MIKROEKONOMIA

MIKROEKONOMIA
Mikroekonomia, dzial ekonomii zajmujacy sie badaniem i opisem zjawisk gospodarczych zwiazanych z
indywidualnymi decyzjami producentów i konsumentów oraz wzajemnych zaleznosci miedzy tymi zjawiskami.
Glówna dziedzina mikroekonomii jest teoria rynku analizujaca zaleznosci pomiedzy popytem i zapoda i
problem órwnowagi na poszczególnych rynkach: dóbr materialnych, uslug oraz czynników produkcji.
Dobro, kazda rzecz, która moze sluzyc do zaspokajania ludzkich potrzeb. Istnieje wiele rodzajów dóbr:
dobra wolne - dostepne dla kazdego w nieograniczonej ilosci (np. powietrze),
dobra rzadkie - niedostepne w takiej ilosci, aby zaspokoic wszystkie potrzeby ludzkie (np. zloto),
dobra prywatne - kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez pojedynczych ludzi albo czlonków
malych, dobrowolnie tworzonych grup (np. zywnosc),
dobra publiczne - kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez duze grupy ludzi lub rzady (np. ochrona
policyjna, obrona narodowa),
dobra konsumpcyjne - zuzywane zaraz po ich wyprodukowaniu lub zakupie, w celu zaspokojenia potrzeb
konsumpcyjnych (np. zywnosc),
dobra produkcyjne (inwestycyjne), kupowane lub wytwarzane w celu dalszego ich wykorzystania w procesie
produkcji (np. papier),
dobra materialne - ich wartosc mozna oszacowac w apienidzu <(np. samochód),
dobra niematerialne - nie mozna ich przedstawic w pieniadzu (np. talent
Dobra normalne - popyt na kazde dobro wzrasta, gdy wzrasta dochód.
Dobra nizszego rzedu - wzrost dochodu powoduje spadek spozycia jednego z dóbr.
Dobra zwykle i dobra Giffena. Rozpatrzmy zmiane ceny dobra 1 (spada), przy stalym dochodzie i cenie dobra 2.
Normalnie wraz ze spadkiem ceny wzrasta popyt na to dobro (dobro zwykle). Istnieje teoretyczna mozliwosc, ze
przy spadku ceny na dobro spada równiez popyt na to dobro - dobro Giffena.
Dobra substytucyjne i komplementarne
Jezeli popyt na dobro 1 rosnie, gdy cena dobra 2 rosnie to mówimy, ze dobro 1 jest substytucyjne wzgledem
dobra 2 (jest substytutem dobra 2) => Dx1 / Dp2 > 0. Konsument zastepuje dobro drozsze dobrem mniej
kosztownym.
Jezeli popyt na dobro 1 maleje, gdy cena dobra 2 wzrasta to mówimy, ze dobro 1 jest komplementarne
wzgledem dobra 2 = > Dx1 / Dp2 < 0. Dobra komplementarne sa konsumowane razem. Kiedy zatem cena dobra
1 wzrasta konsumpcja obu dóbr wykazuje tendencje do spadku
Usługa, środek zaspokojenia potrzeb ludzkich, jeden z rodzajów wytworów łśdziaalnoci gospodarczej >. Zespół
czynności wykonywanych przez jedne podmioty gospodarczena rzecz innych podmiotów w celu zaspokojenia
ich potrzeb konsumpcyjnych lub produkcyjnychGospodarowanie - wytwarzanie (nowych) dóbr
Czynniki wytwórcze to z czego sa wytwarzane dobra:
·ziemia (bogactwo ziemi, lasy, woda i to co w niej plywa)
·praca (czlowiek, sila robocza, maszyny, narzedzia)
·kapital (gotówka, budynki, hale produkcyjne, drogi do tr.)
Koszt alternatywny - jest to najkorzystniejsza mozliwosc z której rezygnujemy, dokonujac konkretnego wyboru
z czego musielibysmy zrezygnowac.
Modele gospodarcze :
- gosp. (w której nikt nie pyta konsumenta, co
potrzebuje)
·gosp. centralnie planowana (rzad decyduje co produkowac, jakie sa ceny, i ile)
·gosp. rynkowa (rynek okresla co produkowac ,rynek jest tam gdzie spotyka sie konsument z producentem)
·gosp. mieszana (rzad i rynek podejmuje decyzje ekonom.)
Popyt - zapotrzebowanie zglaszane na dany produkt, przy okreslonej cenie.
Miernik popytu - ilosc konsumentów którzy chca lub moga kupic artykul o okreslonej cenie.
Prawo popytu - cena wzrasta a popyt maleje.
Podaz -ilosc towaru która producent oferuje po okreslonej cenie.
Podaz - wzrasta wraz ze wzrostem ceny .
Jakie czynniki wplywaja na popyt:
·cena (im wyzsza tym popyt mniejszy)
·ilosc konsumentów na rynku
·dochód konsumentów
·cena innych dóbr
Dobra substytucyjne - dobra które mozna zamieniac np. Maslo- margaryna.
Dobra komplementarne - które nie moga bez siebie istniec np. Samochód -benzyna, papieros -zapalniczka.
Efekt substytucyjny - jezeli cena jednego dobra wzrosnie to konsument skieruje sie na inne dobro które jest dla
niego relatywnie tansze.
Efekt dochodowy - jezeli cena towaru wzrosnie a dochód bez zmian, sila pieniadza konsumenta maleje.
Czynniki wplywajace na podaz:
·cena (byla jak najwyzsza, gdy rosnie produkcja staje sie bardziej oplacalna, podaz rosnie)
·obnizka ceny surowców, energii i paliwa
·zmniejszony lub zwiekszony urodzaj w rolnictwie, sadownictwie
·udoskonalenia produkcji
·pojawienie sie wiekszej lub mniejszej liczby producentów
Elastycznosc popytu i podazy.
Elastycznosc cenowa popytu- okresla popyt jak bardzo zareaguje na zmiane ceny.
Ep = 0 -cena dobrze sie zmienia, nie ma reakcji popytu. Taki popyt nazywamy doskonale nieelastyczny.
Ep nalezy do zbioru (0,1) - popyt nieelastyczny, cena musi sie zmienic duzo bardziej niz popyt
Ep = (1) - cena zmieni sie tyle co popyt
Ep = (1, OO ) - popyt doskonale elastyczny, cena zmienia sie nieznacznie a popyt bardzo duzo
Przyczyny wplywajace na elastycznosc popytu:
1.Dostepnosc substytutów - jezeli dane dobro posiada wiele bliskich substytutów o podobnych cenach, to popyt
na to dobro jest elastyczny.
2.Udzial w dochodzie wydatków na okreslone dobro: jezeli udzial wydatków na dane dobro jest w dochodzie
nieznaczny to popyt jest nieelastyczny.
3. Dobra niezbedne i luksusowe - jezeli mamy do czynienia z dobrem niezbednym to popyt na to dobro jest
nieelastyczny, zas w przypadku dóbr luksusowych popyt na nie jest elastyczny.
4. Czas - jezeli konsument posiada czas na poszukiwanie substytutów okreslonego dobra to popyt jest elastyczny
albo elastycznosc wzrosnie.
Dobra produkcyjne - sa to te które sa wytwarzane po to aby dzieki nim wykonac kolejne dobra.
Dobra konsumpcyjne - sa to dobra które spozywane po ich wytworzeniu (6 lub 10 lat).
Dobro - zaspokaja ludzkie potrzeby, woda, jedzenie.
24-09-97
Postepowanie konsumenta.
Satysfakcje konsumenta mierzymy w ekonomi - uzytecznosc
·uzytecznosc calkowita (ogólny poziom zadowolenia konsumenta wynikajacy z konsupcyjnosci okreslonych
dóbr)
·uzytecznosc krancowa
Malejaca uzytecznosc krancowa - rozumiemy przez przyrost satysfakcji spowodowanej konsumpcja dodatkowej
jednostki dobra.
Uzytecznosc krancowa jest to przyrost satysfakcji spowodowanej konsumpcja dodatkowej jednostki dobra.
Krzywa obojetnosci - pokonuje rózne kombinacje (mozliwosc wyboru) z dobra które daja konsumentowi taka
sama uzytecznosc (taki sam poziom -uzytecznosc calkowita).
Ograniczenie budzetowe - jest to dochód jaki konsument ma w swojej dyspozycji.
Ograniczenia budzetowe na wykresie nazywaja sie sciezka cen.
Sciezka cen odzwierciedla wszystkie czynniki kombinacyjne, ilosci dwóch dóbr, które konsument moze ze
swojego dochodu miec.
Zmiana stanu równowagi konsumenta wywolana zmiana dochodów konsumenta.
Dobra normalne - gdy dochód zrasta i zrasta popyt na te dobra.
Dobra nizszego rzedu - dochód wzrasta a popyt maleje.
Konsumpcja
Pozycja konsumenta wzrosnie w przypadku :
W normalnym gdy dochody konsumenta wzrosna to popyt na te dobra wzrosnie, wyznacza sie nowa sciezka cen,
powstaje nowa równowaga konsumenta, konsument ma wyzszy poziom obojetnosci a wiec i uzytecznosc.
Przypadek dóbr nizszego rzedu :
Jezeli dochód wzrasta sciezka cen przesuwa sie do góry, wyzszy poziom obojetnosci, ale konsumpcja teraz
mniejsza.
Im ceny nizsze tym sciezka cen wyzsza, krzywa obojetnosci wzrosla.
DECYZJE PRODUCENTA
Okres krótki - jest to taki okres w którym czesc czynników produkcyjnych jest stala, a czesc zmienna.
Okres dlugi - wszystkie czynniki produkcyjne zmieniaja sie wraz z produktem.
Funkcja produkcji - pokazuje zaleznosc miedzy czynnikami wytwórczymi zaangazowanymi w proces
produkcyjny a wielkoscia produkcji.
Produkt calkowity - ogólna wielkosc produkcyjna wytwarzana w pewnym okresie czasu (TP - total produkt) .
Produkt krancowy - jest to przyrost produktu calkowitego wywolany zaangazowaniem kolejnej jednostki
czynnika produkcyjnego (MP)
Produkt przecietny - jest to ilosc produktu calkowitego przypadajaca na jednostke czynnika wytwórczego (AP).
Koszty calkowite ( TC ) - ogól kosztów poniesionych przez producenta nad produkcja okreslonego dobra.
TC= TFC + TVC
Koszty calkowite stale ( TFC ) - to sa te koszty które nie zmieniaja sie wraz z wielkoscia produkcji (wynajem
magazynu, koszt monitoringu).
Koszty calkowite zmienne ( TVC ) - te które zmieniaja sie wraz z wielkoscia produkcji.
Koszty krancowe ( MC ) - przyrost kosztów calkowitych spowodowanych produkcja o jednostce.
Koszty przecietne - suma kosztów calkowitych przypadajaca na jednostke produktów.
- ( ATC ) jest to suma przecietnych kosztów stalych i przecietnych.
Jak zmienia sie linia budzetu:
wzrost dochodu - przesuniecie równolegle linii budzetu;
wzrost ceny dobra 1 - linia budzetu staje sie bardziej stroma;
wzrost ceny dobra 2 - linia budzetu staje sie bardziej plaska;
cena numeraire - przypisujemy jednej z cen wartosc = 1. Cena numeraire jest cena wzgledna, za pomoca której
mierzymy inne ceny i dochód;
podatek od ilosci dobra 1 (t) - dziala tak samo jak wyzsza cena - linia budzetu staje sie bardziej stroma ( p1 ->
p1+t);
podatek od wartosci wedlug stopy t - (p1 -> (1+t)*p1);
dotacja - przeciwienstwo podatku; podatek (dotacja) ryczaltowa;
racjonowanie - (np. dobro 1 w ilosci nie wiekszej niz x' ) - zbiór budzetowy w miejscu x' odciety kawalek zbioru
budzetowego;
opodatkowanie konsumpcji na dobro 1 po przekroczeniu wartosci spozycia x' - linia budzetu bardziej stroma po
przekroczeniu spozycia x';
subsydia dla dobra 1 - dwie czesci linii budzetowej - stale spozycie dobra 2 na odcinku subsydiowania,
nastepnie przesuniecie równolegle linii budzetowej o wielkosci subsydia
Krancowa stopa substytucji (MRS) - inaczej: krancowa sklonnosc do placenia - nachylenie krzywej obojetnosci
w danym punkcie - mierzy stope wedlug której konsument sklonny jest wymienic jedno dobro na drugie
Funkcja popytu konsumenta przedstawia optymalne ilosci kazdego z dóbr jako funkcji ceny i dochodu.
Podstawowe pytanie: Jak zmienia sie popyt, gdy zmieniaja sie ceny i dochody. Odpowiedzi udziela statyka
porównawcza - badamy wybór w stanie równowagi przed i po zmianach.
Krzywa oferty cenowej i krzywa popytu. Zal: zmienimay cene dobra 1, przy stalej cenie dobra 2 i dochodzie.
Krzywa oferty cenowej (KOC) przedstawia koszyki na które byl zglaszany popyt przy róznych cenach dobra 1.
Krzywe zapotrzebowania (inaczej: krzywa oferty dochodowej, sciezka ekspansji dochodu) ? linia laczaca
koszyki pozadane, pojawiajace sie w miare przesuwania linii budzetu (wzrost dochodu).
Krzywe Engla - jezeli utrzymujemy ceny dóbr na stalym poziomie i obserwujemy zmiane popyty w zaleznosci
od zmiany dochodu to otrzymamy krzywa Engla. Krzywa Engla jest wykresem popytu na jedno dobro jako
funkcji dochodu, przy zalozeniu stalosci wszystkich cen.
Efekt substytucyjny kiedy cena dobra zmienia sie pojawiaja sie dwa rodzaje efektów: zmienia sie stosunek wg
którego wymienia sie jedno dobro na drugie (efekt substytucyjny).
Efekt substytucyjny jest nazywany tez popytem kompensacyjnym - wzrost cen jest kompensowany wiekszym
dochodem, pozwalajacym nabyc konsumentowi stary koszyk;
efekt dochodowy zmienia sie ogólna sila nabywcza dochodu konsumenta ).
Calkowita zmiana popytu jest zmiana popytu z tytulu zmiany ceny przy stalym dochodzie. Zmiana ta moze byc
rozbita na efekt substytucyjny i dochodowy (równanie Sluckiego).
Efekt substytucyjny jest ujemny (przeciwny do kierunku zmiany ruchu cen), a efekt dochodowy jest ujemny lub
dodatni w zaleznosci, czy dobro jest normalne, czy nizszego rzedu. Prawo popytu Jezeli popyt na jakies dobro
wzrasta, kiedy dochód rosnie, to popyt na to dobro musi spadac, kiedy cena jego rosnie. Dobra normalne musza
miec opadajace krzywe popytu.
Obligacje - papier wartosciowy emitowany przez rzady lub korporacje. Sa one podstawowym sposobem
pozyczania pieniedzy.
Aktywa (kapital) sa dobrami, które przynosza strumien uslug konsumpcyjnych lub pieniadza w czasie (aktywa
finansowe np. obligacje). Dalsze rozwazania poswiecone sa funkcjonowaniu rynków kapitalowych, przy
zalozeniu pewnosci co do przyszlego strumienia uslug dostarczanych przez dany rodzaj aktywów.
Zmiana kompensacyjna dochodu - zmiana dochodu niezbedna do tego, aby przywrócic konsumenta na
poczatkowa KO - rekompensuje ona konsumentowi zmiany ceny.
Zmiana ekwiwalentna (równowazna) dochodu - ile pieniedzy nalezy zabrac konsumentowi przed zmiana ceny,
aby pozostawic go w polozeniu równie dobrym, w jakim znalazlby sie po zmianie ceny.
W ujeciu geometrycznym zmiany kompensacyjna i ekwiwalentna sa po prostu sposobami wyrazania odleglosci
pomiedzy KO.
Odwrócona funkcja popytu - na krzywa zagregowanego popytu mozemy spojrzec dwojako
Prawo malejacej produktywnosci krancowej - produkt krancowy czynnika MP bedzie spadal w miare dodawania
kolejnych jednostek czynnika, przy stalym poziomie na inny czynnik - jest to powszechna cecha wiekszosci
procesów produkcyjnych.
Zasada malejacej technicznej stopy substytucji TSR - informuje nas o tym jak zmienia sie stosunek krancowych
produktów - nachylenie danej izokwanty - gdy powiekszymy ilosc jednego czynnika i zmniejszymy ilosc
drugiego czynnika, tak, aby pozostac na tej samej izokwancie.
Dlugi i krótki okres (DO i KO) - mozemy rozróznic plany natychmiast wykonywalne i takie, które ostatecznie
mozna wykonac. W krótkim okresie niektóre czynniki wystepuja w okreslonych z góry ilosciach. Ekonomiczne
rozróznienie pomiedzy KO i DO polega na stalosci w KO niektórych czynników produkcji (np. stala ilosc ziemi,
urzadzen, maszyn) , a w DO ilosc wszystkich czynników produkcji moze byc zmieniana.
Korzysci skali - dlugookresowy poziom zysków firmy, która wykazuje stale korzysci przy wszystkich
poziomach produkcji jest zerowy poziom zysków.
Korzysci skali - zwiekszanie ilosci wszystkich nakladów w funkcji produkcji:
·stale przychody wzgledem skali (np. 2x wiecej nakladów to i 2x wieksza produkcja;
·rosnace korzysci skali (jezeli powiekszymy oba naklady t razy, to otrzymamy efekt zwiekszony t razy);
·malejace korzysci skali (pojawiaja sie wtedy, gdy nie uwzglednimy jakiegos nakladu
Maksymalizacja zysku - Firma wybiera taka kombinacje nakladu i produktu, która lezy na najwyzszej linii
jednakowego zysku. - nachylenie funkcji produkcji powinno sie równac nachyleniu linii jednakowego zysku.
Poniewaz nachylenie funkcji produkcji jest jej krancowa produktywnoscia (MP), a nachylenie linii jednakowego
zysku to w/p. - > MP=w/p.
Zasada minimalizacji kosztów: (dwa czynniki produkcji o cenach w - znajdowanie najtanszego sposobu
wytworzenia danego poziomu produkcji y):
Równowaga krótkookresowa galezi - wyznacza przeciecie krzywej podazy rynkowej z krzywa popytu
rynkowego - ogólnie - kombinacje ceny i produkcji, które leza powyzej krzywej kosztów przecietnych
reprezentuja zyski dodatnie. Jezeli firma osiaga zyski ujemne w krótkim okresie to moze pozostac na rynku pod
warunkiem, ze kombinacje ceny i produkcji leza powyzej krzywej przecietnej kosztów zmiennych.
Równowaga dlugookresowa galezi - w dlugim okresie firmy sa w stanie dostosowac czynniki stale. Jezeli firma
ponosi straty to powinna opuscic galaz. Jezeli firma osiaga zyski to oznacza, ze kazdy moze wejsc na rynek
(swoboda wejscia) - w niektórych galeziach moga byc bariery wejscia. W miare, jak coraz wiecej firm wchodzi
do galezi zmienia sie ogólna produkcja, co spowoduje zmiane ceny rynkowej. Jezeli firma pojawia sie na rynku
zyski spadna, az stana sie ujemne.
Dlugookresowa krzywa podazy - nachylenie krzywej podazy przy wielu firmach staje sie coraz mniejsze i dazy
do linii poziomej co oznacza, ze dlugookresowa krzywa podazy galezi jest pozioma, przy cenie równej
minimalnym kosztom przecietnym. Konsekwencja tego jest stwierdzenie, ze w konkurencyjnej galezi o
swobodzie wejscia zyski nie moga zbytnio odbiegac od zera.
Podatek w galezi o swobodzie wejscia: w krótkim okresie wywola poczatkowo wzrost ceny dla konsumentów,
mniejszy niz jego wartosc, poniewaz czesc podatku obciazy producentów; w dlugim okresie podatek zacheci
firmy do opuszczenia galezi, co wywola spadek podazy, tak, ze konsumenci poniosa caly ciezar podatku.
Znaczenie zysków zerowych - w galezi odznaczajacej sie swoboda wejscia zyski sa spychane do zera. Gdy zyski
wynosza zero nie oznacza to galaz zanika, oznacza to tylko, ze przestaje sie rozrastac. W dlugookresowym stanie
równowagi o zyskach zerowych wszystkie czynniki produkcji sa wynagradzane wedlug ceny rynkowej. Ceny
rynkowe mierza koszty alternatywne tych czynników. Kazda suma zarobiona ponad oplate za czynnik produkcji
jest czystym zyskiem ekonomicznym. Jezeli ktos znajdzie taki zysk to inni staraja sie przejac jego czesc. W
konsekwencji zysk w galezi jest spychany do zera. Takie galezie sa galeziami dojrzalymi i tworza trzon
gospodarki.
Czynniki stale - niektóre czynniki sa stale dla gospodarki w dlugim okresie (surowce mineralne, ziemia, talent
pracowników, licencje, koncesje).
Renta ekonomiczna - sa to te dochody przynoszone przez czynniki produkcji, które stanowia nadwyzke ponad
minimalne dochody niezbedne do tego, by czynnik byl oferowany na sprzedaz. Istnienie renty jest czesto
powodowane prawnymi ograniczeniami wejscia do galezi. Beneficjenci takich ograniczen czesto poswiecaja
znaczne zasoby, aby utrzymac swoja uprzywilejowana pozycje - tworzenie lobby. Budowanie lobby i wysilki z
zakresu public relation okreslaja po prostu, kto otrzyma pieniadze zwiazane z istniejaca juz produkcja (rent
seeking). Z punktu widzenia spoleczenstwa reprezentuja one czysta strate.
Firma napotyka na dwa ograniczenia swojej dzialalnosci:
·ograniczenia technologiczne, które ujmuje funkcja produkcji (dostepne kombinacje nakladów i wyników);
·ograniczenia ekonomiczne, które wyraza funkcja kosztów;
·ograniczenia rynkowe (popytowe).
Krzywa popytu rynkowego zalezy nie tylko od zachowania konsumentów, ale równiez od zachowania innych
firm.
Decyzje podazowe - firma konkurencyjna chce maksymalizowac swoje zyski (róznice pomiedzy przychodami i
kosztami). Firma dziala do punktu w którym krancowy przychód zrówna sie z krancowym kosztem. W
przypadku firmy konkurencyjnej krancowy dochód = cenie. W optymalnej wielkosci produkcji firma znajduje
sie w punkcie, w którym cena = kosztom krancowym. W ten sposób krzywa kosztu krancowego firmy jest
dokladnie kosztem krancowym.
Zyski i nadwyzka producenta:
·zysk jest róznica pomiedzy calkowitym przychodem i calkowitym kosztem;
·nadwyzka producenta = przychody pomniejszone o koszty zmienne lub równowaznie zyskom powiekszonym
koszty stale;
·zmiana nadwyzki producenta wystepuje, kiedy firma przesuwa sie z produkcji Y1 do Y2.
Rynek, instytucja lub mechanizm umożliwiający kontakt osobom posiadającym dobra > i łusugi> (producentów)
z chętnymi do ich zakupu (konsumentami).
Rynek pomaga ustalić optymalną dla konsumentów i producentów ęcen <010546.html> i ilość. Nieodłącznym
elementem rynku jest konkurencja >.
W zależności od obszaru geograficznego rynek możemy podzielić na: lokalny, krajowy, międzynarodowy,
globalny etc. Rynek to także ogół operacji dot. konkretnej dziedziny (kapitałowy, mięsny, samochodowy).
W zależności od tego, kto ma większy wpływ na kształtowanie się transakcji kupna-sprzedaży rynek można
podzielić na rynek producenta lub konsumenta. Rynek głównie kształtuje procesy gospodarcze, których celem
jest spowodowanie rozwoju gospodarczego
Struktury rynkowe, rynkowe struktury, formy (modele) órynkw <> pojedynczych produktów lub pokrewnych
ich grup, kształtujące się w wyniku walki konkurencyjnej lub umowy producentów. Wyróżnia się cztery modele
struktur rynkowych: czystą (doskonałą, wolną) konkurencję, konkurencję monopolistyczną, oligopol i monopol
pełny. Różnią się one między sobą liczbą producentów występujących na danym rynku, sposobem kształtowania
cen, charakterem produktów będących przedmiotem obrotu, formami konkurencji między producentami oraz
stopniem swobody wejścia na rynek nowych producentów.
Równowaga rynkowa, sytuacja na rynku >, w której - przy określonej cenie, zwanej ceną równowagi rynkowej wielkość popytu > na określony produkt (lub inny przedmiot wymiany) zrównuje się z wielkością jego żpoday
>. Graficznym obrazem stanu równowagi rynkowej jest punkt równowagi rynkowej, tj. punkt przecięcia się
krzywej popytu z krzywą podaży.
Przy cenach rynkowych wyższych od ceny równowagi pojawia się nadwyżka podaży nad popytem (nadwyżka
rynkowa), ceny rynkowe niższe od ceny równowagi powodują powstanie nadwyżki popytu nad podażą
(niedobór rynkowy).
Wystąpienie nadwyżki rynkowej, będące rezultatem zwiększenia się podaży lub zmniejszenia popytu pod
wpływem innych niż cena czynników, uruchamia procesy dostosowawcze, polegające na obniżaniu ceny przez
sprzedawców, w rezultacie czego rozmiary popytu rosną, a zmniejsza się wielkość podaży. Proces ten trwa
dotąd, dopóki nie nastąpi ich zrównanie.
W przypadku niedoboru rynkowego sprzedawcy podwyższają cenę tak długo, aż zmniejszająca się wielkość
popytu i rosnąca wielkość podaży doprowadzą do ustalenia ceny równowagi.
Działalność gospodarcza, wykreowana przez system prawny > każdego państwa forma organizacyjno-prawna
umożliwiająca zespolenie podmiotów uczestniczących w procesie gospodarczym (właścicieli, zarządzających i
pracowników) oraz materialnych czynników produkcji (środki i przedmioty pracy).
Gospodarka rynkowa, system gospodarczy, w którym alokacja > zasobów czynników wytwórczych (pracy,
ziemi i kapitału) pomiędzy alternatywne możliwości ich wykorzystania (dziedziny wytwarzania, konkretne
produkty), a także podział wytworzonych produktów pomiędzy poszczególne jednostki dokonuje się głównie za
pośrednictwem rynku >, przy niewielkim wpływie państwa
Globalizacja gospodarki, tworzenie gospodarki światowej, w której istnieje swobodna możliwość przepływu
ódbr >, łusug > oraz czynników wytwórczych
Przedsiębiorstwo, zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych óóczynnikw wytwrczych>
zorganizowanych i skoordynowanych w celu prowadzenia łśdziaalnoci gospodarczej <związanej z
wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług - a zatem podejmowanym przedsięwzięciem gospodarczym - i
wytwarzania w ten sposób nowych wartości, tworzących w sumie ódochd narodowy
Produkcja, pierwsza i najważniejsza faza procesu gospodarowania>. Świadoma, celowa i zorganizowana
działalność ludzi, polegająca na wytwarzaniu dóbr materialnych i świadczeniu usług dla zaspokojenia ich
potrzeb.
Model czystej konkurencji
Charakteryzuje się dużą liczbą niezależnych producentów, z których żaden indywidualnie nie ma wpływu na
ęcen <010546.html>, kształtującą się pod wpływem całkowitych wielkości popytu <> i żpodayPrzedmiotem
obrotu na takim rynku są produkty jednorodne (np. płody rolne), konkurencja ma charakter cenowy (dążenie do
obniżki kosztów produkcji, pociągające za sobą obniżenie cen, eliminuje z rynku konkurentów produkujących
zbyt drogo). Wejście nowych producentów na rynek doskonale konkurencyjny nie napotyka żadnych barier.
Konkurencja doskonala - popyt na wyroby firmy jest poziomy przy cenie rynkowej, zerowy, przy cenie wyzszej
od rynkowej, a ponizej ceny rynkowej cala krzywa popytu rynkowego dotyczy wlasnie tej firmy.
Monopol pelny
W monopolu pelnym jeden producent wytwarzaja zazwyczaj unikatowy produkt, ksztaltujacy cene rynkowa
zapewniajaca mu wysoki zysk na drodze ograniczania podazy. Brak konkurencji >, wejscie innych producentów
na rynek w pelni zmonopolizowany jest praktycznie niemozliwe.
.
Model konkurencji monopolistycznej
Charakteryzuje sie wzglednie duza liczba producentów wytwarzajacych produkty tego samego typu (np. meble,
odziez, obuwie, bizuterie), ale posiadajace swoiste, indywidualne cechy, co pozwala producentom odrebnie
ustalac ceny swoich wyrobów, ale nie moga one zbytnio odbiegac od cen podobnych produktów na rynku.
Konkurencja ma glównie charakter niecenowy (jakosc, opakowanie, reklama <promocja>). Wejscie na rynek
jest trudniejsze niz w modelu konkurencji doskonalej, wymaga wiekszego lkapitau <> i nakladów na skuteczna
reklame i promocje dla pozyskania klientów.
.
Maksymalizacja zysku ? MR = MC (krancowy przychód = krancowemu kosztowi). Taki sam warunek musi byc
zachowany równiez na rynku konkurencyjnym, jednak w przypadku monopolisty MR jest bardziej
skomplikowany. Jezeli monopolista podnosi produkcje o Dy wystepuje dwojaki wplyw: Sprzedaje wiecej i
otrzymuje przychód pDy; Obniza cene o Dp i otrzymuje nizsza cene calej sprzedanej produkcji; Ogólna zmiana
przychodu wynosi Dr = pDy + yDp.
Nieefektywnosc monopolu - monopol wytwarza mniej, niz wynosi produkcja w warunkach konkurencji i
dlatego nie spelnia kryterium efektywnosci w rozumieniu Pareta. Konkurencja - cena = koszt krancowy
Monopol - cena > kosztu krancowego.
Nadwyzka monopolisty zmniejsza sie o obszar A z tytulu nizszej ceny
na jednostki produktu, które juz sprzedawal, zwieksza natomiast o obszar C z tytulu zysków otrzymanych za
dodatkowa sprzedaz.
Nadwyzka konsumenta rosnie o A poniewaz taniej kupuje, te jednostki, które wczesniej kupowal oraz rosnie o B
poniewaz osiagaja pewna nadwyzke na dodatkowo sprzedanych produktach. Pole A to transfer od monopolisty
do konsumenta.
Monopol naturalny - monopolista produkuje na poziomie, w którym krancowy przychód = krancowemu
kosztowi i z tego powodu wytwarza zbyt malo produktu
Konkurencja (z łaciny concurrentia – współzawodnictwo) proces, w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji
swoich interesów poprzez przedstawienie jak najkorzystniejszej oferty >, w skład której wchodzi nie tylko cena
>, ale także np. jakość wyrobu, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Kupujący konkurują, chcąc zdobyć
ograniczoną ilość ódbr na rynku, natomiast sprzedający walczą o pieniądze kupujących.
Konkurencja monopolistyczna to struktura organizacyjno produkcyjna majaca cechy tak konkurencji jaki
monopolu i odnosi sie do sytuacji, w której wystepuje zróznicowanie produktu, dzieki czemu kazda firma ma
pewna wladze monopolistyczna, ale istnieje takze swoboda wejscia do galezi, tak, ze zyski sa spychane do zera.
Struktura ta jest monopolistyczna w tym sensie, ze kazda z firm napotyka ujemnie nachylona krzywa popytu na
swój produkt. Firma ma pewna sile rynkowa poniewaz raczej ustala cene, niz pasywnie akceptuje cene rynkowa.
Z drugiej strony firma musi konkurowac o klientów w polu cenowym, jak i rodzaju sprzedawanego produktu. Co
wiecej , nie ma ograniczen przeciwko firmom wchodzacym do galezi, w której panuje monopolistyczna
konkurencja (jednak wejscie nowych firm spycha zyski do zera). Monopolistyczna konkurencja jest
przewazajaca forma struktury przemyslowej.
W warunkach konkurencji monopolistycznej o zyskach zerowych krzywa popytu i krzywa kosztu przecietnego
musza byc styczne.
Oligopol, rynek oligopolistyczny, model rynku na którym wystepuje niewielka liczba - od dwóch (duopol >) do
kilkunastu - producentów, których decyzje cenowe sa wzajemnie uzaleznione. Uzaleznienie to przyjmuje
najczesciej forme paralelizmu cenowego, gdy decyzje co do ceny podejmuje najwieksze przedsiebiorstwo
oligopolu (lider cenowy), a pozostale je nasladuja, badz mniej lub bardziej formalnych umów, dotyczacych
wspólnej polityki cenowej (znumowa dentelmeska <>, kartel >, syndykat <itp.).
Oligopol jest najczesciej wystepujacym modelem rynku, zarówno w przypadku produktów jednorodnych (np.
stal, ropa naftowa, metale kolorowe), jak i zróznicowanych (np. samochody, papierosy, sprzet elektroniczny).
Wejscie nowych firm do oligopolu jest istotnie utrudnione, badz ze wzgledu na koniecznosc dysponowania
duzym lkapitaem badz z uwagi na bariery technologiczne lub prawne.
W oligopolu dominuja pozacenowe formy konkurencji poprzez ereklam , poprawe jakosci oraz atrakcyjnosci
produktów oraz wprowadzanie nowych, stosowanie dogodnych dla odbiorców form i warunków sprzedazy.