1. Co to sš ro liny transgeniczne?

Spis treści

1. Co to sš ro�liny transgeniczne?

2. Jakie ro�liny transformowano genetycznie?

3. Otrzymywanie ro�lin transgenicznych.

4. Metody transformacji.

o
4.1. Metody wektorowe:
o
4.2. Metody bezwektorowe:
5. Wykorzystanie ro�lin transgenicznych.
o
Odporno�ć ro�lin na herbicydy.
o
Odporno�ć ro�lin na choroby i szkodniki.
o
Zwiększenie produkcji ziaren przez zboża.
o
Tolerancja ro�lin na stres abiotyczny.
o
Podniesienie zawarto�ci odżywczych i smakowych ro�lin.
o
Polepszenie innych wła�ciwo�ci użytkowych ro�lin.
o
Powiększenie spektrum barw ro�lin ozdobnych.
o
Bioreaktory.

6. Zagrożenia.

7. Przyszło�ć.

8. Odno�niki.
1. Co to sš ro�liny transgeniczne?
Według Nowej encyklopedii powszechnej PWN (Wydawnictwo Naukowe PWN SA):
" TRANSGENICZNE ORGANIZMY , genet. ro�liny bšd� zwierzęta zawierajšce w swych
komórkach włšczony do chromosomów gen obcego organizmu. Transgeniczne organizmy
otrzymuje się metodami inżynierii genetycznej. (...) U ro�lin najczę�ciej wprowadza się
obcy gen za pomocš wektora plazmidowego z bakterii Agrobacterium tumefaciens i z
transformowanej komórki regeneruje się całš ro�linę; transgeniczne organizmy mogš mieć
duże znaczenie hodowlane i odgrywajš istotnš rolę w badaniach biologii molekularnej."
Człowiek od bardzo dawna czerpie korzy�ci z modyfikacji genomu innych organizmów.
Praktycznie wszystkie zwierzęta i ro�liny hodowlane sš genetycznie zmodyfikowane w
procesie udomowienia, krzyżowania, selekcji w celu uzyskania pożšdanych cech oraz
hodowania w okre�lonych warunkach przez długie okresy czasu oraz sztucznie
wywołanych mutacji za pomocš czynników antropogenicznych np. przez na�wietlanie
promieniowaniem UV. Uzyskanie nowego typu zmienno�ci drogš transformacji
genetycznej - poprzez przeniesienie obcych genów do genomu biorcy i ich stabilnš
integrację z nim, jest jedynie nowš, o wiele bardziej specyficznš i skutecznš metodš, która
eliminuje element losowo�ci występujšcy w klasycznych technikach. Przenoszenie cech za
pomocš klasycznych metod odbywało się nie tylko w obrębie gatunku, ale także między
gatunkami i rodzajami, choć były to zbliżone pule genów. Natomiast gen wprowadzony
drogš transformacji genetycznej może pochodzić od organizmu spokrewnionego (innej
ro�liny) lub pochodzšcego nawet z odległej jednostki systematycznej - bakterii, wirusów
lub zwierzšt.
Rysunek 1. Okładka "Food Processing", Marzec 2000 (www.soybean.com).
2. Jakie ro�liny transformowano genetycznie?
Pierwsze ro�liny transgeniczne uzyskano w 1983 roku - były to tytoń i petunia. Obecnie
transformacji genetycznej poddano wiele gatunków ro�lin użytkowych: zbóż (pszenica,
jęczmień, ryż), ro�lin oleistych (rzepak, słonecznik), motylkowych (soja, groch, lucerna),
warzyw (ziemniak, brokuł, kalafior, kapusta, marchew, ogórek, papryka, pomidor, sałata,
seler, szparagi, rzodkiewka), owoców (banan, grusza, jabłoń, kiwi, malina, morela, �liwa,
truskawka, winoro�l) oraz innych o dużym znaczeniu gospodarczym, takich jak bawełna,
len, burak cukrowy. Transgeny wprowadzono także do ro�lin ozdobnych (chryzantema,
go�dzik, lilia, petunia, róża, tulipan) oraz ro�lin modelowych ( Arabidopsis , Tradescantia
) celem prowadzenia badań naukowych nad mechanizmami tego procesu.
3. Otrzymywanie ro�lin transgenicznych.
Pierwszym etapem uzyskania ro�liny transgenicznej jest wybór okre�lonego genu do
transformacji, czyli odpowied� na pytanie, jakš pożšdanš cechę chcemy nadać ro�linie oraz
przez jaki gen jest ona kodowana. Należy zauważyć, że nie jest to łatwe, gdyż wymaga
poznania ekspresji i regulacji genu oraz jego oddziaływań z innymi genami. Następnie
należy wybrany gen wyizolować i sklonować do wektora. Kolejnym etapem jest wybór
metody wprowadzenia genu do komórek ro�linnych oraz wybór tkanek ro�linnych
przeznaczonych do transformacji, co pocišga za sobš opracowanie metodyki regeneracji
transformowanych komórek celem uzyskania kompletnie wykształconych ro�lin. Ostatni
etap, to sprawdzenie integracji i ekspresji wprowadzonego genu, a także zbadanie jego
stabilno�ci i sposobu dziedziczenia w kolejnych pokoleniach.
Transgen wymaga odpowiedniego przygotowania, zanim zostanie wprowadzony do ro�liny,
czyli stworzenia konstruktu genowego, który będzie zawierał:

Sekwencje regulacyjne niezbędne do funkcjonowania genu, czyli promotor
(konieczny do inicjacji transkrypcji) i terminator (odpowiedzialny za jej ukończenie).
Najbardziej pożšdanš cechš promotora jest wysoki poziom ekspresji, co zapewni
wysoki poziom transkrypcji wybranemu genowi. Najczę�ciej używany jest silny,
ro�linnie specyficzny promotor wirusa mozaiki kalafiora (CaMV 35 S). Ponadto
poszukiwane sš promotory tkankowo specyficzne (promotor gluteniny ulegajšcy
ekspresji w endospermie), organowo specyficzne (promotor patatyny ulegajšcy
ekspresji w bulwach) lub działajšce w okre�lonych fazach rozwojowych ro�lin (
apg z Arabidopsis aktywizujšcy geny w stadium mikrospor). Terminator (np.
sekwencja terminatorowa syntazy nopaliny) jest odpowiedzialny nie tylko za
ukończenie transkrypcji, ale także za poliadenylację otrzymanego mRNA (ochrona
przed degradacjš).
Gen markerowy pozwalajšcy wyselekcjonować transformowane komórki.
Najczę�ciej stosowane geny markerowe to geny odporno�ci na antybiotyki
(głównie kanamycyna, a także neomycyna, chloramfenikol, hygromycyna) lub
herbicydy (fosfinotrycyny, glifosat). Komórki posiadajšce te geny przeżyjš na
pożywkach selekcyjnych, zawierajęcych dany antybiotyk lub herbicyd, ponieważ
wytworzš enzymy inaktywujšce cytotoksycznš substancję.
Gen reporterowy umożliwiajšcy wczesne wykrycie transformowanych komórek,
którego ekspresja jest wykrywana histochemicznie, spektrofotometrycznie lub
fluorymetrycznie i �wiadczy o funkcjonowaniu wprowadzonych genów w genomie
ro�liny. Jako gen reporterowy najczę�ciej stosuje się beta-glukuronidazę (GUS) z
E.coli , ale także lucyferazę z Photinus pyralis czy CAT-acetylotransferazę
chloramfenikolu.
Rysunek 3. Siewka transgenicznej Arabidopsis (ciemnozielona, położona centralnie)
wyrosła na pożywce selekcyjnej. Pozostałych ro�lin nie udało się stransformować i
nie przeżyjš w takich warunkach. (www.boneslab.chembio.ntnu.no/Tore).
Transformacja odbywa się w warunkach kultur in vitro . DNA wprowadzane jest do
pojedynczych komórek pozbawionych �cian komórkowych (protoplastów) lub
tkanek czy organów, z których łatwo jest zregenerować ro�liny: zarodków
somatycznych i zygotycznych, stożków wzrostu, li�cieni, hipokotyli siewek,
fragmentów li�ci, międzywę�li, ogonków li�ciowych i kwiatowych, tkanki
kalusowej, mikrospor czy niedojrzałego pyłku.
W momencie otrzymania ro�liny transgenicznej wymagane jest sprawdzenie
metodami molekularnymi obecno�ci wprowadzonego DNA: metodš PCR (wykrycie
nawet �ladowych ilo�ci danego DNA), Southern Blot (wykrycie danego DNA za
pomocš sondy oligonukleotydowej) lub Northern Blot (wykrycie transkrypcji
danego genu poprzez wykrycie mRNA za pomocš sondy oligonukleotydowej).
Geny wprowadzane do ro�lin charakteryzujš się różnym stopniem ekspresji i
segregacji, niektóre kopie genów pozostajš milczšce. Wynika to z faktu, iż
wprowadza się wiele kopii genu, które mogš się wbudować w różne miejsca na
chromosomach. Transformanty z włšczonš tylko jednš kopiš genu charakteryzujš się
większš stabilno�ciš. Wpływ na stabilno�ć genu majš także warunki
�rodowiskowe, w jakich ro�liny rosnš. Aby otrzymać odmianę transgenicznš należy
wytworzyć i przebadać minimum 200 linii ro�lin zawierajšcych dany konstrukt
genowy.
4. Metody transformacji.
4.1. Metody wektorowe:
Rysunek 3. Tumor wywołany przez Agrobacterium tumefaciens .
(biologi.uio.no/plfys/ haa/gif)
Niektóre bakterie glebowe z rodzaju Rhizobium wykazujš zdolno�ć do przenoszenia
swojego DNA do komórek ro�lin. To rewolucyjne odkrycie stało się podstawš do
opracowania metody transformowania komórek ro�linnych za pomocš plazmidów
występujšcych w komórkach bakterii Agrobacterium tumefaciens i Agrobacterium
rhizogenes . Plazmid Ti (tumor inducing) z Agrobacterium tumefaciens powoduje
powstawanie tumorowatych naro�li, natomiast plazmid Ri (roots inducing) z
Agrobacterium rhizogenes powoduje wytwarzanie dużej ilo�ci drobnych korzeni.
Na plazmidach Ti i Ri znajdujš się geny powodujšce infekcję komórek ro�linnych
oraz zmianę ich metabolizmu, co powoduje zmiany fenotypowe. Najważniejszy
fragment plazmidu stanowi odcinek T - DNA (długo�ć 23 tysišce par zasad), który
po zakażaniu ro�liny ulega integracji z genomem ro�liny. Zawiera on geny syntezy
opin - zwišzków chemicznych będšcych �ródłem węgla i azotu dla bakterii żyjšcych
w przestrzeniach międzykomórkowych ro�liny, a także geny odpowiedzialne za
biosyntezę regulatorów wzrostu ro�lin: cytokinin i auksyn. Stymulujš one podziały
stransformowanych komórek, co umożliwia powstanie tumoru. Na końcach T - DNA
znajdujš sie krótkie sekwencje ( o długo�ci 24 - 25 par zasad), które sš konieczne
do integracji fragmentu T do genomu gospodarza. W proces przeniesienia T - DNA
zaangażowane sš też inne geny zlokalizowane zarówno na plazmidzie Ti , jak i na
chromosomie bakteryjnym, które sš odpowiedzialne za katabolizm opin,
koniugacyjny transfer plazmidu, jego replikację, wirulencję bakterii i zasięg
zainfekowanych ro�lin. Proces infekowania ro�lin przez Agrobacterium
rozpoczyna się od aktywacji genów wirulencji na chromosomie bakteryjnym pod
wpływem fenoli produkowanych przez komórki uszkodzonej ro�liny. Następuje
przyłšczenie bakterii do tych komórek, co pocišga za sobš aktywację genów
wirulencji z plazmidu. T - DNA ulega wycięciu, namnożeniu i przemieszczeniu do
jšdra komórki ro�linnej, gdzie ulega integracji z genomem. Włšczenie fragmentu T DNA aktywuje znajdujšce się na nim geny, co powoduje rozpoczęcie procesu
tumorogenezy. Plazmid Ti po usunięciu onkogenów z fragmentu T - DNA można
wykorzystać jako wektor do wprowadzania transgenów do ro�lin. Do wprowadzenia
T - DNA niezbędne sš sekwencje graniczne, posiadajšce miejsca rozpoznawane
przez enzymy wycinajšce ten fragment. Pomiędzy nimi można umie�cić
przygotowany konstrukt. W ten sposób uzyskuje się szczepy bakterii (wyprowadzone
z dzikich superwirulentnych szczepów), zdolne do przeniesienia danego DNA do
ro�liny i zintegrowania go z genomem. Obecnie do transformacji ro�lin używa się
wektorów pochodnych od Ti . Dodatkowo można wspomagać transformację poprzez
ranienie tkanki ro�linnej bšd� dodanie do pożywki octanu syryngonu,
aktywujšcego geny wirulencji bakterii. Niestety kontakt z bakteriami i antybiotykami
działa ujemnie na zdolno�ci regeneracyjne niektórych gatunków ro�lin. Metoda
wektorowa przy użyciu Agrobacterium jest najczę�ciej stosowanš, najstarszš metodš
transformacji komórek ro�linnych. Posiada ona jednak wadę - może być używana
jedynie dla ro�lin dwuli�ciennych, gdyż ro�liny jednoli�cienne (w tym zboża) sš
odporne na infekcje Agrobacterium . W ostatnich latach udało się jednak przy użyciu
tej metody dokonać transformacji ryżu i lilii.
Rysunek 4. Transformacja ro�lin przy pomocy Agrobacterium tumefaciens
(www.boneslab.chembio.ntnu.no/Tore).
4.2. Metody bezwektorowe:
Makroiniekcja - polega na wstrzykiwaniu wodnego roztworu plazmidu
(zawierajšcego konstrukt) w rozwijajšcy się kwiatostan ro�lin w stadium
przedmejotycznym. Wprowadzony gen znajduje się w nasionach wytworzonych
przez te ro�liny.
Mikroiniekcja - polega na bezpo�rednim wprowadzeniu DNA do jšder
protoplastów, daje około 15 - 25 % transformantów, jest to jednak metoda bardzo
pracochłonna.
Elektroporacja - polega na wprowadzeniu DNA do protoplastów za pomocš
krótkich impulsów elektrycznych, które powodujš powstawanie porów w błonie
protoplastu, przez które DNA (w formie linearnej) wnika do wnętrza komórki.
Wydajno�ć metody wynosi 2 - 8 %. Jej ograniczeniem jest możliwo�ć stosowania
jedynie dla ro�lin, z opracowanš metodš regeneracji protoplastów.
Metoda chemiczna - polega na inkubacji protoplastów z plazmidowym DNA w
obecno�ci jonów magnezu i glikolu polietylenowego (PEG), który obniża napięcie
powierzchniowe błony komórkowej, umożliwiajšc wnikniecie konstruktu genowego
(DNA w formie linearnej) wraz z DNA no�nikowym, pochodšcym z grasicy cielšt.
Wydajno�ć metody wynosi 0,1 - 12 %.
Mikrowstrzeliwanie - polega na wstrzeliwaniu do komórek ro�linnych czšstek
metali (wolframu lub złota o �rednicy 0,5 - 5 mikrometrów) opłaszczonych DNA, za
pomocš tzw. particle gun . Wystrzelone z prędko�ciš kilkuset metrów na sekundę
czšstki metalu opłaszczone DNA przenikajš przez �ciany i błony komórkowe
docierajšc do jšdra komórkowego, gdzie losowo integrujš się z genomem.
Wydajno�ć metody wynosi 1 - 10 %, niestety jej wadš sš uszkodzenia mechaniczne
komórek i chromosomów w trakcie mikrowstrzeliwania. Metoda ta najczę�ciej
stosowana jest do transformowania ro�lin jednoli�ciennych, gdzie istnieje
ograniczenie stosowania metody wektorowej przy użyciu Agrobacterium .
5. Wykorzystanie ro�lin transgenicznych.
Metody transformacji genetycznej ro�lin mogš być wykorzystane do rozwišzania
wielu problemów współczesnego rolnictwa i nie tylko.
Odporno�ć ro�lin na herbicydy.
Obecnie do zwalczania chwastów używa się herbicydów selekcyjnych, co oznacza,
że ro�lina uprawna jest na nie odporna, natomiast chwasty - nie. Nie podlegajš one
jednak biodegradacji, sš wiec szkodliwe dla �rodowiska. Natomiast herbicydy, które
mogš ulegać szybkiemu rozkładowi w �rodowisku, sš nie selektywne. Modyfikacja
genetyczna ro�lin uprawnych poprzez wprowadzenie kopii genu odporno�ci na
substancję czynnš herbicydu umożliwia stosowanie takich nie selektywnych
herbicydów do zwalczania chwastów.
Odporno�ć ro�lin na choroby i szkodniki.
Otrzymanie ro�lin odpornych na choroby (wirusowe, grzybowe, bakteryjne) i
szkodniki może zaspokoić potrzeby żywieniowe ludzko�ci, gdyż zmniejsza straty
upraw. Umożliwia ponadto zmniejszenie zużycia �rodków ochrony ro�lin, które sš
kosztowne i nieprzyjazne dla �rodowiska. Brak metod bezpo�redniego zwalczania
wirusów ro�linnych �rodkami chemicznymi, może być rekompensowany przez
tworzenie ro�lin transgenicznych zawierajšcych geny oporno�ci na wirusy (sš to
geny kapsydu wirusa, wirusowej proteazy bšd� wirusowej replikazy). Odporno�ć
na choroby grzybowe można uzyskać wprowadzajšc transgeny odpowiedzialne za
syntezę chitynaz lub beta-1,3-glukanaz, które rozkładajš �ciany komórkowe
grzybów. Istniejš także geny oporno�ci ro�lin (R) na patogeny, których �ródłem sš
prymitywne lub dziko rosnšce formy pokrewne. Sš one przenoszone poprzez
długotrwałe i żmudne procesy krzyżowania ze sobš ro�lin, natomiast transformacja
genetyczna umożliwa wprowadzenie tych genów w stosunkowo krótkim czasie.
Odporno�ć na szkodniki można uzyskać przez wprowadzenie genów inhibitorów
enzymów trawiennych owadów (inhibitor proteazy II z pomidora) lub genów Bt z
Bacilllus thuringiensis . Geny Bt kodujš białka Cry , które w przewodzie
pokarmowym owadów żerujšcych na ro�linie transgenicznej ulegajš czę�ciowemu
rozkładowi tworzšc toksyny. Warto zauważyć, iż toksyny Cry działajš wybiórczo na
niektóre grupy owadów z rzędu Lepidoptera , Coleoptera i Diptera . Pozwoliło to
na otrzymanie ziemniaków niewrażliwych na stonkę ziemniaczanš. Należy jednak
nadmienić, że bardzo często typ szkodnika zależy od regionu, co oznacza
konieczno�ć dostosowania modyfikacji genetycznych do warunków lokalnych.
Zwiększenie produkcji ziaren przez zboża.
Wprowadzenie genu NORIN 10 do zboża powoduje skrócenie i wzmocnienie łodyg
ro�lin czynišc je bardziej odpornymi na urazy mechaniczne. Ponieważ wzrost
elongacyjny komórek czę�ci wegetatywnych ro�lin ulega zahamowaniu, możliwy
jest lepszy rozwój czę�ci generatywnych ro�lin, czyli produkcja nasion.
Tolerancja ro�lin na stres abiotyczny.
Wiele obszarów Ziemi zostało wyłšczonych z uprawy ze względu na wysokie
zasolenie lub silnie zasadowy odczyn gleby. Gen tolerancji na wysokie zasolenie
pochodzšcy z mangrowców ( Avicennia marina ) umożliwia stworzenie ro�lin
transgenicznych znoszšcych duże zasolenie, co daje nadzieję na wykorzystanie
czę�ci nieużytków. Wyprodukowano także transgeniczne ro�liny z nadprodukcjš
kwasu cytrynowego w korzeniach, które wykazujš większš tolerancję na glin w
glebie, a także mrozoodpornš transgenicznš truskawkę.
Podniesienie zawarto�ci odżywczych i smakowych ro�lin.
Wprowadzenie genów kodujšcych okre�lone białka może wyeliminować niektóre
choroby zwišzane z niedoborem mikroelementów lub witamin. Stworzono np.
transgeniczny ryż (wykorzystujšc geny żonkila), który wykazuje zwiększonš
produkcję beta-karotenu, prekursora witaminy A, co powoduje żółte zabarwienie
nasion. Trwajš prace nad uzyskaniem ryżu o 2 - 4 krotnie zwiększonym stężeniu
żelaza (dzięki genom kodujšcym białka odpowiedzialne za wišznie tego pierwiastka).
Dzięki modyfikacji genetycznej można ponadto uzyskać żywno�ć o lepszych
walorach smakowych czy zapachowych np. kawę o obniżonej zawarto�ci kofeiny i
lepszym aromacie.
Polepszenie innych wła�ciwo�ci użytkowych ro�lin.
Modyfikacja procesów fizjologicznych zwišzanych z dojrzewaniem owoców może
przedłużyć ich trwało�ć oraz ułatwić składowanie. Zmodyfikowanie genetyczne
pomidora poprzez wprowadzenie genu kodujšcego PG (poligalakuronazę), enzymu
odpowiedzialnego za rozkład pektyn w �cianach komórkowych (po�rednio
odpowiedzialnego za mięknięcie owoców) w pozycji antysensownej spowodowało
jego inaktywację i przedłużyło znacznie trwało�ć pomidora. W transgenicznych
pomidorach po transkrypcji powstało sensowne i antysensowne mRNA, które jako
komplementarne hybrydyzowało ze sobš, uniemożliwiajšc syntezę białka.
Rysunek 5. Transgeniczne pomidory. (www.foeeurope.org/GMOs)
Powiększenie spektrum barw ro�lin ozdobnych.
Poprzez modyfikacje drogi powstawania barwników ro�linnych można uzyskać
nowe spektrum barw kwiatów. Przykładowo wprowadzenie do petunii genu
dihydroflawonolu z kukurydzy znacznie poszerzyło paletę barw tych kwiatów. Wiele
nowych barw pospolitych w naszych domach fiołków afrykanskich uzyskano dzięki
transformacji genetycznej.
Bioreaktory.
Transgeniczne ro�liny można także wykorzystać jako bioreaktory - do produkcji
antybiotyków, enzymów czy hormonów (np. tytoń produkujšcy somatotropinę).
Naukowcy pracujš nad pomidorami i sałatš, które produkowałyby szczepionki. Jako
inny przykład może posłużyć transgeniczna lucerna, która poprzez wprowadzenie
genu z Bacillus licheniformis produkuje alfa-amylazę. Ro�lina zużywa energię
słonecznš, ma zdolno�ć wišzania azotu (lucerna jest ro�linš motylkowš) i daje
wysoki plon białka, co czyni produkcję nawet tańszš niż przy użyciu
mikroorganizmów. Natomiast naukowcy z firmy Monsanto opracowali transgeniczne
rzeżuchę i rzepak produkujšce plastik, ulegajšcy biodegradacji!
6. Zagrożenia.
Ro�liny transgeniczne wywołujš wiele obaw o bezpieczeństwo ludzi i �rodowiska.
Raz wprowadzone do �rodowiska sš praktycznie niemożliwe do usunięcia z niego,
przez co sš okre�lane przez GREENPEACE jako "genetic pollution" - "genetyczne
zanieczyszczenie". Istniejš obawy, że transgeniczne ro�liny będš krzyżowały się ze
swoimi dzikimi krewniakami, co spowoduje spadek bioróżnorodno�ci. Należy
jednak zauważyć, że obecne monokultury także przyczyniajš się do zubożenia puli
genów. Przenoszenie pyłku na sšsiednie pola nie ma miejsca w przypadku uprawy
transgenicznych buraków, gdyż sš one zbierane przed kwitnieniem czy ziemniaków,
które rozmnażajš się wegetatywnie. Jest ono ograniczone także w przypadku, gdy
ro�liny spokrewnione nie występujš w �rodowisku (np. bawełna w USA).
Natomiast transfer genów w przypadku rzepaku czy żyta jest znacznie bardziej
prawdopodobny, co wišże się z niebezpieczeństwem powstania super - chwastów
bardzo trudnych do zwalczania. Niemieccy naukowcy proponujš rozwišzanie tego
problemu przez wprowadzenie transgenu nie do DNA jšdrowego, lecz do DNA
plastydowego (chloroplastów), co uniemożliwi transfer genów za pomocš pyłku.
Plastydy, tak jak mitochondria, pochodzš z komórki jajowej. Problemem natury
ekonomicznej jest też fakt, iż w przypadku upraw ro�lin transgenicznych, nie można
zachować nasion do wysiania w następnym roku, tylko trzeba co roku sprowadzać je
z firm nasiennych. Ro�liny transgeniczne budzš także inne obawy, że transgeny
mogš stać się �ródłem alergenów i toksyn. Należy jednak zauważyć, że ryzyko
wystšpienia alergii jest niewielkie, ze względu na fakt, iż ro�liny transgeniczne sš
bardzo dokładnie badane pod tym kštem zanim trafiš na rynek. Obawy budzi także
użycie genów oporno�ci na antybiotyki jako markerów selekcyjnych.
Rozprzestrzenienie tych genów w organizmach ro�linnych może spowodować
oporno�ć na antybiotyki w�ród patogenów, np. na nadal stosowanš w leczeniu
wielu chorób człowieka kanamycynę. Dlatego też poszukuje się innych markerów �
np. system selekcji PMI, oparty na genie kodujšcym izomerazę mannozo-6fosforanu. Należy jednak zwrócić uwage, że przyczynš oporno�ci szczepów na
antybiotyki może być ich nierozważne stosowanie w leczeniu chorób, gdyż
powoduje to powstanie naturalnej presji selekcyjnej.
7. Przyszło�ć.
Możliwe, że to wła�nie ro�liny transgeniczne skolonizujš Marsa. Naukowcy Ferl z
Uniwersytetu Stanu Floryda pracujš nad genetycznie zmienionš gorczycš, która ma
polecieć na Marsa około 2007 roku, by zasiedlić szklarnie zbudowane przez robota
na Czerwonej Planecie. Do gorczycy ma być wprowadzony transgen, składajšcy się z
genu, odpowiedzialnego za odczuwanie stresu z Arabidopsis thaliana oraz gen
kodujšcy GFP - białko �wiecšce na zielono z Aequorea victoria . Transgeniczna
gorczyca �wiecšc sygnalizuje warunki stresowe: niski poziom tlenu, brak wody,
suszę, ekstremalne zmiany temperatur czy nieodpowiedni skład substancji w glebie.
Przyszło�ć ro�lin transgenicznych zależy jednak od rzetelnej kampanii
informacyjnej, która pozwoli przełamać lęk oraz zdobyć akceptację społeczeństwa.
Wydaje się jednak, iż postęp, jaki dokonał się w tej dziedzinie jest już nie do
zahamowania i uprawy ro�lin transgenicznych niedługo pojawiš się za naszymi
oknami, stanowišc przykład rolnictwa XXI wieku.
Rysunek 6. Wizja przyszło�ci.
8. Odno�niki.
1. "Zastosowanie metod biotechnologicznych w hodowli ro�lin", Praca zbiorowa
pod redakcjš Barbary Michalik Wydawnictwo DRUKOL s.c.,Kraków 1996
2. http://newssearch.bbc
3. Transgenetic Plants and Organic Farming
4. Transgenetic Plants and World Agriculture
5. http://eduseek.interklasa.pl/edukurier
6. http://tygodnik.onet.pl
7. GREENPEACE
8. The NTNU Plant Genetics Group
9. Portal farmaceutyczno-medyczny