Prawo jako zjawisko polityczne

P
rawo jako zjawisko polityczne
1. Polityczny charakter prawa
 prawo to instrument sprawowana władzy
 porządki prawne tworzone przez ludzi były wynikiem dążeń do zdobycia władzy, a później
sprawowania tej władzy przez grupę lub jednostkę
 Trzy zmiany dotyczące sprawowania władzy (XIX/XX w.):
1) demokratyzacja (szersze grupy społeczne zyskały zinstytucjonalizowany wpływ na kształt
instytucji sprawujących władzę, na obsadzanie kluczowych stanowisk oraz na treść prawa)
2) zakres spraw poddanych władzy publicznej, a przez to sfera regulowana przez prawo
niepomiernie się powiększyłaPrawo publizne obejmuje właściwie wszystkie dziedziny
naszego życia, włącznie z prawem rodzinnym czy sprawami zdrowia. Mówi się o
jurydyzacji życia społecznego, czyli wypieraniu przez prawo innych norm społecznych:
moralnych, religijnych, itp. z doświadczeń grup i jednostek. Z kolei część filozofów skarży
się na drastyczne ograniczenie wolności i paternalizm włdz,czyli narzucanie nam
obowiązków prawnych, twierdząc, że jest to robione dlanaszego dobra
3) proces sprawowania władzy został poddany bardzo dogłębnej kontroli prawa. Ideą
przewodnią stała się koncepcja państwa prawa lub rządów prawa
2. Określenie państwa
 państwo – polityczna, hierarchiczna, przymusowa , terytorialna, suwerenna organizacja
obejmująca całe społeczeństwo
 organizacja (wielka społeczna grupa), sformalizowana, wyposażona w organy władzy i
oparta na sformalizowanym członkostwie (obywatelstwo). Obejmuje całą ludność
zamieszkującą dane terytorium oraz wprowadza i utrzymuje normy i zasady stanowiące
publiczny porządek, wyznaczając każdemu określone obowiązki i uprawnienia
 naród – wspólnota wszystkich obywateli państwa lub
 wielka grupa społeczna zjednoczona przez wspólną kulturę Na kulturę narodu składają się:
język, wielopokoleniowa tradycja, wspólne symbole, nierzadko religia. Zbiorowość
narodowa zwykle związana jest z terytorium , ojczyzną
 Cechy państwa:
I. Państwo jako organizacja polityczna
 władza państwowa jest szczególnym rodzajem władzy politycznej
 podstawowym elementem spajającym obywateli państwa jest fakt podporządkowania się
ośrodkowi władzy
II. Państwo jako organizacja hierarchiczna
 współczesne państwa opierają się na istnieniu rozbudowanego aparatu władzy
państwowej
 struktura i wzajemne relacje między organami władzy państwowej stanowią jedno ze
źródeł hierarchicznego zróżnicowania norm prawnych
 współcześnie centralizacja państwa jest zakłócana przez rozwój instytucji
samorządowych
 idea autonomii
 przenoszenie kompetencji
III. Państwo jako organizacja przymusowa
 w celu uporządkowania zachowań ludzi, tworzy się normy narzucające jednostkom
odpowiednie zachowanie
 brak pełnej swobody wyboru zachowań
 przymus:
 skupiony (stosują go tylko organypaństwa)
 sformalizowany (ujęty w ścisłe ramy określone przez prawo)
 legalny (można się nim posłużyć w celu egzekwowania decyzji)
 dotyczy wszystkich, którzy znajdują się na terenie danego państwa
 przynależność do organizacjipaństwowej jest przymusowa
 legitymizacja władzy państwowej – poparcie udzielane przez społecz=ństwo
konkretnej władzy państwa i zgoda na stosowanie środków przymusu.
III. Terytorialny charakter państwa
 każde państwo związane jest z określonym obszarem
 składniki terytorium: wody, ziemia, powietrze, wytyczone granicami państwa
 pod jurysdykcją danego państwa znajdują się także statki powietrzne oraz morskie pod jego
banderą (obowiązują tam normy prawne danego państwa)
 eksterytorialny status ambasad, przywilej nietykalności
IV. Państwo jako organizacja suwerenna
 suwerenność – zwierzchność i niezależność władzy państwowej
 podział:
1) suwerenność wewnętrzna – w stosunkach wewnętrznych, wobec
mieszkańców własnego kraju, tylko władza państwowa ma możliwość
stanowienia i zmieniania prawa oraz jesr władzą najwyższą i zwierzchnią
wobec innych instytucji
2) suwerenność zewnętrzna – w stosunkach zewnętrznych organizacja
państwowa nie podlega władzy innych państwowej
 brak faktycznej niezależności współcześnie (zewnętrznie - układy międzynarodowe,
wewnętrznie – partie polityczne, grupy nacisku)
 organy sprawujące władzę są niezawisłe wobec czynników zewnętrznych, a wobec
czynników wewnętrznych w granicach własnego terytorium zajmują hierarchicznie
najwyższą pozycję
 możliwość ostatecznego, iepodważalnego decydowania
 suwerenność jest niestopniowalna, gdyż mamy do czynienia albo z niepodległym
państwem, albo terytorium niesamodzielnym (wyjątki: Stany USA, federacja niemiecka)
 suwerenności państwowej nie podważają zobowiązania dobrowolnie przyjęte przez
władze państwa w wyniku złonkostwa w organizacji międzynarodowej lub w
następstwie zawarcia umowy międzynarodowej
3. Prawo w procesie sprawowania władzy .Związki prawa i państwa
 prawo jest jednym z instrumentów sprawowania władzy publicznej
 prawo jest ramą, w jakiej poruszają się sprawujący władzę. Wyznacza ono pośrednio lub
bezpośrednio – cele działań władczych, strukturę instytucji władzy, ich kompetencje,
procedury podejmowania decyzji oraz konsekwencje wykroczenia poza te kompetencje
 określa obowiązki i uprawnienia osób niesprawujących władzy w ich stosunkach
wzajemnych , a także w stosunkach z instytucjami publicznymi
 prawo wyraża określone treści aksjologiczne
 podstawową strukturą organizującą proces sprawowania władzy jest państwo
 za prawo uznano tylko normy ustanowione przez państwowej
 Poglądy teoretyków na związki państwa i prawa:
a) pozytywizm
1) kontynentalny
 genetyczny i funkcjonalny związek państwa i prawa
 twórcą prawa jest państwo
 tylko organy państwowe są upoważnione do ustanawiania norm prawnych
 prawo jest instrumentem, a także normatywną ramą władztwa państwowego
2) anglosaski
 za twórcę i wykonawcę prawa uważany jest rząd, rozumiany jako władza ustawodawcza jak
i sądownicza oraz wykonawcza
 H.L.A. Hart przyjmuje, że określona reguła staje się prawem, jeśli została uznana za prawną
zgodnie z jedną z uznanych w kraju procedur
 Hart rozwija teorię prawa, w której nie występuje pojęcie państwa, a problematyka
suwerenności i suwerena ograniczona jest do minimum
b) koncepcje prawnonaturalne
 nie negują związku między prawem pozytywnym a państwem
 zakładają, że znaczenie podstawowe dla bytu prawa pozytywnego ma to, czy jest ono
tworzone w celu osiągnięcia wspólnego dobra i czy pozostaje w zgodzie z prawem
naturalnym

