Analiza finansowa jako składnik studium wykonalności

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE
ANALIZA FINANSOWA
wg wytycznych Ministerstwa Rozwoju
Regionalnego oraz standardów Komisji
Europejskiej
– cel sporządzenia, zawartość
Rzeszów, kwiecień 2009r.
Jan Staroń
Wytyczne oraz standardy analizy
finansowej – źródła ogólne

Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wybranych zagadnień związanych z
przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód (NSRO 2007 –
2013) - Ministra Rozwoju Regionalnego z 15 stycznia 2009 r.
Instytucja Zarządzająca może określić inny sposób przygotowania wymaganych elementów
studium wykonalności (lub Innego Dokumentu) – por. str. 18 pkt 4 Wytycznych tj. niekoniecznie
musi się odwoływać w całości do Wytycznych

Dokument Roboczy Nr 4 „Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzenia analizy kosztów i
korzyści – nowy okres programowania 2007 – 2013” opracowany przez Komisję Europejską Dyrekcję Generalną ds Polityki Regionalnej - 08/2006

Przewodnik do analizy kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych” (fundusze strukturalne,
Fundusz Spójności oraz Instrument Przedakcesyjny) opracowany przez Komisję Europejską Jednostkę ds. Ewaluacji Dyrekcji Generalnej – Polityka Regionalna – zaktualizowany w 2008r.
Dokument uwzględnia nowe ramy prawne wdrażania funduszy strukturalnych i Funduszu
Spójności na lata 2007-2013.
Ministerstwo zaleca stosowanie wymienionych dokumentów KE, o ile Wytyczne MRR nie
stanowią inaczej.
Dodatkowe źródła szczegółowe w
przypadku niektórych rodzajów projektów
 dla dużych projektów:
art. 40 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 oraz Załącznik XXII do rozporządzenia
1828/2006 (określają one zakres informacji przedkładanych KE)
 dla projektów partnerstwa publiczno – prywatnego
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. Nr 169 poz. 1420)
przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 30 czerwca 2006 r. w sprawie niezbędnych
elementów analizy przedsięwzięcia w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (Dz.U. Nr 125
poz. 866)
 dla inwestycji w zakresie środowiska
Wytyczne do przygotowania inwestycji w zakresie środowiska współfinansowanych przez
Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w latach 2007 – 2013
opracowane przez Jaspers
 dla innych sektorów
Ze względu różnice w podejściu do stosowania analizy finansowej i ekonomicznej w odniesieniu
do poszczególnych sektorów przyjmuje się możliwość dopracowania założeń określonych w
wytycznych MRR w oparciu o odrębny dokument, tj. dodatkowe wytyczne instytucji zarządzającej
dla danego programu/sektora, (np. Niebieskie księgi dla sektora transportu), dokumenty
określające zakres studium wykonalności, itd.
Opracowanie analizy finansowej polega na:
(Przewodnik „Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych”)
-Przygotowaniu modelu finansowego badanego przedsięwzięcia z wykorzystaniem
arkusza kalkulacyjnego.
- Podstawą jest dokładna wycena nakładów inwestycyjnych. Wycena ta powinna być
przygotowana w postaci harmonogramu rzeczowo-finansowego.
-Należy wykazać źródła finansowania projektu, określając podstawowe parametry
dotyczących kosztów finansowania zewnętrznego (kredyty)
-Należy ocenić zdolności finansowe inwestora (konieczne dołączenie sprawozdania
finansowego za ostatni rok obrachunkowy). Ocenę zdolności inwestora do finansowania
inwestycji (wkład własny) i fazy poinwestycyjnej przeprowadza się przy uzyciu rachunku
przepływów pieniężnych. Prognozę należy poprzeć komentarzem wyjaśniającym w
przypadku projektów deficytowych, w jaki sposób inwestor zamierza pozyskać środki.
-Powołanie się na odpowiednie dokumenty ( umowy, akty prawne), które
uwiarygodniają zebrane środki na wkład własny oraz realizację projektu przed
otrzymaniem refundacji z funduszy strukturalnych
-Trzeba też przeprowadzić porównanie pomiędzy dwoma sytuacjami: po realizacji
inwestycji i przy braku wdrożenia projektu
-W ramach analizy powinno się zmierzyć koszt netto dla finansów publicznych i dokonać
istotnych porównań z podobnymi inwestycjami;
Analizę finansowa należy przeprowadzić nawet wtedy, gdy świadczone usługi są
całkowicie bezpłatne, a zatem finansowa stopa zwrotu projektu jest ujemna.
Kolejne elementy analizy finansowej
(Przewodnik „Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych”)
1. program sprzedaży - określenie (w oparciu o analizę aktualnego i przyszłego
popytu na usługę) wielkości sprzedały i przyjętych ceny z odpowiednim
uzasadnieniem i wysokim prawdopodobieństwem realizacji. W celu zapewnienia
większego obiektywizmu powinno się skonstruować kilka wariantów kształtowania
się przychodów.
2. szczegółowe koszty eksploatacji inwestycji w ujęciu rodzajowym (zużycie
materiałowe, zużycie energii elektrycznej, ilu ludzi powinno być zatrudnionych i na
jakich stanowiska, jakie będą koszty remontów, amortyzacja środków trwałych),
z uzasadnieniem kluczowych ich pozycji (wskazanie metodologii, przedstawienie
szczegółowych rachunków).
3. kalkulację zdyskontowanej wartości netto oraz wewnętrznej stopy zwrotu
projektu z punktu widzenia beneficjenta. Celem opracowania tej części analizy
finansowej jest określenie racjonalności projektu z punktu widzenia beneficjenta.
4. stworzenie elastycznego modelu pozwoliłoby na przeprowadzenie analizy
wrażliwości finansowej projektu. Celem przeprowadzenia analizy wrażliwości
jest określenie poziomu ryzyka projektu. Analiza polega na identyfikacji
parametrów, których zmiana mogłaby negatywnie wpłynąć na wykonalność oraz
rentowność projektu. W efekcie przeprowadzonej analizy należy stwierdzić, na ile
projekt jest wykonalny i rentowny w przypadku kształtowania się kluczowych
parametrów.
Cele analizy finansowej
(Wytyczne MRR)
Analiza finansowa ma na celu :
 weryfikację trwałości finansowej projektu i beneficjenta/ operatora,
 ocenę finansowej rentowności inwestycji i kapitału własnego (krajowego),
a także finansowej bieżącej wartości netto poprzez ustalenie
wartości wskaźników efektywności finansowej projektu,
 ustalenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania z funduszy UE.
Istota analizy finansowej przeprowadzanej dla potrzeb wnioskowania o
dofinansowanie projektu z funduszy UE polega na ustaleniu
(maksymalnej) wysokości dofinansowania, która z jednej strony czyni
inwestycję wykonalną, z drugiej zaś uniemożliwia przekazanie
nieuzasadnionej kwoty beneficjentowi, poprzez zastosowanie stopy
dofinansowania UE dla danego działania wyłącznie do tej części nakładów
inwestycyjnych, których nie da się sfinansować z przyszłych opłat
wnoszonych przez użytkowników.
Stosowanie analizy finansowej cd.
Analiza dokonywana jest zazwyczaj z punktu widzenia właściciela infrastruktury.
W przypadku projektów realizowanych w systemie kilku podmiotów, w których:
(a) obok beneficjenta występuje operator (system beneficjent - operator), przy czym
operator to podmiot odpowiedzialny za eksploatację majątku
powstałego lub zmodernizowanego w wyniku zrealizowanych przez
beneficjenta umów związanych z przeprowadzanym projektem inwestycyjnym.
(b) występuje wiele podmiotów (system wielu podmiotów).
stosowane jest analiza skonsolidowana
W przypadku analizowania projektu, w którego realizację zaangażowany jest więcej niż
jeden podmiot, rekomendowane jest przeprowadzenie analizy dla projektu
oddzielnie z punktu widzenia każdego z tych podmiotów, a następnie
sporządzenie analizy skonsolidowanej.
W analizie finansowej, w celu ustalenia wskaźników efektywności finansowej oraz
wyliczenia luki w finansowaniu, stosuje się metodę zdyskontowanego przepływu
środków pieniężnych (DCF).
Stosowanie analizy finansowej – duże
projekty
(Wytyczne MRR)
W przypadku dużych projektów, zakres informacji przedkładanych
Komisji został szczegółowo określony w art. 40 rozporządzenia Rady
(WE) nr 1083/2006
Przy sporządzaniu powyższych informacji, należy kierować się zasadami
określonymi przez Komisję Europejską w dokumentach:
a)
Komisja Europejska, 2006, Metodologia przeprowadzania analizy
kosztów i korzyści. Wytyczne, Nowy okres programowania 2007-2013,
Dokument roboczy nr 4, Bruksela (ang. Guidance on the methodology for carrying
out Cost-Benefit Analysis)
b)
Komisja Europejska, 2002, Analiza kosztów i korzyści projektów
inwestycyjnych. Przewodnik (ang. Guide to cost-benefit analysis of
investment projects)
Stosowanie analizy finansowej – projekty
partnerstwa publiczno-prywatnego
(Wytyczne MRR)
W przypadku projektów realizowanych w ramach partnerstwa
publiczno-prywatnego (PPP) w rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, przy sporządzaniu
analiz uwzględnia się:
• przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 30 czerwca
2006 r. w sprawie niezbędnych elementów analizy
przedsięwzięcia w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego,
• wytyczne MRR,
• Wytyczne i dokumenty dotyczące dużych projektów
Zalecenia co do formy sporządzania modelu do
analizy finansowej
(Wytyczne MRR)
Model powinien być opracowany w arkuszu kalkulacyjnym i w takiej formie (oprócz wersji papierowej)
powinien być przedstawiony do weryfikacji.
Model powinien składać się z trzech części:
1. założeń,
2. obliczeń
3. wyników.
 Arkusz z założeniami powinien zawierać wszystkie wprowadzane dane (zarówno
założenia, jak i dane liczbowe).
 Wszystkie obliczenia powinny być zawarte w jednym arkuszu (arkusz obliczeń) o tylu
wierszach, ile jest potrzebne; W arkuszu z obliczeniami nie powinny być wpisywane
żadne dane, powinny one być powiązane formułami z danymi wprowadzonymi w
arkuszu z założeniami.
 Arkusze z wynikami powinny zawierać wszystkie tabele i załączniki do studium
wykonalności; nie powinny tam występować żadne obliczenia; cała zawartość powinna
być pobierana albo z arkusza obliczeń, albo z arkusza założeń.
 Podstawowy scenariusz makroekonomiczny jest wykorzystywany w całym modelu;
pesymistyczny scenariusz makroekonomiczny jest wykorzystywany jedynie w przypadku
analiz wrażliwości i ryzyka.
 Wskazane jest aby analiza była wykonana w cenach nominalnych.
 Okres amortyzacji dla każdego typu aktywów powinien odzwierciedlać ich faktyczny
okres użytkowania, a nie minimalny okres amortyzacji wynikający z przepisów prawa.
Analiza finansowa c.d.
(Przewodnik „Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych”)
Analiza finansowa powinna stanowić źródło niezbędnych informacji o:
• nakładach na inwestycje oraz wielkościach i źródłach zasobów finansowych
przeznaczonych na pokrycie tych nakładów,
• przychodach i kosztach działalności operacyjnej w kolejnych latach po
oddaniu inwestycji do użytkowania, ze wskazaniem czynników
określających te przychody i koszty (ceny, stawki, wolumen sprzedaży itd.),
• prognozowanych przepływach pieniężnych w ramach projektu oraz
wyliczonych na ich podstawie wskaźnikach efektywnościowych jak:
finansowa zaktualizowana wartość netto (FNPV), finansowa wewnętrzna
stopa zwrotu z inwestycji (FRR/C), z kapitału własnego (FRR/K),
– Wymagane informacje obowiązany jest dostarczyć wnioskodawca,
– Na organie opiniującym wniosek spoczywa obowiązek weryfikacji tego, czy
przedłożone informacje są na tyle spójne, wyczerpujące i zadowalającej
jakości, by umożliwić ocenę projektu;
– W przeciwnym razie należy zażądać od wnioskodawcy dodatkowych informacji.
Etapy analizy finansowej
(Wytyczne MRR)
•
określenie założeń dla analizy finansowej.
•
ustalenie, czy projekt generuje przychody w rozumieniu art.55 ust.1
rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, oraz czy istnieje możliwość ich
oszacowania z wyprzedzeniem,
•
zestawienie przepływów pieniężnych projektu, w tym planu inwestycyjnego
projektu.
•
ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu.
•
•
•
ustalenie poziomu dofinansowania projektu z funduszy UE (dotyczy projektów
generujących dochód, dla których istnieje możliwość oszacowania dochodu z
wyprzedzeniem)
określenie źródeł finansowania projektu,
ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu,
•
przeprowadzenie analizy finansowej trwałości.
Ogólna metodyka przeprowadzania analizy finansowej
Analizę finansową przeprowadza się w oparciu o metodologię zdyskontowanych
przepływów środków pieniężnych. (ang. Discounted Cash Flow - zwana dalej
metodologią/analizą DCF)
Zgodnie z definicją Komisji Europejskiej, określoną w Metodologii CBA, metodologia DCF
charakteryzuje się następującymi cechami:
•
obejmuje skonsolidowaną analizę finansową, z punktu widzenia równocześnie
właściciela infrastruktury, jak i podmiotu gospodarczego (operatora infrastruktury),
w przypadku, gdy są oni odrębnymi podmiotami (patrz: Rozdział 2, definicja
analizy skonsolidowanej),
•
bierze co do zasady wyłącznie przepływ środków pieniężnych, tj. rzeczywistą
kwotę pieniężną wypłacaną lub otrzymywaną przez dany projekt (wyjątek:
definicja nakładów inwestycyjnych na realizację projektu uwzględniajaca wkład
niepieniężny). W rezultacie, niepieniężne pozycje rachunkowe, jak amortyzacja
czy rezerwy na pokrycie nieprzewidzianych wydatków nie mogą być przedmiotem
analizy DCF,
•
uwzględnia przepływy środków pieniężnych w tym roku, w którym zostały
dokonane i ujęte w danym okresie odniesienia (wyjątek stanowią nakłady
inwestycyjne na realizację projektu poniesione przed pierwszym rokiem okresu
odniesienia - powinny one zostać uwzględnione w pierwszym roku odniesienia w
wartościach niezdyskontowanych),
•
uwzględnia wartość rezydualną, w przypadku, gdy okres ekonomicznej
użyteczności środków trwałych projektu przekracza przyjęty okres odniesienia,
•
uwzględnia wartość pieniądza w czasie przy sumowaniu przepływów finansowych
z różnych latach. Przyszłe przepływy środków pieniężnych dyskontuje się w celu
uzyskania ich wartości bieżącej za pomocą współczynnika dyskontowego, którego
wielkość jest ustalana przy użyciu stopy dyskontowej przyjętej dla
celów przeprowadzenia analizy finansowej według metodologii DCF.
Założenia do analizy finansowej
1) Analiza finansowa powinna się opierać na następujących założeniach, spójnych
dla wszystkich projektów w danym sektorze:
a)
może być wykonywana w cenach nominalnych lub realnych, o ile instytucja
zarządzająca nie określi inaczej,
b)
powinna być sporządzona:
- w cenach netto (bez podatku VAT) w przypadku, gdy podatek VAT nie stanowi
wydatku
kwalifikowalnego, ponieważ może zostać odzyskany w oparciu o przepisy krajowe
lub,
- w cenach brutto (wraz z podatkiem VAT), gdy podatek VAT stanowi wydatek
kwalifikowalny (ponieważ nie może zostać odzyskany w oparciu o przepisy
krajowe) oraz gdy jest on niekwalifikowalny, ale stanowi rzeczywisty
nieodzyskiwalny wydatek podmiotu ponoszącego wydatki (np. został poniesiony
przed rozpoczęciem okresu kwalifikowalności wydatków przez podmiot nie będący
płatnikiem VAT). Podatek VAT powinien zostać wyodrębniony jako osobna
kategoria.
c)
zaleca się wykorzystanie dwóch scenariuszy makroekonomicznych:
podstawowego i pesymistycznego. Podstawowy scenariusz makroekonomiczny
wykorzystywany jest w całej analizie projektu, natomiast scenariusz
pesymistyczny może zostać wykorzystany przy analizie wrażliwości i ryzyka. Dla
pierwszych 5 lat prognozy przepływów / projekcji finansowej, należy korzystać z
wariantów rozwoju gospodarczego Polski, które są zamieszczone na stronie
internetowej MRR. Dla pozostałego okresu analizy należy stosować wartości, jak z
ostatniego roku ww. wariantów. Warianty te będą podlegały okresowej aktualizacji.
Założenia do analizy finansowej
•
Podczas sporządzania analizy finansowej należy wziąć pod uwagę te ww. założenia
makroekonomiczne, które mają swoje uzasadnienie w kontekście specyfiki projektu,
sektora, itp., a także inne, które z punktu widzenia beneficjenta/operatora i projektu
są istotne do uwzględnienia przy sporządzaniu analizy. W przypadku, gdy znane są
już rzeczywiste wartości danych makroekonomicznych dla lat będących przedmiotem
analizy powinny być one wykorzystane zamiast danych pochodzących ze
scenariuszy,
d) zalecana finansowa stopa dyskontowa, jaka powinna zostać przyjęta w analizie
finansowej dla inwestycji planowanych do dofinansowania z funduszy UE wynosi:
8% dla analizy finansowej przeprowadzanej w cenach nominalnych, i 5% dla analizy
finansowej przeprowadzanej w cenach stałych. W przypadku projektów
realizowanych w strukturze PPP możliwe jest stosowanie wyższej wartości
finansowej stopy dyskontowej w oparciu o zasadę zwykle oczekiwanej rentowności
tak, aby odzwierciedlała ona wyższy koszt alternatywny kapitału dla sektora
prywatnego, właściwy dla danego przedsięwzięcia w ramach PPP, w zakresie
niesprzecznym z przepisami dotyczącymi PPP. W takim przypadku wysokość stopy
dyskontowej może zostać zaakceptowana przez właściwą instytucję wyznaczoną w
procesie oceny projektu. Ponadto, wyższa stopa dyskontowa musi być uzasadniona
przez projektodawcę w odniesieniu do konkretnego projektu, poprzez przedstawienie,
jeśli jest to możliwe, dowodu poprzednich zwrotów inwestora z podobnych projektów.
Zaleca się jednak, aby nie przekraczała ona poziomu finansowej stopy dyskontowej
określonego w lit. d o więcej niż dwa punkty procentowe,
e) okres odniesienia powinien odzwierciedlać okres życia ekonomicznego projektu
planowanego do dofinansowania z funduszy UE
Założenia do analizy finansowej
e)okres amortyzacji dla każdego typu aktywa powinien odzwierciedlać jego
ekonomicznie uzasadniony okres użytkowania, w oparciu o jego oczekiwaną
przydatność dla beneficjenta, a nie minimalny okres amortyzacji wynikający z
właściwych przepisów prawnych. Amortyzacja, ze względu na fakt, iż nie stanowi
faktycznego przepływu pieniężnego, nie jest uwzględniana w kosztach
operacyjnych w ramach analizy finansowej. Wpływa ona jednak na wartość
rezydualną i może mieć pośredni wpływ na wysokość luki w finansowaniu jeśli
jest uwzględniana przy określaniu poziomu taryf,
f) jeżeli instytucja zarządzająca przewiduje taką możliwość koszty kwalifikowane (EC)
mogą uwzględniać rezerwy na nieprzewidziane wydatki, pod warunkiem, że
wartość tych rezerw nie przekracza 10% całkowitych nakładów inwestycyjnych
bez tych rezerw, a do proponowanego projektu załączona jest szczegółowa
analiza ryzyka, uzasadniająca utworzenie rezerwy. Rezerw na nieprzewidziane
wydatki nie uwzględnia się dla potrzeb wyliczania wskaźnika luki w finansowaniu,
wskaźników rentowności finansowej oraz trwałości projektu z uwagi na fakt, iż nie
stanowią one przepływu środków pieniężnych. W związku z tym, wartość rezerw
na nieprzewidziane wydatki powinna być prezentowana oddzielnie od nakładów
inwestycyjnych na realizację projektu.
Przykładowy zakres analizy
finansowej:
(Przewodnik „Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych”)
– Omówienie podstawowych założeń analizy
finansowej
•
•
–
–
–
–
Horyzont czasowy
Ceny czynników produkcji i produktów projektu
Całkowite nakłady inwestycyjne
Źródła finansowania
Przychody i koszty operacyjne
Plan finansowy – tabele ukazujące
przepływy pieniężne w każdym roku
Tabele do wykazania w analizie finansowej:
(Przewodnik „Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych”)
Całkowite nakłady inwestycyjne
Źródła finansowania
Przychody i koszty operacyjne
Tabela do ustalenia finansowej trwałości projektu
Obliczenie wewnętrznej finansowej stopy zwrotu z inwestycji (FRR/C)
Obliczenie wewnętrznej finansowej stopy zwrotu z inwestycji (FRR/C
Obliczanie finansowej wewnętrznej stopy zwrotu z zainwestowanego
(przez kraj członkowski) kapitału (FRR/K)
Obliczanie finansowej wewnętrznej stopy zwrotu z zainwestowanego z
kapitału własnego (FRR/K)
Uwagi dotyczące sposobu umiejscowienia przyrostów kapitału
obrotowego netto oraz wartości rezydualnej w tablicach
Uwaga JS: wykazanie w tablicach zmian kapitału obrotowego netto (KON) jako
pozycji zwiększającej całkowite nakłady inwestycyjne (zamiast zmniejszającej
przychodów), oraz wartości rezydualnej jako pozycji zmniejszającej całkowite nakłady
inwestycyjne (zamiast zwiększającej przychody) nie ma znaczenia z punktu widzenia
oceny trwałości projektu oraz oceny efektywności inwestycji (w każdym wariancie
przepływy pieniężne będą takie same).
Nie wpływa więc także na wielkość kwoty luki w finansowaniu całkowitych
nakładów.
Jednakże wobec tego, że przy obliczeniu stopy luki w dofinansowaniu, kwotę luki
odnosi się do nakładów inwestycyjnych, powyższe ujęcie przedstawionych kategorii
byłoby niewłaściwe, gdyż:
a) w przypadku zaliczenia KON do nakładów inwestycyjnych nastąpiłoby zaniżenie
stopy luki w dofinansowaniu (wobec zwiększenia wartości mianownika), a tym samym
doszłoby do nieuzasadnionego zmniejszenia dofinansowania projektu.
b) w przypadku zaliczenia wartości rezydualnej do nakładów inwestycyjnych
nastąpiłoby zawyżenie stopy luki w dofinansowaniu (wobec zmniejszenia wartości
mianownika), a tym samym doszłoby do nieuzasadnionego zwiększenia
dofinansowania projektu.