Oporność na antybiotyki jest aktualnie jednym z największych zagrożeń dla zdrowia
publicznego na całym świecie. Dotyczy nas wszystkich, bez względu na to w jakim
jesteśmy wieku, czy w jakim kraju mieszkamy.
Oporność na antybiotyki jest naturalną cechą bakterii, jednak niewłaściwe stosowanie
antybiotyków u ludzi i zwierząt zwiększa dynamikę narastania i rozprzestrzeniania się
tego zjawiska.
Coraz częściej leczenie takich zakażeń bakteryjnych jak zapalenie płuc, gruźlica, czy
rzeżączka staje się trudniejsze ponieważ stosowane wcześniej antybiotyki okazują się
coraz mniej skuteczne.
Oporność na antybiotyki wydłuża czas hospitalizacji pacjentów, zwiększa koszty
terapii i śmiertelność.
Wprowadzenie
Antybiotyki to grupa leków stosowana w terapii i profilaktyce (w określonych sytuacjach)
zakażeń bakteryjnych. Oporność na antybiotyki jest zjawiskiem które pojawia się, gdy w
efekcie zmian zachodzących w bakteriach, stosowane wcześniej antybiotyki przestają być
skuteczne w terapii zakażeń przez nie wywoływanych. To bakterie, a nie organizm
człowieka, stają się oporne. Znacznie trudniej leczy się zakażenia bakteriami opornymi
na antybiotyki w porównaniu do zakażeń wywoływanych przez bakterie wrażliwe na
antybiotyki.
Oporność na antybiotyki powoduje wyższe koszty terapii, wydłuża czas hospitalizacji i
zwiększa śmiertelność. Szacuje się, że w samej Unii Europejskiej co roku zakażenia
wywołane drobnoustrojami opornymi na antybiotyki powodują 25 000 zgonów, generują
koszty rzędu 1,5 miliarda US$ oraz istotny spadek produktywności społeczeństwa.
Istnieje pilna potrzeba weryfikacji praktyk przepisywania i stosowania antybiotyków na
całym świecie. Zagrożenie zjawiskiem antybiotykooporności nie zniknie nawet jeżeli
nowe produkty przeciwbakteryjne zostaną wprowadzone na rynek. Walka z
antybiotykoopornością musi również obejmować przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się
zakażeń poprzez stosowanie szczepień ochronnych, przestrzeganie zasad mycia rąk i
podstawowych zasad higieny.
Zakres problemu
Odsetek szczepów drobnoustrojów opornych na antybiotyki osiąga na całym świecie
niebezpieczny poziom. Każdego dnia pojawiają się nowe mechanizmy oporności bakterii
na antybiotyki, zagrażające możliwościom terapii zwykłych zakażeń. Coraz częściej z
powodu ograniczania skuteczności antybiotyków, terapia zakażeń bakteryjnych, takich jak
zapalenie płuc, gruźlica, zatrucia pokarmowe, czy rzeżączka staje się coraz trudniejsza, a
czasem nawet niemożliwa. W krajach, w których antybiotyki dostępne są bez recepty
pojawianie się i rozprzestrzenianie szczepów bakterii antybiotykoopornych jest znacznie
bardziej niebezpieczne niż w krajach z ograniczonym dostępem do antybiotyków. Podobne
różnice obserwuje się w krajach, w których nie wdrożono rekomendacji i standardów
terapeutycznych – tam znacznie częściej dochodzi do niepotrzebnego i/lub niewłaściwego
przepisywania antybiotyków i nadużywania ich przez pacjentów.
Jeżeli nie zostaną podjęte natychmiastowe działania zmierzające do walki z
antybiotykoopornością, będziemy musieli zmierzyć się z zagrożeniami ery postantybiotykowej, kiedy zwykłe infekcje i niewielkie urazy znów, tak jak przed odkryciem
antybiotyków, będą śmiertelne.
Zapobieganie i kontrola
Najistotniejszymi czynnikami sprzyjającymi pojawianiu i rozprzestrzenianiu się oporności
na antybiotyki są: niewłaściwe i niepotrzebne stosowanie antybiotyków oraz
niewystarczające programy zapobiegania i kontroli zakażeń. Dlatego na każdym poziomie
– począwszy od społeczeństwa, poprzez pracowników służby zdrowia, aż po liderów
służby zdrowia, rządy i organizacje międzynarodowe, możliwe są działania zmierzające do
ograniczania pojawiania się i rozprzestrzeniania zjawiska oporności na antybiotyki.
CO MOŻE ZROBIĆ KAŻDY Z NAS?
 Przyjmuj tylko antybiotyki przepisane przez lekarza
 Nie przerywaj terapii antybiotykowej nawet jeśli poczujesz się lepiej
 Nie stosuj antybiotyków pozostałych po wcześniejszych terapiach
 Nigdy nie przekazuj antybiotyków innym osobom
 Przeciwdziałaj zakażeniom:
- regularnie myj ręce
- unikaj kontaktu z chorymi
- przestrzegaj terminów szczepień
ROLA PRACOWNIKÓW OCHRONY ZDROWIA
 Zapobiegaj zakażeniom, utrzymując czystość rąk, sprzętu i środowiska
 Przypominaj pacjentom o szczepieniach
 Jeśli to tylko możliwe, zlecaj badania potwierdzające czy i jakiego antybiotyku
potrzebuje twój pacjent
 Przepisuj antybiotyki tylko wtedy, gdy są naprawdę konieczne
 Przepisując antybiotyk dokonaj precyzyjnego wyboru jego rodzaju, dawki i czasu
terapii
.
ROLA LIDERÓW W OCHRONIE ZDROWIA
 Stworzenie i
umożliwienie realizacji krajowej strategii
walki
z antybiotykoopornością.
 Wzmocnienie systemu monitorowania zakażeń wywoływanych drobnoustrojami
opornymi na antybiotyki.
 Doskonalenie i konsekwentne wdrażanie procedur profilaktyki i kontroli zakażeń.


Wprowadzanie regulacji sprzyjających racjonalnemu stosowaniu leków
przeciwbakteryjnych.
Upowszechnianie
informacji
dotyczących
zagrożeń
związanych
z
antybiotykooprnością.
CO MOŻNA ZROBIĆ W SFERZE PRODUKCJI ŻYWNOŚCI?
 Dopilnować, aby antybiotyki stosowane u zwierząt podawane były wyłącznie w
terapii zakażeń i zawsze po konsultacji z lekarzem weterynarii.
 Ograniczać stosowanie antybiotyków w hodowli zwierząt i roślin m.in. przez
stosowanie szczepień ochronnych i opracowanie alternatywnych procedur
postępowania.
 Rozpowszechniać i wdrażać zasady dobrej praktyki na każdym etapie produkcji
żywności pochodzenia zwierzęcego i roślinnego.
 Doskonalić istniejące systemy dotyczące higieny, bezpieczeństwa biologicznego i
bezstresowej hodowli zwierząt.
 Wdrażać
międzynarodowe
standardy
i
rekomendacje
racjonalnej
antybiotykoterapii, opracowywane przez Światową Organizację Zdrowia Zwierząt
(OIE), Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa
(FAO) i Światową Organizacje Zdrowia (WHO).
CO MOŻE ZROBIĆ PRZEMYSŁ FARMACEUUTYCZNY?
 Inwestować w badania nad nowymi lekami przeciwbakteryjnymi, szczepionkami i
testami diagnostycznymi.
Ostatnie odkrycia
Mimo, że kilka nowych antybiotyków jest w fazie badań, żaden z nich nie wykazuje
skutecznego działania wobec najbardziej niebezpiecznych szczepów antybiotykoopornych
bakterii.
Biorąc pod uwagę częstość i ogromne możliwości ruchów ludności, ryzyko
rozprzestrzeniania się zjawiska oporności na antybiotyki stanowi problem globalny,
wymagający podjęcia działań na całym świecie.
Znaczenie
Ponieważ antybiotyki “pierwszego rzutu” stają się nieskuteczne w walce z zakażeniami,
coraz częściej stosuje się terapie droższe, generując większe koszty leczenia. Z powodu
antybiotykooporności terapia zakażeń trwa dłużej, powodując często w szpitalach wyższe
koszty hospitalizacji i dodatkowe koszty dla rodzin pacjentów i społeczeństwa, z powodu
ograniczeń produktywności pacjentów.
Antybiotykooporność jest poważnym zagrożeniem dla osiągnięć współczesnej medycyny.
Bez nowych skutecznych metod zapobiegania i terapii zakażeń, wiele procedur
transplantacji organów, chemoterapii i chirurgii (np. cesarskie cięcia) będą znacznie
bardziej niebezpieczne dla pacjentów.
Odpowiedź WHO
WHO uznała walkę z antybiotykoopornością za priorytetowy cel zdrowotny. Światowy
plan walki z opornością drobnoustrojów na leki, w tym opornością na antybiotyki
ogłoszony został w maju 2015 podczas Światowego Zgromadzenia Zdrowia (World Health
Assembly). Celem tego światowego planu jest zapewnienie utrzymania skuteczności
stosowanych metod zapobiegania i terapii zakażeń i zapewnienie dostępu do skutecznych
leków.
Światowy plan przeciwdziałania antybiotykooporności wymienia 5 podstawowych
celów:
1. Rozpowszechnienie wiedzy i zwiększenie świadomości nt. zjawiska
antybiotykooporności
2. Wzmacnianie systemów monitorowania i badań
3. Zmniejszenie zachorowalności na zakażenia
4. Racjonalizacja stosowania antybiotyków
5. Wspieranie inwestycji i badań w zakresie walki z antybiotykoopornością
W odpowiedzi na cel 1 WHO prowadzi światową coroczną kampanię zatytułowaną
“Antybiotyki – stosuj rozważnie”. Kampanię inauguruje pierwszy w tym roku Światowy
Tydzień Wiedzy o Antybiotykach wyznaczony na dni 16-22 listopada 2015.
In response to Objective 1, WHO is leading a global, multi-year campaign with the theme
“Antibiotics: Handle with care”. The campaign will be launched during the first annual
World Antibiotic Awareness Week from 16 to 22 November 2015.
WHO wspiera kraje członkowskie w opracowaniu narodowych planów walki z
antybiotykoopornością zgodnie z planem światowym i w oparciu o jego cele.