Profesor Jan Lutyński

Profesor Jan Lutyński (1921-1988) - socjolog, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Urodził
się w Płocku, w rodzinie inteligenckiej. Brał udział w kampanii wrześniowej, po czym przez
rok był internowany na Litwie. Walczył w szeregach Armii Krajowej podczas akcji „Ostra
Brama” w 1944 roku, a następnie, po przymusowym wcieleniu do Armii Czerwonej i w
związku z odmową złożenia przysięgi na wierność ZSRR, został uwięziony - najpierw w
Miednikach i Kałudze, potem w obozie pracy w miejscowości Średniki.
Po wojnie rozpoczął studia socjologiczne na Uniwersytecie Łódzkim. Był uczniem profesora
J. Chałasińskiego. Przez ponad 40 lat był związany z łódzką socjologią – to tu zdobywał
kolejne tytuły naukowe (doktorat w 1951 r., profesor zwyczajny w 1980 r.) oraz sprawował
kolejne funkcje (prodziekan Wydziału, członek Senatu, kierownik katedry, w latach 19701976 był dyrektorem Instytutu Socjologicznego UŁ). Był naczelnym redaktorem „Przeglądu
Socjologicznego”, członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego i współtwórcą Polskiego
Towarzystwa Socjologicznego.
W latach 80-tych był członkiem Solidarności oraz ekspertem i doradcą Zarządu Regionalnego
NSZZ Solidarność. W 1981 r. był jednym z konsultantów i doradców studentów w czasie
strajku studenckiego w Łodzi (Profesor zorganizował także socjologiczne badania nad tym
strajkiem). Zainicjował powstanie Klubu Myśli Politycznej przy UŁ, a w latach 1982-1986
był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego.
Obok prof. Zygmunta Gostkowskiego był współtwórcą łódzkiej szkoły metodologii,
podejmującej problematykę rzetelności metod badawczych w socjologii. Prace badaczy z
kręgu tej szkoły wciąż inspirują kolejne pokolenia socjologów zainteresowanych
problematyką rzetelności i weryfikacji w kontekście metodologii badań społecznych.
Bibliografia prac naukowych Profesora liczy 189 pozycji, w tym:
 Ewolucjonizm w etnologii anglosaskiej a etnografia radziecka. Łódź: Ossolineum 1956,
350 s.
 [red. oraz Posłowie] Krzywicki L.: Dzieła T. 1: Pierwociny więzi społecznej. Warszawa
1957, s.181-804.
 O wartościowaniu i manichejskiej postawie w naukach społecznych. „Kultura i
Społeczeństwo”. T.2 nr 4, Warszawa 1958, s. 18-44.
 Sir James George Frazer i jego „Złota gałąź” [Przedmowa do:] Frazer J.G., Złota Gałąź.
Warszawa 1962, s. 9-22.
 [Red. oraz:] Ankieta i jej rodzaje na tle podziału technik otrzymywania materiałów. [w:]
Analizy i próby technik badawczych w socjologii T. 2. Wrocław 1968, s. 10-56.
 Propozycja nowej miary siły zależności między dwiema zmiennymi dwupunktowymi. [w:]
Metody statystyczne w socjologii. Pod red. K. Szaniawskiego, Warszawa 1968, s. 249-274.
 Socjologia na Uniwersytecie Łódzkim [w:] Uniwersytet Łódzki 1945-1970, Łódź 1970, s.
157-164.
 [Red. oraz:] Analiza procesu otrzymywania informacji w badaniach z zastosowaniem
wywiadu kwestionariuszowego. [w:] Analizy i próby technik badawczych w socjologii. T.
4. Wrocław 1972, s. 13-125.
 Wykorzystanie dokumentów pamiętnikarskich w badaniach społecznych [w:] Ruch
pamiętnikarski i przemiany polskiej kultury. Warszawa 1972, s. 123-131.
 Changes in the social structure of a small Town after the War [w:] Polish Sociology.
Warszawa 1974, s. 191-204.
 Analizy weryfikacyjne w badaniach z zastosowaniem wywiadu kwestionariuszowego, ich
rodzaje i możliwości [w:] Analizy i próby technik badawczych w socjologii. T 5. Wrocław
1975.
 Działania pozorne. „Kultura i Społeczeństwo” T. 21 nr 2, Warszawa 1977, s. 69-78.
 Koncepcje pytania kwestionariuszowego, ich zastosowanie w badaniach. Konsekwencje i
możliwości. „Przegląd Socjologiczny” T. XXX, Ossolineum, Wrocław 1978, s. 9-51.
 Pytanie jako narzędzie w surveyowych badaniach socjologicznych. „Studia Socjologiczne”
R. 19 nr 2, Warszawa 1979, s. 93-118.
 Koncepcja badawcza. Pojęcie, główne składniki i problemy. [w:] Z metodologii i metodyki
socjologicznych badań terenowych. Z. 6. Warszawa 1981, s. 9-50.
 Metodologiczne problemy użytkowania autobiografii w badaniach społecznych. [w:] Naród
– kultura – osobowość. Księga poświęcona Profesorowi Józefowi Chałasińskiemu.
Wrocław 1983, s. 333-342.
 Wskaźniki w badaniach socjologicznych. Kontrowersje i próby rozwiązań. [w:] O
społeczeństwie i teorii społecznej. Warszawa 1985, s. 145-174.
 Niektóre uwarunkowania rozwoju socjologii polskiej i ich konsekwencje. [w:] VII
Ogólnopolski Zjazd socjologiczny. Materiały pod red. W. Wnuka-Lipińskiego. Warszawa
1987, s. 152-170.
 Metoda biograficzna i sposoby otrzymywania materiałów w badaniach socjologicznych.
[w:] Metoda biograficzna w socjologii. Red. J. Włodarek, M. Ziółkowski, Warszaw2a
1990, s. 83-90.
 Nauka i polskie problemy: komentarz socjologa. Warszawa: PIW, 1990.
 Problematyka etyczna w socjologii a system społeczny i kulturowe tradycje . [w:]
Społeczeństwo. Kultura. Osobowość. Warszawa 1990, s. 85-106.
 Metody badań społecznych. Wybrane zagadnienia. Wyd. 2. Łódź 2000, ŁTN, 315 s.