Człowiek jest aktywny w pełni wtedy, gdy rzeczywiście korzysta ze

„ Jak aktywizować uczniów”
Materiały na posiedzenie szkoleniowe
rady pedagogicznej w SP w Jarostach
w dniu 26 listopada 2002r.
LITERATURA:
1. Krystyna Rau, E. Ziętkiewicz - „Jak aktywizować
uczniów.”G&P Poznań2002r.
2. J. Zborowski- „Rozwijanie aktywności twórczej
dzieci.”WSiP W-wa 1986r.
3. J .Kujawiński - „Aktywizacja i aktywność uczniów
klas początkowych w pracy lekcyjno- domowej”.
4. M. Taraszkiewicz - „Jak uczyć lepiej ? Czyli
refleksyjny praktyk w działaniu.”
Wydawnictwo CODN W-wa 1999 r.
OPRACOWANIE:
Anna Kwiatkowska
Teresa Sipa
Co to znaczy człowiek w pełni aktywny?
Człowiek jest w pełni aktywny, gdy nie tylko rusza się, czy mówi, ale gdy tym jego
widocznym na zewnątrz działaniom towarzyszy intensywna praca jego umysłu, gdy
pojawiają się w nim różnorodne odczucia i emocje:
zasada aktywności wewnętrznej i zewnętrznej.
Człowiek jest aktywny, gdy to, co robi, robi naprawdę, a nie na niby, gdy jego
wysiłek jest zauważony i doceniany, a także szanowany przez otoczenie, szczególnie
przez ważne dla niego osoby:
zasada aktywności rzeczywistej, a nie sztucznej, pozorowanej.
Człowiek jest w pełni aktywny, gdy jest aktywny w sposób różnorodny, tzn. gdy:
 jego działania mają charakter manipulacyjno-eksploracyjny
 w sposób standardowy używa różnych przedmiotów, także
jako narzędzi w swych działaniach
 sam tworzy i produkuje coś dla siebie nowego, czego wcześniej
nie znał:
zasada aktywności różnorodnej.
Człowiek jest aktywny w pełni wtedy, gdy rzeczywiście korzysta ze wszystkich
swoich wewnętrznych zasobów i gdy potrafi korzystać z zasobów zewnętrznychtkwiących w innych ludziach i w otoczeniu fizycznym, gdy aktywnie szuka pomocy:
Zasada aktywności korzystającej ze wszystkich zasobów .
Kiedy człowiek może być w pełni aktywny?
 gdy działa z poczuciem bezpieczeństwa,
 gdy ma poczucie sensu tego, co robi,
 gdy doświadcza powiązania między własnym wysiłkiem
wkładanym w działanie, a uzyskanym efektem.
Co to są metody aktywizujące proces nauczania?
Każda metoda może być realizowana jako aktywizująca bądź nie. Wszystko zależy od zachowania
nauczyciela, który może określone reakcje ucznia wyzwolić lub zablokować. Ta właśnie metoda
pracy powoduje, że kreowana jest przestrzeń dla aktywności uczniów lub też, jak w popularnej
szkolnej anegdotce, uczniowie przychodzą popatrzeć jak ciężko pracują dorośli. Każda metoda
zwana aktywizującą nauczanie, może mimo nazwy zostać realizowana jako metoda aktywizująca
lub wręcz przeciwnie utrwalająca bierność poznawczą. Dzieje się tak wtedy, kiedy nie są spełnione określone warunki w stosowaniu danej metody. A przede wszystkim, gdy nie jest spełniony
podstawowy warunek komunikacji z drugim człowiekiem, czyli podążanie za nim, dostosowanie
sił i środków do jego potrzeb i możliwości. Właściwie rozumiane metody aktywizujące mobilizują
nauczyciela i ucznia do poszukiwania nowych rozwiązań, uczą interpretowania i oceniania
własnych działań, łączą w sobie elementy zabawy i poważnych badań, kształtują nastawienie
nauczyciela na potrzeby ucznia, a przede wszystkim stwarzają szansę wyrwania z szarej, szkolnej
codzienności. Mogą być stosowane podczas całej jednostki lekcyjnej lub w wybranej fazie lekcji.
Zyskały również uznanie w zajęciach terapeutycznych z uczniami mającymi trudności w nauce.
Jak aktywizować uczniów
W tym celu należy:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
1. Ograniczyć stosowanie metod podających, służących
przekazywaniu gotowych wiadomości.
2. Stosować metody i techniki aktywizujące, sprzyjające
samodzielności myślenia i działania, a także kształtowaniu pozytywnej motywacji do uczenia się.
3. Organizować tak pracę, aby uczniowie mieli okazję
zaspokajać swoje potrzeby(bezpieczeństwa, uznania,
kontaktów społecznych, komunikacji, aktywności,
samorealizacji itd.).
4. Uatrakcyjniać zajęcia poprzez wprowadzenie efektu
zaskoczenia, zaciekawienia, nowości, zabawy, bo to
wzmaga zaangażowanie uczniów.
5. Wykorzystywać na zajęciach odpowiednio dobrane
środki dydaktyczne.
6. Tworzyć małe grupy, które wymuszają aktywność
wszystkich jej uczestników i sprzyjają obiektywnej
ocenie i samoocenie.
7. Tworzyć sytuacje, w których uczniowie stają się
eksperymentatorami i odkrywcami.
8. Zadbać o odpowiednie zagospodarowanie przestrzeni
w sali i zgromadzenie bogatego warsztatu ucznia.
Uczenie się jest efektywne, gdy angażuje nie
tylko umysł, ale i emocje, gdy daje uczniom
możliwość bycia częściej twórczym niż odtwórczym.
Metoda
Burza mózgów/zwana też:
giełdą pomysłów, metodą
Osborna, sesją odroczonej
oceny,techniką twórczego
myślenia/
Charakterystyka
Cel zastosowania
Jej istotą jest zgromadzenie w -jako rozgrzewka umysłowa, dla
krótkim czasie dużej ilości
ustalenia zakresu posiadanej wiedzy,
pomysłów na rozwiązanie
-dla utrwalenia wcześniej zdobytej
jakiegoś problemu. Pracuje się wiedzy,
indywidualnie, ale na rzecz
-dla znalezienia najlepszego rozcałego zespołu. Prowadzący
wiązania jakiegoś problemu
podaje problem, udziela głosu
zgłaszającym pomysły rozwiązań, zapisuje je na tablicy.Po
wyczerpaniu pomysłów następuje dyskusja i wybór najlepsze—
go rozwiązania.
Mapa pojęciowa
Wizualne przedstawienie problemu z wykorzystaniem schematów, rysunków itp.Przybiera
kształt plakatu.
Piramida priorytetów
Może przybierać odpowiednie
kształty i wielkości.
Metoda przypadków
Analiza i dyskusja nad zdarzeniem zaprezentowanym przez
nauczyciela na piśmie, taśmie
magnetofonowej czy video i
znalezienie odpowiedzi na
postawione pytania typu:
>jakie, jest inne, możliwe najlepsze rozwiązanie tego problemu
>co, należałoby zrobić, aby
przedsiewzięcie się powiodło
>jaką, decyzję podjąłbyś na
miejscu bohatera przypadku.
Etapy pracy:-poznanie opisu
przypadku, -zadawanie pytań
-analiza opisu zdarzenia
-znalezienie optymalnych sposo
bów rozwiązania problemu
-usystematyzowane świeżo zdobytej
wiedzy,
-wizualizacja posiadanych wiadomości,
-doskonalenie umiejętności technicznych/czytanie,pisanie,rysowanie/
i umysłowych / planowanie,
klasyfikowanie i uogólnianie /
-stwarza okazję do dyskutowania
i argumentowania
-uatrakcyjnia przyswajanie wiedzy
-dla uczniów klas młodszych jest
ćwiczeniem w pisaniu,czytaniu i
mówieniu.
Stwarza możliwości rozwoju
następujących umiejętności:
-cichego czytania ze zrozumieniem
-twórczego poszukiwania najlepszych rozwiązań
-precyzyjnego wypowiadania się
-podejmowania trafnych decyzji itp.
Linia czasu
Dyskusja dydaktyczna
Metaplan
„Za i przeciw”
Metoda projektu-metoda
dojrzewania uczniów
Symulacje
Wizualne przedstawienie
Można zastosować niemal do
problemu,w wymiarze
wszystkich przedmiotów, utrwala
linearnym ukazuje następstwa
pojęcie czasu.
czasowe.
Zorganizowana wymiana myśli Posiada wielkie walory dydaktyczi poglądów na dany temat.
ne i wychowawcze
Obejmuje trzy etapy:
-uczy uważnego słuchania
-wprowadzenie
-daje wszystkim możliwość
-dyskusja właściwa
zabierania głosu
-podsumowanie wyników dyskusji-ćwiczy zwięzłość, precyzyjne
może mieć charakter wolny lub
wypowiadanie się
przyjmować formę panelu.
Dla lepszej organizacji można
wykorzystać drzewko decyzyjne
lub metaplan.
Tworzenie w czasie dyskusji
Poprzez oddziaływanie wizualne
dydaktycznej plakatu.
daje większą możliwość skoncentrowania się na celu dyskusji,
stwarza okazję do wypowiedzenia
się, nawet najbardziej nieśmiałym
uczniom.
Analizowanie jakiejś sprawy z
Na etapie nauczania początkowego
różnych punktów widzenia za
jest okazją do ćwiczeń w czytaniu
pomocą argumentów za i przeciw ze zrozumieniem, ćwiczeń w czytai zapisanie ich na plakacie.
niu i pisaniu, ponadto powoduje
emocjonalne zaangażowanie się
uczniów w debatę, co wzmacnia
ich aktywność.
Wykonywanie przez uczniów
Wyposażenie uczniów w umiejęzadań obejmujących większą
tność twórczego myślenia.
partię materiału poprzez samodzielne poszukiwania, pod
dyskretną opieką nauczyciela.
Etapy prac nad projektem:
-określenie tematu
-przygotowanie instrukcji
-praca nad projektem
-prezentacja projektu
-ocena projektu
Naśladowanie rzeczywistości.
Kształtuje umiejętności poznawcze,
Ćwiczenie najbardziej efektygłęboko zapada w pamięci i łatwo
wnych zachowań w bezpieczdaje się odtworzyć.
nych warunkach. Jest to dobry
sposób na przygotowanie do
życia. Obejmuje następujące
etapy:
-wybranie problemu
-ustalenie celów
-opracowanie scenariusza
Symulacje
Drama
Grupy zadaniowe
Stacje zadaniowe
Sesje „bierz i daj”
Gry planszowe
Poker kryterialny
-ustalenie przepływu informacji
-sprawdzenie, czy role, reguły i
cele gry są dla uczniów znane
-ustalenie przygotowanie
rekwizytów
-opracowanie analizy, m.in.
uporządkowanie osobistych
doświadczeń i zdobytych
umiejętności
Improwizacja angażująca ruch,
gest, mowę, myśli i uczucia.
Nie ma w niej podziału na aktorów i widzów, uczestnicy
koncentrują się na określonej
sytuacji, nie zaś na sposobie gry.
Dyskusja w małych 3-4
osobowych grupach, przy czym
przedmiotem dyskusji może być
to samo zagadnienie dla wszystkich grup lub oddzielny problem stanowiący element jakiejś
całości.
Podejmowanie przez uczniów
Zaproponowanych przez nauczyciela zadań z różnych dziedzin aktywności, tematycznie
podporządkowanych realizowanemu blokowi.
Wzajemne uczenie się-wypowia
danie i dzielenie swoją wiedzą.
Ścisłe przestrzeganie reguł .
Jest doskonałym ćwiczeniem
językowym, rozwija myślenie i
wyobraźnię, ćwiczy koncentrację,
ułatwia zapamiętywanie odgrywanych faktów itp.
Można stosować na wszystkich
przedmiotach. Sprzyja samodzielnemu zdobywaniu wiedzy, uczeniu
się nawzajem.
Uczy samodzielności odpowiedzialności, nie zakłóca realizacji
programu.
Najczęściej wykorzystywana na
poziomie wczesnoszkolnym do
nauki opowiadania czytanek,
sprawdzania zadania domowego, na
początku lekcji dla zorientowania
się, jaką wiedzą
dysponują uczniowie.
Tworzenie gier w oparciu o posiadaną wiedzę. Doskonalenie umiejętności czytania, pisania, rysowania,
twórczego myślenia itd.
Plansza z trzema współśrodko- Wymaga konieczności uzasadnienia
wymi polami oraz kilkunastoma swoich wyborów , utrwala wiedzę.
kartami z napisami. Liczby na
poszczególnych polach
oznaczają, ile kart można położyć na każde z nich. W grze
biorą udział 4 osoby.