Z procesem urbanizacji związane są gatunki odporne na silną

Wskaźnik urbanizacji
Z procesem urbanizacji związane są gatunki odporne na silną presję
antropogeniczną i skrajnie trudne warunki siedliskowe, głównie termiczne (SudnikWójcikowska 1998, 2002).
1. urbanofoby – gatunki związane z terenami pozamiejskimi,
2. urbanofoby pośrednie – gatunki występujące głównie na terenach pozamiejskimi,
3. urbanofity neutralne – gatunki nie preferujące terenów miejskich,
4. urbanofile pośrednie – gatunki występujące głównie w miastach,
5. urbanofile – gatunki występujące wyłącznie w miastach.
Wskaźniki hemerobii
Ilościową ocenę przekształceń flory wyraża również koncepcja hemerobii (gr
hemeros = oswojenie). Opiera się ona na kryteriach florystycznych i
fitosocjologicznych i odnosi się do zachowania poszczególnych roślin i pośrednio
całych fitocenoz wobec działań człowieka. Zakres tych zmian opisują cztery stopnie
zaproponowane przez Jalasa (1955), a rozszerzone i ogólnie stosowane do sześciu
przez Sukoppa (1972), rozwinięte do 9-ciu (tabela 14) na potrzeby bazy wskaźników
PHANART (Lindacher i in. 1995).
Tabela 1. Cechy siedlisk, roślinności (Lindacher i in. 1995), gatunków (Kühn, Klotz 1990), udział gatunków
obcego pochodzenia – kenofitów (Kn) w % i udział gatunków jednorocznych – terofitów (T) w % (Sukopp,
Kunick 1976) związanych z poszczególnymi stopniami hemerobii
Typ hemerobii
0
ahemerob
1
oligohemerob
2
pośrednie 1 i 3
3
mezohemerob
4
5
pośrednie 3 i 5
b-euhemerob
Siła oddziaływania
człowieka i ogólne cechy
roślinności (Lindacher i
in. 1995)
brak
znikome oddziaływanie
człowieka, zbliżona do
potencjalnej, nie
zanieczyszczone
zbiorniki i cieki wodne,
mało przekształcone
torfowiska i naturalne
kompleksy leśne
cechy gatunków występujących w
zbiorowisku (Kühn, Klotz 1990)
Kn
Gatunki naskalne, torfowiskowe,
tundrowe. W Środkowej Europie
tylko w wysokich partiach gór.
Brak wpływu człowieka.
Gatunki nieznacznie użytkowanych
gospodarczo lasów, gdzie
prowadzony jest jedynie nieduży
wyrąb, pierwotnych wydm,
torfowisk, szuwarów, jak i
najbardziej naturalnych wrzosowisk
oraz muraw. Gatunki związane z
nieznacznym wypasem,
minimalnymi zanieczyszczeniami
powietrza, wody i gleby.
0
5
umiarkowane
oddziaływanie
człowieka, roślinność
półnaturalna związana z
bezpośrednim
użytkowaniem pokrywy
roślinnej, wykazuje
względną stałość układu,
zagospodarowane bory
sosnowe i mieszane,
zdegradowane lasy
liściaste, pastwiska,
murawy kserotermiczne
i piaskowe, zbiorniki i
cieki wodne w II i III
klasie czystości
gatunki umiarkowanie
użytkowanych lasów z dobrze
rozwiniętym warstwą runa i
krzewów, gdzie prowadzone są
rębnie, wrzosowisk, suchych i
ubogich w składniki pokarmowe
muraw, sporadycznie
użytkowanych muraw i łąk. rzadko
przeorywane, ekstensywnie
koszone, sporadycznie nawożone
5-12
silne oddziaływanie
człowieka, fitocenozy
gatunki intensywnie użytkowanych
łąk, pastwisk, lasów i bogatych
13-22
T
Przykład gatunków
(Lindacher i in.
1995)
brak
20
Andromeda
polifolia
Dryopteris cristata
Iris sibirica
Asarum europaeum
Dryopteris
carthusiana,
Anemone nemorosa
Potamogeton
crispus
21-40
Scirpus sylvaticus
Lamium album
ruderalne i segetalne
muraw, gdzie prowadzone są
zabiegi nawożenia, wapnowania,
stosowane są pestycydy a siedliska
są co najwyżej nieznaczne
odwodnione
silne oddziaływanie
człowieka, fitocenozy
ruderalne i segetalne
gatunki pól uprawnych z przewagą
gatunków jednorocznych,
ewentualnie muraw z siewu,
ubogich trawników ozdobnych,
intensywnie użytkowanych lasów
ze słabo wykształconą pokrywą
runa. Prowadzone są zabiegi takie
jak wałowanie, regularna orka,
nawożenie mineralne, sztuczne
nawadnianie, osuszanie siedliska.
6
7
pośrednie 5 i 7
a-euhemerob
8
pośrednie 7 i 9
9
polyhemerob
bardzo silne
oddziaływanie
człowieka, silna
koncentracja czynników
antropogenicznych,
wysoka specjalizacja i
pionierski charakter
zbiorowisk, fitocenozy
na hałdach, wysypiskach
śmieci, gruzowiskach
-
metahemerob
brak
Gatunki silnie wyspecjalizowanych
upraw (np. sadów owocowych,
winnic, płodozmianów z
wyselekcjonowanymi gatunkami
jednorocznymi), składowiska,
gruzowiska, śmietniska (tylko ze
wczesnymi fazami sukcesji,
późniejsze przypisane są do aeuhemerobi), częściowo zasolone
powierzchnie (np. brukowane drogi
i torowiska kolejowe); zbiorowiska
inicjalne siedlisk permanentnie
modyfikowanych. Gatunki
związane z głęboką orką,
nieustannym i systematycznym
odwadnianiem (lub nawadnianiem),
intensywnym nawożeniem lub
stosowaniem pestycydów,
systematycznym niszczeniem
wierzchniej warstwy podłoża lub
pokryte obcym materiałem.
Gatunki siedlisk całkowicie
zniszczonych.
Vicia tetrasperma
Scleranthus annuus
22
40
Matricaria
discoidea
Oenothera depressa
brak
W liście gatunków podanej przez Kowarika (za Lindacher i in. 1995) każdy gatunek przypisany
jest do jednego typu hemerobii. W bazie BiolFlor każdej roślinie został przypisany wskaźnik np.
dla gorysza błotnego (Peucedanum palustre) przypisany został wskaźnik 2, a roślina określona
została jako oligohemerob i zarazem mezohemerob, wiechlina roczna (Poa annua) – 7 – beuhemerob/a-euhemerob/polyhemerob. Pojęcie hemerobii uszczegółowione przez różnych
autorów (Tabela 1) pozwala w praktyce klasyfikować w sposób dość jednoznaczny zbiorowiska
roślin.