„Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli
advertisement
„Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu” Sejm RP • "Między zachodem i wschodem Europy, na bardzo poczesnym miejscu mieszczą się dzieje Sejmu polskiego: późniejszego niż angielski parlament i francuskie Stany Generalne, równorzędnego niemieckiemu Reichstagowi i Landtagom, wcześniejszego niż rosyjski Sobór, o wielkim jednak znaczeniu politycznym.” prof. dr hab. Stanisław Grodziski Sejm RP • „Kiedy w monarchiach absolutnych parlamentaryzm sprowadzany był do roli ornamentu ustrojowego, w Rzeczypospolitej rozwinął on szeroko swą działalność. Burzliwy i nieuporządkowany przez długie wieki, przecież jednak, wcale był wydajny. Jego dorobek (...) czyni dziś imponujące wrażenie." prof. dr hab. Stanisław Grodziski Sejm - początek • Za początek polskiego parlamentu uznaje się rok 1493, kiedy to odbył się pierwszy Sejm walny oparty na reprezentacji poselskiej, wybranej na sejmikach ziemskich. • Historia jednak zaczęła się wcześniej… • Kolebką polskiego parlamentaryzmu są Chęciny, do których - przed bitwą pod Płowcami - Władysław Łokietek zwołał ogólnopolski wiec (w dniach od 26 maja do 14 czerwca 1331 r.). Historia polskiego sejmu • w skład sejmu wchodzili reprezentanci szlachty (ok. 10% ogółu społeczeństwa) • W 1505 r. uchwalono konstytucję Nihii novi – (zgodnie z którą król nie mógł ustanowić nowego prawa „nic nowego” bez zgody senatu i posłów ziemskich). – zapewniała ona równorzędność (w kompetencjach ustawodawczych) „stanów sejmujących" — Senatu, Izby Poselskiej i króla. • Silna pozycja króla z czasem — na skutek kolejnych uchwał sejmowych — malała. Historia polskiego sejmu • Porządek obrad Sejmu: – – – – – uroczyste nabożeństwa; powitanie króla przez posłów; Kanclerz przedstawiał intencje króla; zabierali głos senatorowie. Następnie król z senatem radzili nad sprawami wagi państwowej (zwłaszcza międzynarodowymi) i sprawowali sądy; • Posłowie obradowali osobno pod przewodnictwem obieranego marszałka. • W sprawach największej wagi i po zakończeniu obrad posłowie udawali się do senatu i obie izby obradowały razem Historia polskiego sejmu • podejmowane uchwały zwane były konstytucjami sejmowymi • ich drukowane teksty posłowie zabierali, by przedstawić je na sejmikach (zwanych relacyjnymi). • w czasie obrad polskiego obowiązywała zasada jednomyślności — zgodnie z regułą: „co dotyczy wszystkich musi uzyskać też zgodę wszystkich", – – – – dochodzono jednak do niej w drodze dyskusji; unikano głosowania, za zgodę uznawano sytuację, gdy nikt nie zgłaszał sprzeciwu, jeżeli nie udało się przekonać do zgody jakiejś opozycji, uchwałę mimo to podejmowano, – a następnie grupę oponentów przekonywano na zwołanym specjalnie w tym celu sejmiku Historia polskiego sejmu • Na mocy konstytucji z 1673 r. co trzeci sejm obradował na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego (w Grodnie). • W większości państw europejskich zgromadzenia stanowe traciły od XVI w. znaczenie, a nawet — w monarchiach absolutnych — przestały być zwoływane. • W Rzeczypospolitej Sejm odgrywał ważną rolę w życiu publicznym: – – – – uchwalał ustawy i podatki, kontrolował skarb, wpływał na główne linie polityki zagranicznej, nadawał szlachectwo; • od połowy XVII w. wstrząsy polityczne oraz kryzysy gospodarcze odbiły się również i na polskim parlamentaryzmie (problem liberum veto) Sala obrad Wybory do Sejmu Funkcje Sejmu • Funkcje Sejmu możemy podzielić na: • ustrojodawczą, ustawodawczą, kreacyjną, kontrolną. • • • Funkcja ustrojodawcza • Polega na określaniu zasad ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego. • Realizując swój udział w wykonywaniu tej funkcji Sejm uczestniczyć może w procedurze nowelizacji konstytucji Funkcja ustawodawcza • Funkcja ustawodawcza jest najważniejszą kompetencją organu przedstawicielskiego, jakim jest Sejm. • Polega na stanowieniu prawa Postępowanie legislacyjne • Postępowanie legislacyjne jest zespołem czynności podejmowanych przez parlament i inne uprawnione podmioty, których celem i ostatecznym efektem jest dokonanie regulacji określonej sfery stosunków społecznych w formie ustawy. • Podstawowe elementy postępowania legislacyjnego określone zostały w Konstytucji RP z 1997 r. – określenie podmiotów powołanych do podejmowania inicjatywy ustawodawczej; – ujecie posiedzenia plenarnego Sejmu jako miejsca ostatecznego uchwalania ustaw; – jawność obrad parlamentu jako istotny i niezbędny element trybu ustawodawczego; – ogólne zasady wnoszenia poprawek do projektów ustaw w trakcie ich rozpatrywania przez Sejm; – regulamin Sejmu jako dokument szczegółowo normujący tryb ustawodawczy, oraz – instytucję pilnych projektów ustaw. • Postępowanie legislacyjne jest procesem sekwencyjnym, dzieli się na zwarte okresy, charakteryzujące się swoistymi odrębnościami, potocznie zwane etapami procesu ustawodawczego. • Przejście do kolejnego etapu nie jest możliwe bez spełnienia warunków określonych w etapie poprzedzającym. • Spełnienie warunków koniecznych do prowadzenia dalszej pracy nad projektem ustawy uzewnętrznia się poprzez podjęcie decyzji politycznej Etapy postępowania • przygotowanie projektu i jego złożenie przez upoważniony podmiot, • postępowanie w Sejmie (procedura trzech czytań), • postępowanie w Senacie (rozpatrzenie przedłożonego przez Sejm projektu ustawy), • ewentualne ponowne postępowanie sejmowe (w wypadku podjęcia przez Senat uchwały o odrzuceniu ustawy lub zgłoszeniu do niej poprawek), • procedura kontroli prewencyjnej, w związku rozpatrzenie ewentualnym wnioskiem prezydenta do TK, • rozpatrzenie ewentualne wniosku prezydenta o ponowne rozpatrzenie ustawy (weto prezydenckie), • podpisanie ustawy przez prezydenta i zarządzenie jej ogłoszenia W Polsce średnio raz dziennie stanowi się nową ustawę, co godzina wydawane jest nowe rozporządzenie i raz na siedem minut drukowana jest jedna strona Dziennika Ustaw. To jest zalew ustawodawstwa. Janusz Wojciechowski Funkcja kontrolna • Funkcja ta polega na kontroli sprawowanej przez Sejm nad działalności innych organów państwowych (w szczególności Rady Ministrów). • Kontrola taka może być wykonywana: • przez Sejm działający in pleno, • przez komisje sejmowe, • przez parlamentarzystów działających indywidualnie. • Sejm, w realizacji funkcji kontrolnej dysponuje również wyspecjalizowanym organem, jaki jest Najwyższa Izba Kontroli. Funkcja kontrolna realizowana na posiedzeniu plenarnym • absolutorium za wykonanie budżetu państwa, • interpelacje, zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących (kierowane do Premiera lub poszczególnych ministrów), • wyrażanie Radzie Ministrów wotum nieufności (większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na premiera), • wyrażanie wotum nieufności ministrowi (większością ustawowej liczby posłów na wniosek co najmniej 69 posłów), • wyrażanie wotum zaufania - na wniosek Premiera - Radzie Ministrów (większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów), • rozpatrywanie sprawozdań (m.in. prezesa NIK, KRRiTV, GIODO, wysłuchanie corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela) Funkcja kontrolna realizowana przez komisje sejmowe • rozpatrywanie sprawozdań i informacji przedkładanych przez ministrów, • uchwalanie dezyderatów i opinii skierowanych, między innymi, do: – – – – Rady Ministrów członków Rady Ministrów (indywidualnie), Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Prezesa Narodowego Banku Polskiego. • Sejm może też powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy Funkcja kontrolna realizowana przez posłów • Posłowie mają prawo uzyskiwać informacje i wyjaśnienia co do spraw związanych z wykonywaniem obowiązków poselskich od: – członków Rady Ministrów, – organów, – instytucji i przedsiębiorstw państwowych i samorządu lokalnego Funkcja kreacyjna – Sejm uczestniczy w: • tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta RM lub samodzielnie wybierając Prezesa RM i proponowany przez niego skład rządu. – Sejm (za zgodą Senatu) powołuje: • Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, • Rzecznika Praw Obywatelskich • Generalnego Inspektora Danych Osobowych. – na wniosek Prezydenta Sejm • powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego. – Sejm powołuje członków • Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, • część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki Pieniężnej. Działalność Sejmu wkraczająca w sferę zarezerwowaną dla organów innych władz • • • • • • - art. 89 – 90 Konstytucji RP - art. 116 Konstytucji RP - art. 171 ust. 3 Konstytucji RP - art. 230 ust. 1 Konstytucji RP - art. 231 Konstytucji RP - art. 232 zd. 2 Konstytucji RP Organy Sejmu Organami Sejmu są: • Marszałek Sejmu, • Prezydium Sejmu, • Konwent Seniorów, • komisje sejmowe. Marszałek Sejmu Marszałek (art. 10 r.s.) - reprezentuje Sejm, - stoi na straży jego praw i godności, - przewodniczy obradom Sejmu, - kieruje pracami Prezydium Sejmu oraz Konwentu Seniorów. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Marszałek Sejmu sprawuje funkcje głowy państwa. Prezydium Sejmu • W skład wchodzą: Marszałek i wicemarszałkowie Prezydium Sejmu - kompetencje • • • • • • • ustala plan prac Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, ustala tak zwane tygodnie posiedzeń z wyprzedzeniem co najmniej 3-miesięcznym, dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu, organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania, ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii i ekspertyz, podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu. Konwent Seniorów W jego skład wchodzą: • Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie (czyli Prezydium Sejmu), oraz: • przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów • przedstawiciele porozumień ustanawianych przez kluby i koła, • klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów • kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą Komisje Sejmowe • Sejm wyłania ze swego grona komisje, które rozpatrują i przygotowują sprawy przekazane pod ich obrady przez Sejm lub Prezydium Sejmu. • Komisje sejmowe są również organami Sejmu w zakresie kontroli działalności organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania ustaw i uchwał Sejmu. Komisje Stałe Resortowe Nadzwyczajne Nieresortowe Śledcze Liczba miejsc przysługująca klubom w trzech kategoriach komisji Klub Komisje duże Komisje średnie Komisje małe PO 18 12 8 PiS 12 8 5 RP 4 2 2 PSL 2 2 1 SLD 2 2 1 SP 2 1 1 Liczba miejsc przysługująca klubom w Komisji do Spraw Unii Europejskiej PO PiS RP PSL SLD 21 14 4 3 3 SP Polska w UE Proces ustawodawczy • Projekt każdej ustawy musi zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. Polska w UE Zasady związane z procedurą wewnątrzsejmową Zasada związania terminem wykonania prawa UE - poprawkę doPostępowanie projektu prawo Unii Marszałek Sejmu, powykonującej projektu • Projekty ustaw iustawy uchwał, co do których istnieje z otrzymaniu projektami ustaw Europejskiej może, na posiedzeniu komisji, zgłosić grupa co ustawy, z wyjątkiem projektów wykonujących prawo Unii Europejskiej wątpliwość, czy nie są sprzeczne z prawem, w najmniej 3 posłów w formie pisemnej. Marszałek Sejmu,przez nadając bieg projektowi ustawy Obowiązek przedłożenia deklaracji wnoszonych Prezydenta oraz Radę tym z prawem Unii Europejskiej, Marszałek - propozycje poprawek przez komisję, po ich wykonującej prawoodrzucone Unii Europejskiej, ustala jednocześnie Ministrów, przed skierowaniem projektu do Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, zgłoszeniu w formie pisemnej, na żądanie co biorąc najmniej 3 kalendarz prac w Sejmie nad projektem, pod Rada Ministrów, wnosząc projekt ustawy, pierwszego czytania zarządza może celem wyrażenia opinii wnioskodawców, zamieszcza się w sprawozdaniu jakodo wnioski uwagę skierować terminy wykonania prawa Unii Europejskiej. deklaruje, czy mniejszości jest to projekt ustawy wykonującej mniejszości; wniosek dotyczący konkretnego przepisu sporządzenie przez ekspertów Kancelarii Komisji Ustawodawczej, która może większością prawozawierać Unii Europejskiej. lub jego części powinien wynikające z tego wniosku Sejmu opinii w sprawie zgodności 3/5 głosów zaopiniować projekt jako W stosunku do pozostałych projektów Marszałek konsekwencje dla tekstu projektu ustawy wykonującej prawo Unii Właściwa komisja ustala harmonogram prac nad tym wniesionego projektu z prawem Unii do niedopuszczalny. Europejskiej. Sejmu przed skierowaniem projektem zgodny z kalendarzem prac projektu w Sejmie Europejskiej. pierwszego rozstrzyga, czy jestprzez to projekt - przyjęcie wnioskuczytania o odrzucenie projektu ustawy komisję ustawy wykonującej prawogłosów Unii Europejskiej. następuje bezwzględną większością Dziękuję i do zobaczenia
