Konferencja promująca raport pt. „Dyskryminacja w szkole

Konferencja promująca raport pt.
„Dyskryminacja w szkole
– obecność nieusprawiedliwiona”
Warszawa, 22 kwietnia 2015 r.
Projekt realizowany w ramach Programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG
Dyskryminacja w szkole
– obecność nieusprawiedliwiona
Magdalena Chustecka
Małgorzata Jonczy-Adamska
Marta Rawłuszko
Plan prezentacji
1.
2.
3.
4.
Dyskryminacja oczami uczniów i uczennic
Nauczycielki i nauczyciele o dyskryminacji
Działania antydyskryminacyjne prowadzone w szkołach
Główne wnioski i rekomendacje
1. Dyskryminacja
oczami uczniów
i uczennic
Dyskryminacja oczami
uczniów i uczennic
Obserwacja 1
Uczniowie i uczennice wskazują lub opisują różne formy, jakie dyskryminacja
przybiera w szkole. Są to m.in.:
• izolacja,
• wyśmiewanie,
• wyzywanie i obrażanie,
• ocenianie, deprecjonujące komentarze,
• wywyższanie się,
• paternalistyczne postawy i dyscyplinowanie do „normalności”,
• faworyzowanie przez nauczycieli/nauczycielki,
• brak zrozumienia.
Dyskryminacja oczami
uczniów i uczennic
W szkolnej przestrzeni osoby, które spotykają się z dyskryminacją to:
• osoby biedniejsze / postrzegane jako biedniejsze,
• osoby nieheteroseksualne,
• dziewczęta i chłopcy, w szczególności nierealizujący normy „kobiecości”
i „męskości”,
• osoby z niepełnosprawnościami i przewlekłymi chorobami,
• osoby „nie stąd” - o innym niż polskie pochodzeniu narodowym
i etnicznym (w tym uchodźcy), z innej miejscowości, z innego osiedla,
• osoby o innym kolorze skóry niż biały,
• osoby o innym wyznaniu niż katolickie,
• osoby o wyglądzie nieprzystającym do obowiązującego wzorca (nadwaga,
ubiór, wzrost).
Izolacja, wyśmiewanie się
Inni nie chcą gadać z nimi [uchodźcami]. Siadać, nie mieć nijakiego kontaktu. (…)
Traktują, jak (…) z innej planety i nie ludzi, jak innych.
Jak nauczyciel potrafi cię wyśmiać [niski wzrost], to już w ogóle jest fajnie...
[ironicznie]. Ja mam w szkole nauczyciela, co też tak się wyśmiewa:
„A ty w gimnazjum? Co ty tu robisz? Do przedszkola, do podstawówki wracaj”.
Wyzywanie, obrażanie,
deprecjonujące komentarze
Ja mam w klasie kolegę, który jest ciemnej karnacji, a nie jest z pochodzenia no...
z zagranicy, po prostu ciemna karnacja, i zjazdy zaraz, że on to jest murzynem, że
zlewa się z asfaltem i w ogóle.
Jak chłopak ubierze te rurki takie czy coś, to ludzie zazwyczaj mówią... pedał, pedał.
Była taka dyskryminacja, że ty nie masz na przykład ojca albo matki, to jesteś gorsza.
Moja koleżanka kiedyś na lekcji po prostu wstała i powiedziała, że ona jest lesbijką.
[...]. Klasa wiedziała, nauczycielka sobie po prostu usiadła. „Jak jesteś lesbijką?” –
„Normalnie jestem lesbijką, i czy się to pani podoba, czy nie. Mam dziewczynę”. –
„To chyba coś jest z tobą nie tak”.
Uczniowie powiedzieli, że jeden z nauczycieli (mężczyzna) inaczej – gorzej traktuje
dziewczęta, np. mówi aluzje dotyczące wyglądu („teraz będzie czytała dziewczyna
z walorami”, „chcesz mieć dwójkę, to pod stół”), patrzy w szczególny sposób.
Wywyższanie się,
dyscyplinowanie do „normalności”
[Osoby nazywane „elitą” mówią na przykład]: „Nas stać na lepszą wycieczkę”.
Nie robi się tego [manifestowanie przynależności do mniejszości] w sposób bardzo
przesadny. Trzymamy się standardów, norm, które obowiązują ogólnie w naszym
społeczeństwie.
Nie rozmawiamy z tymi ludźmi [z gimnazjum] w ogóle [...]. Dwa inne światy.
Ona chciała przychodzić do szkoły, pomimo tego, że była w ciąży, ale nauczyciele
powiedzieli, że dla jej zdrowia i zdrowia dziecka chcą przychodzić do niej do domu.
Faworyzowanie przez
nauczyciel(k)i, brak zrozumienia
Mówią niektórzy uchodźcy, że on do nich jest bardziej taki nieprzyjemny i są takie
[osoby], które starają się, bardzo starają się, tam coś robią i proszą, żeby coś zrobić na
ocenę, a więcej niż dwóję na przykład on nie może postawić.
Na przykład jest tak, że (…) jest jakaś wycieczka klasowa i wiesz, że nie pojedziesz na
nią, a ileś tam osób brakuje nauczycielowi do wycieczki. Na przykład ci mówią – „Jedź
na tą wycieczkę”. Jak mówisz, że miałeś takie i takie wydatki, masz jeszcze
rodzeństwo, które też by chciało pojechać, a jesteś starszy, to wiadomo, że młodszemu
ustąpisz rodzeństwu. Ale oni tego nie rozumieją, i że – „a głupie wymówki masz”.
Reagowanie na dyskryminację
Obserwacja 2
Dominują dwie strategie przyjmowane przez uczennice i uczniów
w sytuacjach dyskryminacji:
• strategia „na przetrzymanie”,
• strategia siłowego rozwiązania.
Reagowanie na dyskryminację
Niewiele można zrobić, bo każdy za siebie odpowiada.
No wiadomo, jest przykro, ale co można zrobić.
Trzeba przyjąć i samemu się z tego pośmiać, to wtedy to cię nie dotyka (…)
i tak łagodzi.
Trzeba mieć dystans do siebie, poczucie humoru.
Trzeba załatwić to po swojemu (…), może nie pobicie, ale gdyby dostał raz czy
dwa, to by pomogło.
Jestem tradycjonalistą i ja bym dał w mordę. – Czy to dobre rozwiązanie? – Jest
najprostsze i najlepsze.
Reagowanie na dyskryminację
Obserwacja 3
W większości przypadków uczniowie i uczennice nie traktują nauczycieli
i nauczycielek jako wsparcia w sytuacji bycia osobą dyskryminowaną.
Młodzież doświadczająca dyskryminacji albo wcale nie chce informować kadry
pedagogicznej i prosić o ich wsparcie, albo zaznacza, że zwróciłaby się tylko
do konkretnej zaufanej osoby.
Reagowanie na dyskryminację
Nauczyciele albo nic nie zrobią, albo zaraz aferę robią: „wow!”: policja, sąd,
rodzice zawiadomieni. Wszystko naraz. To tylko pogarsza sprawę.
Nauczyciele mogą tylko zaszkodzić, nauczyciele rozdmuchują, mają tendencję do
pompowania, to jeszcze bardziej pokazuje, że się jest ofiarą, słabym, kozłem
ofiarnym, bo nauczyciel zaczyna się tą sprawą zajmować.
[reakcja na wyzwiska „pedał”] Po prostu nauczyciel nie za bardzo zwróci uwagę,
tylko zwróci uwagę wtedy, jakby ktoś przeklął.
O tym się nie rozmawia w szkole.
Jak ma się ufać komuś, kogo się nie zna, [nauczyciel], tylko prowadzi lekcje.
Wnioski
Wniosek 1
Uczniowie i uczennice w niewielkim stopniu posiadają wiedzę na temat tego,
czym jest dyskryminacja. Mimo tego opisują oni liczne przykłady zdarzeń i struktur
dyskryminacyjnych.
Wniosek 2
Młodzież nie zna konstruktywnych sposobów reagowania na sytuacje dyskryminacji
(będąc w roli osoby doświadczającej, jak i świadków dyskryminacji).
Wśród młodzieży panuje przyzwolenie na przemoc jako „skuteczny” sposób reakcji.
Powszechna jest także postawa bierności.
Wniosek 3
Uczniowie i uczennice w niewielkim stopniu mają gotowość skorzystania ze wsparcia
kadry pedagogicznej w sytuacji dyskryminacji. Przyczyną jest brak zaufania i wiary,
że dorośli „załatwią” sprawę pozytywnie.
2. Nauczycielki
i nauczyciele
o dyskryminacji
Nauczycielki i nauczyciele
a dostrzeganie dyskryminacji
Obserwacja 1
Znacząca część nauczycieli i nauczycielek na różne sposoby bagatelizuje lub
zaprzecza dyskryminacji, której doświadczają uczniowie i uczennice.
Dyskryminacja w ich ocenie zdaje się być zdarzeniem jednostkowym, mało
istotnym, błahym.
Nauczyciele i nauczycielki, opisując de facto zdarzenia dyskryminacyjne,
jednocześnie zaprzeczają ich istnieniu.
Nauczycielki i nauczyciele
a dostrzeganie dyskryminacji
Nie ma przypadków dyskryminacji wśród uczniów.
W opinii nauczycieli w szkole nie ma dyskryminacji.
Nauczyciele uczestniczący w wywiadzie uznali, że w szkole nie występują
przypadki dyskryminacji wśród uczniów (incydentalne sytuacje naśmiewania się
z powodu otyłości).
Zdarza się zdecydowanie sporadycznie (…). Najczęściej piętnowani są uczniowie
niedbający o higienę osobistą. Jest to problem związany z poziomem ubóstwa
w niektórych rodzinach. Jednak nie jest to problem wywołujący konflikty,
a raczej izolację.
Nauczycielki i nauczyciele
a dostrzeganie dyskryminacji
Obserwacja 2
Nauczyciele i nauczycielki, którzy posiadają kompetencje antydyskryminacyjne,
rozpoznają i identyfikują określone działania młodzieży jako dyskryminację,
mowę nienawiści, przemoc motywowaną nienawiścią.
Nauczycielki i nauczyciele o wysokich kompetencjach antydyskryminacyjnych to
osoby, które są w szkole w mniejszości.
Ich perspektywa i działania wiążą się z dużym osamotnieniem, oporem ze strony
grona pedagogicznego, czasem także rodziców.
Nauczycielki i nauczyciele
a dostrzeganie dyskryminacji
[o włączaniu perspektywy antydyskryminacyjnej, identyfikowaniu dyskryminacji]
To jest donkiszoteria.
To jest wciąż tak, że nauczyciela, który wprowadza takie wątki traktuje
się jako kogoś, kto prezentuje coś spod lady, takiego właśnie śliskiego, tak trochę
„nie mówcie o tym w domu”. Wiadomo, że tak nie powinno się dziać.
Wychowawczyni klasy, w której uczę, pyta mnie scenicznym szeptem dnia
pewnego, czy ja rozmawiam z uczniami o płci? Czy ja mówię o tym gender?
„Ponieważ przyszedł do mnie ojciec jednego z uczniów, zaniepokojony
tym, co się dzieje na języku polskim i powiedział, że jednak wolałby, żeby jego
syn zachował swoją płeć”.
Dyskryminacja
w grupie rówieśniczej
Obserwacja 3
Do sytuacji dyskryminacyjnych, czyli zdarzeń, w których możliwe jest
zidentyfikowanie sprawcy lub sprawczyni dyskryminacji, oraz osoby jej
doświadczającej, w szkole najczęściej dochodzi w relacjach rówieśniczych.
Nauczycielki i nauczyciele dostrzegający dyskryminację mówią o różnych
formach, „maskach”, jakie przybiera ona w grupie rówieśniczej:
przemoc psychiczna, agresja słowna, cyberprzemoc, przemoc fizyczna,
przemoc seksualna, izolacja, odrzucenie.
Dyskryminacja
w grupie rówieśniczej
Obserwacja 4
Przesłanki dyskryminacji oraz przemocy motywowanej uprzedzeniami, dostrzegane
przez grono pedagogiczne, są spójne z obserwacjami młodzieży. Są to:
• status społeczno-ekonomiczny (ubóstwo),
• orientacja homoseksualna,
• płeć,
• niepełnosprawność,
• pochodzenie narodowe i etniczne,
• kolor skóry,
• wyznanie,
• wygląd zewnętrzny (np. otyłość).
Dyskryminacja
w grupie rówieśniczej
Omijanie w dobieraniu w grupy (…). To jest takie zostawianie na boku tego ucznia,
tak, niewłączanie go.
[Uczennica] była ujawnioną lesbijką już w gimnazjum. U niej to wygląda tak,
że [musi znosić] hejting na Facebooku (…) Na przykład jacyś znajomi z klasy
zaczynają, nie wiem, ona da zdjęcie z dziewczyną, to zaczyna się: "fu, jesteście
obleśne, nienormalne”.
[Uczennica] przyszła roztrzęsiona, rozpłakana (…) była w toalecie i przyszli chłopcy,
oni tak często się na korytarzach jakoś tam przekomarzali, w sensie – nie wiem –
dokuczali sobie, ale bez seksualnych podtekstów, natomiast oni weszli za nią
do toalety i ją obmacywali.
Dyskryminacja
w grupie rówieśniczej
Na przykład grubsze dziewczyny, albo te biedniejsze też, które są gorzej ubrane.
One często są obiektami kpin ze strony rówieśników. Wygląd jest tak istotny, że
dziewczyny po prostu się załamują, biorą przeróżne środki odchudzające, bywały
próby samobójcze.
Niejednokrotnie na przykład byłam świadkiem mocno, ale takich mocno
napastliwych, bardzo wulgarnych napaści na chłopca, który [był] delikatny,
„zniewieściały” w ruchach, gdzieś tam na modela chciał się szykować.
Jeżeli jest to dziecko romskie, to jest wyzywane od „brudnego cygana, głupiego,
śmierdzącego”, mimo że jest w białej koszulce ze sztywnym kołnierzykiem
i spodniach w kant i pachnące, wyżelowane czy wymyte, to i tak słyszy te obelgi.
Dyskryminacja
w grupie rówieśniczej
Mieliśmy duży problem z racji tego, że był u nas Afroamerykanin, (…) [który]
w Polsce się urodził, więc to nie jest kwestia taka, że przyjechał. Natomiast trafił
do klasy, gdzie była ogromna grupa skinheadów, (…) problem był ogromny, bo to
była taka dyskryminacja... zaczęła się bardzo, powiedziałabym tak, bezpiecznie,
bo na przykład na wuefie w niego piłki trafiały (…) Potem się na Facebooku
w formie takiej cyberprzemocy wstawianie jego zdjęć gdzieś albo publikowanie
różnych postów ośmieszających w jakiś sposób Afroamerykanów.
No i na końcu była tutaj taka dość przykra sytuacja dlatego, że on się czuł w jakiś
mocny sposób zaszczuty, na lekcji plastyki robili jakąś pracę, mieli ulepić coś
z plasteliny i jeden z chłopców zrobił pracę... znaczy nie było to nigdzie podpisane,
że jest to Ku Klux Klan, natomiast było bardzo wyraźnie, charakterystycznie,
nie dało się tego ukryć.
Dyskryminacja ze strony
nauczycielek i nauczycieli
Obserwacja 5
Uczennice i uczniowie doświadczają dyskryminacji także ze strony nauczycielek
i nauczycieli.
Dyskryminacja ze strony dorosłych przybiera postać prześmiewczych,
pogardliwych określeń, wypowiedzi upowszechniających uprzedzenia i treści
dyskryminacyjne, a także wypowiedzi o charakterze molestowania seksualnego,
kierowanych do dziewcząt.
Dyskryminacja ze strony
nauczycielek i nauczycieli
Przychodzą poruszone dziewczęta, bo na zajęciach przysposobienia obronnego
nauczyciel używa bardzo obrażającego dziewczęta zwrotu, że mają zawsze
pamiętać, że mają „czyścić podwozie”.
Chciałabym, żebym w żadnej szkole, nie spotkała się już więcej nigdy
z taką kartką, z jaką ostatnio się spotkałam, gdzie na czerwono było napisane,
że konkretne dziecko z imienia, może w klasie klęczeć albo co najwyżej stać,
ale nie może siedzieć, tak. (…)
To było nie za karę. To był sposób radzenia sobie z dzieckiem z innej
narodowości. Z dzieckiem, które za dużo pyta i najlepiej, żeby się zmęczyło
staniem.
Dyskryminacja ze strony
nauczycielek i nauczycieli
Przyszła matka taka roztrzęsiona z córką i zaczęła opowiadać, że ta konkretna
nauczycielka powiedziała do jej córki: „skończysz, jak swoja matka”. (…) Matka
była taka: „co zrobić, taka sytuacja. Nie kradnę”. Była bardzo zdenerwowana.
Bardzo często właśnie uczniowie homoseksualni opowiadają mi, że wystarczy
jeden głupi żart albo źle sformułowany temat na przykład na religii:
„Homoseksualizm – przeznaczenie czy choroba?”, żeby oni poczuli się tak
zupełnie sami i zupełnie właściwie bez wsparcia.
Uczeń homoseksualny przebiera się z dziewczynkami w szatni. Z jakiego powodu?
Dlatego, że boi się agresji w szatni męskiej. Chłopak mówi, że nie chce się
z dziewczynami przebierać, ale słyszy: „jak jesteś pedałem, to proszę”.
Tak na luzaka mówi wyluzowany wuefista.
Struktury dyskryminacyjne
Obserwacja 6
W szkołach funkcjonują trwałe struktury dyskryminacyjne, utrwalające:
• niższy status dziewczynek i kobiet oraz odmienne standardy
traktowania chłopców i dziewcząt,
• tradycyjne wzory męskości oparte na sile i sprawności fizycznej
oraz heteroseksualności,
• dominację wyznania rzymsko-katolickiego,
• nierówny dostęp do edukacji dla osób z niepełnosprawnościami,
• autorytarną władzę dorosłych i ograniczanie praw dziecka.
Struktury dyskryminacyjne
Bardzo wiele wydarzeń religijnych jest jednak w jakiś sposób wplatanych w życie
szkoły, od jasełek poczynając. Jako osoba niewierząca czułem się źle, kiedy
w kwietniu bieżącego [2014] roku mieliśmy jakiś taki miesięczny prawie okres
przygotowywania do kanonizacji Jana Pawła II i codziennie osoby przychodzące
do szkoły były witane projekcją slajdów i zajęciami, które odbywały się w holu,
na temat Jana Pawła II.
Jeżeli jest studniówka i jest para homoseksualna, to nie mogą się zarejestrować
jako para na studniówce, co – ja uważam – jest oburzające.
I mówi się: „ty to masz klasę dziewczyn, więc będziesz mieć dużo wzorowych,
a ja mam klasę chłopców i wiadomo, że u mnie będzie dużo ocen poprawnych
albo dobrych”.
Reagowanie na dyskryminację
Obserwacja 7
Najpopularniejszą reakcją nauczycielek i nauczycieli na dyskryminację
w szkołach jest rozmowa przeprowadzana z osobą, która dopuściła się danego
zachowania.
Reakcja ma formę wykładu, „pogadanki”, w minimalnym stopniu zakłada dialog,
przebija w niej ton potępienia, zakazu, wzbudzane jest poczucie winy.
Drugą popularną reakcją nauczycieli/nauczycielek na sytuację dyskryminacji jest
jej brak.
Reagowanie na dyskryminację
Doraźna działalność pedagoga szkolnego na poziomie rozmów indywidualnych.
Podjęte działania: natychmiastowe doraźne rozmowy indywidualne,
przedstawienie problemu na godzinie wychowawczej, rozmowa z pedagogiem
szkolnym.
Nie dostrzegamy przypadków dyskryminacji wśród uczniów, zatem nie zachodzi
potrzeba działań mających na celu zmianę sytuacji.
Reagowanie na dyskryminację
[Romska dziewczynka] była wyzywana właśnie i tak ją upokarzano, a pedagog
i nauczyciel zamiast porozmawiać, zabronił jej mówić rodzicom
i [nauczycielce wspomagającej edukację uczniów/uczennic romskich]. Mówił
„rozwiążemy to”, tak. To się nasilało i dziewczynka przestała chodzić do szkoły.
Bo bóle żołądka, wymioty, nerwowość. Gdy zgłaszała to innym nauczycielom, to
było „oj przestań, wymyślasz to sobie”. I było wzruszenie ramion, odwrócenie
głowy. Dopiero kiedy dziewczynka przestała i już dłuższy okres nie chodziła do
szkoły, rodzice się zorientowali, dlaczego tak jest, „dlaczego ciągle cię ten
brzuch boli” i tak dalej.
Reagowanie na dyskryminację
Obserwacja 8
Nauczycielki i nauczyciele posiadający kompetencje antydyskryminacyjne
opisują bardziej złożone reakcje na dyskryminację, podkreślające przynależność
do mniejszości jako przyczynę złego traktowania uczennicy czy ucznia.
Elementem reakcji na dyskryminację w przypadku tej grupy często jest edukacja
antydyskryminacyjna – budowanie wiedzy o grupie mniejszościowej,
wskazywanie faktycznej przyczyny przemocy, wskazywanie zależności między
stereotypami i uprzedzeniami a dyskryminacją.
Reagowanie na dyskryminację
Ktoś sobie tam bazgroli na marginesie, to sobie swastykę narysuje (…) zawsze
reagowałam na takie rzeczy. Kazałam na przykład przygotowywać komuś
prezentację na temat amerykańskiego myśliciela, który wymyślił tę całą
koncepcję czystości rasy i on też uznawał, że najwyższa rasa, najbardziej czysta
to nordycka czy Aryjczycy, a Polacy byli w tej grupie, co Żydzi. Specjalnie
kazałam to przygotować, żeby widzieli, jakie to jest absurdalne.
Usłyszałam tam gdzieś na korytarzu „ty downie jeden” i mówię sobie „o nie,
kochanie, teraz ty mi na za dwa dni przygotujesz prezentację multimedialną
i pokażesz swojej klasie, co to jest zespół Downa i co się z tym wiąże, tak.
I on to zrobił faktycznie i powiedział mi „ja pani dziękuję bardzo, bo tak wszyscy
mówią, to i ja tak mówiłem”.
Wnioski
Wniosek 1
W grupie nauczycielek i nauczycieli występują duże różnice w zakresie
wrażliwości i kompetencji antydyskryminacyjnych.
Kompetencje antydyskryminacyjne nabywane są przez nieliczne nauczycielki
i nauczycieli w ramach własnych zainteresowań czy wrażliwości, a nie w wyniku
funkcjonowania systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli.
Wniosek 2
Do dyskryminacji dochodzi zarówno w relacjach rówieśniczych, jak i ze strony
nauczycielek i nauczycieli. Przybiera ona bardzo różne formy, często
współwystępujące i wzmacniające się wzajemnie. Przyczyną dyskryminacji może
być przynależność do każdej mniejszości występującej w szkole.
Wnioski
Wniosek 3
Dyskryminacja i zjawiska z nią powiązane często są postrzegane w kategoriach
zachowań przemocowych, wykraczających poza „przyzwoite” zachowanie, ale
jednocześnie mieszczących się w pewnych normach dotyczących szkoły czy grupy
rówieśniczej. Rzadko mówi się o niej w odniesieniu do przynależności do
mniejszości jako wyraźnej przyczyny tych zachowań.
Wniosek 4
Zarówno sytuacje dyskryminacji, jak i funkcjonowanie w obecności (a czasem
pomimo) struktur dyskryminacyjnych, są w polskiej szkole codziennością wielu
osób. Dzieci i młodzież należące do mniejszości muszą najpierw w szkole
przetrwać, żeby móc się w niej uczyć.
3. Działania
antydyskryminacyjne
prowadzone
w szkołach
Działania antydyskryminacyjne
Obserwacja 1
Nauczyciele i nauczycielki, dyrektorzy i dyrektorki wprost sygnalizują, że nie
prowadzą żadnych działań antydyskryminacyjnych lub sprawozdają realizację
działań w sposób, który uniemożliwia jakąkolwiek ocenę tego, co robią.
Działania antydyskryminacyjne
Nie dotyczy.
Nie było potrzeby prowadzenia takich działań.
Nie ma dyskryminacji, zapobiegamy.
Zajęcia tematyczne, zajęcia profilaktyczne, pogadanki.
Na zajęcia były poruszane te tematy.
Rozmowy wychowawcze, rozmowy indywidualne, pogadanki, spotkania
z pielęgniarką, pedagogiem.
Działania antydyskryminacyjne
Obserwacja 2
Nauczyciele i nauczycielki, dyrektorzy i dyrektorki sprawozdają jako „działania
antydyskryminacyjne” działania w różnym stopniu związane z przeciwdziałaniem
dyskryminacji. Możemy wyróżnić trzy podstawowe kategorie takich działań:
1. Działania pozorne, niezwiązane z przeciwdziałaniem dyskryminacji
2. Działania potencjalne związane z przeciwdziałaniem dyskryminacji
3. Działania antydyskryminacyjne
Działania pozorne
- charytatywne
Akcja charytatywna na rzecz niepełnosprawnego Kubusia – zbiórka nakrętek
plastikowych.
Zbiórka książek dla polskiej szkoły w Gródku na Ukrainie, zbiórka książek, rzeczy
i maskotek dla dzieci i młodzieży na Litwę.
Zbiórka znaczków dla misji w Afryce, kanapka dla Afryki, zbieranie funduszy
na misje, rekolekcje z Białorusi.
Pomoc finansowa dla Masajek, koncert charytatywny na rzecz domu dziecka.
Działania pozorne - religijne
Prowadzenie rekolekcji, na których przedstawiane są scenki o szacunku,
tolerancji.
Udział w cotygodniowej mszy świętej, na kazaniach poruszane są kwestie miłości
wobec drugiego człowieka.
Katechezy o szacunku do życia, homoseksualizmie, o patriotyzmie
i odpowiedzialności za słowo. Olimpiada teologii katolickiej o sprawach
społecznych. Przedstawienie nauczania Kościoła dotyczącego spraw moralnych.
Lekcje religii poświęcone takiej tematyce.
Działania pozorne
– prozdrowotne i ekologiczne
Co roku odbywają się prelekcje dla rodziców uczniów klas I „Jak bezpiecznie
przejść przez szkołę, połączone z promocją zdrowia”.
Spotkania z pielęgniarką, strażakiem, szkolenia na temat pomocy
przedmedycznej.
Udział w projekcie „Bezpieczni na lądzie i w wodzie”.
Festyn rekreacyjno-sportowy z elementami profilaktyki uzależnień „Żyj zdrowo,
ćwicz i baw się razem z nami”.
Działania pozorne – inne
Zajęcia w Zamku Królewskim traktujące o tym, że skarbem mogą być: dzieci,
zdrowie, szczęście, nie tylko pieniądze.
Corocznie w czerwcu organizowany jest Dzień Dziecka – Dzień Sportu (…).
Dzieci rywalizują ze sobą w różnych konkurencjach sportowych i nie tylko.
Ma to na celu ukazanie, że ludzie są różni, mają różne talenty, uczy akceptacji
i tolerancji.
Działania z potencjałem
antydyskryminacyjnym
- integracyjne
Zapoznanie uczniów ze szkolnym kodeksem grzeczności, zapoznanie z kodeksem
savoir-vivre.
Warsztaty wśród uczniów zapobiegające izolacji i wykluczeniu, integrujące
zespół klasowy.
Działania z potencjałem
antydyskryminacyjnym
– przeciwko przemocy
Dzięki współpracy z pedagogiem zorganizowane zostało spotkanie z policjantem,
w czasie którego poruszano m.in. kwestie związane z przemocą psychiczną
i fizyczną.
Happening klasy 0-III pod hasłem „Stop przemocy!”, tworzenie kodeksów
klasowych szkoły bez przemocy, udział w ogólnopolskim konkursie (…)
przeprowadzenie co roku spotkań z przedstawicielami Wydziału Prewencji,
dzielnicowymi na temat „Bezpieczeństwa w sieci – Cyberprzemocy”.
Działania z potencjałem
antydyskryminacyjnym
– ukazują różnorodność
Dni „Przyjaźni Narodów” (Dzień Rosyjski, Dzień Węgierski).
Spotkanie „Tradycje i obyczaje w judaizmie”, Dzień Europy (poznawanie
zwyczajów, kultury i tradycji narodów europejskich), Festiwal Wiosenny
(zwyczaje związane z powitaniem wiosny w Japonii, Indiach, Chinach, Bułgarii,
Polsce).
Wyjazd do Zakładu dla Niewidomych w Laskach.
Działania z potencjałem
antydyskryminacyjnym
– pomocowe
Starałam się o dofinansowanie do wycieczek klasowych dla ucznia, dzięki temu
mógł pojechać z całym zespołem klasowym.
Zabezpieczenie i wypożyczenie podręczników na cały rok szkolny dla uczniów
w trudnej sytuacji materialnej.
Byłam wolontariuszem w ramach akcji „Szlachetna Paczka”, w której 26 uczniów
i ich rodzeństwo otrzymało paczki świąteczne.
Działania antydyskryminacyjne
- włączanie
Liczne rozmowy z uczniami na temat uczniów niepełnosprawnych w klasie.
Podczas lekcji dążę do włączania tych dzieci do pracy w grupach i wspólnych
zabaw. Tak prowadzę zajęcia, aby każde z dzieci miało możliwość pokazania
swych mocnych stron.
Zapobieganie izolacji i wykluczeniu poprzez powierzanie ważnych
i odpowiedzialnych funkcji uczniom z problemami.
Działania antydyskryminacyjne
- reagowanie
Jeden z uczniów wywyższał się, że ma nowe książki, pokazując, że jest kimś
lepszym. Tłumaczyłem uczniom, że nie wymagam nowych książek, mogą być
używane. Ważne, aby uczeń miał książkę i z niej korzystał. A także uczyłem
wrażliwości na to, że rodzice mają też dużo wydatków.
Wśród uczniów zdarzały się negatywne opinie na temat konkretnych poglądów
religijnych (głównie świadków Jehowy) oraz ateistów. Negatywne opinie
przebierały różnorakie formy: od żartów po szyderstwo. Za każdym razem
staram się uczniom uzmysłowić, iż wiara w Boga lub jej brak jest indywidualną
cechą ludzką i nie powinno to wpływać na nasze (negatywne) postrzeganie ludzi.
Staram się uczniom uzmysłowić, iż ich negatywne opinie na temat religii (tak jak
i koloru skóry) często wynikają z niewiedzy lub strachu przed nieznanym.
Działania antydyskryminacyjne
– sensu stricto
W kwietniu tego roku został przeprowadzony konkurs plastyczny na temat
równości szans kobiet i mężczyzn, udział w konkursie wzięli uczniowie
uczęszczający na koło plastyczne. Celem konkursu było propagowanie równości
kobiet i mężczyzn na świecie, uwrażliwienie uczniów na dyskryminację
ze względu na płeć, zwrócenie uwagi na prawa człowieka. Konkurs miał również
za zadanie obalenie stereotypów dotyczących postrzegania ról kobiety
i mężczyzny.
W ramach lekcji języka obcego poruszam cyklicznie tematy związane
z równouprawnieniem kobiet i mężczyzn na rynku pracy, traktowaniem
i integracją społeczną osób niepełnosprawnych, zjawiskiem homofobii, tematyką
nacjonalizmu, szowinizmu i faszyzmu. Uczniowie w mojej klasie biorą rokrocznie
czynny udział w akcji „Biała Wstążka” poświęconej przemocy fizycznej wobec
kobiet.
Działania antydyskryminacyjne
Wniosek 1
Działania antydyskryminacyjne, które mają
dyskryminacji, stanowią w szkołach rzadkość.
jasny
cel
przeciwdziałania
Wniosek 2
Istnieje duża niejasność dotycząca tego, jak rozumieć wymóg nadzoru
pedagogicznego, „realizację działań antydyskryminacyjnych”.
Działania antydyskryminacyjne
Wniosek 3
Problemem jest niewystarczająca wiedza i świadomość nauczycieli i nauczycielek
dotycząca dyskryminacji. Konsekwencją jest zaprzeczanie istnieniu zjawiska,
niereagowanie na dyskryminację oraz bardzo niska obecność działań
antydyskryminacyjnych.
Wniosek 4
Nauczyciele i nauczycielki, którzy/które reagują na dyskryminację i przemoc
motywowaną uprzedzeniami należą do całkowitej mniejszości. Dotyczy
to każdego poziomu nauczania.
Działania antydyskryminacyjne
Wniosek 5
Zapis dotyczący wymogu „realizacji działań antydyskryminacyjnych” należy
utrzymać. Jednocześnie konieczne i niezbędne jest szeroko zakrojone,
systemowe i merytoryczne wsparcie szkół, dotyczące przeciwdziałania
dyskryminacji, przemocy motywowanej uprzedzeniami oraz mowie nienawiści.
3. Główne wnioski
i rekomendacje
Główne wnioski
1. Nierówne traktowanie ze względu na płeć, niepełnosprawność,
wyznanie lub bezwyznaniowość, kolor skóry, pochodzenie etniczne,
orientację seksualną, tożsamość płciową i status społeczno-ekonomiczny
jest codziennością w polskich szkołach. Uczniowie i uczennice
doświadczają dyskryminacji zarówno w relacjach rówieśniczych,
jak i ze strony nauczycielek i nauczycieli.
Główne wnioski
2. Dyskryminacja przejawia się najczęściej w zachowaniach, których nie
zarejestrują urządzenia monitorujące: izolacji, lżeniu, wyśmiewaniu,
drwinach. Agresji słownej, mającej miejsce nie tylko w fizycznej
przestrzeni szkoły, ale również w internecie, towarzyszy przemoc
fizyczna. Niektóre przypadki prześladowań trwają przez kilka lat
i skutkują m.in. próbami samobójczymi.
Główne wnioski
3. Powszechności dyskryminacji towarzyszy bierność kadry pedagogicznej
oraz samych uczennic i uczniów, wynikająca w dużej mierze z niewiedzy
na temat tego, czym jest dyskryminacja i w jaki sposób można w szkole
sobie z nią radzić i jej przeciwdziałać.
Rekomendacje
1. Uruchomienie regularnego kursu doskonalenia nauczycieli/nauczycielek,
wzmacniającego ich kompetencje do reagowania i przeciwdziałania
dyskryminacji, mowie nienawiści oraz przemocy motywowanej
uprzedzeniami.
2. Przygotowanie i szerokiego upowszechnienie informacji dla
nauczycieli/nauczycielek, rodziców oraz dzieci i młodzieży na temat
możliwości reagowania i postępowania w przypadkach dyskryminacji
i przemocy doświadczanej w szkole.
3. Powołanie przy Ministerstwie Edukacji Narodowej zespołu ds. wspierania
równości i działań antydyskryminacyjnych w środowisku szkolnym.
Dziękujemy za uwagę!
Powstanie raportu zostało zrealizowane w ramach programu Obywatele
dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.
www.tea.org.pl
Szkola Rownosci