raport końcowy

Nazwisko i imię
MGR PAWEŁ DZIEKAŃSKI
Temat badania:
POLITYKA BUDŻETOWA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
I JEJ WPŁYW NA KONKURENCYJNOŚCI I INNOWACYJNOŚCI REGIONU
Uzasadnienie wyboru
Problematyka związków między polityką budżetową, wzrostem gospodarczym oraz
zatrudnieniem wydaje się częścią szerszego pytania o możliwości oddziaływania JST na
gospodarkę i dobrobyt społeczny, o możliwości stabilizacji pozytywnych efektów działań JST
na sferę społeczną i gospodarczą, a przez to i kraj.
Publiczne dochody i wydatki oraz stojące za nimi działania JST stanowią część
interwencji podejmowanych przez instytucje państwowe we współczesnym coraz bardziej
globalnym świcie. Szereg decyzji JST np. o charakterze regulacyjnym wpływa na gospodarkę
i społeczność lokalną, ale nie uwidacznia się to bezpośrednio we procesach finansowych.
Nie można lekceważyć znaczenia, jakie polityka budżetowa (finanse publiczne)
wywierają na gospodarkę. Ogromna różnorodność podejmowanych działań sprawia, że ocena,
w jaki sposób wpływają one na dobrobyt społeczny nie jest sprawą łatwą. Część ma
potencjalnie pozytywny wpływ na aktywność ekonomiczną i wzrost, inne z kolei negatywny,
część może zwiększyć nierówności społeczne, część zaś je niwelować, niektóre mogą służyć
wyższemu zatrudnieniu i aktywności zawodowej, podczas gdy inne przeciwnie. Ponadto
polityka budżetowa i działania z jej zakresu mogą wchodzić w interakcje z polityką
społeczno-gospodarczą wzajemnie się uzupełniając, wzmacniając lub zwalczając.
JST poprzez właściwe zorganizowanie i kształtowanie polityki budżetowej, własnej
działalności, stworzenie korzystnych warunków rozwoju przedsiębiorczości i gospodarki
lokalnej wpływają na innowacyjność i konkurencyjność regionu. Polityka budżetowa za
pomocą dostępnych środków może wpływać na konkurencyjność i innowacyjność regionu.
Wielkość poszczególnych działań (wydatków i dochodów) zależy od kierunku i zakresu
realizowanych zadań (własnych i zleconych) do wykonania oraz od planowanego rozwoju.
Większość działań JST wymaga finansowania, a więc za pomocą podatków lokalnych, opłat
lokalnych oraz cen za usługi jednostek komunalnych, regulacja prawa miejscowego, jednostki
mają wpływ na zniekształcenie lub polepszenie zakresu alokacji zasobów, zaciąganie lub nie
1
zaciąganie pożyczek i kredytów (dług publiczny), co wpływa na poziom oszczędności oraz
inwestycje sektora prywatnego, postrzeganie funkcjonowania administracji i jakość życia.
Zrozumienie w jaki sposób działania polityki budżetowej wpływają na poziom
wytwarzanego produktu, wzrost gospodarczy i zatrudnienie oraz jak zmiany w jej zakresie
przekładają się na dynamikę gospodarczą w perspektywie cyklu koniunkturalnego jest bardzo
istotnym problemem.
Cel badań
Badania są próbą spojrzenia kompleksowego na problem polityki budżetowej JST w
ich działalności inwestycyjnej, rozwojowej, oraz możliwości wykorzystania polityki do
wzrostu innowacyjności i konkurencyjności regionu, a także określenie wpływu polityki
budżetowej przez kształtowanie stawek podatków lokalnych, opłat lokalnych, cen za usługi
komunalne, plany zagospodarowania przestrzennego, działania z zakresu infrastruktury
technicznej i społecznej oraz inne możliwe przedsięwzięcia na rozwój regionu.
Celem badania było znalezienie racjonalnych rozwiązań podnoszących efektywność i
skuteczność polityki budżetowej jednostek samorządu terytorialnego, a także ocena polityki
budżetowej (systemu finansów) samorządu terytorialnego z punktu widzenia działań przez
jednostki podejmowanych oraz ich wpływu na innowacyjność i konkurencyjność regionu.
Zakres przestrzenny i czasowy badania, uzyskane zwroty
Zakres przestrzenny i czasowy badania, który pozwala na realizację celu badawczego;
przewiduje się poddanie badaniu JST z województwa świętokrzyskiego (samorząd
województwa, starostwa powiatowe - 14 powiatów (1 miasto na prawach powiatu), urząd
gminy - 102 gminy); zakres czasowy badania będzie dotyczył lat 1999-2004.
Podstawowym źródłem danych o budżetach JST były BDR (GUS) i RIO oraz wywiad
ankieterki prowadzony według kwestionariusza opartego na otwartych i zamkniętych
pytaniach.
Ponadto poddano analizie akty prawne dotyczące funkcjonowania i organizacji oraz
spraw finansowych JST, literaturę z zakresu polityki budżetowej (dochodów i wydatków)
JST, bazy danych min. ministerstwa gospodarki, rozwoju regionalnego, ministerstwa
finansów, oraz sprawozdania i dane statystyczne uzyskane z GUS (BRD) oraz RIO.
Z pośród 102 gmin do których zwrócono się z ankietą pozytywną odpowiedź
otrzymano z 75 gmin (73,53%).
2
Sektor JST został podzielony w czasie badania rozkładu dochodów i wydatków,
zgodnie z obowiązującym podziałem administracyjnym, na następujące kategorie: gmina,
powiat, województwo.
Metodologia badań
Metoda badań:

analiza aktów prawnych dotyczących funkcjonowania i organizacji oraz spraw
finansowych JST,

analiza literatury z zakresu polityki budżetowej (dochodów i wydatków) JST,

badania ankietowe JST, analiza danych statystycznych,

analiza baz danych min. ministerstwa gospodarki, rozwoju regionalnego, ministerstwa
finansów,

analiza danych statystycznych GUS.
Spodziewane efekty badań
Spodziewane efekty badań:

określenie możliwości wpływu JST za pomocą polityki budżetowej na rozwój,
konkurencyjność i innowacyjność regionu,

określenie kierunków możliwego wpływu JST na sytuację społeczno-gospodarczą
regionu,

sprawdzenie w praktyce i znalezienie najbardziej skutecznych kierunków, rozwiązań
związanych z oddziaływaniem polityki budżetowej na rozwój,

konkurencyjność i innowacyjność regionu i gospodarki lokalnej i na tej podstawie
przedstawienie ewentualnych propozycji zmian.
Realizacji i osiągnięciu spodziewanych efektów służyły przeprowadzone badania
teoretyczne i empiryczne z zakresu realizowanej przez JST polityki budżetowej.
Przedmiot badania
Zarządzanie JST to proces realizacji celów jakie dana społeczność lokalna uznaje za
priorytetowe i konieczne, oraz którym władza lokalna stara się sprostać wykorzystując
dostępne zasoby. Zarządzanie JST utożsamiane jest z zarządzaniem jej finansami, czego
bezpośrednim wyrazem jest prowadzona gospodarka finansowa (polityka budzetowa)
3
Istotną rolę w procesie racjonalizacji publicznej gospodarki finansowej odgrywa
polityka budżetowa, gdyż budżet jest podstawową instytucją finansów publicznych i w nim
znajdują odzwierciedlenie programy działań władz. W budżecie ogólne cele polityczne i
społeczno-gospodarcze zostają przekształcone w konkretne zadania do realizacji. Dochody i
wydatki budżetowe są wykorzystywane do wykonania określonych usług publicznych oraz
ochrony instytucji polityczno-ustrojowych, a także zapewnienia rozwoju określonych
dziedzin i form działalności gospodarczej, oraz realizacji określonych przemian w
gospodarce, w tym również podniesienia innowacyjności i konkurencyjności gospodarki
regionu.
Działalność jednostek samorządu terytorialnego określona jest ustawami oraz aktami
prawnymi
regulującymi
większość
poczynań
formalnych
i
merytorycznych.
Do
najważniejszych ustaw zaliczyć należy:

konstytucja,

ustawa o gminie, powiecie i województwie,

ustawa o finansach publicznych,

ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
Konstytucja RP w art. 167, ust. 2 stanowi, iż dochodami jednostek samorządu
terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu
państwa. Podobny przepis zawarty został w art. 3, ust. 1 ustawy z dnia 23 listopada 2003 r. o
dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 3, ust. 2 ustawy dochodami
własnymi jednostek samorządu terytorialnego są także udziały we wpływach podatku
dochodowego od osób fizycznych (PIT) oraz z podatku dochodowego od osób prawnych
(CIT). Ustawa o finansach publicznych narzuca dwie bardzo ważne zasady, tj. jawność i
przejrzystość finansów publicznych. Zasada jawności związana jest z jawnością debat
budżetowych, a zasada przejrzystości realizowana jest prz istnienie jednolitej klasyfikacji
budżetowej.
Polityka budżetowa JST jest szczególnie istotna biorąc pod uwagę racjonalne
gospodarowanie przez nie środkami publicznymi, tj. gromadzenie i wydatkowanie tych
środków. Polityka budżetowa to operowanie wydatkami i dochodami, regulowanie ich
wysokości, struktury, wzajemnych proporcji i sald dla osiągnięcia celów społecznych,
ekonomicznych i politycznych. Zajmując się sposobem wykorzystania dochodów i wydatków
publicznych polityka ta pełni zadania społeczno-gospodarcze, dzięki którym zostaje
4
zapewniony rozwój określonych stosunków społecznych, ochrona instytucji politycznoustrojowych, rozwój określonych dziedzin i form działalności.
Dla lepszego zrozumienie problemu polityki budżetowej niezbędne wydaje się także
zapoznanie się z definicją budżetu. Pojęcie budżetu określić można w zależności, od tego, na
co bardziej kładziemy nacisk1. W ustawie o finansach publicznych definiuje się budżet
państwa i budżet jednostek samorządu terytorialnego. Bez względu jednak, jakiego podmiotu
dotyczy, budżet ma kilka cech wspólnych2:

jest zestawieniem przedmiotowych dochodów i wydatków,

uchwalany jest w formie ustawy lub uchwały na okres jednego roku,

odpowiada określonym zasadom budżetowym,

pełni funkcje: redystrybucyjną, sygnalizacyjno-kontrolną, fiskalną, stymulacyjną.
Budżet zatem to podstawy plan finansowy, prowadzenia polityki budżetowej,
uchwalany przez organy przedstawicielskie, w którym ustala się w sposób dyrektywny
zadania polegające na bezzwrotnym gromadzeniu i rozdziale zasobów pieniężnych, stosownie
dla planowanych zadań publicznych3. JST poprzez właściwe zorganizowanie i kształtowanie
polityki budżetowej, własnej działalności, stworzenie korzystnych warunków rozwoju
przedsiębiorczości i gospodarki lokalnej wpływają na innowacyjność i konkurencyjność
regionu. Polityka budżetowa za pomocą dostępnych środków może wpływać na
konkurencyjność i innowacyjność regionu. Wielkość poszczególnych działań (wydatków i
dochodów) zależy od kierunku i zakresu realizowanych zadań (własnych i zleconych) do
wykonania oraz od planowanego rozwoju.
Działania polityki budżetowej (dochodowej i wydatkowej) JST mogą dotyczyć:
- podatków lokalnych (ich wzrostu, spadku)
- opłat lokalnych,
- cen za usługi komunalne,
- promocji, marketingu JST,
- rozwoju terenów pod kontem inwestycji,
- wspieraniu działań sektora MSP,
- wpieraniu szkolnictwa w regionie,
- planów zagospodarowania przestrzennego,
- działań z zakresu infrastruktury technicznej, społecznej.
1
Molinie J., Gaudement, Finanse publiczne, Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2000, s. 165.
Głuchowski J., Wstęp do skarbowości, Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań, 1997, s. 24.
3 jw., s. 19.
2
5
JST w ramach polityki budżetowej mogą:
- wpływać na konkurencyjność i innowacyjność regionu,
- wpływać na rozwój przedsiębiorczości,
- wpływać na wykorzystanie potencjału wytwórczego regionu,
- wpływać na tempo rozwoju i wzrostu gospodarczego,
- ograniczać bezrobocie,
- przyczyniać się do osiągnięcia przez politykę gospodarczą założonych celów.
Opis badań
ANALIZA DANYCH BDR i RIO
DYNAMIKA DOCHODÓW JST W POLSCE W LATACH 1999-2004
Wyszczególnienie
2000/1999
2001/2000
2002/2001
2003/2002
2004/2003
Polska
111,9
109,6
100,6
98,9
115, 6
Gminy ogółem
106,9
93,0
107,4
104,3
111,8
Powiaty
127,5
107,4
90,9
90,7
112,2
112,2
108,7
99,5
95,8
114,3
112,7
124,2
91,7
108,2
152,7
Miasta na
prawach powiatu
Samorządowe
województwa
Źródło: opracowanie własne, dane GUS, MF.
DYNAMIKA DOCHODÓW JST WOJEWÓDZTW ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Wyszczególnienie
2000/1999
2001/2000
2002/2001
2003/2002
2004/2003
Gminy ogółem
107,09
107,65
104,66
105,42
109,50
Powiaty
125,19
114,05
87,39
91,66
111,34
109,58
108,73
99,59
98,49
107,64
145,96
97,08
88,11
108,31
114,28
Miasta na
prawach powiatu
Samorządowe
województwa
Źródło: opracowanie własne, dane GUS, MF.
6
DYNAMIKA WYDATKÓW JST WOJEWÓDZTW ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Wyszczególnienie
2000/1999
2001/2000
2002/2001
2003/2002
2004/2003
Gminy ogółem
111,73
105,30
103,16
103,39
113,00
Powiaty
126,13
114,33
89,14
91,35
109,08
122,00
125,42
100,92
92,59
110,27
147,02
105,07
81,66
106,46
104,21
Miasta na
prawach powiatu
Samorządowe
województwa
Źródło: opracowanie własne, dane GUS, MF.
W 2004 r. widzimy największy od 1999 r. wzrost dochodów JST, szczególnie wysoki
w województwach. Uwzględniając 23,5% inflacji, jaka miała miejsce od 1999 do 2004,
można pokazać znacznie niższy wzrost dochodów JST w ujęciu realnym.
Swoboda dysponowania dochodami przez JST wiąże się z udziałem w ich dochodach
– dochodów własnych.
UDZIAŁ DOCHODÓW WŁASNYCH W OGÓLNEJ KWOCIE DOCHODÓW BUDŻETOWYCH JST
W LATACH 1999-2004 (W %)
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Polska
43,7
41,7
40,8
41,9
43,5
51,5
Gminy ogółem
54,6
52,5
47,7
46,3
47,3
48,2
48,7
48,4
47,6
49,2
52,7
60,4
6,2
7,9
8,3
10,5
11,3
24,9
17,9
16,0
13,4
15,7
15,9
59,1
Miasta na prawach
powiatu
Powiaty
Samorządowe
województwa
WOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE
Gminy ogółem
Miasta na prawach
powiatu
Powiaty
Samorządowe
województwa
40,66
40,19
37,98
38,25
39,08
42,63
41,23
41,34
39,05
41,32
46,19
52,66
4,39
5,26
5,52
7,42
7,48
8,84
11,37
7,34
6,95
8,21
8,16
33,45
Źródło: opracowanie własne, dane GUS, MF.
Województwa i powiaty wzrost dochodów zawdzięczają zwiększonym transferom z
budżetu państwa (obniżka dochodów własnych). Zakres swobody w dysponowaniu
dochodami zwiększył się w powiatach i miastach na prawach powiatu, jednak jest on nadal
7
bardzo niski, stąd zmiany dochodów własnych nie wywierały znacznego wpływu na
dynamikę ogólnej kwoty dochodów powiatów.
W 2004 r. zmiana ustawy o dochodach JST zapewniła zwiększenie udziału dochodów
własnych w ogólnej kwocie dochodów budżetowych, jednak nie była ona korzystna dla
wszystkich
jednostek
samorządowych.
Głównym
beneficjentem
tych
zmian
były
województwa. Wyraźny wzrost w dochodach własnych nastąpił również w powiatach.
Jednostki te w największym stopniu zależą od transferów z budżetu państwa. W omawianym
okresie udział dochodów własnych w dochodach budżetów gmin zwiększył się, jednak
zmiana była niewielka.
Zakres swobody dysponowania przez JST dochodami wiąże się z poziomem
dochodów własnych. Swoboda ta nie oznacza jednak możliwości przeznaczania dowolnej ich
części na inwestycje. W praktyce istotna jest nadwyżka uzyskiwana przez JST z dochodu na
wydatkami związanymi z realizacją zadań o charakterze obligatoryjnym. Wydatki bieżące
JST mają charakter obligatoryjny, w większości są regulowane przepisami prawa. Stąd też o
działalności inwestycyjnej, rozwojowej decydują dochody własne. Wydatki inwestycyjne
poszczególnych typów JST określane są możliwościami finansowymi, umiejętności
pozyskiwania środków zewnętrznych, charaktery gminy, sytuacji społeczno-ekonomicznej
gminy itd. Czynniki te decydują o inwestycjach i działalności rozwojowej JST.
STRUKTURA WYDATKÓW INWESTYCYJNYCH WG TYPÓW JST W LATACH 1999-2004 (W %)
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Polska
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Gminy ogółem
58,5
54,4
41,7
45,2
50,2
49,8
28,0
28,2
27,9
24,5
22,5
23,8
5,1
7,2
9,0
7,7
8,2
8,5
8,4
8,2
9,6
9,4
12,6
11,4
Miasta na
prawach powiatu
Powiaty
Samorządowe
województwa
Źródło: opracowanie własne, dane GUS, MF.
Zakres samodzielności finansów JST wyznaczają wynikające z obowiązków norm
prawnych prawa i obowiązki JST związane z gromadzeniem środków publicznych i ich
rozdysponowaniem. Samodzielność finansowa
jest efektem procesów decentralizacji
finansów publicznych. Przekazywanie samorządom uprawnień do pozyskiwania źródeł
finansowania zadań nie musi następować i nie następuje w takim samym stopniu, jak
8
przekazywanie uprawnień do dysponowania środkami finansowymi. Przekazywanie tego
rodzaju uprawnień, jest niestety dużo wolniejsze niż przekazywanie zadań na szczeble niższe
JST4.
Spośród trzech szczebli JST największy udział w działaniach rozwojowych,
inwestycyjnych mają gminy, na dobrym 22,5%-28,2% poziomie prezentują się miasta na
prawach powiatu. Szczególnie słabo na tym tle prezentują się powiaty i samorządowe
województwa, których udział nie przekracza 10%.
UDZIAŁ WYDATKÓW INWESTYCYJNYCH W OGÓLNEJ KWOCIE BUDŻETÓW JST W LATACH
1999-2004 (W %)
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Polska
18,6
17,4
16,7
15,9
15,2
16,2
Gminy ogółem
21,8
20,6
17,4
17,2
26,9
18,1
17,2
16,1
15,3
13,1
12,0
13,6
6,4
7,5
9,1
8,1
8,8
10,1
31,6
28,7
27,8
28,7
32,8
28,8
Miasta na
prawach powiatu
Powiaty
Samorządowe
województwa
WOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE
Gminy ogółem
Miasta na
prawach powiatu
Powiaty
Samorządowe
województwa
18,33
17,94
15,53
15,52
17,58
18,77
10,21
14,60
10,48
12,18
12,48
10,46
12,08
10,35
10,42
7,92
11,35
12,96
42,42
52,94
34,92
31,67
39,65
41,43
Źródło: opracowanie własne, dane GUS, MF.
Powszechnym zjawiskiem w latach 1999-2003 jest spadek udziału wydatków
inwestycyjnych w ogólnej kwocie wydatków budżetowych JST. Wystąpił on wyraźnie wśród
gmin oraz miastach na prawach powiatu. Może być to związane ze wzrostem wydatków
bieżących związanych z eksploatacją i remontami obiektów infrastrukturalnych, co istotnie
wpływa na możliwości inwestycyjne. Jednostki, które więcej inwestują w budowę i
modernizację dróg (infrastrukturę), w kolejnych latach część dochodów przeznaczają na ich
eksploatację.
Kronberger-Sokołowska E., Samodzielność finansów jednostek samorządu terytorialnego [W:] Prawne i finansowe aspekty
funkcjonowania samorządu terytorialnego, t. 2, red. S. Dolata, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole, 2000, s. 76.
4
9
Duża część inwestycji JST realizowana jest w wyniku samodzielnych decyzji
podjętych przez organy JST. Finansowane są one z wygospodarowanych przez nie środków i
zdobytych środków zewnętrznych. Znaczna część inwestycji powiatów oraz województw
finansowana jest z dotacji celowych, zależy więc w poważnym stopniu od skali
dofinansowania z budżetu państwa.
Zdecydowany wzrost dochodów JST w 2004 r. skierowany był na wzrost wydatków
inwestycyjnych, a w mniejszym na bieżącą działalność. Zmiany rozmiarów inwestycji
realizowanych przez JST w ostatnich latach ilustruje dynamika tych wydatków zawarta w
tabeli poniżej.
DYNAMIKA WYDATKÓW INWESTYCYJNYCH JST W LATACH 1999-2004 (W %)
Wyszczególnienie
2000/1999
2001/2002
2002/2001
2003/2002
2004/2003
Polska
115,0
104,3
96,2
92,8
120,5
Gminy ogółem
110,3
77,0
104,4
103,0
119,7
115,6
103,3
84,6
85,1
12u7,4
129,4
131,8
81,9
98,1
124,9
116,0
121,1
94,5
124,1
109,3
109,34
91,17
103,05
117,12
120,70
174,33
73,78
117,31
94,87
92,50
107,99
115,05
67,80
130,80
124,78
183,50
69,31
74,06
133,28
108,87
Miasta na prawach
powiatu
Powiaty
Samorządowe
województwa
WOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE
Gminy ogółem
Miasta na prawach
powiatu
Powiaty
Samorządowe
województwa
Źródło: opracowanie własne, dane GUS, MF.
Wydatki inwestycyjne JST w okresie badawczym były najbardziej wyrównane jedynie
dla gmin. Zestawienie poziomu wydatków inwestycyjnych JST w przeliczeniu na 1
mieszkańca w latach 1999-2004 przedstawia te same kierunki zmian, jakie wynikają
przedstawionej wcześniej dynamiki.
10
WYDATKI INWESTYCYJNE JST W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA W LATACH
1999-2004 (W ZŁ)
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Polska
316,8
341,8
356,7
343,3
322,2
388,5
Gminy ogółem
263,5
274,2
224,5
234,3
243,9
291,5
298,3
324,6
336,2
285,0
247,4
316,2
23,0
34,8
48,7
39,9
39,8
49,6
26,7
28,2
34,1
32,3
40,5
44,3
288,6
345,6
309,5
286,4
353,4
423,2
Miasta na prawach
powiatu
Powiaty
Samorządowe
województwa
Województwo
świętokrzyskie
Źródło: opracowanie własne, dane GUS, MF.
Niski poziom wydatków inwestycyjnych dla powiatów i województw wiąże się z
charakterem realizowanych przez nie zadań. Z ich budżetów realizowane są inwestycje o
charakterze ponadgminnym (powiat), czy regionalnym (województwo). Podstawową część
zadań służących świadczeniu usług publicznych realizują gminy, stąd ich ok. 50% udział w
tworzeniu inwestycji.
Struktura działowa wydatków inwestycyjnych poszczególnych JST związana jest z ich
charakterem oraz charakterem realizowanych przez nie zadań. Największe zróżnicowanie
kierunków inwestowania występuje w gminach, które znaczną część swoich inwestycji
realizują w gospodarce komunalnej, równie dużo przeznaczają na rozwój infrastruktury w
transporcie, w rolnictwie (wodociągi, kanalizacja) i w oświacie. Miasta na prawach powiatu
koncentrują się na budowie i modernizacji dróg, infrastruktury oświatowej i gospodarce
komunalnej. Powiaty z kolei charakteryzują się dużymi inwestycjami w transporcie i ochronie
zdrowia, województwa zaś – ochrona zdrowia, rolnictwo, transport.
Zmiany w strukturze działowej wydatków inwestycyjnych JST obejmowały
zwiększenie wydatków inwestycyjnych gmin na budowę dróg i gospodarkę wodną oraz
spadek wydatków w gospodarce komunalnej. Zmniejszył się udział wydatków gmin na
budowę i modernizację placówek oświaty. Zwiększenie nacisku na rozbudowę i modernizację
infrastruktury transportowej widoczne jest w miastach na prawach powiatu, powiatach i
województwach. Zmniejszyły się wydatki powiatów i województw na rozbudowę bazy dla
ochrony zdrowia.
11
Dochody JST wzrastały w większym stopniu niż ich wydatki. Wolniej niż dochody i
ogólna kwota wydatków zmieniały się wydatki inwestycyjne, zmiany te w JST były
różnokierunkowe.
Zestawienie dynamiki dochodów, wydatków i wydatków inwestycyjnych nie
wskazują na konieczność coraz większego zadłużania się dla sfinansowania realizowanych
przez JST inwestycji. Sugestia taka może dotyczyć powiatów, których dochody wzrosły w
mniejszym stopniu niż wydatki, a wydatki inwestycyjny zostały podwojone.
W okresie funkcjonowania trzech szczebli JST występowały znaczne wahania
poziomu dochodów JST, związane nie tylko ze stanem finansów budżetu państwa, ale także
ze zmianami polityki wobec poszczególnych poziomów samorządu, min. z dodawaniem i
ujmowaniem realizowanych przez nie zadań. Nowa ustawa o dochodach JST w 2004 r.
podniosła poziom dochodów, wzmocniła ich samodzielność ekonomiczną, szczególnie
powiatów i województw silnie dotąd uzależnionych od budżetu państwa.
Kierunki inwestowania poszczególnych JST są związane z charakterem realizowanych
zadań. Zmiany, jakie nastąpiły w strukturze wydatków inwestycyjnych polegały na
koncentracji wysiłków na budowie i modernizacji infrastruktury technicznej, szczególnie
drogowej. Zmniejszył się udział wydatków przeznaczonych na ochronę zdrowia, gospodarkę
mieszkaniową, i komunalną.
Utrzymujące się różnice poziomu wydatków inwestycyjnych JST określone są
charakterem poszczególnych regionów, jednak w decydującym stopniu wynikają z
możliwości finansowych JST oraz obligatoryjnych wydatków bieżących i konieczności
utrzymania ich na poziomie zapewniającym nieprzekraczalne minimum zaspokojenia potrzeb
społecznych.
Należałoby się zastanowić na podziale budżetu na bieżący i inwestycyjny.
Rozwiązanie to może zapobiec wykorzystaniu dochodów z majątku na cele bieżące, niestety
jednocześnie może usztywnić gospodarkę finansową.
12
ANALIZA PYTAŃ ANKIETOWYCH
Liczba jednostek zarejestrowanych, wyrejestrowanych wzrastała do roku 2001,
następnie do 2003 roku liczba jednostek spadałaby w kolejnych latach ponownie wzrastała.
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
średnioroczne
Wpisane do rejestru
3509
4161
5894
3292
3241
3069
3524
3812
Wypisane z rejestru
3319
3150
4436
2735
2837
3936
3321
3390
W przypadku przedsiębiorstw wpisanych do rejestru 20,0% gmin nie dało odpowiedzi,
a w przypadku wypisanych z rejestru 26,67%.
Dla zwiększenia własnych dochodów, polepszenia sytuacji społeczno-gospodarczej,
przyciągnięcia nowych mieszkańców czy inwestorów, gminy w okresie 1999-2005 starały się
obniżać stawki podatków poniżej maksymalnej, udzielać zwolnień, ulg, umorzeń dla
następujących podatków:

od nieruchomości

od środków transportowych

rolny

leśny

od spadków i darowizn

od posiadania psów

karta podatkowa
W badanym okresie często gminy indywidualni rozpatrywały sprawy związane z
wysokością podatków. Gminy stosowały również zwolnienia ustawowe. W przypadku
podatku od nieruchomości stawki podatków poniżej maksymalnej, udzielanie zwolnień, ulg,
umorzeń dla wnioskodawców następowało najczęściej za powstanie nowych miejsc pracy,
podejmowanie działalności gospodarczej po raz pierwszy na terenie gminy. W związku z
dogodnym położeniem geograficznym niektóre gminy stosowały stawki podatków poniżej
maksymalnej, zwolnienia, ulgi, dla przedsiębiorstw turystycznych i agroturystyki.
25,33 % gmin nie udzieliło żadnych informacji odnośnie stosowania stawek poniżej
maksymalnej, ulg, zwolnień czy umorzeń od podatków. Gminy stosują stawki poniżej
maksymalnej, ulgi, zwolnienia czy umorzenia od podatków

od nieruchomości (70,66% udzieliło odpowiedź, 29,34% nie udzieliło)

od środków transportowych (68,0%; 32,0%)
13

rolny (57,34%; 42,66%)

leśny (29,34%; 70,66%)

od spadków i darowizn (13,34%; 86,66%)

od posiadania psów (46,67%; 53,33%).
52,0% gmin nie udzieliło odpowiedzi w kwestii ulg i zwolnień w podatkach dla
lokalnych przedsiębiorców. 48,0% gmin podaje, iż stosuje stawki poniżej maksymalnej, ulgi,
zwolnienia czy umorzenia od podatków w stosunku do podatku od nieruchomości dla
lokalnych przedsiębiorców. W przypadku innych podatków wielkości te są
bardzo
niewielkie.
Najczęściej podawane przyczyny stosowania obniżek podatków dla lokalnych
przedsiębiorców to:

wysokość inwestycji,

tworzenie nowych miejsc pracy i utrzymanie ich przez minimum 2 lata,

rozpoczynanie działalności gospodarczej po raz pierwszy na terenie gminy,

ustawowe obniżki,

indywidualne rozpatrywanie wniosków.
Dwie (Piekoszów, Starachowice) z pośród 75, które wypełniły ankietę w badanym
okresie nie emitowały obligacji. Zalety związane z programem emisji obligacji:
 Mniejsze koszty obsługi bankowej, niższe prowizje opłaty za usługi bankowe,
 Forma prawna emisji zawarta w ustawie z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach,
 Szybkie pozyskanie znacznego kapitału, różne okresy zapadalności, możliwość
rolowania emisji, tj. refinansowanie wykupu aktualnie zapadającej transzy emisji
przez nową emisję,
 Przez obrót na rynku emisji ma charakter marketingowy,
 Dopasowanie wielkości emisji do potrzeb kapitałowych gminy, elastyczność
kształtowania warunków programu, możliwość oferowania dodatkowych nie
finansowych świadczeń,
 Możliwość zaprezentowania opinii publicznej prowadzonych programów
inwestycyjnych, a zwłaszcza mieszkańcom,
 Zapoznanie obywateli z aktualną sytuacją finansową,
 Przyciągnięcie uwagi obywateli do działań podejmowanych przez gminę,
uzyskanie szerszego zrozumienia i akceptacji dla podejmowanych działań.
14
Gminy podają, że wyemitowały obligacje na pokrycie kosztów związanych z budową
dróg gminnych i rozwojem infrastruktury.
50,67% gmin odpowiedziało na tak w kwestii zaciągania długoterminowych kredytów
inwestycyjnych. Kredyty te przeznaczone były na rozwój i modernizację oraz budowę nowej
szeroko rozumianej infrastruktury, kanalizację, wodociągi, drogi, infrastrukturę społeczną i
techniczną.
Gminy (46,67%) dla poprawy funkcjonowania działań, koordynacji działań
prorozwojowych, starają się tworzyć strategie działania, w ramach, której mamy do czynienia
ze strategią inwestycyjną. 43 (53,3%) gminy podało, że nie posiada ani strategii, ani
długoletniego planu inwestycyjnego lub nie udzieliło w danej kwestii dopowiedzi.
Gminy starają się podejmować i realizować działania związane z rozbudowa,
modernizacją budową szeroko rozumianej infrastruktury w ramach podejmowanych działań
inwestycyjnych. W zakresie inwestycji 31 gmin (41,33%) nie udzieliło odpowiedzi. 58,67%
udzieliło odpowiedzi, z czego 3/4 gmin za najważniejsze inwestycje w zakresie poprawy
warunków działań gospodarczych uznało: budowę dróg, kanalizacji, wodociągów, sieci
wodno-kanalizacyjnej oraz sanitarnej.
41 (54,67%) gmin nie udzieliło odpowiedzi w zakresie planowanych inwestycji na rok
2006 dla poprawy działania lokalnych przedsiębiorców i rozwoju regionu. 45,33% podaje, że
podejmuje inwestycje a ich kierunki pokrywają się z inwestycjami lat wcześniejszych
(kanalizacja, wodociągi, infrastruktura techniczna, społeczna, telekomunikacyjna).
Łagów, jako jedyna gminy (z pośród 75 otrzymanych ankiet) zadeklarowała, iż
udzieliła w badanym okresie gwarancji kredytowej (poręczenia kredytowego) na rzecz
Związku Gmin Gór Świętokrzyskich.
Gminy bardzo niewielkie nakłady ponoszą na cele promocji i reklamy (marketing), lub
nie ponoszą ich wcale. Średniorocznie gminy na promocję wydają 780 869,36 zł, co w
przeliczeniu na 75 gmin daje na jedną gminę tylko, 6 073,36 zł miesięcznie i 72 881,14 zł
rocznie. Najmniejsze wydatki na reklamę i marketing w roku 1999, największe w 2004.
Gminy zaczynają rozumieć znaczenie marketingu i reklamy. 25 gmin (33,34%) ponosiło
wydatki na promocje powyżej 10.000 zł, pozostałe gminy poniżej tej wielkości.
Największe problemy dostrzegane przez gminy, a związane z polityką budżetową to:

brak środków finansowych,

brak jasnych kryteriów pozyskiwania środków unijnych, częsta ich zmiana, dość
zawiłe procedury,

ubożenie społeczeństwa,
15

zaleganie przez firmy z płatnościami,

likwidacja zakładów pracy,

częsta zmiana prawa,

przekazywanie kojonych zadań na niższe szczeble bez odpowiednich środków
finansowych.
Wnioski
Analiza
dostępnych
materiałów
pozwoliła
na
wyodrębnienie
wniosków
z
następujących dziedzin, tj.:

usługi komunalne,

finansowanie inwestycji i partnerstwo publiczni-prywatne oraz infrastruktura,

inwestycje i środki pozabudżetowe,

wspieranie przedsiębiorczości, organizacja sfery przedsiębiorczości, integracja
środowiska biznesu,

poprawa sprawności działania i roli JST w gospodarce,

długoletnie planowanie finansowe i program ofert inwestycyjnych,

promocja i marketing,

polityka mieszkaniowa.
Usługi komunalne
Reforma narzuciła na gminę odpowiedzialność za zaspokojenie potrzeb społeczności
lokalnej. Związane jest to ściśle z wydatkami ponoszonymi przez gminę w sektorze usług
komunalnych. Chęć zapewnienia ich odpowiedniego poziomu spowodowało, że gminy muszą
szukać nowych rozwiązań, by zapewnić wysoki poziom świadczonych usług przy
ograniczonych zasobach finansowych.
Samorząd gminy otrzymując majątek prawnie stał się jego właścicielem. Stał się więc
odpowiedzialny za
świadczenie
usług
komunalnych
przed
lokalną
społecznością.
Jednocześnie inaczej zaczęto postrzegać rolę samorządu gminy w dziedzinie gospodarczej.
Zmiana roli powinna polegać na stopniowym wycofywaniu się gmin z bezpośredniej
realizacji zadań, w tym świadczeniu usług i zlecaniu ich podmiotom zewnętrznym. Przez
takie działania gmina staje się koordynatorem działalności na swoim terenie, spełnia rolę
negocjatora, konsultanta i menedżera w świadczeniu usług.
Usługi komunalne zajmują istotną rolę w realizacji zadań publicznych przez jednostki
samorządowe. Gmina ponosi pełną odpowiedzialność za ich dostarczenie, bez względu na to
16
kto jest ich wykonawcą. Gmina jest zobowiązana do określenia warunków i sposobów
przekształceń w sektorze komunalnym, a także szukania racjonalnych i najbardziej
efektywnych sposobów świadczenia usług, choć sama nie musi tych usług świadczyć. Ceny
za usługi komunalne w miarę obszaru ujednolicone, a ich zmiana powinny wynikać z
ekonomicznych przesłanek.
Finansowanie inwestycji - Partnerstwo publiczno-prywatne - infrastruktura
Instrumentem o istotnym znaczeniu dla prowadzonej gospodarki finansami
publicznymi są wydatki na inwestycje, które wpływają na sytuację społeczno-gospodarczą
regionu.
Polityka inwestycyjna JST powinna być oparta na celowym wyborze przedsięwzięć
inwestycyjnych, wg ustalonych kryteriów oraz odpowiednim doborze źródeł ich
finansowania. Inwestycje powinny oddziaływać na otoczenie oraz podnosić atrakcyjność
inwestycyjną regionu.
Szczególnie
ważne
jest
przyznanie
samorządom
prawa
do
samodzielnego
podejmowania różnego rodzaju działań interwencyjnych w gospodarce oraz wspierania
interesów gospodarczych i społecznych. W związku z tym pojawia się potrzeba współpracy
samorządu lokalnego z podmiotami, które zasilają finanse gminy (w postaci płaconych
podatków), co w efekcie przekłada się na wzrost dochodów własnych samorządu.
Ze względu na duże potrzeby inwestycyjne w dziedzinie infrastruktury władze lokalne
muszą poszukiwać nowych rozwiązań finansowych. Stan infrastruktury poprawia się niestety
zbyt wolno, co ogranicza rozwój wielu dziedzin życia gospodarczego. Rozwiązaniem może
być pozyskanie partnera prywatnego, a przede wszystkim pozyskanie jego kapitału. Dobrze
przygotowany projekt wspólnej inwestycji oraz podejmowanie przemyślanych decyzji będzie
skutkowało obopólna korzyścią. PPP to długoterminowe projekty inwestycyjne, które mogą
być finansowane z funduszy unijnych. Pozwoli to Polsce dobrze zagospodarować środki w
ramach funduszy strukturalnych.
Stan infrastruktury jest jednym z najważniejszych kryteriów poziomu rozwoju
społeczno-gospodarczego i istotnym czynnikiem wpływającym na tempo rozwoju i wzrostu
gospodarczego. Budownictwo mieszkaniowe, infrastruktura transportowa i elekomunikacyjna
w bezpośredni sposób wpływają na jakość życia ludności. Są to jednocześnie kluczowe
dziedziny gospodarki narodowej, których rozwój tworzy stabilne miejsca pracy i stymuluje
wzrost w innych sektorach gospodarki.
Zaniedbania w dziedzinie infrastruktury są szczególnie dotkliwe. Kryzys w
budownictwie pociąga za sobą bankructwa działających w tym obszarze firm, utratę wielu
17
miejsc pracy i spadek zamówień w innych sektorach, co negatywnie wpływa na całą
gospodarkę. Jakość polskiej infrastruktury transportowej, sieci dróg i autostrad stanowi
poważną barierę rozwoju kraju. Do priorytetów w obszarze infrastruktury powinien należeć
rozwój łączności i budowa społeczeństwa informacyjnego (koncepcja e-świętokrzyskie).
Współczesna gospodarka nie może funkcjonować bez nowoczesnych rozwiązań w zakresie
przepływu i analizy informacji5.
Rozwój inwestycji infrastrukturalnych jest ściśle związany z dużymi wydatkami.
Słaby stan budżetu państwa, jak i budżetów gmin oraz poziom zadłużenia w gminach nie daje
nadziei na szybki rozwój w tej dziedzinie. Dlatego władze lokalne poszukują rozwiązania tej
sytuacji przez pozyskanie środków finansowych na realizacje inwestycji o charakterze
publicznym ze źródeł prywatnych.
Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) jest formą długoterminowej współpracy
sektora prywatnego i publicznego. Stosowanie koncepcji PPP powinno przynieść korzyści w
zakresie infrastruktury. Odpowiednio przygotowane i wdrażane przedsięwzięcia PPP powinny
wspomóc wzrost gospodarczy i przynieść korzyści gospodarcze społeczeństwu6.
Rozwinięta infrastruktura to nie tylko atrakcyjność kraju dla inwestorów, to
konieczność dla harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej. Zablokowane ulice niektórych
miast, zanieczyszczenie środowiska, słaby dostęp do Internetu, to tylko niektóre zaniedbania
charakterystyczne dla naszego regionu.
Szanse rozwojowe gminy zwiększa przede wszystkim rozwój infrastruktury
technicznej i społecznej, ochrona środowiska naturalnego, zwalczanie bezrobocia oraz
umiejętne wykorzystanie walorów i uwarunkowań lokalnych. Każdą gminę cechuje odrębna
specyfika, w tym lokalizacja i walory przyrodnicze, charakter gospodarczy, ludność i
czynniki migracyjne oraz inicjatywy środowiska lokalnego. Od działań gminy zależy
wykorzystanie warunków i inwencji środowiskowych oraz ich wspieranie w zakresie
instytucjonalnym i rozwojowym.
Inwestycje – środki pozabudżetowe
JST aby sprawnie funkcjonować muszą się rozwijać. Rozwój ten w szczególności
przejawia się w tworzeniu, ulepszaniu i rozbudowie infrastruktury komunalnej (dróg,
wodociągów), czy społecznej (szkół, stadionów, ośrodków zdrowia). Polskie samorządy
Infrastruktura – klucz do rozwoju. Strategia Gospodarcza Rządu SLD-UP-PSL przyjęta przez RM w dniu 29 stycznia 2002,
s. 1.
6 Partnerstwo publiczno-prywatne jako metoda rozwoju infrastruktury w Polsce. Raport Amerykańskiej Izby Handlowej w
Polsce, Warszawa, 2002, s. 4.
5
18
nadrabiając zaległości poprzednich dziesięcioleci, od początku lat 90-tych skierowały
znaczny wysiłek na kwestię infrastruktury.
Braki w lokalnej infrastrukturze są ogromne, należy zatem szukać sposobów
szybszego i bardziej efektywnego ich uzupełnienia, na co nie wystarczają własne środki
budżetowe. Należy zatem szukać zewnętrznych metod finansowania samorządowych
inwestycji.
Każda gmina stara się aby w każdym roku jej dochody wzrastały, każdy ich wzrost
jest szansą na rozwój gospodarczy i ekonomiczny, na wzrost inwestycji własnych gminy. Nie
sztuką jest rozpoczęcie inwestycji z własnych środków, ale sztuką jest rozwijać się przy
minimalnym wkładzie własnych środków. Rozwiązaniem w tym zakresie powinno być
maksymalne wykorzystanie przez gminy funduszy unijnych. Biorąc pod uwagę, że
pozyskanie środków unijnych jest procesem złożonym, składającym się z odpowiednio
przygotowanych i złożonych wniosków do odpowiednich organów i komórek, niezbędnym
jest przygotowanie służby publicznej (samorządowej) do umiejętnego redagowania
wniosków, tym samym by w każdym urzędzie była komórka, której profil działania będzie
obejmował opracowywanie i składanie takich wniosków. Jednostek chcących pozyskać takie
środki będzie coraz więcej. Dlatego też dopracowanie takiego wniosku, znalezienie jednostki
mogącej go dofinansować powinno być ważnym działaniem władzy samorządowej.
Ilość środków pozabudżetowych pozyskanych z zewnątrz w danym roku
kalendarzowym powinna stanowić miernik oceny skuteczności, sprawności, operatywności
działania urzędników samorządowych.
Właściwe wykorzystanie dotacji, współpracy z partnerami prywatnymi, kredytów,
obligacji wymaga zrozumienia problemów i korzyści jakie są związane z każdym z nich.
Konieczna jest znajomość przepisów prawa regulujących dostęp do tych zewnętrznych
środków. Nie możemy jednak zapominać, że przede wszystkim uzyskanie dotacji, kredytu,
czy wykorzystanie współpracy z partnerem prywatnym musi być podporządkowane strategii
rozwoju JST7.
Wszelkie inwestycje w gminie mają ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarczego.
Przemyślane inwestycje infrastrukturalne powodują kolejne inwestycje, np. uzbrojenie
terenów pod budownictwo, powinno zaowocować wzrostem budownictwa. Inwestycje
gminne powinny dawać pracę lokalnym firmom, a więc tworzyć koniunkturę na rynku
lokalnym. Spirala inwestycyjna tworzy lokalny rynek pracy. Inwestycje są najlepszą metodą
7
Por. Kopańska A., Zewnętrzne źródła finansowania inwestycji jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa, 2003, s. 33.
19
zapobiegania bezrobociu. Inwestycje w strefie komunalnej podnoszą na stałe standard życia
obywateli.
Wspieranie przedsiębiorczości
Przedsiębiorstwa rozwijają się, gdy obowiązujące przepisy prawa są przyjazne dla
tych, którzy chcą działać na własny rachunek, gdy podatki i inne obciążenia publicznoprawne
przedsiębiorców są skalkulowane na rozsądnym poziomie, gdy wysokość oprocentowania
kredytów bankowych sprzyja finansowaniu inwestycji w przedsiębiorstwach. Czynniki te
mają istotne znaczenie dla ogólnego klimatu inwestycyjnego, i nie są związane z działalnością
JST. Nie oznacza to, iż samorząd lokalny, powinien przyjąć bierną postawę i zupełnie
pomijać w podejmowanych działaniach pomoc dla przedsiębiorców.
Gmina
i
powiat
powinny
stanowić
ważne
ogniwo
systemu
wspierania
przedsiębiorczości. Jednostki te mają możliwość kształtowania sytuacji na lokalnym rynku
pracy przez
odpowiednie instrumenty.
Ważne jest,
aby te
instrumenty zostały
zidentyfikowane i ujęte w formie kompleksowego programu wsparcia przedsiębiorczości.
Lokalny program wsparcia i rozwoju przedsiębiorczości powinien zostać oparty na starannej
diagnozie sytuacji w gminie i powiecie, ich bliższym i dalszym otoczeniu. Program powinien
uwzględniać dostępne instrumentu, prawnej i finansowej bezpośredniej i pośredniej pomocy
dla przedsiębiorców. Musi on być opracowany we współpracy z lokalnymi partnerami.
Odpowiednio przygotowany program powinien pomóc lepszej gospodarce ograniczonymi
zasobami finansowymi, ludzkimi samorządów i ich partnerów. Pozwoli on na lepszą
koordynację realizacji zadań, czego konsekwencją powinna być poprawa warunków
prowadzenia działalności gospodarczej.
Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości musi uwzględniać czynniki zewnętrzne i
wewnętrzne. Do istotnych czynników zewnętrznych zaliczymy: globalizację gospodarki,
ogólnoświatową konkurencję o inwestycje zagraniczne, powiązania gospodarcze Polski,
restrukturyzację posiej gospodarki. W dużej mierze czynniki te determinują zachowanie
gmin. To przecież gmina jest głównym odbiorcą impulsów płynących z otoczeni. „Gmina jest
pracodawcą, zleceniodawcą, klientem, inwestorem, dlatego (…) mechanizmy, które może
stosować wpływają na działalność firm prywatnych”8. Praktycznie każe działanie gminy ma
bezpośredni lub pośredni wpływ na lokalne firmy. Instrumenty wsparcia przedsiębiorczości
najogólniej można podzielić na dochodowe i wydatkowe. W grupie instrumentów
dochodowych znajdują się wszelkiego rodzaju zwolnienia i ulgi podatkowe, a także obniżenia
Lokalne strategie rozwoju gospodarczego. Poradnik dla gmin i liderów lokalnych, Bończak-Kucharczy E (red.), Cousins L.,
Herbst K., Stewart M., Brytyjski Fundusz Know-How, Fundusz Współpracy, Warszawa, 1996
8
20
stawek maksymalnych w podatkach lokalnych. Gminy mogą również (poza stosowaniem ulg)
odraczać, umarzać, rozkładać na dogodne raty, czy zaniechać poboru podatków i opłat
stanowiących ich dochody.
Z punktu widzenia przedsiębiorców ważna jest stałość i przejrzystość stosowanych
rozwiązań fiskalnych w tym zakresie. Potencjalni inwestorzy, już na etapie wstępnych
rozmów na temat lokalizacji inwestycji, powinni być zapoznani z systemem ulg i preferencji.
Firmy potrzebują stabilizacji w celu planowania działalności na przyszłość.
Najważniejszym instrumentem o charakterze wydatkowym są inwestycje dokonywane
w gminie. Dobrze ukierunkowane wydatki inwestycyjne wpływają na podniesienie
atrakcyjności inwestycyjnej gminy. W dziedzinie wspierania przedsiębiorczości podkreślenia
wymagają następujące aspekty:

inwestycje infrastrukturalne,

inwestycje wpływające na rynek pracy,

wspólne inwestycje z lokalnymi przedsiębiorcami,

odpowiednie planowanie inwestycji,

wspólne inwestycje z innymi JST,

wspieranie przedsiębiorczości i instytucji służących rozwojowi gospodarczemu (ARL,
centrum wspierania biznesu, inkubatory przedsiębiorczości, fundusze doręczeniowokredytowe, parki technologiczne).
Należy wskazać braki gmin w zakresie działań informacyjno-promocyjnych, a
mogących oddziaływać na rozwoju przedsiębiorczości, w zakresie9:

informacji o partnerach gospodarczych,

informacji o polskiej gospodarce,

informacji o środowisku lokalnym,

informacji o firmach świadczących usługi biznesowe,

informacji o firmach konsultingowych,

informacji o firmach marketingowych.
Gminy powinny opracować strategię promocyjną, jako część strategii rozwoju.
Strategia taka powinna obejmować działania zachęcające do zainteresowania się daną gminą,
z zakresu kompleksowej obsługi inwestora, mające na celu stworzenie więzi inwestora z
lokalnym środowiskiem oraz władzami.
Błuszkowski J., Garlicki J., Spółki z udziałem zagranicznym w środowisku lokalnym, Studium CBM Indicator, Warszawa,
1996.
9
21
Obowiązujące przepisy umożliwiają prowadzenie przez JST działań na rzecz
wspierania przedsiębiorczości. Istotną wadą obowiązujących uregulowań prawnych jest zbyt
ścisłe związanie problematyki wspierania przedsiębiorczości z wąsko pojmowana walką z
bezrobociem.
Efektywne działania gminy wspierające przedsiębiorczość przyczyniają się do wyższej
aktywności gospodarczej w regionie, służą walce z bezrobociem oraz wzrostowi
innowacyjność i konkurencyjności regionu.
JST powinny podejmować działania wspierające i odnawiające infrastrukturę
techniczną. Wobec ogromnych zaniedbań w tej dziedzinie zaspokojenie nawet tylko
najprostszych potrzeb wymaga ogromnych nakładów finansowych.
Sektor MSP powinien być przedmiotem szczególnej troski władz każdego szczebla
samorządu. To właśnie MSP wytwarzają największą część PKB. Ich aktywność
skoncentrowana na drobnej produkcji, handlu i usługach stanowi zasadniczą oś gospodarki
narodowej. Jest to szczególne ważne w obliczu faktu, iż w Polsce utrzymuje się wysokie
bezrobocie strukturalne. Potrzeba ułatwień w odstępie do tanich kredytów, poręczeń
bankowych, potrzeba stworzenia systemu szkoleń dla tego rodzaju podmiotów i
doprowadzenia do przejrzystości gry rynkowej – wdają się konieczne.
Budowa lokalnego systemu wsparcia i rozwoju przedsiębiorczości (lokalny program)
Dynamiczne środowisko lokalne nie może zaistnieć bez rozwijających się według
stabilnych reguł konkurencji przedsiębiorstw. Pomoc lokalnym firmom w pokonywaniu
barier rozwoju oraz w przystosowaniu się do dynamicznie rozwijającego się otoczenia
zewnętrznego
musi być postrzegana jako ważna inwestycja władz lokalnych. Rozwój
przedsiębiorczości musi przekładać się na powstanie nowych miejsc pracy, oraz w
konsekwencji na rozwój regionu. Nowych miejsc pracy nie da się osiągnąć bez nowych firm,
oraz dynamicznego rozwoju istniejących firm sektora MSP. Szczególnie sektor MSP natrafia
na ograniczenia, których sam nie może pokonać. Zdolność elastycznego dostosowania do
zmieniających się warunków rynkowych można wspierać przez generowanie w otoczeniu
firmy korzyści obejmujących:

informacje o rynkach, możliwościach współpracy i kooperacji, zamówieniach
publicznych, nowych technologiach,

ułatwieniu dostępu do środków finansowych na rozwój firmy,

podnoszeni kompetencji biznesowych przez szkolenia i doradztwa,

powstanie miejskiego centrum wsparcia przedsiębiorczości (świadczenie usług
osobom pragnącym otworzyć własną firmę oraz małym lokalnym przedsiębiorstwom
22
w zakresie informacji gospodarczej i pośrednictwa kooperacyjnego, doradztwa w
sprawie tworzenia i prowadzenia firmy, szkoleń dla menedżerów i pracowników
firmy, informacji europejskiej, krajowych i zagranicznych form wsparcia
przedsiębiorczości, proporcji lokalnego sektora gospodarczego),

budowa przejrzystej lokalnej polityki fiskalnej wobec sektora firm,

rozwój systemu informacji i doradztwa biznesowego,

wspieranie rozwoju usług.
Lokalny program wsparcia przedsiębiorczości konsultowany i opracowany w
porozumieniu z lokalnymi grupami (w tym przedsiębiorcami) zawiera różne rozwiązania i
propozycje działań. Nie ma rozwiązań jednocześnie dobrych i jednocześnie złych. Wszystkie
rozwiązania dostępne mają swoje strony mocne i słabe, a każda decyzje wywołuje zarówno
działania pożądane, jak i niepożądane. Każdy zatem wybór ma swoją cenę. Często dobre
projekty poprawy prowadzenia działalności gospodarczej wdrażane są w sposób
nieskoordynowany, przez co ich efekty są niewidoczne, są znaczenie mniejsze niż gdyby były
realizowane w ramach spójnego programu. Niestety brak jest kompleksowych rozwiązań w
gminach i powiatach nakierowanych na pobudzanie społeczności lokalnej i rozwój
przedsiębiorczości , a w konsekwencji na innowacyjność i konkurencyjność regionu w
warunkach liberalizacji i globalizacji.
Dobry program rozwoju przedsiębiorczości musi być przygotowany na zasadzie
partnerstwa między władzami lokalnymi, a innymi podmiotami mającymi wpływ na
zachodzące na terenie powiatu i gminy procesy rozwojowe. Musi na terenie powiatu, gminy
rozwinąć się proces konsultacji społecznych, rozwinąć się partnerstwo publiczno-prywatne
dla zwiększenia efektów i skuteczności podejmowanych działań, oraz dla zwiększenie
realizmu podejmowanych analiz.
Istotnym argumentem przemawiającym za podejmowaniem działań (powstaniem
lokalnego programu) wspierających przedsiębiorczość jest możliwość planowego, opartego
na dobrej podstawie analitycznej, realizowania działań ukierunkowanych na tworzenie jak
najbardziej korzystnych warunków rozwijania przedsiębiorstw z pożytkiem dla lokalnego
środowiska. Celem takich działań powinno być zatem osiągnięcie jak największych korzyści
społeczno-gospodarczych dla powiatu, gminy, społeczności lokalnej przy jak najlepszym
wykorzystaniu dostępnych zasobów finansowych, surowcowych, organizacyjnych i
ludzkich10.
Ziemianowicz W., Kierkowski T., Knopik R., Jak przygotować lokalny program rozwoju przedsiębiorczości, Poradnik dla
gmin i powiatów, Warszawa, 2003, s. 9.
10
23
Samorząd
gminy
i
powiatu
dysponuje
różnymi
instrumentami
wspierania
przedsiębiorczości (dochodowymi i wydatkowymi) dlatego możliwe wydaje się opracowanie
gminnego i powiatowego programu wsparcia przedsiębiorczości. Idealną jest sytuacja, gdy
przygotowany jest powiatowy program rozwoju przedsiębiorczości, uwzględniający potrzeby,
priorytety i projekty samorządów gminnych. Umożliwia to po pierwsze, kompleksowe
spojrzenie na rozwój przedsiębiorczości na lokalnym gruncie. Po drugie, pozwala zastosować
w ramach jednego lokalnego programu wszystkich dostępnych instrumentów wsparcia
przedsiębiorczości, przy uwzględnieniu specyfiki gmin uczestniczących w programie, przy
jednoczesnym zachowaniu autonomii gmin w okresie realizacji przygotowanych przez gminy
zadań związanych z lokalnym rozwojem gospodarczych, poprawą innowacyjności i
konkurencyjności regionu.
Lokalny program rozwoju przedsiębiorczości pozwala na koordynację wszystkich
instrumentów wsparcia przedsiębiorczości dostępnych na poziomie lokalnym, przez co
możliwe jest zwiększenie efektywności zadań realizowanych przez JST. Dzięki programowi
gmina czy powiat otrzymują narzędzie prowadzenia polityki rozwoju przedsiębiorczości na
poziomie lokalnym. Program pozwala na wybór najlepszych projektów ( jest przejrzystym
systemem
wyboru)
realizujących
cele
lokalnej
strategii
i
programu
rozwoju
przedsiębiorczości, stanowiąc przy tym mechanizm nadzoru i kontroli nad realizowanymi w
ramach programu zadaniami. Efekty realizacji działań programu pozwalają na obiektywną
ocenę działań władz lokalnych w zakresie rozwoju gospodarczego oraz rozwoju
innowacyjności i konkurencyjności regionu, a w konsekwencji i kraju. Program pozwala na
stabilizacje lokalnego systemu wspierania przedsiębiorczości, a jednocześnie wzmacnia więzi
pomiędzy lokalną administracja, przedsiębiorcami oraz innymi partnerami zaangażowanymi
w proces przygotowania i realizacji programu.
Działania nad lokalnym programem wsparcia i rozwoju przedsiębiorczości winny
obejmować następujące elementy (etapy):

diagnoza aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej, analiza dotychczasowej polityki
rozwoju przedsiębiorczości prowadzonej przez gminę, powiat oraz analizę SWOT,

cele lokalnego programu rozwoju przedsiębiorczości,

wyszczególnienie projektów lokalnego programu rozwoju przedsiębiorczości,

przygotowanie projektów lokalnego programu wsparcia przedsiębiorczości,

powiązanie lokalnego programu rozwoju z dokumentami o charakterze strategicznym,

system wdrażania i kontroli efektów lokalnego programu rozwoju przedsiębiorczości.
24
Dokonując analizy społeczeństwa (dla celów lokalnego programu wsparcia
przedsiębiorczości) należy zwrócić uwagę na:

demografię,

walory miejsca zamieszkania,

infrastrukturę techniczną, społeczną, telekomunikacyjną,

lokalny transport drogowy,

ochronę zdrowia, opiekę społeczną,

system edukacyjny,

budżet gminy.
Przy analizie gospodarki (dla celów lokalnego programu wsparcia przedsiębiorczości)
należy wziąć pod uwagę:

lokalny sektor gospodarczy,

lokalny rynek pracy,

technologie w lokalnym sektorze gospodarczym,

uwarunkowania lokalizacyjne gminy,

system transportowy,

telekomunikacje,

rynek obrotu nieruchomościami,

wolne tereny i ich uzbrojenie,

marketing i promocję gminy,

strukturę lokalnego rynku,

strukturę rynku pracy.
Analiza ekologii i rozwoju przestrzennego (dla celów lokalnego programu wsparcia
przedsiębiorczości) zwraca uwagę na:

stan czystości środowiska,

ochronę i odbudowę zasobów środowiska,

metody redukcji emisji zanieczyszczeń,

układ funkcjonalno-przestrzenny gminy,

lokalną politykę przestrzenną.
Analiza dokonana w oparciu o powyższe elementy powinna ułatwić twórcom
lokalnego programu wsparcia przedsiębiorczości wybór najefektywniejszych instrumentów
oraz metod oddziaływania na sytuacje w lokalnej gospodarce.
Samorząd lokalny posiada w swojej gestii szereg instrumentów, za pomocą których
może
podejmować
działania
wspierające
podejmowanie
i
rozwijanie
działalności
25
gospodarczej na swoim terenie. Praktycznie każda gmina czy powiat, zarówno bogata, jak i
mnie
j
zasobna,
może
wykorzystywać
te
same
instrumenty w
celu
wsparcia
przedsiębiorczości. Różnica może występować w skali stosowanych narzędzi oraz
zaangażowaniu finansowym i organizacyjnym. Ważne jest to, aby spośród wszystkich
dostępnych instrumentów wybrać taki zestaw, który będzie dawał szanse na rzeczywisty
przyrost liczby firm, miejsc pracy oraz poprawianie kondycji rynkowej działających obecnie i
przyszłości
przedsiębiorstw.
Istotnym
warunkiem
sukcesu
zastosowania
zestawu
instrumentów jest ich adekwatność, czyli dostosowanie do sytuacji i warunków otoczenia, w
którym mają być stosowane. Podstawowe instrumenty wsparcia przedstawi poniższa tabela.
Organizacyjne i finansowe wsparcie rozwoju przedsiębiorczości:

Współdziałanie władz z agencjami i funduszami rozwoju w dziedzinie wspomagania
rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza sektora MSP.

Partnerska współpraca władz z lokalnymi przedsiębiorcami.

Utworzenie Centrum Rozwoju Przedsiębiorczości i Promocji; doradztwo gospodarcze
i prom ocja miasta, pomoc dla mieszkańców zakładających własne firmy, promocja
oferty inwestycyjnej i turystycznej regionu, nawiązywanie kontaktów z potencjalnymi
inwestorami.

Zapewnienie szybkiej i sprawnej procedury postępowania urzędowego przy
wydawaniu stosownych decyzji administracyjnych nie tylko w stosunku do
podmiotów podejmujących działalność gospodarczą.

Stworzenie przejrzystego systemu ulg i zachęt do zakładania i rozwoju działalności
gospodarczej przez mieszkańców i inwestorów zewnętrznych, organizujących nowe
miejsca pracy.

Utworzenie Strefy Aktywności Gospodarczej; specjalna strefa dla lekkiego przemysłu
nieuciążliwego dla środowiska naturalnego, dodatkowe zachęty dla otwierających tu
działalność gospodarczą.

Pomoc przy pozyskiwaniu środków na inwestycje.

Organizowanie konkursu: Najlepsza Lokalna Firma.

Tworzenie miejscowego zasobu gruntów na cel inwestycyjne; budownictwo
mieszkaniowe, działalność gospodarczą i ich sukcesywne wyposażenie w niezbędną
infrastrukturę.
Poprawa sprawności działania i rola JST w gospodarce
Obok lokalnego planu rozwoju i wsparcia przedsiębiorczości dla rozwoju
przedsiębiorczości gmina (powiat) winna odpowiednio zorganizować własną działalność, tak
26
aby stworzyć korzystne warunki rozwoju gospodarki lokalnej, wsparcia przedsiębiorczości
oraz innowacyjności i konkurencyjności regionu.
Tak pojęta rola gminy (powiatu) sprowadza się do myślenia strategicznego opartego
na wiedzy i analizie stanu gminy, ograniczenia działalności gospodarczej komunalnych
jednostek organizacyjnych (tam gdzie to jest możliwe), wyzbywanie się komunalnych
monopoli, kreowanie konkurencji na lokalnym rynku, stworzenie warunków do rozwoju
inwestycji, przystosowanie szkół do lokalnego rynku pracy i wyzwań przyszłości, itd.
Tylko wówczas, gdy polityka gminy w zakresie jej własnych zadań nie tworzy barier
utrudniających rozwój, może mieć sens stosowanie innych, dodatkowych środków
wspierających przedsiębiorczość, rozwój lokalnej gospodarki oraz jej innowacyjność i
konkurencyjność, takich jak programy dla bezrobotnych, pomoc MPS, fundusze gwarancyjne,
inkubatory przedsiębiorczości, lokalne programy wsparcia przedsiębiorczości, itd.
JST, gminy i powiaty, a przede wszystkim ich decydenci, musza zrozumieć, iż rozwój
przedsiębiorczości pojmowany w kategoriach społecznych, tj. ludzkiej aktywności, jak i
gospodarczych jest niezbędnym warunkiem rozwoju przynoszącego poprawę bytu lokalnej
społeczności i nadrzędnym celem działania władzy lokalnej. Decydenci muszą zrozumieć, iż
czas zarządzania (administrowania) powierzonym majątkiem skończył się, a rozpoczął się
okres w którym wójt, burmistrz, prezydent to nie tylko zarządca-administrator, a przede
wszystkim nowoczesny menadżer dbający o wielofunkcyjny rozwój organizacji.
Dla zapewnienia efektywności działania, koordynacji działań zapewniających rozwój
lokalnej gospodarki niezbędna jest w gminie szeroka koalicja z udziałem władz,
przedsiębiorców i innych organizatorów rynku pracy przy podejmowaniu ważnych decyzji
gospodarczych mających wpływ na procesy zachodzące w gminie, przy tworzeniu strategii
działania (już na etapie planistycznym), co powinno zapewnić większa elastyczność
podjętych decyzji i dać ogólnospołeczną aprobatę dla zamierzonych działań.
Samorządy terytorialne jako istotny element finansów publicznych powinny aktywnie
zarządzać swoimi finansami, działając z jednej strony w warunkach nieuchronnej presji
fiskalnej narzucanej przez rząd centralny, a z drugiej strony przyjmując cały szereg
zobowiązań finansowych, w szczególności w zakresie inwestycji po charakterze
infrastrukturalnym.
Partnerska współpraca władz z otoczeniem, tj.:

nawiązanie współpracy z gminami, organizacjami pozarządowymi, itd.

współpraca
przy
rozwiązywaniu
problemów
oczyszczania
miasta,
rozwoju
infrastruktury drogowej, telekomunikacyjnej i społecznej.
27

utworzenie komórki odpowiedzialnej za współpracę z sektorem przedsiębiorców –
uruchomienie informacji, koordynacja wspólnych przedsięwzięć, projektów.

utworzenie profesjonalnej bazy danych dysponującej informacjami na temat
potencjału gospodarczego środowiska lokalnego, aktualnych i potencjalnych rynków
zbytu produktów.

podejmowanie działań służących kojarzeniu partnerów handlowych, poszukiwaniu
kontrahentów, dostawców, podwykonawców, przyciąganiu nowych inwestycji.

przygotowanie oferty inwestycyjnej miasta.

koordynacja działania z strategią rozwoju.

gromadzenie i przekazywanie informacji na temat ośrodków doradztwa prawnoekonomicznego osobom prowadzącym i rozpoczynającym działalność (stworzenie
Centrum Doradztwa Prawno-Ekonomicznego).

ankietyzacja potrzeb konsumenckich.

przedstawienie oferty na targach, wystawach, spotkaniach miast – przygotowanie
spotkania i prezentacji miasta, regionu, np. Dni Otwarte w Urzędzie Miasta.

udzielenie informacji o dostępnych kredytach i pożyczkach na rozwój MSP.

pozyskanie funduszy zewnętrznych na rozwój przedsiębiorczości.

organizacja konferencji i seminariów,
oraz powstanie w strukturze administracji:

Referatu Strategii Rozwoju i Planowania Inwestycji (podstawowym zadaniem byłoby
koordynacja polityki rozwoju społeczno-gospodarczego).

Referat Architektury i Gospodarki Przestrzennej (koordynacja polityki przestrzennej
miasta, ustalenie kierunków zagospodarowania przestrzennego).

Referat Promocji i Obsługi Podmiotów Gospodarczych (kreowanie pozytywnego
wizerunku w otoczeniu krajowym i zagranicznym, promocja oferty inwestycyjnej,
udzielenie szerokiej pomocy inwestorom oraz mieszkańcom miasta).
Niezwykle ważną sprawą jest funkcjonowanie sprawnych procedur postępowania
urzędu. Muszą one charakteryzować się brakiem rutynowości i biurokratyzmu, co wymaga
pozytywnego nastawienia ze strony pracowników urzędu, a przede wszystkim jak
najkrótszych terminów załatwiania spraw. Od sprawności funkcjonowania urzędu zależy
lokalny klimat dla przedsiębiorczości.
Chcemy być gminą, która potrafi funkcjonować we Wspólnej Europie, skutecznie
pozyskującą nowoczesne inwestycje oraz dbającą o dotychczasowe miejsca pracy i rozwój
mieszkańców w oparciu o istniejący potencjał społeczny oraz dogodne położenie terytorialne.
28
Należy się zastanowić w kwestii polepszenia dostępu do urzędu i polepszenia jakości i
zmniejszenia czasu obsługi interesanta, czemu może służyć idea e-urzędu i e-goverment, a
także wprowadzenie w życie jawności działań samorządu (gminy, powiatu, województwa) w
formie Biuletynu Informacyjnego, który jednocześnie mógłby być instrumentem polityki
marketingowej jednostki.
Długoletnie planowanie finansowe i program ofert inwestycyjnych
Trwały wzrost gospodarczy nie jest możliwy bez inwestycji. Na podstawi
prowadzonych w gminie inwestycji (prowadzonych przez wszystkich inwestorów), ich
zakresu i rodzaju możemy określić jej możliwości rozwojowe. Rozwój gminy, nowe
inwestycje zależą od tego, co i kiedy sama zbuduje. Dlatego władze gminy powinny zdawać
sobie sprawę ze znaczenia inwestycji gminnych, i tak je planować, aby powodować rozwój
kolejnych, już nie przez gminę prowadzonych inwestycji.
Wydaje się konieczne wprowadzenie (na szeroką skalę) systemu długofalowego
planowania finansowego i inwestycyjnego w gminie. Wprowadzenie takiego systemu
powinno pomóc w skutecznym i efektywnym zarządzaniu ograniczonymi zasobami
finansowymi gminy.
Na długoletnie planowanie finansowe powinny się składać działania takie jak:

programowanie przychodów i wydatków budżetu gminy,

opracowanie budżetów zadaniowych, planów (programów) inwestycyjnych,

wprowadzenie hierarchizacji zadań inwestycyjnych,

planowe, okresowe określenie zdolności kredytowej gminy i jej kondycji finansowej.
Program inwestycyjny jest narzędziem wykorzystywanym w celu określenia, które
projekty inwestycyjne są konieczne, a także koordynowania procesu finansowania,
modernizacji oraz terminów prac, tak aby uzyskać maksymalne korzyści z nakładów
inwestycyjnych.
Zalety związane z długoletnim planowaniem finansowym to:

lepsze powiązanie wydatków inwestycyjnych z długookresowymi celami rozwoju,

ograniczenie strat finansowych i społecznych,

długofalowa stabilność finansowa gminy,

lepsza pozycja przetargowa w negocjacjach z instytucjami finansującymi działania
inwestycyjne gminy.
W warunkach gospodarki rynkowej niezbędne jest wytworzenie zainteresowania
gminą potencjalnych inwestorów. Temu celowi powinny służyć działania promocyjne. W
29
przypadku promowania inwestycji cele promocji powinny obejmować poprawę ogólnego
wizerunku gospodarczego gminy oraz wygenerowanie inwestycji bezpośrednich.
Podstawowym środkiem pozyskiwania inwestycji bezpośrednich jest opracowanie
przez władze lokalne ofert zagospodarowania działek przeznaczonych pod działalność
gospodarczą i mieszkaniową. JST muszą przygotować i co pewien czas aktualizować program
ofert inwestycyjnych. Omawiana oferta powinna obejmować następujące informacje:

wielkość powierzchni działki,

preferowane rodzaje zabudowy,

rodzaje własności i właścicieli,

proponowana forma zbycia lub dzierżawy,

zagospodarowanie infrastrukturalne,

ułatwienia finansowe, podatkowe i inne dla inwestora.\

mapę geodezyjna terenu,

dane z ewidencji gruntów i wpisy do ksiąg wieczystych,

wartości księgowe budynków i infrastruktury technicznej,

przeznaczenie obiektów,

dane statystyczne dotyczące gminy i otoczenia,

fragmenty aktów prawnych związanych z terenem i jego przyszłym funkcjonowaniem.
Dodatkowo oferta winna być wzbogacona o ogólny opis danego terenu (gminy). Opis
ten powinien uwypuklić korzyści związane z inwestowaniem na danym terenie. Program ofert
inwestycyjnych
powinien
zawierać
także
zagospodarowanie
istniejących
terenów
inwestycyjnych:

Inwentaryzacja potencjalnych terenów i obiektów inwestycyjnych oraz wskazanie
możliwości ich pozyskania i gospodarczego wykorzystania, przygotowanie ofert
inwestycyjnych.

Aktywizowanie terenów inwestycyjnych (np. stworzenie Strefy Aktywności
Gospodarczej).

Promocja ofert inwestycyjnych i walorów gospodarczych gminy, miast, powiatu.

Kreowanie wizerunku gminy jako miejsca atrakcyjnego dla inwestorów.

Rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej, drogowej, społecznej, technicznej,
teleinformatycznej.
Działania JST w zakresie polityki rozwojowej powinny obejmować działania:

określenie
podstawowych
działań
JST
we
wszystkich
fazach
procesu
inwestycyjnego, począwszy od planowania przestrzennego, przez programowanie
30
infrastruktury technicznej, proces budowlany, po eksploatację oraz renowację i
modernizację zabudowy,

prezentację propozycji działań o zróżnicowanym charakterze: legislacyjnym,
finansowym, majątkowym, organizacyjnym,

prezentację działań powiązanych z innymi programami JST, rządu, a związanych
min. Z prywatyzacją, reformą administracji publicznej, itd.
Gmina, jako podstawowy szczebel samorządu terytorialnego w Polsce ma bardzo duże
znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego, dlatego też rozwój gminy powinien być
przedmiotem zainteresowania władz lokalnych oraz mieszkańców gminy. Podstawa
planowania rozwoju gminy powinna być strategia określająca główne cele oraz wytyczająca
kierunki działania i przeznaczenie zasobów koniecznych do realizacji poszczególnych celów.
Dla poprawy warunków funkcjonowania gminy należy podjąć działania w zakresie:
1. zwiększenia dostępności zajęć wychowawczych oraz zajęć wspomagających
kształcenie.
2. stworzenia warunków do normalnego funkcjonowania osób niepełnosprawnych przez
likwidację barier architektonicznych i urbanistycznych w zasobach istniejących
(obiekty użyteczności publicznej, przejścia dla pieszych), jak również w odniesieniu
do nowo budowanych obiektów.
3. przygotowania pod względem formalnym nowych terenów dla budownictwa
mieszkaniowego,
infrastruktury
towarzyszącej,
oraz
szeroko
rozumianej
infrastruktury.
4. budowy mieszkań socjalnych i komunalnych.
5. modernizacji istniejącej komunalnej masy mieszkaniowej.
6. realizacji działań promocyjnych zmierzających do pozyskania do współpracy
gospodarczej partnerów krajowych i zagranicznych.
7. działania na rzecz podnoszenia standardów obsługi ludności w zakresie usług zdrowia
i administracji.
8. uporządkowania istniejących i kreowanie nowych ogólnodostępnych terenów zieleni,
terenów sportowo-rekreacyjnych.
9. przebudowy podstawowego, miejskiego układu drogowo-chodnikowego, budowa
nowych ulic, chodników, kanalizacji, odpływu ścieków, monitorowania bieżących
utrudnień układu komunikacyjnego, niedopuszczenie do zagrożeń dla funkcjonowania
układu komunikacyjnego.
31
10. opracowania planu zagospodarowania przestrzennego miasta z uwzględnieniem
parkingów, nowych inwestycji, itd.
11. prowadzenia działań przeciwdziałających patologiom.
12. podniesienia poziomu i zakresu świadczonych usług medycznych dla pacjentów
opieki zdrowotnej, rozwój profilaktyki zdrowotnej.
13. rozwoju bazy rekreacyjno-sportowej, tworzenie warunków dla upowszechnienia
kultury.
14. poprawy warunków nauki i pracy oraz bezpieczeństwa uczniów w szkole.
15. poprawy bezpieczeństwa i porządku publicznego.
16. poprawy jakości świadczonych usług i funkcjonowania placówek opieki społecznej.
17. zabezpieczenia zasobów przyrodniczych i historycznych regionu.
18. rozbudowy miejskiego systemu wodociągowego, kanalizacji sanitarnej, deszczowej,
oczyszczalni ścieków.
W stosunku do obszarów wiejskich działania strategiczne powinny obejmować
działania długofalowe z zakresu:
1. podnoszenia efektywności i konkurencyjności
gospodarstw rolnych, produkcja
żywności o wysokiej jakości, konkurencyjnej na rynku żywnościowym, edukacja
ekonomiczna, ekologiczna rolników, podnoszenie i zdobywanie nowych kwalifikacji
przez rolników.
2. opracowania studium możliwości lokalizacyjnych funkcji turystyczno-rekreacyjnych,
w tym obiektów do wypoczynku pobytowego w aspekcie występujących walorów
przyrodniczo-krajobrazowych.
3. zainicjowania zmian strukturalnych prowadzących do zmniejszenia zatrudnienia w
rolnictwie i koncentracji produkcji w mniejszej liczbie gospodarstw, przez rozwój:

pozarolniczych funkcji terenów wiejskich wchłaniających wolną siłę roboczą,

nieuciążliwego drobnego przemysłu,

urządzeń obsługi rolnictwa, w tym infrastruktury technicznej,

obsługi ruchu turystycznego, tranzytowego.
4. utrzymania istniejącego potencjału sfery wytwórczej oraz stworzenie przyjaznych
warunków do powstania nowych miejsc pracy w gminie przez wsparcie lokalnej
przedsiębiorczości, a w szczególności:

formalne i organizacyjne przygotowanie przez samorząd terenów dl
pozarolniczej działalności gospodarczej, uzbrojonych w infrastrukturę,
32

opracowanie i wdrożenie przejrzystego systemu ulg podatkowych z tytułu
podejmowania pozarolniczej działalności,

kreowanie przez lokalne władze, banki, instytucje wzajemnej współpracy,

rozwój agroturystyki.
Rozwój infrastruktury technicznej, przemysłowej, telekomunikacyjnej, społecznej i
usług powinien skupiać się na:

budowie i rozbudowie sieci wodociągowej, kanalizacyjnej. Gazowej, energetycznej,
Internetu,

dbałości o stan środowiska naturalnego,

rozwoju systemów telekomunikacyjnych i informatycznych,

tworzeniu warunków dla rozwoju przedsiębiorczości,

rozwoju sektora usług,

programie zabezpieczenia przeciwpowodziowego,

podniesieniu standardów infrastruktury komunalnej i komunikacyjnej.
Organizacja strefy przedsiębiorczości
Rozwój lokalnych firm i przyciągnięcie inwestorów wymaga przygotowania
zorganizowanych terenów pod działalność gospodarczą. Sprawa przygotowania terenów
inwestycyjnych jest
szansą dla miasta na pozyskanie inwestorów i
stworzenie
zorganizowanego kompleksu gospodarczego (strefy przedsiębiorczości).

Przygotowanie terenów inwestycyjnych, wyposażenie ich niezbędną infrastrukturę,
przygotowanie planu przestrzennego miasta i z punktu widzenia funkcjonowania i
rozwoju przedsiębiorczości.

Zagospodarowanie
obiektów
przemysłowych
i
uporządkowanie
spraw
własnościowych kluczowych nieruchomości w mieście.

Powstanie Centrum Doradztwa Przemysłowo-Rolniczego.
Integracja środowiska biznesu
Procesy liberalizacji i globalizacji silnie determinują działalność gospodarczą na
poziomie lokalnym. Nawet najmniejsze firmy mogą oferować przy wykorzystaniu
najnowszych technologii informatycznych swoje produkty i usługi na coraz odleglejszych
rynkach. Jednocześnie naszym konkurentem nie jest tylko polska firma prowadząca podobną
działalność, lecz podmioty posiadające swoje siedziby w odległych miejscach na świecie.
Taki stan zmusza do zacieśniania współpracy firm działających na lokalnym rynku i na
wspólnej budowie strategii działania na rynkach zewnętrznych. Rozwój firmy w coraz
33
większym zakresie zależy od jakości otoczenia, w którym działa, a na które wpływa
działalność JST.
Koordynacja działań zmierzających do rozwoju i wsparci lokalnej przedsiębiorczości
oraz organizowania środowiska biznesowego powinna obejmować:

obronę interesów lokalnych firm i wspólnym występowaniu wobec władz lokalnych,

koordynowaniu wspólnych akcji na zewnętrznych rynkach,

budowaniu systemu doradztwa i wsparcia finansowego,

wspólnym pozyskiwaniu nowych technologii,

pozyskiwaniu środków zewnętrznych na inwestycje,

wspieraniu kooperacji i współpracy firm lokalnych,

wspieraniu kontaktów biznesowych lokalnych i ponadnarodowych,

wspieraniu rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego.
Strategia rozwoju JST
Gmina jako podmiot gospodarczy działający w warunkach konkurencji gospodarki
rynkowej ma osobowość prawną, funkcjonuje w powiązaniu z otoczeniem zewnętrznym,
dysponuje określonymi zasobami (ludzkimi, materialnymi, finansowymi, niematerialnymi)
prowadzi działalność na rzecz zaspokojenia społeczności lokalnej, podlega kontroli
społecznej. Dla efektywnego działania, rozwoju gospodarki lokalnej, innowacyjności i
konkurencyjności powinna mieć własna długoletnią strategię działania.
Strategia to określona koncepcja działania, polegająca na formułowaniu zbioru
długofalowych celów działania i ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w
otoczeniu, określenia zasobów i środków niezbędnych do realizacji tych celów oraz sposobów
postępowania zapewniających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu
elastycznego reagowania na wyzwania otoczenia i zapewnienia korzystnych warunków
egzystencji i rozwoju.
Strategiczne programy działania zawarte w strategii rozwoju powinny skupiać się na
następujących elementach:

gospodarka lokalna, współpraca z otoczeniem i promocja miasta,

mieszkalnictwo komunalne i usługi społeczne,

ochrona środowiska,

infrastruktura drogowa, transportowa, społeczna, telekomunikacyjna,

program wsparcia i rozwoju lokalnej przedsiębiorczości,

program ofert inwestycyjnych,

program działań promocyjnych (promocja i marketing).
34
Strategia zawiera analizę stanu obecnego w sferze społecznej, gospodarczej, rolnej,
infrastruktury technicznej, telekomunikacyjnej, środowiskowej, itd. Analiza relacji między
tymi sferami pozwala na określenie podstawowych mechanizmów rozwoju gminy,
identyfikację stanu obecnego oraz szans i zagrożeń rozwoju. Wskazuje założenia rozwoju,
cele, zadania i projekty wdrożeniowe. Tworzenie strategii jest ważnym elementem na drodze
przyśpieszenia rozwoju gminy.
Bardzo ważnym elementem strategii winna być rozbudowa infrastruktury technicznej
na terenie gminy. Uważam, że tylko gmina wyposażona w sprawnie funkcjonujące
wodociągi, kanalizację i oczyszczalnie ścieków, sieć gazową i posiadająca nowoczesny układ
komunikacyjny może być atrakcyjna dla inwestorów zewnętrznych. Osiągnięcie postępu
gospodarczego będzie możliwe tylko wtedy, gdy pozyska isę przedsiębiorców posiadających
kapitał i chcących go inwestowana terenie gminy.
Strategia rozwoju gminy to działanie długofalowe, mające na celu kierowanie
rozwojem w sposób zamierzony, odpowiedni do otaczających warunków oraz jak najlepszy
dla osiągnięcia założonych celów. Strategia gminy powinna być wypadkową oczekiwań
różnych kręgów społecznych, stąd też powinna się skupiać na
analizie następujących
obszarów:

środowisko naturalne,

ludność, zasoby pracy, zasoby materialne,

gospodarka na terenie gminy i jej infrastruktura,

infrastruktura społeczna, techniczna, telekomunikacyjna, transportowa i ich rozwój,

system zarządzania gminą,

poprawa warunków życia mieszkańców,

poprawie funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorczości,

nowoczesnym i wielofunkcyjnym rozwoju obszarów gminy,

rozwoju współpracy z władzami samorządowymi krajowymi i zagranicznymi,
przedsiębiorstwami, organizacjami pozarządowymi, itd.,

edukacji i rozwoju zasobów ludzkich,

poprawie sytuacji dochodowej ludności,

wspieraniu działalności modernizacyjnej i restrukturyzacyjnej,

kulturze, wypoczynku i rekreacji,

wielofunkcyjnym rozwoju gminy.
Analizując otoczenie gminy dla potrzeb strategii należy szczególnie zwrócić uwagę na
następujące obszary:
35

otoczenie rynkowe,

otoczenie demograficzne, kulturowe, społeczno-ekonomiczne,

otoczenie konkurencyjne gminy,

otoczenie regionalne, polityczno-gospodarcze,

otoczenie społeczne,

otoczenie technologiczne.
Czym trafniejsze będzie wykorzystanie specyfiki poszczególnych terenów, tym
skuteczniejsza okaże się wobec polityki państwa strategia rozwoju gminy. Chodzi tu o
optymalne wykorzystanie lokalnych zasobów siły roboczej, ziemi użytkowej, surowców,
majątku produkcyjnego, zasobów mieszkaniowych, walorów rekreacyjno-turystycznych,
tradycji oraz walorów leczniczych i aktywności mieszkańców.
Podejście strategiczne do działań gminy dodatkowo powinno być wspierane przez
analizę dotychczasowego stanu rozwoju najważniejszych dziedzin społeczno-gospodarczych.
Działanie z tego zakresu zatem powinno skupiać się na:

infrastrukturze społecznej, technicznej, telekomunikacyjnej,

potencjale gospodarczym, społecznym i przedsiębiorczości,

rozwoju społeczno-gospodarczym regionu,

innowacyjności i konkurencyjności regionu.
Posiadanie przez gminę strategii zapewnia jej:

możliwość nadania priorytetów określonym działaniom,

planowanie kolejności realizacji zadań gospodarczych,

efektywność budowania i gospodarowania budżetem,

pomoc w opracowaniu planów przedsięwzięć inwestycyjnych,
pomoc w ubieganiu się o fundusze unijne.
Posiadanie strategii rozwoju dostarcza władzom lokalnym podstaw do racjonalnego
działania w długim okresie. Ponadto uwiarygadnia władze w oczach partnerów zewnętrznych
i wewnętrznych. Posiadanie strategii rozwoju znacznie obniża poziom ryzyka dla
potencjalnych inwestorów, co czyni gminę bardziej konkurencyjną od innych.
Koniecznym wymogiem jest również posiadanie strategii rozwoju przy ubieganiu się o
pomocowe środki finansowe krajowe oraz zagraniczne.
Uzyskanie kredytu, bezzwrotnej dotacji z różnych źródeł jest znacznie łatwiejsze, jeśli
posiada się dobrze uzasadniony i przemyślany plan działania. Celem nadrzędnym jest
ożywienie gospodarcze miasta, gminy, prowadzące do tworzenia nowych miejsc pracy, ale w
takich dziedzinach aby nie dopuścić do jednokierunkowego rozwoju, który jest mało odporny
36
na wszelkie zakłócenia koniunktury gospodarczej. Plan ożywienia gospodarczego nie zostanie
zrealizowany bez wsparcia sił lokalnych, społeczeństwa i biznesu, które uznają go za własny,
a ich potencjał zostanie w tej dziedzinie wykorzystany.
Strategia powinna, również pomóc znaleźć najbardziej efektywne czynniki rozwoju
JST. Rozwój JST zależy od kondycji ekonomicznej działających na jej terenie
przedsiębiorstw. Czynniki sprzyjające rozwojowi umożliwiające JST realizację przyjętych
zadań, a które JST może wykorzystać do pobudzenia własnego rozwoju, możemy ująć w
następujący sposób:

poziom inicjatyw społecznych i aktywności mieszkańców,

rozwój organizacji wspierających przedsiębiorczość,

tworzenie partnerstwa władza-społeczeństwo, zwiększenia udziału mieszkańców w
rozwiązywaniu problemów gminy,

odpowiedni przepływ informacji władza-społeczeństwo,

wykorzystanie walorów przyrodniczo-krajobrazowych, gospodarczych, społecznych,

przygotowanie szczegółowych projektów związanych z pozyskaniem zewnętrznych
środków.
Rola zaangażowania społecznego w budowie strategii jest bardzo ważna. Jest
oczywiste, że im więcej osób zaangażuje się w proces budowy strategii i im bardziej
społeczeństwo będzie się z nią utożsamiało, tym większe będą szanse na jej skuteczną
realizację. JST powinna działać w sferze integracji i aktywizacji społeczności lokalnej wokół
działań prorozwojowych:

Utworzenie otwartego forum publicznej wymiany poglądów dotyczących problemów
funkcjonowania i rozwoju (Forum Dialogu Społecznego, Forum Gospodarcze).

Partnerska współpraca z organizacjami pozarządowymi.

Klub Integracji Społecznej.

Uruchomienie Centrum Informacji Lokalnej.
Strategia rozwoju odpowiada na potrzebę kompleksowego i długofalowego podejścia
do rozwoju gminy w szybko zmieniającym się i coraz bardziej konkurencyjnym otoczeniu.
Strategię rozwoju powinny charakteryzować elastyczność i ciągłość, co oznacza, że cele i
zadania zawarte w niej winny być stale monitorowane i weryfikowane w zależności od zmian
otoczenia. Planowanie strategiczne nie daje gwarancji sukcesu, ale znacznie zwiększa jego
prawdopodobieństwo. Wielowątkowość i wielopodmiotowość strategii wymaga szerokiego
udziału społecznego w trakcie jej formułowania. Proponowane rozwiązania i przedsięwzięcia
rozwojowe musza być realne ekonomicznie, dopuszczalne z punktu widzenia ochrony
37
zasobów i przyrody, wykonalne technicznie i możliwe do umieszczenia w
kontekście
przestrzeni. Działania powinny być ukierunkowane na stymulowanie rozwoju gminy,
podnoszenie standardu życia jej mieszkańców, wzrost atrakcyjności
turystycznej,
inwestycyjnej przez tworzenie i poprawę infrastruktury technicznej, pielęgnowanie tradycji
ludowych oraz zachowanie środowiska naturalnego.
Narzędziem realizacji strategii są dostępne środki finansowe. Większość zamierzeń
wymaga jednak poza możliwości budżetowe gmin. Dlatego możliwe i konieczne jest
stosowanie takich metod działania, jak: partnerstwo publiczno-prywatne, współpraca
międzygminna, pozyskiwanie środków pozabudżetowych, zlecenie zadań publicznych
organizacjom społecznym, interwencyjne działalnie rządu, wład regionalnych i powiatowych.
We współczesnym świecie gminy i miasta osiągają sukces dzięki umiejętnemu łączeniu
elementów konkurencji i współpracy rynku i polityki, wspierania najbardziej efektywnych
przedsięwzięć i pomocy nieprzystosowanym . Samorząd gminy nie jest jedynym i wyłącznym
podmiotem strategii, choć ponosi odpowiedzialność za jej sformułowanie, uchwalenie i
realizację.
Promocja i marketing, Wzmocnienie wewnętrznej i zewnętrznej promocji miasta
We współczesnej gospodarce rynkowej, w czasach globalnej konkurencji również
jednostki terytorialne konkurują między sobą o nowe inwestycje, nowe miejsca pracy,
zamożnych mieszkańców. W konsekwencji na znaczeniu zyskują marketingowe narzędzia
zarządzania rozwojem JST. Współczesne miasto, gmina, powiat należy traktować jako
produkt, który należy umiejętnie zaprezentować na zewnątrz jako ciekawe miejsce do
inwestowania, prowadzenia biznesu, osiedlania lub odwiedzania.
Nie mniej istotne jest dotarcie do mieszkańców. Promocja do wewnątrz obejmuje
system informacyjny o mieście i działaniach władz lokalnych. Skuteczne kanały
komunikowania się władz samorządowych z otoczeniem, a także dobry przepływ informacji
wewnątrz miasta istotnie wpływa na postrzeganie gminy i akceptację działań władz
lokalnych.
Konieczne
jest
świadome
kreowanie
zewnętrznej
i
wewnętrznej
polityki
informacyjnej, która umożliwi szybki dostęp do informacji o gminie oraz szybki i właściwy
przepływ informacji w mieście, np. cotygodniowe spotkanie z dziennikarzami mediów
lokalnych, spotkania miesięczne z mieszkańcami miasta, program w telewizji lokalnej.
Promocja istniejącego potencjału gospodarczego i możliwości rozwojowych miasta,
powinna pomóc zwiększyć informacje o mieście, jako potencjale gospodarczym, działaniach
władzy lokalnej, itd. Adresatem tych działań winny być społeczność lokalna, podmioty
38
funkcjonujące w mieście, szerokie otoczenie. Dla zapewnienie rozwoju miasta konieczne jest
stworzenie czytelnej i spójnej oferty promocyjnej, pakietu materiałów promocyjnych,
adekwatnych do potrzeb adresata i przedmiotu promocji, ukazujących bogactwo i
niepowtarzalność potencjału miasta i jego różnorodnych możliwości inwestycyjnych.
Tworzenie nowoczesnego wizerunku miasta – marki miasta. Obserwujemy rosnącą
konkurencję miast i gmin o nowych inwestorów i rezydentów. Aby ich zachęcić do lokowania
swoich zasobów finansowych na terenie gminy konieczne jest wykreowanie czytelnego i
przejrzystego wizerunku miasta, eksponującego potencjał miasta, przyjaznego dla inwestorów
i mieszkańców, otwartego i nowoczesnego ale dbającego historie i tradycję oraz dobrze
zarządzanego. Sposób w jaki miasto jest postrzegane przez mieszkańców oraz zewnętrznych
potencjalnych inwestorów jest w wielu przypadkach wyznacznikiem decyzji inwestycyjnych.
Wizerunek miasta jest swoistą marką, podkreślającą tożsamość i niepowtarzalność lokalnej
przestrzeni. Kreowanie pozytywnego wizerunku miasta, eksponowanie jego zasobów i
niepowtarzalnych cech, możliwości inwestycyjnych, korzystania z różnorodnych usług staje
się fundamentalnym zadaniem władzy lokalnej mającym na celu zwiększenie atrakcyjności
inwestycyjnej miasta oraz kreowania warunków rozwoju przedsiębiorczości i rozwoju
nowych funkcji na jego terenie.
Promocja regionu (miasta) w kraju i za granicą

Opracowanie kompleksowego programu promocji regionu, wskazującego min. na
atrakcyjność osadniczą, inwestycyjną i turystyczną.

Udział regionu w imprezach targowych.

Organizacja cyklicznych imprez historyczno-kulturowych o znaczeniu ponad
lokalnym.

Wspieranie rozwoju rzemiosła artystycznego.
Poprawa wizerunku miasta w środowisku mieszkańców i otoczenia.

Skoncentrowanie wysiłku na niewielkim obszarze funkcji administracyjnych.

Stworzenie
i
poprawa
infrastruktury
telekomunikacyjnej,
np.
budowa
wielofunkcyjnego centrum administracyjnego, kulturalnego, sportowego, rekreacyjnowypoczynkowego.

Renowacja obiektów związanych z historią.

Opracowanie i oznaczenie szlaków turystycznych.

Opracowanie przewodnika po regionie.

Rozwój infrastruktury społecznej (plac zabaw dla dzieci, tereny rekreacyjne, zieleń
miejska).
39
Polityka mieszkaniowa
Działania
gminy w
obszarze
zagospodarowania
przestrzennego,
gospodarki
nieruchomościami oraz budownictwa mieszkaniowego powinny wskazywać na następujące
priorytety:

tworzenie warunków harmonijnego rozwoju przestrzennego,

tworzenie warunków do efektywnego i bezpiecznego inwestowania w nieruchomości
na zasadach wolnorynkowych,

tworzenie stabilnego systemu wspomagania przez JST mieszkalnictwa i budownictwa
mieszkaniowego.
Załamanie rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w ostatnich latach to wynik
spadku popytu na mieszkania. Wiąże się on z wysokim poziomem inflacji i stóp
oprocentowania kredytów, a także z stosunkowo niskimi dochodami ludności w stosunku do
urynkowionych cen mieszkań.
JST nie mogą przyjmować biernej postawy wobec problemów mieszkaniowych,
ograniczając się do doraźnych działań.
Program bezwzględnie taniego budownictwa mieszkaniowego powinien być
realizowany przez budowę mieszkań na wynajem oraz spółdzielczych lokatorskich w oparciu
o preferencyjne kredyty. Działania te powinny jednocześnie przyczyniać się do powstania i
rozwoju towarzystw budownictwa społecznego, innych firm budowlanych, firm remontowowykończeniowych, wzrostu obrotów w sklepach budowlanych, itd.
Miasto musi prowadzić politykę mieszkaniową dostosowaną do lokalnych potrzeb,
pozostawiając przy tym określone zasoby mieszkaniowe, które mogą być przeznaczone na
sprzedaż. Mieszkania nie powinny być prywatyzowane po zbyt niskich cenach, i osobom
które nie gwarantują ich prawidłowego utrzymania.
Pozyskanie prywatnych inwestorów, w tym firmy developerskie stanie się w
najbliższym czasie koniecznością wobec słabości polskiego rynku budowlanego i
finansowego. Aby pozyskać tych inwestorów stworzyć trzeba będzie atrakcyjną ofertę
inwestycyjną - uzbroić tereny pod zabudowę, przygotować odpowiedni poziom infrastruktury
- która będzie w stanie przyciągnąć prywatny kapitał.
Rozwój komunalnego budownictwa mieszkaniowego i modernizacja istniejących
zasobów

Opracowanie programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy.

Budowa mieszkań komunalnych.

Pozyskanie istniejących obiektów budowlanych na lokale socjalne.
40
wydają się być niezbędnymi działaniami JST.
Długofalowe planowanie rozwoju ma szczególne znaczenie dla ukierunkowania
bieżącej działalności. Rozwój równoważący sfery środowiskową, społeczną i gospodarczą,
odbywający się bez degradacji środowiska to jedyny możliwy kierunek działalności
wspólnoty lokalnej. Rozwój gminy, a w szczególności rozwój jej gospodarki jest
bezpośrednio związany z procesami zachodzącymi w otoczeniu. W obecnym systemie
gospodarki rynkowej, otoczeniem mającym wpływ na wykorzystanie szans rozwojowych jest
również polityka gospodarcza, rozwojowa powiatu czy województwa, a przede wszytki
państwa.
Uwarunkowania rozwoju są syntetycznym ujęciem ogólnej i specyficznej diagnozy
stanu wydobywającego zjawiska i procesy decydujące o przeobrażeniach i dalszym rozwoju
gminy. Cechuje je zróżnicowana trwałość, odmienne tendencje rozwojowe, itd. W warunkach
ciągłych zmian i utrzymującej się niepewności, uwarunkowania stanowią podstawę do
poszukiwania stabilizatorów rozwoju opartych o najważniejsze walory stanu posiadania,
sprawność funkcjonowania systemów i możliwości efektywnego wykorzystania rezerw.

warunki demograficzne,

rynek pracy i bezrobocie,

infrastruktura techniczna i społeczna,

uczestnictwo społeczeństwa w zarządzaniu,

uwarunkowania gospodarcze i ekonomiczno-finansowe,

działalność gospodarcza,

rolnictwo,

geografia,

współpraca z władzami i środowiskiem lokalnym.
JST mogą wpływać na rozwój, konkurencyjność i innowacyjność regionu poprzez
podatki i opłaty lokalne, ceny za usługi komunalne, wsparcie rozwoju przedsiębiorczości,
tworzenie warunków w zakresie pozyskiwania inwestycji, współpracę między władzami JST
a przedsiębiorcami, gospodarowaniem mieniem JST, wspólna politykę JST i przedsiębiorstw
w zakresie walki z poziomem bezrobocia, promocję regionu.
Dlatego należy odpowiedzieć sobie na pytanie: czy chcemy, by polskie samorządy
ograniczały się do zarządzania w imieniu państwa pieniądzem przeznaczonym na
wykonywania zadań publicznych, które muszą być na bieżąco wykonywane, czy też chcemy,
by obok tej oczywistej, pierwotnej funkcji, samorządy zostały na szeroką skalę włączone w
politykę rozwoju kraju, rozwoju gospodarczego, społecznego, kulturalnego.
41
Żadna inna struktura niż samorządy nie posiada odpowiedniego rozeznania specyfiki
lokalnych i regionalnych potrzeb inwestycyjnych, struktury rynków pracy i przyczyn
bezrobocia, walorów środowiska naturalnego i dziedzictwa kultury itd. Tylko samorządy
gminne, powiatowe i wojewódzkie mogą dokonać właściwej oceny barier, atutów i szans
rozwojowych na swoich obszarach i na tej podstawie sformułować odpowiednie strategie
działania. Samorządy muszą otrzymać nowe źródła dochodów dla pobudzenia aktywności
środowisk i organizacji, bez których polityki rozwoju uprawiać się nie da. Wśród wielu
ukrytych lub niedocenianych rezerw jakie mają do dyspozycji samorządy, najbardziej
nierozbudzonym i niedoinwestownaym jest potencjał ludzkiej wiedzy, umiejętności, chęci
uczestnictwa w użytecznych przedsięwzięciach.
Samorząd zarządza funduszami w imieniu mieszkańców lokalnej społeczności, tak
więc oczywiste wydaje się, że powinna mieć ona możliwość kontrolowania w jaki sposób
środki te są wydatkowane. Zadnia JST powinna jasno rozpisać w czasie, dla efektywnego ich
wykonania, dla pokazania wykorzystania środków publicznych.
W polskich warunkach istnieje spora zmienność otoczenia prawnego w jakim muszą
działać podmioty gospodarcze i JST. Niewątpliwie prowadzenie działalności w oparciu o
dokładnie zdefiniowane założenia, trwałe podstawy prawne, szczególnie finansowe,
umożliwiają JST skuteczną walkę w dobie globalizacji nie tylko o inwestycje, ale także
skuteczne oddziaływania i reakcję na zmiany w gospodarce.
Samorząd stojący na pewnym gruncie finansowym powinien być postrzegany w danej
społeczności jako wiarygodny inwestor, partner czy organizator, a jego polityka powinna się
charakteryzować kompetencją, uczciwością, otwartością, wiarygodnością, rzetelności,
jawnością itd. Dziś poważnym powodem do niepokoju jest rozpowszechniona opinia, że
władze samorządowe cierpią na te same przywary, jakie przypisuje się politykom, których
związek z wyborcami jest bliski w okresach przedwyborczych.
Ulgi JST powinny zostać podane do publicznej wiadomości, nie mogą być stale
zmieniane, powinny dotyczyć całych grup z jasno określonym skutkiem ekonomicznym (w
innym przypadku podejrzenia o korupcję i psucie konkurencji), zmiany zasad powinny być
przemyślane i dopracowane.
Tworzenie warunków w zakresie pozyskiwania inwestycji powinno obejmować
przygotowanie terenów pod inwestycje (plan zagospodarowania terenów, scalanie gruntów,
regulowanie spraw własnościowych), uzbrojenie terenów, infrastrukturę techniczną,
współuczestnictwo gminy w przygotowaniu inwestycji.
42
Współpraca na linii JST a przedsiębiorstwo powinna obejmować szybkie załatwianie
spraw, zwalczanie biurokracji i nadgorliwości urzędników, połączenia sił w sprawie
monitorowania i wspierania przedsiębiorczości, wspieranie instytucji wspierających
działalność gospodarczą i zlokalizowanie ich w dostępnym miejscu.
Promocja regionu powinna obejmować podkreślenie walorów ekologicznych i
turystycznych regionu, rozwój infrastruktury technicznej, społecznej, turystycznej, promocji
szkolnictwa (w tym szkół wyższych), promocji nowych technologii i innowacyjności,
zdynamizowania działań mających na celu pozyskanie nowych inwestycji, podnoszenia
świadomości mieszkańców na temat rozwoju regionalnego.
Spośród JST największe możliwości w zakresie polityki budżetowej, prowadzenie w
jej zakresie działań pod kontem konkurencyjności i innowacyjności mają gminy. Gminy nie
mogą bezpośrednio oddziaływać na swoje dochody (nie mogą dobrowolnie zwiększać stawek,
nie mogą wprowadzać nowych źródeł). Gminy oddziałują pośrednio na dochody na
zwiększenie bazy dochodowej w celu uzyskania większych wpływów budżetowych (zachęcać
inwestorów przemysłowych do lokowania działalności gospodarczej w gminie, zmiana
użytkowania gruntów). W zakresie finansowania zadań zleconych i powierzonych gminie, nie
ma ona żadnych możliwości prowadzenia własnej polityki. Większą swobodę gmina ma w
zakresie zadań własnych, jednak tu lista zadań obligatoryjnych wpływa na finanse gminy.
Dotyczy to oświaty, zdrowia, opieki społecznej – konsumujących dużą część wydatków
jednostki.
Zaangażowanie JST poza sektorem publicznym, tj. poprzez posiadanie udziałów,
powinno odbywać się przy zachowaniu publicznego dostępu do informacji oraz opierać się na
przejrzystych zasadach i procedurach, które stosowane są w stosunku do wszystkich
podmiotów.
Zmiany w procesach zarządzania środkami publicznymi powinny obejmować
przedsięwzięcia:

wzmocnienie bazy dochodowej samorządu terytorialnego i likwidacji zbędnych
ograniczeń w swobodnym gospodarowaniu środkami samorządowymi,

ustanowienie
skutecznych
mechanizmów
przestrzegania
zasad
jawności
i
przejrzystości finansów publicznych,

zmianę charakteru planowania budżetowego, nakierowaną na ścisłe powiązanie
podziału środków publicznych z żądanymi efektami ich wykorzystania,

wzmocnienie kontroli zaciągania zobowiązań,
43

powiązanie procedur i zasad tworzenia i kontroli planów ramowych z planami
wieloletnimi,

rozszerzenie katalogu dochodów własnych samorządu,

zniesienie zbędnych ograniczeń w gospodarowaniu przez samorządy środkami
finansowymi znajdującymi się w ich dyspozycji,

zwiększenie ekonomicznej odpowiedzialności JST z powierzone mienie,

stworzenie instrumentów umożliwiających efektywne wspieranie przedsiębiorczości,
Tworzenie korzystnych warunków dostępu przedsiębiorców (i potencjalnych
przedsiębiorców) do informacji, szkoleń i wiedzy z zakresu zarządzania, marketingu, jakości,
organizacji przedsiębiorstwa i produkcji, technologii. Wspieranie powstania i rozwoju
instytucji wspomagających i prowadzących działalność gospodarczą.
Ułatwienie
dostępu
do
informacji
gospodarczych,
stworzenie
warunków
umożliwiających wdrożenie nowych technik i technologii, ułatwienie przedsiębiorcom
uzyskania potrzebnych certyfikatów i atestów jakościowych. Wspieranie i tworzenie
instytucji (regionalnych i lokalnych) promujących i spierających przedsiębiorców.
Opracowanie
i
włączanie
od
programów
nauczania
przedmiotów
promujących
przedsiębiorczość. Opracowanie i wdrożenie systemu monitorowania stanu firm oraz ich
wrażliwości na zmiany instrumentarium ekonomiczno-finansowego. Działania z zakresu
poprawy infrastruktury technicznej, instytucjonalnej w gospodarce.
Stabilny rozwój regionu nie może zostać osiągnięty jedynie poprzez same decyzje
polityczne. Jego powodzenie jest uwarunkowane aktywnym uczestnictwem ludzi. Tworzenie
przez administrację lokalną programów wsparcia i pomocy na rzecz edukacji wraz z
niezbędną infrastrukturą (praktyki, staże absolwędzkie, zatrudnianie młodzieży, tworzenie
warsztatów szkolnych). Inwestycje w układ komunikacyjny, infrastrukturę, rewitalizacja
terenów, przygotowanie terenów do inwestycji, plan zagospodarowania terenu.
W miarę postępowania procesów decentralizacji finansów publicznych rośnie rola
właściwie ukształtowanego systemu finansów samorządu terytorialnego. Istotną rolę w
kształtowaniu tego systemu obok standaryzacji i normalizacji regulacji prawnych, winno być
zapewnienie samodzielność finansowej JST. Proces przekształceń systemu finansowego
powinien zwiększyć samodzielność JST i przyczynić się do stabilizacji ich kondycji
ekonomicznej, wzmocnienia przejrzystości, odpowiedzialności samorządu terytorialnego za
racjonalną i skuteczną realizację gospodarki budżetowej, możliwości absorpcji środków
unijnych.
44
Reformy systemu finansów samorządu terytorialnego powinny być związane z
reformą finansów państwa. Wynika to z powiązania źródeł dochodów samorządu z
dochodami budżetu państwa (np. liczne transfery między budżetem państwa a samorządu,
zależności między poszczególnymi źródłami dochodowymi, zwłaszcza podatkowymi).
Reforma finansów publicznych powinna odzwierciedlać wspólne kierunki przekształceń
postulowane na gruncie doktryny (np. konieczność konsolidacji finansów na poszczególnych
szczeblach zarządzania), jak i praktyki zarządzania finansami.
Niezbędne jest doskonalenie konstrukcji źródeł dochodów budżetów samorządowych
w celu zapewnienia ich większej funkcjonalności. Istnieją ograniczenia możliwości
zwiększania zakresu samodzielności dochodowej JST. Musi być zapewniona zwiększona
efektywność w zakresie wykorzystania środków publicznych. Wydaje się konieczne
stworzenie i stosowanie w systemie finansów samorządowych metod wypracowanych i
stosowanych na gruncie zarządzania przedsiębiorstwami. Z drugiej strony konieczne jest
poszukiwanie nowych rozwiązań i form współpracy z podmiotami spoza sektora publicznego
przy realizacji zadań publicznych (PPP).
Efektywne i przejrzyste mechanizmy w obszarze sektora samorządowego to warunek
poprawy funkcjonowania państwa oraz właściwego wykorzystania szans wynikających z
członkostwa Polski w UE.
Brak stabilności rozwiązań prawnych w zakresie finansów samorządowych,
przeregulowanie systemu wpływa na jego efektywność. Stabilność sprzyjałaby wydłużeniu
skali planowania budżetowego i jego lepsza koordynacja z planowanie gospodarczym w
formie strategii i wieloletnich programów rozwoju. Koordynacja powinna być dokonywana
na wszystkich szczeblach układu terytorialnego państwa. Czytelne relacje między organami
rządowymi a samorządowymi oraz niesprzeczność między programami rządowymi a
regionalnymi programami operacyjnymi umożliwia szybkie wyeliminowanie słabości i
stworzenie trwałych podstaw dka dynamicznego rozwoju kraju.
Sukces samorządów w dziedzinie rozwoju gospodarczego, społecznego oraz kulturalnego
jest miarą skuteczności państwa polskiego i praktycznym sprawdzianem, czy Polska stanie się
państwem w pełni obywatelskim.
45
Bibliografia
Książki:
1. Misiąg W., Finanse publiczne w Polsce; Przewodnik, Presspublica, Warszawa, 1996 r.
2. Gilowska Z., System ekonomiczny samorządu terytorialnego w Polsce, Municypium,
Warszawa, 1998 r.
3. Borkowski J., Jednostka a administracja publiczna po reformie ustrojowej, Instytut
Spraw Publicznych, Warszawa, 2001 r.
4. Urbaniak P., Podstawy ekonomii, Makroekonomia, II cześć, Poznań, 1996.
5. Winiarski B. (red.), Polityka gospodarcza, Wyd. PWN, Warszawa, 2001.
6. Bekasik J. (red.), Państwo w polskiej gospodarce lat dziewięćdziesiątych XX wieku,
Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2001.
7. Bury P., Finanse lokalne z elementami finansów państwa, Kielce, 2002.
8. Borodo A., Samorząd terytorialny; System prawno-finansowy, Warszawa, 1997.
9. Piotrowska-Marczak K., Finanse lokalne w Polsce, PWN, Warszawa, 1997.
10. Patrzałek L., Finanse samorządowe, Wyd. AE, Wrocław, 1999.
11. Wagner D. C. (red.), Strategie rozwoju gospodarczego miast i gmin, Przykłady dobry
rozwiązań, Warszawa, 1999.
12. Wysocka E. (red.), Przedsiębiorczość w gminach – stymulowanie inwestycji,
Zachodnie Centrum Organizacji, Warszawa-Poznań-Zielona Góra, 1996.
13. Gęsicka G. (red.), Instytucje rozwoju lokalnego, Fundusz Współpracy, Warszawa,
1996.
14. Gęsicka G. (red.), Partnerstwo w rozwoju lokalnym, Fundusz Współpracy, Warszawa,
1996.
15. Misiąg W., Finanse publiczne w Polsce, Presspublica, Warszawa, 1996.
Ustawy i rozporządzenia:
1. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa – Dz. U. Nr 91, poz.
576.
2. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - Dz.U.01.142.1591
3. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym – Dz. U. Nr 91, poz.
578.
4. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie – Dz. U.
Nr 91, poz. 577.
5. Ustawa z dnia 23 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
46
6. Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o finansach gminy (zawarte rozwiązania prawne w
ustawie z 26 listopada 1998 r.)
7. Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych – Dz. U. Nr 9,
poz. 31 z póź. zm.
8. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym – tekst jednolity Dz. U. z 1993,
Nr 94, poz. 431 z póź. zm.
9. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - tekst jednolity Dz.
U., Nr 101, poz. 444 z póź. zm.
10. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od
niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne - Dz. U., Nr 144, poz. 930.
11. Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej - Dz. U., Nr 4, poz. 23.
12. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze - Dz. U., Nr 27, poz. 96 z
póź. zm.
13. Ustawa z dnia 1 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje
organów administracji publicznej – Dz. U. Nr 106, poz. 668 z póź. zm.
14. Ustawa z dnia 29 grudnia 1998 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z
wdrożeniem reformy ustrojowej państwa - Dz. U. Nr 162, poz. 1112.
15. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu trójstopniowego podziału
terytorialnego państwa - Dz. U. Nr 96, poz. 603.
16. Ustawa z dnia 10 czerwca 1999 r. o zamówieniach publicznych – Dz. U. 1999, nr 76,
poz. 344.
17. Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r., o finansach publicznych – Dz. U., nr 155, poz.
1014.
18. Ustawa z dnia 14 marca 1985 roku o podatkach i opłatach lokalnych, Dz. U. 1985, nr
12, poz. 50.
19. Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 roku o opłacie skarbowej, Dz. U. 1989, nr 4, poz. 23.
20. Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym, Dz. U. 1990, nr 16,
poz. 95.
21. Ustawa z dnia 10 marca 1990 roku Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie
terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, Dz. U. 1990, nr 32, poz. 191.
22. Rozporządzenie RM z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów - Dz.
U. Nr 103, poz. 652.
47
Inne:
1. Materiały szkoleniowe: Reforma administracji publicznej; Finanse samorządu
terytorialnego;
Majątek
samorządu terytorialnego;
Nadzór nad samorządem
terytorialnym; Wdrożenie reformy ustrojowej; Stan prawny na dzień 1 stycznia 1999
r., Wydanie II, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Zeszyt 9, Warszawa, styczeń-luty
1999.
2. Buzek J., Rozwój samorządności dla rozwoju Polski, (Samorządni-znaczy wolni),
Gazeta Wyborcza, 30 sierpnia 2001 r.
3. Miesięcznik: Samorząd terytorialny; 2005, 2006.
4. Kociewska-Pociecha H., Samorząd terytorialny w wybranych krajach Unii
Europejskiej i jego finansowanie, [w:] D. Kornik (red.), Sektor finansów publicznych
po wejściu Polski do Unii Europejskiej; zagadnienia wybrane, Zeszyty Naukowe
Wyższej Szkoły Zarządzania i Finansów we Wrocławiu, Wrocław, 2006.
5. Rogowska M., Podatek od nieruchomości jako źródło dochodów własnych gmin w
latach 1999-2003, [w:] D. Kornik (red.), Sektor finansów publicznych po wejściu
Polski do Unii Europejskiej; zagadnienia wybrane, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły
Zarządzania i Finansów we Wrocławiu, Wrocław, 2006.
6. Wasylik A., Podatek kastralny w systemie dochodów jednostek samorządu
terytorialnego, [w:] D. Kornik (red.), Sektor finansów publicznych po wejściu Polski
do Unii Europejskiej; zagadnienia wybrane, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły
Zarządzania i Finansów we Wrocławiu, Wrocław, 2006.
7. Garbacz J., Podatek od nieruchomości – podatek „poligonowy”; ograniczenia fiskalne
jednostek samorządu terytorialnego, [w:] D. Kornik (red.), Sektor finansów
publicznych po wejściu Polski do Unii Europejskiej; zagadnienia wybrane, Zeszyty
Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Finansów we Wrocławiu, Wrocław, 2006.
8. Potoczna I., Subwencje i dotacje jako przykład specyficznych zasileń budżetowych
jednostek samorządu terytorialnego, [w:] D. Kornik (red.), Sektor finansów
publicznych po wejściu Polski do Unii Europejskiej; zagadnienia wybrane, Zeszyty
Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Finansów we Wrocławiu, Wrocław, 2006.
9. Idzik M., Rola kapitału prywatnego w finansowaniu inwestycji infrastrukturalnych,
[w:] D. Kornik (red.), Sektor finansów publicznych po wejściu Polski do Unii
Europejskiej; zagadnienia wybrane, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i
Finansów we Wrocławiu, Wrocław, 2006.
48
10. Domański T., Strategiczne planowanie rozwoju gospodarczego gminy, Agencja
Rozwoju Komunalnego, Warszawa, 2000.
11. Bończak-Kucharczyk E., Herbst K., Chmura K., Jak władze lokalne mogą wspierać
przedsiębiorczość?, Polska Fundacja Promocji i Rozwoju MSP, Warszawa, 1998.
12. Kamiński R., Stymulowanie rozwoju gospodarczego, Fundacja Rozwoju Demokracji
Lokalnej, Warszawa, 2003.
13. Kudłacz T., Programowanie rozwoju gospodarczego gminy, Funkcje i zasady,
Kraków, 1993.
14. Ziółkowski
M.,
Proces
formułowania
strategii
rozwoju
gminy,
Instytut
Przedsiębiorczości i Samorządności, 2000.
15. Okraszewska A., Brzeziński I., Kwiatkowski J., Lokalny rozwój gospodarczy w
kontekście wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, Warszawa, 2002.
Uwagi:
Opracowanie obejmuje okres 1999-2004, utrudniona porównywalność danych w tym
okresie związana jest ze zmianami w podziale administracyjnym kraju, zmianami zadań
realizowanych przez JST oraz zmian w klasyfikacji budżetowej, oraz braku odpowiedzi na
przedstawioną ankietę ze strony niektórych gmin.
Czynnikiem zakłócającym porównywalność danych w omawianym okresie były
niewielkie zmiany w podziale administracyjnym kraju, zmiana statusy Miasta Stołecznego
Warszawy, zmiany zakresu zadań realizowanych przez poszczególne poziomy samorządu
terytorialnego. Zmiany ustawowych zadań realizowanych przez poszczególne poziomy
samorządu terytorialnego w najwyższym stopniu wpłynęły na wielkość dochodów i
wydatków powiatów oraz miast na prawach powiatu. Było to następstwem wyłączenia z
budżetu państwa obligatoryjnego finansowania powiatowych komend policji, inspekcji
sanitarnej i weterynaryjnej, które pierwotnie stanowiły państwowe służby inspekcji i straży
zespolone z budżetem powiatu.
Zmienił
się
sposób
finansowania
polityki
regionalnej
realizowanej
przez
województwo na podstawie wprowadzonych do realizacji w 2001 r. kontraktów
wojewódzkich. Na porównywalność danych wpływają również liczne zmiany klasyfikacji
budżetowej, w tym najbardziej istotne z 2001 r. (Rozporządzenie MF z 18 lipca 2000 r. w
sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów –
Dz. U., Nr 59, poz. 688, z póź. zm.)
49
Zmiana ustawy o dochodach JST (ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach JST, Dz.
U. nr 2003, poz. 1966), dobra koniunktura gospodarcza, wzrost dochodu budżetu państwa, a
tym samym wzrost udziałów JST w dochodach budżetu państwa (transfery, subwencje)
pozytywnie wpłynęły na dynamikę dochodów JST.
Projekt realizowany w ramach Działania 2.6 "Regionalne strategie Innowacyjne i transfer wiedzy " został w 75%
sfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz 25% z Budżetu Państwa
w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego
50