Opiniowanie w sprawach uzależnienia od alkoholu

Inga Markiewicz
Klinika Psychiatrii Sądowej IPiN
Opiniowanie w sprawach uzależnienia od alkoholu
Uzależnienie od alkoholu w opiniowaniu sądowym o:
 poczytalności
 ubezwłasnowolnieniu
 zawarciu/unieważnieniu małżeństwa
 w sprawach ważności oświadczenia woli
 w sprawach opiekuńczych
 w sprawach dotyczących leczenia odwykowego - opinie w przedmiocie uzależnienia
od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego
Podstawy prawne
Leczenie odwykowe przeciwalkoholowe normuje Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia z dnia 26 października 1982 r. (Dz.U. z 2012 poz.
1356)
Art. 21.
1.Leczenie odwykowe osób uzależnionych od alkoholu prowadzą podmioty lecznicze
wykonujące działalność leczniczą w rodzaju świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz
ambulatoryjne (...)
2. Poddanie się leczeniu odwykowemu jest dobrowolne (są wyjątki)
3. Od osób uzależnionych od alkoholu nie pobiera się opłat za świadczenia w zakresie
leczenia odwykowego udzielane przez podmioty określone w ust. 1.
Zasada dobrowolności leczenia
Tylko dobrowolność leczenia podjętego pod wpływem silnej motywacji może zapewnić
skuteczność leczenia
Motywacja do leczenia
 wynikająca z rozumienia potrzeby leczenia i usunięcia skutków picia
 wymuszona przez sytuację
 wymuszona przez szantaż emocjonalny ze strony osoby bliskiej pacjentowi
 korzyści dla rodziny alkoholika (członkowie rodziny osoby uzależnionej od alkoholu,
dotknięci następstwami nadużywania alkoholu przez osobę uzależnioną, uzyskują
bezpłatnie w podmiotach leczenia uzależnień świadczenia zdrowotne w zakresie
terapii i rehabilitacji współuzależnienia oraz profilaktyki, dzieci uzyskują pomoc
psychologiczną i socjoterapeutyczną - art. 23. 1.)
Nie wszystkich jednak udaje się nakłonić do leczenia.
1
Badania osób uzależnionych
Art. 24. Osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia
rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają
spokój lub porządek publiczny, kieruje się je badanie przez biegłego w celu wydania opinii w
przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.
Na badanie to kieruje Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych właściwa
według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, na jej wniosek
lub z własnej inicjatywy (art. 25)
Gminna Komisja rozwiązywania problemów alkoholowych
- organ kierujący na badanie
- jej zadaniem: podejmowanie czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec
osoby uzależnionej od alkoholu i obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie odwykowym
- Komisja podejmuje działania na podstawie informacji od każdej osoby ponoszącej
konsekwencje zachowań osoby uzależnionej, policji i innych
- po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego Komisja zleca badanie biegłym
Obowiązek leczenia odwykowego
Art. 26
1. Osoby, o których mowa w art. 24, jeżeli uzależnione są od alkoholu, zobowiązać można do
poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa
odwykowego.
2. O zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego
orzeka sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której
postępowanie dotyczy,
Art. 34. 1.
Obowiązek poddania się leczeniu trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, nie dłużej
jednak niż 2 lata od chwili uprawomocnienia się postanowienia.
Wszczęcie postępowania
Sąd wszczyna postepowanie na wniosek:
Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych lub
Prokuratora.
Do wniosku dołącza się:
zebraną dokumentację i
OPINIĘ BIEGŁEGO, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone.
Badania osoby uzależnionej
Art. 27. 1.
2
Gdy brak jest opinii biegłego w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, sąd zarządza
poddanie tej osoby odpowiednim badaniom
Art. 28. 1.
W razie zarządzenia przez sąd badania przez biegłego lub oddania pod obserwację w
zakładzie leczniczym osoba, której postępowanie dotyczy, obowiązana jest poddać się
badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz zabiegom niezbędnym do wykonania
podstawowych badań laboratoryjnych.
Obserwacja
Sąd może, jeżeli na podstawie opinii biegłego uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie
badanej osoby pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż 2 tygodnie. W
wyjątkowych wypadkach, na wniosek zakładu, sąd może termin ten przedłużyć do 6 tygodni.
Powołanie biegłych
Reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie biegłych w
przedmiocie uzależnienia od alkoholu (Dz.U. z 2007 Nr 250, poz. 1883)
Biegłych powołuje przy sądzie okręgowym prezes tego sądu – na okres 5 lat.
§ 3. 1. Kandydatów do listy biegłych, po uzyskaniu ich pisemnej zgody, zgłasza właściwemu
terytorialnie prezesowi sądu okręgowego:
kierownik wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia - w
odniesieniu do psychologów oraz specjalistów psychoterapii uzależnień
konsultant wojewódzki w dziedzinie psychiatrii - w odniesieniu do lekarzy psychiatrów.
Lista biegłych jest publikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym w terminie miesiąca
od dnia powołania.
Biegli
§ 5. 1. Opinię w przedmiocie uzależnienia od alkoholu wydają wspólnie, po
przeprowadzonych badaniach:


lekarz psychiatra i psycholog albo
lekarz psychiatra i specjalista psychoterapii uzależnień.
Przeprowadzenie badania
Badanie w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, zwane dalej
„badaniem”, biegli przeprowadzają wspólnie, każdy w zakresie swojej specjalności, w
warunkach zapewniających bezpieczeństwo oraz ochronę dóbr osobistych osoby badanej.
3
Odmowa poddania się badaniu
§ 6. Jeżeli osoba badana odmawia poddania się badaniu, utrudnia jego przeprowadzenie lub
z innych powodów nie jest możliwe ustalenie wniosków diagnostycznych, biegły ogranicza
swoje czynności do możliwych w danej sytuacji i wzmiankuje o zaistniałych okolicznościach w
sporządzonej opinii.
Co biegły ocenia celem wydania opinii
dane z dostępnej dokumentacji
stan somatyczny i psychiczny na podstawie osobistego badania
W razie konieczności biegły na potrzeby sporządzanej opinii może także zlecić:
1) przeprowadzenie badań laboratoryjnych;
2) niezbędne konsultacje specjalistyczne i badania diagnostyczne.
Pytania do biegłych
ustalenie stopnia uzależnienia od alkoholu
wskazanie najwłaściwszych metod leczenia
Opinia
Opinia w przedmiocie uzależnienia od alkoholu zawiera:












imiona i nazwiska biegłych oraz miejsca ich zatrudnienia;
wskazanie organu kierującego na badanie;
datę postanowienia i sygnaturę akt sprawy;
miejsce i datę przeprowadzenia badania;
miejsce i datę sporządzenia opinii;
imię, nazwisko, numer PESEL, a w przypadku jego braku - rodzaj i numer dokumentu
potwierdzającego tożsamość oraz adres osoby badanej;
wyciąg z dostarczonej dokumentacji, w tym z akt sporządzonych przez gminną
komisję rozwiązywania problemów alkoholowych;
opis przebiegu badania, określający jego zakres;
wynik autoanamnezy, ocenę stanu psychicznego osoby badanej, a także wyniki
konsultacji specjalistycznych, badań laboratoryjnych i badań specjalistycznych, o ile
badania takie zostały przeprowadzone;
rozpoznanie wraz z uzasadnieniem;
wskazanie dalszego trybu postępowania;
podpisy biegłych
W przypadku gdy między biegłymi sporządzającymi opinię wystąpi istotna różnica zdań, fakt
ten powinien zostać w opinii zaznaczony.
Opis przypadku 1
OPINIA SĄDOWO - PSYCHIATRYCZNO - PSYCHOLOGICZNA
Opinia wydana na zlecenie Sądu Rejonowego w …, Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie z
wniosku GKRPA w …o skierowanie na leczenie odwykowe Beaty X . Celem opinii jest
4
określenie stopnia uzależnienia od alkoholu uczestniczki oraz wskazanie najwłaściwszych
metod leczenia
Opinię wydali lek med. … specjalista psychiatra oraz mgr … psycholog.
Dane z akt sprawy:
W dniu 18.03.2014 GKRPA w … wniosła do Sadu Rejonowego w …. Wydział Rodzinny i
Nieletnich wniosek o orzeczenie obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu pani Beaty
X w zakładzie lecznictwa odwykowego.
Z uzasadnienia wniosku wynika , że opiniowana nadużywa alkoholu w stopniu znacznym i nie
potrafi kontrolować jego spożycia, co powoduje rozkład życia rodzinnego i ma
demoralizujący wpływ na małoletnie dzieci, jak również negatywnie wpływa na atmosferę
panującą w rodzinie. Dzieci uczestniczą i są świadkami licznych awantur i napięć pomiędzy
rodzicami. Środki zapobiegawcze podjęte wobec uczestniczki nie przynoszą pozytywnych
rezultatów.
W dniu 22.11.2013r w rodzinie państwa Beaty i Jacka X została wszczęta procedura
Niebieskiej Karty w związku z podejrzeniem stosowania przemocy w rodzinie.
Beata X od 05.12.2013r rozpoczęła spotkania z terapeutą uzależnień w Poradni w …, ale nadal
nadużywa alkoholu.
Badanie sądowo-psychiatryczno-psychologiczne przeprowadzone w dniu …
Beata X, lat 46 na badanie zgłosiła się sama. Wylegitymowała się dowodem osobistym nr….
Wiedziała, że badanie dotyczy uzależnienia od alkoholu, została skierowana do GKRPA przez
pedagoga szkolnego.
Mieszka z mężem i trojką dzieci w wieku 17, 16 i 14 lat. Ma ograniczone prawa rodzicielskie
wobec wszystkich dzieci, mąż ma założoną niebieską kartę za znęcanie się nad rodziną - pije
alkohol.
Opiniowana nadużywa alkoholu od wielu lat, pije ciągami kilkudniowymi, głównie piwo. Ma
wykształcenie podstawowe. Początkowo podejmowała prace dorywcze, od wielu lat nie
pracuje. Ostatnio piła alkohol miesiąc temu, wcześniej była w ciągu. Potwierdziła obecność
objawów abstynencyjnych - zaburzenia snu, niepokój, drażliwość, spadek łaknienia.
Nigdy nie była leczona odwykowo ani psychiatrycznie. W grudniu 2013r zgłosiła się do
terapeuty, ostatnio była w maju 2014r. Na wizyty zgłaszała się niesystematycznie, nie
utrzymywała abstynencji. Wyniszczona, negowała dolegliwości somatyczne.
Przyznała, że przychodziła do szkoły po dzieci pod wpływem alkoholu.
WNIOSKI
U Beaty X nie rozpoznajemy choroby psychicznej ani upośledzenia umysłowego.
Rozpoznajemy uzależnienie od alkoholu w fazie aktywnego picia.
Za rozpoznaniem uzależnienia przemawiają: wieloletnie picie alkoholu ciągami, obecność
objawów abstynencyjnych, picie mimo szkód zdrowotnych i społecznych.
W trakcie badania sądowo-psychiatryczno-psychologicznego opiniowana pozostawała w
rzeczowym kontakcie, była wszechstronnie zorientowana. Nie ujawniała objawów
psychotycznych, była w wyrównanym nastroju i napędzie.
5
Pozostawała niekrytyczna wobec problemu uzależnienia. Dotychczasowe próby leczenia
odwykowego w warunkach ambulatoryjnych nie powiodły się - opiniowana nie utrzymywała
abstynencji.
OPINIA
U Beaty X rozpoznajemy uzależnienie od alkoholu w fazie aktywnego picia. Uważamy, że
najbardziej właściwą formą terapii będzie leczenie odwykowe stacjonarne - zamknięty
oddział odwykowy.
6