Źródła wolności i praw określonych w Konstytucji.

KONSTYTUCJA
KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH
Dr Mariusz Paździor
egzamin pisemny „0” – 21.06.2009 r. godz. 17.00
KSP WK 1 21.02.2009
Co to jest konstytucja? – termin
Konstytucja (od łac. constituo,-ere - urządzać, ustanawiać, regulować) – jest to akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj
ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie.
Przykłady konstytucji polskich:
Konstytucja 3 Maja – 3.05.1791 r.
Konstytucja Księstwa Warszawskiego – 22.07.1807 r.
Konstytucja Królestwa Polskiego – 27.11.1815 r.
Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 1815 – 3.05.1815 r.
Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 1818 – 11.09.1818 r.
Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa z 1833 – 29.07.1833 r.
Statut Organizacyjny dla Królestwa Polskiego – 14/26. 02.1832 r.
Statut Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim – 26.02.1861 r.
Mała Konstytucja z 1919 – 20.02.1919 r.
Konstytucja marcowa – 17.03.1921 r.
Nowela sierpniowa – 2.08.1926 r.
Konstytucja kwietniowa – 23.04.1935 r.
Mała Konstytucja z 1947 – 19.02.1947 r.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – 22.07.1952 r.
Ustawa Konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP – 23.04.1992 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – 02.04.1997 r.
PODZIAŁ KONSTYTUCJI:
1.
KONSTYTUCJE SZTYWNE I ELASTYCZNE – kryterium stanowi moc prawna konstytucji w stosunku do ustaw zwykłych.
Konstytucja elastyczna to taka, która zmienia się w takim trybie jak ustawy. Zatem wyodrębnienie konstytucji opiera się na kryterium
materialnym czyli treści konstytucji, a nie formalnym czyli mocy prawnej regulacji (np. konstytucja Wielkiej Brytanii).
Konstytucje sztywne to takie, które wymagają szczególnego trybu dla ich zmian.
Projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć:
- co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów,
- Senat,
- prezydent,
Zmiana konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie przez Senat (w terminie nie
dłuższym niż 60 dni). Ustawę o zmianie konstytucji uchwala Sejm w obecności co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Po
uchwaleniu przez parlament Marszałek Sejmu przedkłada prezydentowi ustawę do podpisu. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni i
zarządza jej ogłoszenie w dzienniku ustaw.
2.
KONSTYTUCJE JEDNOLITE I ZŁOŻONE (formalna, materialna}
Konstytucje jednolite ujmują całą materię konstytucyjną w jednym akcie prawnym. Natomiast konstytucje złożone składają się z kilku
aktów, z których każdy reguluje pewien odcinek materii konstytucyjnej.
KONSTYTUCJA
1) jest to akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawa danego państwa.
Najwyższa moc prawna przepisów konstytucji oznacza, że:
- przepisy prawne zawarte w konstytucji są punktem wyjścia dla przepisów prawnych zawartych w aktach niższego rzędu
- przepisy aktów niższego rzędu nie mogą być sprzeczne z przepisami konstytucji
- przepisy aktów niższego rzędu powinny rozwijać przepisy konstytucji
Nadrzędność konstytucji może zostać złamana nie tylko wówczas, gdy ustawodawca zwykły wyda ustawę sprzeczną z konstytucją, lecz także
wówczas, gdy ustawy takiej nie wyda,
a jej wydanie jest warunkiem realizacji postanowień konstytucji;
2) akt określający podstawowe zasady ustroju państwa, ustrój naczelnych organów państwa, zakres ich kompetencji i wzajemne relacje.
Konstytucja jest ustawą ponieważ uchwalana jest przez parlament jako najwyższego ustawodawcę. Konstytucja zawiera zatem również
cechy ustawy, ale przysługują jej pewne specyficzne cechy tylko jej właściwe i dlatego określamy ją mianem ustawy zasadniczej.
Cechy konstytucji:
1.
szczególna treść
2.
szczególna forma
3.
szczególna moc prawna
Ad.1 Z punktu widzenia treści konstytucje dzielimy na:

pełne (tzw. duże)

małe (niezawierające wszystkich zakładanych składników treści)
Konstytucja pełna obejmuje:

nawiązanie do podstaw ustroju politycznego państwa czyli określenie podmiotu władzy suwerennej w państwie ( do kogo ona należy i jak
jest sprawowana);

uregulowania dotyczące praw człowieka – konstytucje określają źródło praw wolności człowieka i obywatela oraz określają gwarancje
tych praw i środki ich dochodzenia;

nawiązanie do podstaw ustroju gospodarczego i społecznego państwa - podstawą ustroju gospodarczego Polski stanowi społeczna
gospodarka rynkowa, oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej, solidarności, dialogu i współpracy partnerów
społecznych.
Ustrój społeczny oparty jest na wolności zrzeszania się i pluralizmie (pluralizm oznacza wolność funkcjonowania wielu organizacji w


państwie, istotnym wskaźnikiem pluralizmu jest zatem legalność i swoboda działania opozycji politycznej);
uregulowania dotyczące systemów organów państwowych czyli określenie na jakich zasadach opiera się ten system i jakie są podstawowe
relacje między nimi;
Ustrój państwa opiera się na zasadzie podziału i równowagi władz (władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą
sprawuje Prezydent
i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały);
uregulowania dotyczące zmiany konstytucji.
Ustawa konstytucyjna w węższym znaczeniu jest to ustawa służąca do zmiany przepisów konstytucji.
Natomiast w szerszym znaczeniu jest to ustawa, doraźnie regulująca którąś z materii konstytucji obok samej ustawy zasadniczej, np. wprowadzenie
konstytucji
W obydwu przypadkach ustawa konstytucyjna jest przyjmowana w trybie wymaganym do zmiany ustawy zasadniczej i jej przepisy mają najwyższą
moc prawną. Od konstytucji odróżnia ją to, że:
1.
służy do uchylania norm konstytucyjnych, ewentualnie do ich zmieniania lub uzupełniania;
2.
reguluje jedynie pewien aspekt materii konstytucji;
3.
może regulować niektóre z materii konstytucji przez okres przejściowy lub na pewnym terytorium państwa.
Konstytucje niepełne, tzw. małe konstytucje nie regulują całości tradycyjnej materii konstytucyjnej.
Uchwała Sejmu z dnia 20 lutego 1919 r. o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu naczelnika państwa.
Ustawa konstytucyjna z 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawa konstytucyjna z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz o samorządzie
terytorialnym.
ŹRÓDŁA PRAWA KONSTYTUCYJNEGO:
1.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2.04.1997 r. i przyjęta przez naród w ogólnokrajowym
referendum 25.05.1997 r., weszła w życie z dniem 17.10.1997 r.;
2.
ustawy konstytucyjne;
3.
ustawy parlamentu (Sejm i Senat, np. ustawa o trybunale konstytucyjnym, ustawa o rzeczniku praw obywatelskich, ustawa o ordynacji
wyborczej);
4.
umowy międzynarodowe, np. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r.;
5.
prawo europejskie zarówno pierwotne, np. Traktat Rzymski z 1957 r., jak i prawo pochodne stanowione przez organy wspólnot (przede
wszystkim rozporządzenia);
6.
inne akty normatywne parlamentu, czyli uchwały, regulaminy Sejmu i Senatu;
7.
podstawowe akty wykonawcze – rozporządzenia;
8.
akty prawa wewnętrznie obowiązujące (merytorycznie należące do obszaru prawa konstytucyjnego, np. regulamin pracy rady ministrów);
9.
orzecznictwo trybunału konstytucyjnego pomimo, że nie stanowi źródeł prawa w ścisłym znaczeniu wywiera bezpośrednie skutki dla
kształtu systemu prawnego.
NACZELNE ZASADY KONSTYTUCYJNE 74 min
Konstytucyjną zasadą prawą jest norma prawna o podstawowym znaczeniu dla charakterystyki ustroju państwa. Są to takie normy prawne zawarte w
konstytucji, które cechuje szczególna doniosłość:

określa istotne cechy danej instytucji,

wynikają z niej inne normy konstytucyjne,

wyraża podstawowe wartości konstytucyjne.
Zasady naczelne Konstytucji (rozdz. 1 „Rzeczypospolita”):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
zasada republikańskiej formy państwa
zasada suwerenności narodu
zasada reprezentacji politycznej
zasada pluralizmu politycznego
zasada demokratycznego państwa prawnego
zasada podziału władzy
zasada społecznej gospodarki rynkowej
zasada decentralizacji władzy publicznej i samorządu terytorialnego
zasada przyrodzonej godności człowieka
Zasada republikańskiej formy państwa
Republika – republika – rzeczpospolita – rzecz wspólna, rzecz ludu
Rzeczpospolita jest synonimem dobra wspólnego wszystkich obywateli – chodzi tu o zbiorowość obywateli, którzy tworzą wspólnie państwo.
Rzeczpospolita jest synonimem republikańskiej formy państwa. Negatywnie zasada ta oznacza wykluczenie w państwie jakiejkolwiek władzy
dziedzicznej lub dożywotniej. Zasada ta wyznacza formę sprawowania władzy, która jest skupiona w rękach większości obywateli.
Zasada suwerenności
Zgodnie z art. 4 Konstytucji władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli
lub bezpośrednio.
Jan Jakub Rousseau w umowie społecznej z 1762 r. utożsamiał władzę suwerenną
z konstrukcją woli powszechnej. Wola powszechna charakteryzuje się następującymi cechami:

jest niepozbywalna czyli nie podlega odstąpieniu

jest niepodzielna czyli władza jest jednolita i stanowi całość

jest nieprzenoszalna – suweren musi zatem sprawować wadze bezpośrednio.
Koncepcja ta była możliwa do zrealizowania jedynie w małych państwach dlatego też Rousseau był skłonny zmodyfikować swoje twierdzenia i
dopuścić sprawowanie władzy zwierzchniej narodu przez przedstawicieli. Wymagał jednak spełnienia następujących warunków:

przedstawiciele nie mogą mieć żadnej własnej władzy, czyli nie mogą o niczym samodzielnie decydować;

muszą być związani mandatem imperatywnym;

ustawa przyjęta przez zgromadzenie ustawodawcze staje się doskonała czyli wchodzi w życie dopiero po jej przyjęciu przez naród w
referendum;
Naród pojmowany jest w kategoriach politycznych i prawnych, a nie w sensie etnicznym. Pojęcie narodu należy odnosić do wszystkich obywateli
Rzeczypospolitej.
W orzeczeniu z dnia 11.05.2005 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności traktatu akcesyjnego z Konstytucją (traktat akcesyjny to umowa
międzynarodowa między 15 starymi członkami Unii a dziesięcioma, którzy teraz do niej wstępują; to najważniejsza umowa w powojennej historii
Polski; reguluje warunki wejścia do UE; dokument składa się z: traktatu w sprawie przystąpienia; aktu dotyczącego warunków przystąpienia i
dopasowania do już obowiązujących traktatów (tu będą np. opisy okresów przejściowych); protokołów dodatkowych; wspólnych i jednostronnych
deklaracji (m.in. polskiej w sprawach ochrony życia poczętego); aktu końcowego).
Argumenty, które przemawiają za powyższą zgodnością:
1. art. 90 Konstytucji dopuszcza przekazanie kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach na rzecz organizacji
międzynarodowej;
2. tryb i przedmiot przekazania jest zgodny z Konstytucją jako najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej;
3. przedmiot przekazania podlega ocenie konstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny z punktu widzenia respektowania suwerennościi
bezpieczeństwa państwa.
Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Demokracja bezpośrednia to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje
podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców, bez pośrednictwa organów państwowych. Podstawową formą jest instytucja referendum.
Konstytucja przewiduje 4 rodzaje referendów:
referendum ogólnokrajowe – art. 125 Konstytucji RP „Referendum”
1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.
2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby senatorów.
3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.
4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6,
stwierdza Sąd Najwyższy.
5.
Zasady i tryb przeprowadzenia referendum określa ustawa.
referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej
międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach;
przewidującej przekazanie organizacji lub organowi
referendum w sprawie zatwierdzenia zmian Konstytucji dotyczące postanowień zawartych w rozdz. 1 Konstytucji RP „Rzeczpospolita”, w rozdz.
2 „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela” i w rozdz. 12 „Zmiana Konstytucji” art. 235 ust.6;
referendum lokalne – art. 170 Konstytucji RP
Przejawem demokracji bezpośredniej jest również tzw. inicjatywa ludowa. Zgodnie z art. 118 ust. 2 Konstytucji RP inicjatywa ustawodawcza
przysługuje grupie co najmniej 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Zasada demokratycznego państwa prawnego
Została wprowadzona do ustroju w toku rewizji Konstytucji PRL z 29.12.1989 r. Zgodnie z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolita Polska jest
demokratycznym państwem prawnym rzeczywistniającym zasadę sprawiedliwości społecznej. Państwo prawne to państwo, w którym prawo
powinno być przestrzegane przez wszystkich jego adresatów, ale przede wszystkim przez organy państwowe. Organy władzy publicznej mają
obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa. Pozycję prawną obywatela powinna kształtować zasada „co nie jest zabronione, jest
dozwolone”. Natomiast w odniesieniu do organów państwa powinna obowiązywać zasada „tylko to jest dozwolone, co zostało przez prawo
przewidziane jako ich zadanie lub kompetencja”. Nie można domniemywać kompetencji jeśli nie wynika ona z wyraźnego przepisu prawa. Zasada
demokratycznego państwa prawnego jest pewną konstytucyjną klauzulą generalną, zawiera bowiem w sobie wiele zasad i reguł o bardziej
szczegółowym charakterze, które nie zostały bezpośrednio wyartykułowane w Konstytucji:
1. zasady dotyczące praw człowieka, zgodnie z którymi organy władzy publicznej powinny działać tylko w granicach prawa, np. prawo do
sądu, prawo do ochrony życia, prawo do prywatności, zasada sprawiedliwości społecznej, zasada praworządności;
2. zasady dotyczące stanowienia prawa, tzw. zasady przyzwoitej legislacji, np. lex retro non agit, zasada określoności prawa czyli jasności
przepisów, zachowanie odpowiedniego vacatio legis, ochrona praw nabytych, czyli uzyskane raz prawo nie może być odebrane ani w
niekorzystny sposób zmodyfikowane;
3. zasady dotyczące sposobu organizacji i funkcjonowania państwa – przede wszystkim zasada trójpodziału władzy;
4. zasada względnej swobody ustawodawczej w stanowieniu prawa oraz zapewnienie równowagi budżetowej.
wykład z 07-03-2009 r.
Zasada pluralizmu politycznego i społeczeństwa obywatelskiego
Pluralizm polityczny - w znaczeniu szerszym - odnieść należy do wolności tworzenia i działania różnorodnych organizacji społecznych np.
stowarzyszeń , związków zawodowych.
Pluralizm polityczny – w znaczeniu węższym - należy odnieść do wolności tworzenia i działania partii politycznych jako organizacji, które
wywierają najsilniejszy wpływ na funkcjonowanie władzy publicznej.
Związki zawodowe - są to organizacje zrzeszające pracowników i reprezentujące ich interesy, zarówno wobec pracodawców jak i władz publicznych.
Art. 59 Konstytucji
Partie polityczne - są to organizacje, które zrzeszają członków na zasadach dobrowolności i równości dążące do zdobycia lub utrzymywania władzy
w państwie metodami demokratycznymi.
Cechy charakterystyczne partii politycznej
1.
2.
3.
Członkami partii politycznej mogą być tylko obywatele polscy.
Obywatele mogą się zrzeszać w partii tylko na zasadach dobrowolności i równości
Celem działania partii jest wpływanie metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa i sprawowania władzy publicznej.
Partia polityczna aby uzyskać pełnię działania musi zostać wpisana do ewidencji partii politycznych, prowadzonej przez Sąd Okręgowy w
Warszawie. Sąd nie może odmówić rejestracji, jeżeli partia spełnia wszelkie wymogi formalne.
Zgodnie z Konstytucją zakazane jest istnienia partii politycznych i innych organizacji odwołujące się w swoich programach do totalitarnych praktyk i
metod działania(nazizmu, faszyzmu i komunizmu), a także tych, których program lub działalność zakładem dopuszcza nienawiść rasową lub
narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa, albo przewiduje utajnienie struktur lub
członkostwa.
Partie polityczne są finansowane z budżetu państwa i otrzymują:

dotację podmiotową ( jako zwrot poniesionych wydatków w kampanii wyborczej)

subwencję statutową ( na działalność statutową partii)
Partie polityczne nie mogą nie prowadzić działalności gospodarczej, nie mogą prowadzić zbiórek publicznych, ani wynajmować nieruchomości na
działalność gospodarczą. Z otrzymanych środków budżetowych partie muszą składać sprawozdania finansowe, które podlegają badaniu przez
Państwową Komisję Wyborczą.
Środki masowego przekazu, Kościoły i związki wyznaniowe
Rzeczypospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu. Występuje w Polsce zakaz cenzury prewencyjnej (przed
wydaniem).
Cenzura prewencyjna środków przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane.
Kościoły i związki wyznaniowe
1.Konstytucja zapewnia równouprawnienie Kościołów i związków wyznaniowych.
2.
Bezstronność czyli neutralność państwa w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych.
3.
Oparcie treści stosunków między państwem i kościołami i innymi związkami wyznaniowymi na zasadach poszanowania ich autonomii
wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, oraz współdziałania dla dobra człowieka i do dobra wspólnego.
4.
Stosunki między Rzeczypospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa (konkordat) i ustawy
5.
Stosunki między Polską, a innymi kościołami określają ustawy na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi
przedstawicielami.
Zasada podziału władzy
Zgodnie z Konstytucją ustrój Rzeczypospolitej Polski opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Zasada podziału władzy wymaga odrębnego istnienia organów władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Podstawową zasadą rządzącą stosunkami pomiędzy tymi władzami jest zasada równości poszczególnych władz. W jej ramach każda władza powinna
mieć pewne instrumenty, które pozwalają jej powstrzymywać i hamować działania pozostałych władz.





Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat – piastuni tej władzy zostali określeni w sposób precyzyjny i wyczerpujący, oznacza to, że żaden inny
organ w państwie nie ma kompetencji do stanowienia aktów o mocy ustawy. Wyjątek stanowi jedynie Art. 234 Konstytucji
Władzę wykonawczą sprawuje Prezydent Rzeczypospolitej Polski i Rada Ministrów (wyliczenie to ma jednak charakter przykładowy).
Władzę sądowniczą sprawują Sądy i Trybunały
TRYBUNAŁY:

Trybunał Konstytucyjny,

Trybunał Stanu,
SĄDY:
Sądy Powszechne( rejonowe, okręgowe, apelacyjne)
Sądy Administracyjne (wojewódzkie sądy administracyjne)
Naczelne Sądy Administracyjne
Sądy Wojskowe
Sąd Najwyższy - sprawuje nadzór judykacyjny w zakresie działalności Sądów Powszechnych
Najwyższa Izba Kontroli
NIK jest organem wspomagającym w kontrolowaniu Rządu jej podstawową rolą jest dokonywanie samodzielnych ocen, sposobu wykonywania
budżetu przez Rząd i przedkładanie sprawozdań Sejmowi. NIK jest niezależna od Rządu.
Rzecznik Praw Obywatelskich
Na jego działalność wpływa Sejm , ale z kolei Rzecznik ma duży wpływ na funkcjonowanie administracji czyli władzy wykonawczej.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Wykonuje zadania związane z zakresu władzy wykonawczej
Zasada podziału władz nie ma charakteru absolutnego, zatem nie należy jej pojmować jako zasady, która zakazuje powierzania Rządowi pewnych
kompetencji w zakresie stanowienia prawa, a parlamentowi pewnych decyzji w wykonywaniu prawa.
Zasada podziału władzy zakłada oparcie stosunków pomiędzy poszczególnymi władzami na systemie wzajemnych hamulców, które mają
gwarantować współdziałanie i równowagę władz.
W tym zakresie można wyróżnić 2 modele stosunków między władzą ustawodawczą a wykonawczą
1. System parlamentarno-gabinetowy
2. System prezydencki
3. System mieszany - półprezydencki (Francja).
Ad. 1 System parlamentarno – gabinetowy
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Cechą charakterystyczną jest tzw. dualizm egzekutywy tzn. wyodrębnienie w ramach władzy wykonawczej Prezydenta oraz Rządu z
Premierem na czele.
Kompetencje głowy państwa {Prezydenta} mają charakter ograniczony, rzeczywiste kierowanie należy do Rządu
Głowa państwa powoływana jest przez parlament lub przy decydującym udziale parlamentu, z tego względu Prezydent nie może zajmować
pozycji równorzędnej z Parlamentem.(nie występuje to w Polsce}.
Parlament wyłania również Rząd , regułą jest, że Premier i Ministrowie piastują również mandaty przedstawicielskie.
Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną wobec Parlamentu, co oznacza, że może zostać zmuszony do dymisji, jeżeli popadnie w konflikt z
większością parlamentarną.
Rząd w porozumieniu z głową państwa może rozwiązać parlament przed upływem kadencji.
Ad. 2 System Prezydencki
Występuje w Stanach Ameryki Północnej. Cechą podstawową jest jednolitość egzekutywy. Prezydent jest głową państwa oraz szefem Rządu.
Prezydentowi przysługuje bardzo silna pozycja ustrojowa jest bowiem jednoosobowym zwierzchnikiem władzy wykonawczej. Prezydent wybierany
jest przez naród co daje mu również legitymację demokratyczną. Prezydent powołuje kierowników poszczególnych departamentów, którzy są przed
nim odpowiedzialni. Prezydentowi nie przysługuje prawo do rozwiązywania Parlamentu.
Typową formą realizacji zasady podziału władz jest zracjonalizowany system parlamentarny, charakteryzuje się tym, iż wprowadzone zostają pewne
obwarowania, np. odpowiednia większość, mający na celu zapewnienie stabilnego systemu politycznego.
Zasada społecznej gospodarki rynkowej
W świetle Konstytucji społeczna gospodarka rynkowa oparta jest na wolności działalności gospodarczej , własności prywatnej oraz solidarności
dialogu i współpracy partnerów społecznych.
Społeczna gospodarka rynkowa stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polski
Społeczna gospodarka rynkowa opiera się na 3 filarach:
1. Wolności działalności gospodarczej to oznacza swobodę podejmowania działalności gospodarczej przez wszystkie podmioty prawa.
Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny (zakaz
prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne).
2. Własność prywatna, którą należy rozumieć jako wszelkie własności należącą do podmiotów autonomicznych w stosunku do państwa.
Odjęcie prawa własności czyli wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym
odszkodowaniem. Ustawa z 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami
3. Solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych.
Rozstrzygnięcia spraw spornych powinno nastąpić z uwzględnieniem dobra wspólnego w drodze dialogu i współpracy. Przykładem formy dialogu
jest Instytucja Komisji Trójstronnej w skład której wchodzą przedstawiciele Rządu, Związków Zawodowych i organizacji pracodawców.
Przedmiotem działań tej komisji są kwestie płacowe oraz kwestie socjalne o szczególnym charakterze.
Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej, państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy ( poprzez wprowadzenie
płac minimalnych, płatnych urlopów, dni wolnych od pracy, ubezpieczenia społecznego).
Wykład 3 21.03.09
CHARAKTERYSTYKA PRAWA WOLNOŚCI OBYWATELA.
I PODZIAŁ PRAW I WOLNOŚCI ( OSOBISTE)
1.

Podstawowe wolności człowieka i obywatela:
prawo do życia od naturalnego poczęcia do naturalnej śmierci;

prawo do nietykalności osobistej i bezpieczeństwa osobistego. Pozbawienie lub ograniczenie wolności człowieka może nastąpić tylko na
zasadach i w trybie określonych w ustawie;

każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny;

osoba bezprawnie pozbawiona wolności ma prawo do odszkodowania;

prawo do domniemania niewinności, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu;- prawo do ochrony życia
prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz o decydowaniu o swoim życiu osobistym;

prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i nie
zawistny sąd;
2.
Wolność sumienia i religii.
Wolność religii obejmuje wolność wyznania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz do uzewnętrzniania swojej religii.



Wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
Prawo dostępu człowieka do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych.
Wolność poruszania się po terytorium RP oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.
Źródła wolności i praw określonych w Konstytucji.
Zgodnie. z Konstytucją przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona
nienaruszalna a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Zasada równości wobec prawa.
Zgodnie. z Konstytucją wszyscy są wobec prawa równi. Zasada ta obejmuje:

zasadę równości wobec prawa;

zasadę równego traktowania wszystkich przez władzę publiczną;

zakaz dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Standardy ponadnarodowej ochrony praw człowieka.
4.
System ONZ.
Oparty na powszechnej deklaracji praw człowieka z 10.12.1948r. Deklaracja ma charakter uchwały zgromadzenia ogólnego ONZ ( nie jest
umową miedzy narodową).
5.
System Rady Europy.
Jest to organizacja międzynarodowa, której zadaniem jest ochrona praw człowieka oraz rozpowszechnianie demokracji parlamentarnej
od 26.11.1991 Polska jest w systemie Rady Europy.
Kluczowym dokumentem jest Europejska Konwencja o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych wolności z 4.11.1950r.
Najważniejszym organem jest Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu ( Francja).
6.
7.
System Unii Europejskiej.
Organem jest Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luxemburgu.
II WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE.
Związane są ze swobodą wyrażania poglądów i tworzenia zrzeszeń. Czyli każdemu zapewnia się:

wolność zrzeszania się.

wolność zrzeszania się w związkach zawodowych , organizacjach społeczno-zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych
rolników oraz w organizacjach pracodawców, stowarzyszeniach, partiach politycznych oraz różnorodnych organizacjach społecznych;
Zakazane są takiego rodzaju organizacje, w których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą.

wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich;

prawo do głosowania w wyborach i referendach ( przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat);

prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach;

prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy i instytucji publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne;

prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą;

inicjatywa ustawodawcza, która przysługuje grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
III WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE.
1.
Prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia;
2.
Wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy;
3.
Obowiązek pracy może być nałożony przez ustawę.
4.
Władze publiczne mają obowiązek prowadzenia polityki zmierzającej do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie
programów zwalczania bezrobocia;
5.
Prawo do ochrony zdrowia;
6.
Prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze wzg. na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku
emerytalnego;
7.
Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy;
8.
Prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa;
9.
Obowiązek udzielania przez władze publiczne pomocy osobom niepełnosprawnym;
10.
Obowiązek uwzględnienia przez państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej dobra rodziny;
11.
Rodziny, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej ( wielodzietne i niepełne) maja prawo do szczególnej pomocy ze
strony władz publicznych;
12.
Pomoc szczególnie przysługuje matce przed i po urodzeniu dziecka np. urlopu macierzyńskiego, wychowawczego;
13.
Obowiązek prowadzenia przez władze publiczną polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłemu
pokoleniu;
14.
Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych;
15.
Władze publiczne mają obowiązek prowadzić politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli. W szczególności
mają obowiązek przeciwdziałać bezdomności, wspierać rozwój budownictwa socjalnego oraz popierać działania obywateli zmierzające do uzyskania
własnego mieszkania;
16.
Władze publiczne mają obowiązek ochrony konsumentów przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu
oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
IV OGRANICZENIA PRAW I WOLNOŚCI W KONSTYTUCJI.
Żadne z praw i wolności określonych w Konstytucji poza godnością nie ma charakteru absolutnego. Mogą za tym podlegać ograniczeniom na
zasadach określonych w Konstytucji.
Ograniczenia mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub
porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności praw innych osób.
Ograniczenia te muszą spełniać następujące warunki:
1.
2.

Muszę być ustanowione w ustawie;
Muszą być proporcjonalne tzn. wprowadzone w koniecznym zakresie tzn:
podjęte środki są skuteczne dla realizacji założenia celu;

spośród możliwych środków wybrano ten, który jest najmniej uciążliwy dla jednostki;

stopień uciążliwości dla jednostki pozostaje w odpowiedniej proporcjonalności do wartości celu, któremu ograniczenie ma służyć;
3.
Ograniczenia musza być konieczne w demokratycznym państwie ze wzg. na sześć kryteriów.
4.
Ograniczenia nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Powyższa reguła dotycząca ograniczenia praw wolności obywatelskich odnosi się
do wszystkich konstytucyjnych praw i wolności.
Obowiązki jednostki:
1.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność RP oraz troska o dobro wspolne;
2.
Każdy jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych w tym podatków;
3.
Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa RP;
4.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny;
5.
Obowiązkiem jest służba wojskowa przy tym, zakres obowiązkowej służby wojskowej określa ustawa z dnia 21.11.1967r. o powszechnym
obowiązku obrony RP;
6.
Każdy jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie pogorszenie środowiska;
Środki ochrony wolności i praw:

Prawo do wynagrodzenia szkody jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.
Szkoda obejmuje wyrządzenie uszczerbku zarówno w dobrach materialnych ( strata rzeczywista) jak również w dobrach niematerialnych np.
wyrządzenie krzywdy, straty moralne.
Organ władzy publicznej w rozumieniu tego przepisu oznacza zarówno organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej jak
również organy władzy samorządowej.
Samo zaś (działanie organu) może przybrać postać działania lub zaniechania.

7.
Prawo do sądu:
zakaz zamykania drogi sądowej;
8.
ustanowienie zasady dwuinstancyjnego postępowania prawnego;
9.
dostęp do sądu, co oznacza takie ukształtowanie sądów, by żadna ze spraw jednostki nie była wyłączona z kognicji sądów;
10.
odpowiednie ukształtowanie procedury sądowej w ten sposób by umożliwiła rzeczywiste dochodzenie praw jednostki;
11.
możliwość uzyskania sprawnej egzekucji wyroku sądowego.
Skarga konstytucyjna.
Jest to środek prawny, który służy każdemu w celu ochrony jego konstytucyjnych wolności i praw. Skarga kierowana jest do Trybunału
Konstytucyjnego. Jest to instytucja tzw. konkretnej kontroli konstytucyjności prawa.
Przesłanki materialne wniesienia skargi konstytucyjnej.
1.
Przysługuje, jeśli nastąpiło naruszenie konstytucyjnych spraw skarżącego w wyniku orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej,
która ma charakter ostateczny;
2.
Przedmiotem skargi jest ustawa lub inny akt normatywny na podstawie, którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie o prawach
skarżącego;
3.
Skarga może być wniesiona, gdy skarżący wykorzystał wszystkie przysługujące mu w toku instancji sądowej lub administracyjnej środki
zaskarżenia ( skarga ma charakter subsydiarny czyli pomocniczy);
4.
Sprawa będąca przedmiotem skargi musi się pojawić w związku zaistniałym sporem prawnym.
Przesłanki formalne skargi.
1.
Zdolność skargową ma każdy, czyje konstytucyjne wolności i prawa zostały naruszone. Mogły być zarówno osoby fizyczne, prawne jak
również podmioty nieposiadające osobowości prawnej;
2.
Skarga musi być napisana wyłącznie przez adwokata lub Radcę Prawnego;
3.
Skarga musi być złożona do Trybunału Konstytucyjnego w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku czy
ostatecznej decyzji. skarga jest wolna od opłat sądowych.
3. Prawo wystąpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swojej wolności lub praw naruszonych przez organy
władzy publicznej.


Rzecznik działa w dwóch podstawowych formach:
interwencje i wystąpienia w sprawach indywidualnych;
interwencje i wystąpienia w sprawach o charakterze ogólnym.
Skarga do Europejskiego Trybunału do spraw człowieka w Strasburgu.
6.
Skarga musi być skierowana przeciwko konkretnej decyzji państwa będącego stroną konwencji;
7.
Może dotyczyć wyłącznie zdarzeń, które miały miejsce w czasie, gdy państwo było stroną konwencji ( oraz złożyło deklaracje o uznaniu
jurysdykcji Trybunału)
8.
Skarga nie może być bezzasadna, anonimowa;
9.
Muszą być wyczerpane wszystkie środki odwoławcze przewidziane prawem krajowym;
10.
skarga musi być wniesiona w ciągu 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji.
Wykład 4 z dnia 04-04-2009r.
KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH
Źródła prawa powinny mieć charakter ABSTRAKCYJNOŚCI i GENERALNOŚCI
ABSTRAKCYJNOŚĆ normy prawnej oznacza, że wyznacza zachowanie takie, jakie zdarzyć się może w nieokreślonej liczbie przypadku
GENERALNOŚĆ normy prawna oznacza, że jest ona kierowana do pewnej kategorii adresatów nie zaś do adresata wskazanego, co do tożsamości.
System źródeł prawa określamy Konstytucją RP z 1997 roku i ma charakter dualistyczny.
12.
13.
Źródła prawa powszechnie obowiązujące
Źródła prawa wewnętrznie obowiązujące
Dychotomiczny charakter systemu źródeł prawa polega na tym, że każdy akt normatywny musi być przyporządkowany albo prawu powszechnie
obowiązującemu, albo prawu wewnętrznie obowiązującemu.
Katalog źródeł prawa powszechnie obowiązujący ma charakter zamknięty zarówno pod względem przedmiotowym, jak i podmiotowym.
Aspekt przedmiotowy polega na tym, że Konstytucja wymienia akty prawne powszechnie obowiązujące w sposób enumeratywny, czyli sposób
zamknięty
Aspekt podmiotowy polega na tym, że poszczególne przepisy Konstytucji wskazują precyzyjnie, które organy są właściwe do wydawania
określonych aktów prawnych (jedynie te organy, które zostały wprost wskazane w Konstytucji posiadają kompetencję do ich stanowienia).
Źródła prawa powszechnie obowiązujące biorąc pod uwagę kryterium mocy prawnej wyróżniamy:

Konstytucja – Ustawy konstytucyjne

Ustawy – Ratyfikowane Umowy Międzynarodowe – Prawo wspólnotowe

Rozporządzenia

Akty prawa miejscowego, – które są źródłami prawa powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły..

Rozporządzenia Prezydenta z mocą ustawy.

może być wydane wyłącznie w czasie stanu wojennego

gdy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie

na wniosek Rady Ministrów

podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu

rozporządzenie może być wydane w zakresie i granicach określonych w Konstytucji, może dotyczyć zasad działania organu władzy
publicznej oraz zakres w jakim mogą być ograniczane prawa i wolności człowieka i obywatela w czasie stanów nadzwyczajnych oraz zasady
wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia praw i wolności obywatelskich.
USTAWY KONSTYTUCYJNE
Podobieństwa do Konstytucji

mają najwyższą moc prawną

są uchwalane w szczególnym trybie
Różnice
5.
6.
7.
Ustawy konstytucyjne regulują pewien aspekt materii konstytucyjnej np. funkcjonowanie władzy publicznej
Ustawy konstytucyjne regulują materię konstytucyjną przez okres przejściowy
Ustawy konstytucyjne mogą służyć przygotowaniu i zmianom Konstytucji
USTAWA
Ustawa jest aktem prawnym tworzonym przez Sejm przy udziale Senatu w specjalnej procedurze ustawodawczej.
W Polskim systemie prawnym ustawa ma nieograniczony zakres przedmiotowy. Zatem materią ustawy może być objęta każda dziedzina życia, jeżeli
spełnione są 2 warunki:

nie zakazuje tego wyraźnie Konstytucja

uchwalane przepisy będą miały charakter normatywny tzn. generalny i abstrakcyjny a nie indywidualny i konkrety.
Wyłączność ustawy oznacza, że warunkiem zaliczenia danej regulacji do źródła prawa powszechnie obowiązującego jest posiadanie wyraźnej
podstawy i upoważnienia w przepisach ustawowych.
UMOWY MIĘDZYNARODOWE
Umowy Międzynarodowe stają się częścią porządku krajowego po ratyfikacji. Ratyfikacja oznacza ostateczną zgodę państwa na związanie się
umową międzynarodową. Ten akt urzędowy Prezydenta podlega kontrasygnacie Prezesa Rady Ministrów.
Wyróżniamy ratyfikację dużą (za zgodą sejmu w postaci ustawy} i małą {nie wymaga zgody).
Procedurą dużej ratyfikacji są objęte umowy dotyczące:





Pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych
Wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji
Członkostwa RP w organizacji międzynarodowej
Znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
Spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
W tych przypadkach Umowy Międzynarodowe ratyfikowane są za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie przez Sejm . Projekt takiej ustawy
przedkłada Sejmowi Rada Ministrów
W pozostałych przypadkach Prezydent może ratyfikować umowy samodzielnie, Jeżeli nie jest wymagana zgoda ustawowa Prezes Rady Ministrów
zawiadamia Sejm o przedłożeniu umowy Prezydentowi.
Ratyfikowana Umowa Międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio
stosowana (chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy)
Umowy międzynarodowe ratyfikowane mają moc prawną równą ustawy, jednakże umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą
wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą. jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Natomiast Umowy Międzynarodowe
Ratyfikowane bez zgody ustawowej ( w trybie małej ratyfikacji) ustępują przepisom ustawowym w razie kolizji.
PRAWO WSPÓLNOTOWE
Prawo pierwotne tzw. założycielskie i prawo pochodne czyli wtórne.
Prawo pierwotne- do prawa pierwotnego należą przede wszystkim traktaty na mocy których powstały i kształtują się Wspólnoty Europejskie i Unie
Europejskie
Prawo wtórne- do prawa wtórnego zaliczamy przede wszystkim rozporządzenia i dyrektywy.
Prawo pierwotne po ratyfikacji i ogłoszeniu w Dz U staje się częścią krajowego porządku prawnego i powinno być stosowane bezpośrednio (chyba
że wymaga ustawy wprowadzającej)
Jeżeli umowa była ratyfikowana w trybie tzw. dużej ratyfikacji to ma ona pierwszeństwo zarówno przed ustawą jak i przed pozostałymi aktami
podstawowymi.
Wtórne prawo wspólnotowe jest stosowane bezpośrednio mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
ROZPORZĄDZENIA
Podmioty upoważnione do wydawania rozporządzeń
:
5.
Prezes Rada Ministrów
6.
Rada Ministrów
7.
Ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej
8.
Przewodniczący określonych w ustawach komitetów
9.
Prezydent RP
10.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Rozporządzenie jest aktem prawnym bardzo ściśle związanym z ustawą.
Pozostaje z ustawą
3) w związku kompetencyjnym co oznacza, że może być wydana tylko na podstawie ustawy
4)
w związku funkcjonalny co oznacza, że może być wydany wyłącznie w celu wykonania ustawy.
Podstawą wydania rozporządzenia jest decyzja ustawowa, która powinna określać:
4.
5.
6.
Organ właściwy do wydania rozporządzenia
Zakres spraw przekazanych do uregulowania
Wytyczne dotyczące treści rozporządzenia
Wytyczne pozostają w sferze ustawodawcy. Ustawodawca zwykły określa sferę materii, która powinna być regulowana w rozporządzeniu.
Rozporządzenie nie może bez wyrażnego uprawnienia ustawy wkraczać w sferę materii regulowanych innymi ustawami.
Rozporządzenie jest aktem wtórnym wobec ustawy.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO
Mogą być stanowione przez Organy Samorządu Terytorialnego oraz Terenowe Organy Administracji Rządowej na podstawie i w granicach
upoważnień zawartych w ustawie.
Są one wtórne względem ustawy. Upoważnienie do wydania prawa miejscowego nie musi być tak szczegółowe i rozbudowane jak w przypadku
rozporządzeń wykonawczych.
Akty Prawa Miejscowego obowiązują tylko na obszarze działania organów, które miały prawo je ustanowić.
Akty muszą być ogłoszone w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym a tzw. przepisy porządkowe muszą być dodatkowo obwieszczone w sposób
zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach społecznego przekazu.
Prawo miejscowe podlega kontroli z punktu widzenia legalności przez sądy administracyjne (Wojewódzkie Sądy Administracyjne i Naczelny Sąd
Administracji).
WYKŁAD 5 05.04.2009
PARLAMENT ( SEJM I SENAT).
Zasada dwuizbowości.
Jedną z zasad Konstytucji jest zasada dwuizbowości Parlamentu, która zakłada istnienie dwóch odrębnych izb parlamentarnych( Sejm i Senat).
W Polsce międzywojennej dwuizbowy parlament występował zarówno na gruncie Konstytucji marcowej jak i kwietniowej.
Po II wojnie Senat został zlikwidowany. Konstytucja z 1952r. zgodnie z zasada jednolitej władzy państwowej nie przewidywała istnienia Senatu.
Aktualnie Senat stanowi druga izbę Parlamentu biorąc aktywny udział w procedurze ustawodawczej.
Zgromadzenie Narodowe jest to organ odrębny od sejmu i Senatu. W skład Zgromadzenia wchodzą posłowie i senatorowie, czyli Sejm i Senat,
obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu w wypadkach ściśle określonych w Konstytucji:
5)
odbieranie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta;
6)
decyduje o uznaniu trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze wzg. na stan zdrowia ( uchwalą podjętą większością co
najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków zgromadzenia.)
7)
decyduje o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa na wniosek co
najmniej 140 członków zgromadzenia ( uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków zgromadzenia.
8)
Prezydent może zwracać się z orędziem do Zgromadzenia Narodowego.
Zasady funkcjonowania Sejmu.
Kadencja jest to czas określony w Konstytucji, w którym Parlament działa zasadniczo w tym samym składzie pochodzącym z jednym z wyborów.
Kadencje obu izb są równe. Sejm i Senat są wybierane na 4 letnie kadencje.
Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się
sejmu następnej kadencji.
Skutkiem upływu kadencji Sejmu jest zakończenie:
7.
funkcjonowania dotychczasowej Rady Ministrów;
8.
wraz z upływem kadencji Sejmu kończy się kadencja Senatu;
9.
projekty ustaw, które nie zostały rozpatrzone, muszą być ponownie wniesione po rozpoczęciu kadencji izby;
Przedłużenie kadencji.
W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, a jeśliby kończyła się w tym
okresie, ulega odpowiedniemu przedłużeniu.
Skrócenie kadencji.
Skrócenie kadencji Sejmu jest równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu. Dokonuje się Zarządzeniem Prezydenta po zasięgnięciu opinii
Marszałka Sejmu i Senatu na mocy postanowienia, które wymaga ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Skrócenie kadencji może wystąpić:
11.
w razie nieudzielenia przez Sejm wotum zaufania Radzie Ministrów zwykłą większością głosów w tak zwanej trzeciej procedurze
powoływania RM( III Tryb powoływania RM). Prezydent ma wówczas obowiązek skrócenia kadencji i zarządzenia nowych wyborow.
12.
jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do
podpisu. Prezydent może wówczas w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
Sejm może skrócić swoją kadencję (samoskrócenie) uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie
kadencji Sejmu jest równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu.
Parlament obraduje permanentnie (ciągłość prac Sejmu). System permanentnych prac polega na tym, że dana izba na mocy własnych decyzji lub
decyzji swego kierownictwa, może zebrać się zawsze na posiedzenie i obradować w czasie całej swej kadencji. Częstotliwość posiedzeń zależy od
posiedzeń izby.
Zasada jawności obrad Sejmu.
4.
jeżeli wymaga tego sytuacja państwa, może bezwzględną liczbą głosów w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów.
5.
rozpatrywanie projektów ustaw w trzech czytaniach;
6.
uchwalanie ustaw zwykłą większością głosów w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów;
7.
zróżnicowanie uprawnień Senatu w procesie uchwalania ustaw;
Ustawę uchwaloną przez Sejm, Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może:
7.
przyjąć ją bez zmian
8.
uchwalić poprawki
9.
uchwalić odrzucenie jej w całości
Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od przekazania ustawy nie podejmie uchwały, wówczas ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez
Sejm.
Uchwałą Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną przez Senat uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów.
ORGANY SEJMU I SENATU.

Marszałek Sejmu jest to kierowniczy jednoosobowy organ Sejmu. Wybór Marszałka jest dokonywany na pierwszym posiedzeniu nowo
wybranego Sejmu. Kandydata na Marszałka oraz wicemarszałków Sejmu może zgłosić grupa co najmniej 15 posłów. Wybór następuje w głosowaniu
imiennym bezwzględną większością głosów.
Marszałek sejmu

przewodniczy obradom Sejmu;

strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz;

Zarządza wyborem Prezydenta;

występowanie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności prawa z Konstytucją.

występowanie do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta.

występowanie z wnioskiem do Trybunału gdy poseł nie przestrzega zakazu nie prowadzenia działalności gospodarczej.
Liczbę wicemarszałków ustala Sejm na mocy ustawy.
Prezydium Sejmu
W skład wchodzą Marszałek i wicemarszałkowie. Kompetencje:
8.
uchwalanie prac Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów;
9.
dokonywanie wykładni regulaminu Sejmu
10.
organizowanie współpracy między komisjami sejmowymi i koordynowaniem ich działania;
Konwent Seniorów
W skład wchodzą Marszałek, wicemarszałkowie, szefowie klubów poselskich oraz klubów parlamentarnych.
Jest to organ o charakterze opiniodawczym i doradczym wzg. Marszałka i Prezydenta.
Opiniuje:
14.
projekty prac Sejmu
15.
projekty porządku dziennego
16.
wnioski co do wyborów przez Sejm jego organów
17.
wnioski dotyczące trybów posiedzenia i dyskusji
Komisja parlamentarna

rozpatrują i przygotowują sprawy stanowiące przedmiot prac izby. Wyróżniamy komisje stałe, czyli powoływane na całą kadencje.

komisje nadzwyczajne mogą być powoływane do załatwienia określonej sprawy;
Koła i kluby poselskie.
W Sejmie klub tworzy co najmniej 15 posłów. Koło tworzy co najmniej 3 posłów.
W Senacie klub tworzy 7 posłów a koło 3 posłów.
Poseł lub Senator mogą należeć tylko do jednego klubu lub kola.
Utworzenie klubu, koła nie wymaga zgody izby. Marszałek powinien być tylko o tym poinformowany.
MANDAT POSELSKI
Posłowie są przedstawicielami całego narodu, nie są związani instrukcjami swoich wyborców. Mandat przedstawicielski ma zatem charakter wolny.
Cechy tego mandatu:

ma charakter generalny, co oznacza, że poseł wyraża wolę całego narodu, a nie wole swoich wyborców czy partii politycznej;

ma charakter niezależny. Poseł nie jest prawnie związany wolą wyborców.Nie ma on obowiązku uzgadniania z wyborcami. Niezależność
poselska jest zabezpieczona rozwiązaniami przyjętymi w konstytucji.

mandat ma charakter nieodwoływalny, co oznacza, że wyborcy nie mogą cofnąć posłowi udzielonego poparcia. Poseł ma obowiązek brać
czynny udział w posiedzeniu Sejmu, brać udział w pracach komisji, uczestniczyć w obradach Sejmu.
Immunitet parlamentarny( nietykalność).
Immunitet materialny polega na tym, że poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres
sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania ani po jego wygaśnięciu.
Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do
odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.
Immunitet materialny ma charakter trwały, nie jest możliwe zrzeczenie się przez posła immunitetu materialnego ani odebranie tego przywileju na
mocy uchwały izby.
Immunitet formalny ma charakter nie trwały, co oznacza, że ochrona nim przewidziana ustaje z chwilą wygaśnięcia mandatu.
Polega na tym, że poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej i karno-administracyjnej, jeżeli zgody na to nie udzieli Sejm.
Immunitet ten dotyczy wszystkich czynów, popełnionych przez posła, bez wzg. na które podlegają odpowiedzialności karnej to czy maja związek z
wykonywaniem mandatu i niezależnie od tego czy zostały popełnione przed uzyskaniem mandatu czy w trakcie jego sprawowania.
Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu w
tym czasie ulega zawieszeniu bieg przedawnienia.
Jeżeli czyn został popełniony po uzyskaniu mandatu lub postępowanie wszczęto w trakcie sprawowania mandatu to prowadzenie postępowania
karnego jest niedopuszczalne przed uprzednią zgodą izby.
W przypadku podjęcia uchwały większością bezwzględną głosów, immunitet zostaje uchylony i poseł sam może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do
odpowiedzialności karnej. Może zrzec się immunitetu formalnego.
STANY NADZWYCZAJNE
Stany nadzwyczajne wywołują skutki w sferze wewnętrznej w przeciwieństwie do stanu wojny.
O stanie wojny i zawarciu pokoju decyduje Sejm w imieniu RP. Sejm może podjąć uchwałą o stanie wojny w dwóch przypadkach:

w razie zbrojnej napaści na terytorium Polski;
10.
gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Jeżeli sejm nie może zebrać się na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent RP.
Wyróżniamy 3 stany nadzwyczajne:

wojenny

wyjątkowy

Klęski żywiołowej.
Stany nadzwyczajne mogą być wprowadzone jedynie w sytuacjach szczególnych zagrożeń i jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające(
środki ujęte w Rozdz. I-X).
Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej
wiadomości.
Stan wojenny oraz wyjątkowy wprowadza Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów.
Stan klęski żywiołowej wprowadza Rada Ministrów.
W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego.
Ustawa o wyborze Prezydenta RP oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.
W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu, nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzone referendum
ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta RP. Kadencje
tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu.
Przesłanki wprowadzenia stanu wojennego:
1.
Zewnętrzne zagrożenie państwa
2.
Zbrojna napasć na terytorium RP;
3.
Gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Przesłanki wprowadzenia stanu wyjątkowego:

W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa;

Bezpieczeństwa obywateli

Zagrożenie porządku publicznego
W przypadku wystąpienia tych przesłanek Prezydent może wprowadzić stan wyjatkowy na czas oznaczony nie dłużej niż 90 dni. Przedłużenie stanu
wyjątkowego może wystąpić tylko raz na czas nie dłuższy niż 60 dni.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego, Prezydent w ciągu 48 godz. przedstawia Sejmowi.
Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta i w sytuacji, gdy uzna że nie zachodzą konstytucyjne przeslanki może je uchylić
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów.
Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony w celu zapobieżenia skutkom katastrofy naturalnych lub awarii technicznej.
Może wprowadzić stan klęski żyw. na części albo na całym terytorium państwa na czas oznaczony nie dłuższy niż 30 dni.
Przedłużenie tego stanu może nastąpić tylko za zgodą Sejmu. W czasie stanu nadzwyczajnego może dojść do ograniczeń wolności i praw człowieka i
obywatela.
Niedopuszczalne jest jednak ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku,
pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.
13
KONSTYTUCJA - WYKŁAD SZÓSTY Z DN 25-04-2009
FUNKCJE SEJMU (PARLAMENTU)-
funkcja ustawodawcza, funkcja kontrolna, funkcja kreacyjna
parlamentu
FUNKCJA USTAWODAWCZA SEJMU
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje;
8. Posłom ( co najmniej 15 posłów) lub Komisjom Sejmowym
9. Senatowi ( z inicjatywą występuje Komisja Sejmowa lub grupa co najmniej 10 Senatorów)
10. Prezydent RP
11. Rada Ministrów
12. Grupie co najmniej 100 tyś obywateli mających prawo wybierania do Sejmu
4 Etapy wspólne dla każdego procesu ustawodawczego

Wykonanie prawa inicjatywy ustawodawczej

Praca Sejmu nad projektem ustawy

Praca Senatu nad ustawą

Podpisanie ustawy przez prezydenta RP i jej ogłoszenie
Podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej mogą złożyć projekt ustawy. Projekt ten powinien spełniać wymogi określone w
regulaminie Sejmu.
Wymogi:





powinien wskazywać źródła finansowania
powinien zawierać opis przewidywanych skutków społecznych, gospodarczych, finansowych i prawnych.
przebieg konsultacji społecznych
powinien zawierać założenia podstawowych aktów wykonawczych
powinien zawierać klauzurę o stosunku ustawy do prawa wspólnotowego
W SEJMIE PROJEKT USTAWY ODBYWA SIĘ W TRZECH CZYTANIACH

Pierwsze czytanie ma miejsce na posiedzeniu Sejmu lub Komisji Sejmowej. Obowiązkowo na posiedzeniu Sejmu odbywają się czytania
projektów ustaw dotyczących zmian Konstytucji, ustaw budżetowych, dotyczących wyboru Prezydenta, wyboru Sejmu czy Senatu a także Ustaw i
Kodeksu. Pierwsze czytanie jeżeli toczy się na posiedzeniu Izby kończy się skierowaniem projektu do Komisji.

Drugie czytanie odbywa się nie wcześniej niż 7-go dnia od przedstawienia Posłom sprawozdania z prac komisji w pierwszym czytaniu
ma ono miejsce na posiedzeniu Sejmu.

Trzecie czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu i kończy się głosowaniem.
Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi, który powinien zająć stanowisko w terminie 30 dni od dnia przekazania
ustawy.
Sejm może zachować się w trojaki sposób:

Może ustawę przyjąć bez zmian

Może uchwalić poprawki do ustawy

Może ustawę odrzucić w całości
Jeżeli Senat w ciągu 30 dni nie podejmie uchwały wówczas uznaje się ustawę za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Senat.
Natomiast uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawki Senatu uważa się za przyjęte jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością
głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby Posłów ( chyba że Konstytucja przewiduje inną
większość).
Po zakończeniu postępowania w parlamencie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu prezydentowi RP.
Prezydent może w tym czasie:
4. Podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dz. U (jest to akt promulgacyjny)
5. Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności przepisów ustawy z Konstytucją jest to tzw.
Prewencyjna Kontrola Konstytucyjności prawa. Jeżeli Trybunał uzna, że ustawa jest zgodna z Konstytucją to prezydent musi ją podpisać.
6. Jeżeli prezydent nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału o zbadanie Konstytucyjności ustawy może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę
Sejmowi do ponownego rozpatrzenia tzn. weto ustawodawcze. Sejm może ponownie uchwalić ustawę większością 3/5 głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów. W takim przypadku prezydent musi podpisać ustawę w ciągu 7 dni. W przypadku ponownego uchwalenia ustawy
przez Sejm prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego.
Poszczególne procedury ustawodawcze
i.
ii.
iii.
10. Pilny tryb ustawodawstwa
Jedynym podmiotem uprawnionym do zainicjowania tego trybu jest Rada Ministrów. Tryb pilny nie może jednak dotyczyć projektów
ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru prezydenta, Sejmu i Senatu, Organów Samorządu Terytorialnego, ustaw regulujących
właściwość i ustrój władz publicznych.
Prezydent RP ma 7 dni na podpis tej ustawy, a Senat 14 dni na rozpatrzenie tej ustawy
11. Uchwalanie ustawy budżetowej Jedynym podmiotem uprawnionym do inicjatywy ustawodawczej jest Rada Ministrów, która ma
obowiązek przedłożenie projektu najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego.
Senat ma 20 dni na uchwalenie poprawek lub przyjęcie ustawy bez poprawek. Nie ma prawa ustawy odrzucić.
Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni.
12. Ustawa o zmianie Konstytucji
Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć:
najmniej co 1/5 ustawowej liczby posłów
Senat
Prezydent RP
Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym
niż 60 dni przez Senat.
Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów, oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby Senatorów.
13. Uchwalanie kodeksu
Pierwsze czytanie projektu może się odbyć nie wcześniej niż 30 dnia od dnia doręczenia posłom druku projektu. Do rozpatrzenia
projektów powołuje się Komisję Nadzwyczajną.
14. Ustawy implementujące dyrektywy unijne
Podmiotem uprawnionym do wniesienia projektu nowej ustawy jest wyłącznie Rada Ministrów
FUNKCJA KONTROLNA
Głównymi środkami kontroli są: interpelacyjne, zapytania i pytania w sprawach bieżących
Interpelacje - członkami są członkowie RM dotyczą spraw o charakterze zasadniczym i odnoszące się do problemów związanych z zasadami
polityki państwa. W ciągu 21 dni należy udzielić odpowiedzi na piśmie.
Zapytania - adresat ten sam czyli członkowie RM dotyczą spraw o charakterze jednostkowym odnoszących się do prowadzonej przez RM polityki
wewnętrznej i zagranicznej oraz zadań publicznych realizowanych przez administrację rządowa.
Pytania w sprawach bieżących wymagają bezpośredniej odpowiedzi przez członków RM w formie ustnej.
FUNKCJA KREACYJNA PARLAMENTU
11.
wybiera 15 sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Wybór jest dokonywany Sejm indywidualnie
12.
Sejm wybiera 4 członków spośród posłów a Senat 2 członków spośród Senatorów do Krajowej Rady Sądownictwa
13.
Sejm wybiera członków Trybunału Stanu. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16
członków wybierających przez Sejm z poza grona posłów i Senatorów na czas kadencji Sejmu.
14.
Sejm powołuje za zgodą Senatu Prezesa Najwyższej Izby Kontroli (NIK). Powołany jest na 6 lat i może być ponownie
wybrany tylko raz.
15.
Sejm powołuje za zgodą Senatu Rzecznika Praw Obywatelskich
16.
Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego na wniosek Prezydenta RP na 6 lat
17.
Sejm i Senat powołuje część członków Krajowe Rady Radiofonii i telewizji
PREZYDENT RP.
PREZYDENT jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej.
Jest wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.
Kadencja trwa 5 lat i można ją ponowić tylko raz.
Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim, którzy w dniu wyborów ukończyli 35 lat i korzystają z pełni praw wyborczych do Sejmu.
Na prezydenta zostaje wybrany ten kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnych oddanych głosów. Jeżeli w pierwszej turze żaden z
kandydatów nie uzyska podanej większości wówczas 14 dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponownie głosowanie (do którego
przechodzą dwaj kandydaci, którzy otrzymali kolejno największą liczbę głosów). W drugiej turze wybrany zostaje kandydat, który dostaje największą
liczbę głosów. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy.
Prezydent obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego przysięgi i od tego dnia rozpoczyna się kadencja Prezydenta .
Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed Parlamentem
Akty podejmowane przez niego wymagają kontrasygnaty Prezesa RM, który w ten sposób przyjmuje na siebie odpowiedzialność polityczną.
Prezydent ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnione przestępstwa.
Konstytucja nie wyłącza odpowiedzialności karnej Prezydenta.
Prezydent RP czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności
jego terytorium.
Kompetencje Prezydenta można podzielić na 4 grupy;
o
Związane z parlamentem
o
Związane z RM
o
Związane z siłami zbrojnymi
o
Tradycyjne kompetencje głowy państwa
KOMPETENCJE PREZYDENTA
Związane z Parlamentem
Np. zwołuje pierwsze posiedzenie Izb w wyborach, zarządza wybory
10) Związane z Radą Ministrów
9)
4.
5.
6.
7.
przyjmuje dymisje ustępujących gabinetów
decyduje kandydata na premiera
powołuje premiera a na jego wniosek Ministrów
w sprawach szczególnej wagi może zwołać Radę Gabinetową, a tę radę tworzy Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta. Nie
przysługują jej jednak kompetencje RM
8. prezydent ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe
9. mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i organizacjach międzynarodowych.
10.
Prezydent w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem RM i właściwym Ministrem
11.
prezydent RP przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych
innych państw i organizacji międzynarodowych.
11) Związane z siłami zbrojnymi
5. Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych
6. w czasie pokoju Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej
7. natomiast w czasie wojny prezydent na wniosek Prezesa RM mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
8. mianuje również Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych.
9. Prezydent na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje określone stopnie wojskowe
10. w razie bezpośredniego zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent na wniosek Premiera zarządza częściową lub powszechną
mobilizację i użycie sił zbrojnych do obrony państwa.
Organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa
Narodowego.
12)
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Tradycyjne kompetencje głowy państwa
posiada prawo zarządzania referendum w sprawach szczególnych dla państwa
nadaje ordery i odznaczenia
nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego
Prezydent stosuje prawo łaski
posiada również uprawnienia kreacyjne
powołuje pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
powołuje również Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego
Prezydent powołuje także część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Prezydent w drodze rozporządzenia na wniosek RM wprowadza stan wojenny lub stan wyjątkowy.
Stan wojenny - może być wprowadzony w razie zewnętrznego zagrożenia państwa zbrojnej napaści na terytorium RP lub też w przypadku gdy z
umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Stan wyjątkowy - może być wprowadzony w razie zagrożenia Konstytucyjnego Ustroju Państwa bezpieczeństwa obywateli lub porządku
publicznego.
Konstytucja przewiduje możliwość wystąpienia wakatu na stanowisku głowy państwa jeżeli:
Jeżeli Prezydent nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje
obowiązki Prezydenta. Jeżeli głowa państwa nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożliwości sprawowania urzędu
wówczas o stwierdzeniu przeszkody rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu
9. Wakat może być spowodowany poważniejszymi przyczynami jeśli nastąpi opróżnienie urzędu
13. przypadku śmierci Prezydenta
14. zrzeczenie się urzędu przez Prezydenta
15. stwierdzenie nieważności wyboru Prezydenta lub z innych przyczyn nie objęcia urzędu po wyborze
16. złożenie Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
17. uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą
podjęta większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.
8.
Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta , obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. Jednakże osoba
wykonująca obowiązki Prezydenta RP nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.
WYKŁAD Z DNIA 26-04-09R.
RADA MINISTRÓW
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP.
W skład Rady Ministrów wchodzą zawsze Prezes Rady Ministrów i Ministrowie , oprócz nich mogą wchodzić: wiceprezesi RM oraz przewodniczący
określonych w ustawach Komitetów.
Konstytucja przewiduje dwojaki Status Ministrów :
4.
5.
Ministrów kierujących określonymi działami administracji rządowej(Minister Działowy Resortowy)
Minister wypełniający zadania wyznaczone przez Prezesa RM (bez teki)
Zakres działania Ministra kierującego działem administracji rządowej określa ustawa z 4.09.1997r o działaniu adm. rządowej Minister działowy jest:
10. Naczelnym Organem administracji państwowej
11. Ma prawo wydawania rozporządzeń wykonawczych
Powoływanie Ministrów jest uzależnione od Premiera
Wiceprezes RM

nie jest w pełni samodzielnym Organem Państwowym,
 nie posiada własnych uprawnień
 wykonuje zadania i kompetencje w zakresie powierzonym mu przez Premiera i w imieniu Premiera
Prezes Rady Ministrów









reprezentuje Radę Ministrów
występuje z wnioskiem o dokonanie zmian w składzie RM
kieruje pracami RM
wydaje rozporządzenia
zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania
koordynuje i kontroluje pracę członków RM
jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej
sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach określonych w Konstytucji i ustawach
przesądza również o losie rządu ponieważ sam podaje go do dymisji (obalenie szefa rządu oznacza również upadek całego Gabinetu)
Kompetencje Rady Ministrów




6.
7.

RM prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP

Zapewnia wykonywanie ustaw ( RM przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej)
Wydaje rozporządzenia
Koordynuje i kontroluje prace Organów administracji rządowej
Organy adm. rządowej dzielimy: na szczeblu centralnym na:
Organy Naczelne
Organy Centralne
Natomiast w terenie wyróżniamy
adm. rządową zespoloną
adm. rządową nie zespoloną

Chroni interesy Skarbu Państwa przy udziale Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

Uchwala projekt budżetu państwa

Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny

Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa

Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

Zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zawiera i wypowiada inne umowy międzynarodowe

Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa liczbę
osób powoływanych do czynnej służby wojskowej
POWOŁANIE RADY MINISTRÓW (3 PROCEDURY WYŁONIENIA RZĄDU)
Pierwsza procedura wyłonienia rządu
3.
4.
5.
6.
7.
Prezydent desygnuje kandydata na Premiera, który proponuje skład Rady Ministrów
Prezydent powołuje Premiera wraz z pozostałymi członkami RM w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia
dymisji poprzedniej Rady Ministrów
Następnie Prezydent odbiera przysięgę od nowo powołanej RM
Następnie Premier przedstawia w Sejmie program działania rządu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania.
Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Druga procedura wyłonienia rządu
11. W razie niepowodzenia pierwszej procedury powołonienia rządu Sejm w ciągu 14 dni wybiera Prezesa RM oraz proponowanych przez niego
członków RM bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
12. Prezydent powołuje tak wybraną RM i odbiera przysięgę od jej członkó
Trzecia procedura wyłonienia rządu
Ma miejsce wówczas, gdy rządu nie dało się wyłonić w procedurze 1 lub 2. Jest ona identyczna do procedury 1-wszej, z tym zastrzeżeniem, że Sejm
udziela wotum zaufania RM w ciągu 14 dni większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
W razie nie udzielenia wotum zaufania Gabinetowi wyłonionemu w 3-ciej procedurze. Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory.
Premier składa dymisję Gabinetu na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.
Prezes Rady Ministrów również składa dymisję rządu w razie:
11. nie uchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów
12. wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności
Otóż Sejm wyraża wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony, przez co najmniej 46 posłów i
wskazujący imiennie kandydata na Prezesa RM (tzw. konstruktywne wotum nieufności).
Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm Prezydent RP przyjmuje dymisję rządu i powołuje wybranego przez Sejm nowego Premiera, a
na jego wniosek pozostałych członków RM oraz odbiera od nich przysięgę.
Sejm może również wyrazić Ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony, przez co
najmniej 69 posłów. Prezydent odwołuje Ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.
13. rezygnacji Prezesa RM ( w takim przypadku Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji RM)
Prezydent przyjmując dymisję RM powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.
RM ponosi przed Sejmem odpowiedzialność polityczną, może ona przybrać postać odpowiedzialności solidarnej czyli zbiorowej lub indywidualnej
Przykładem odpowiedzialności solidarnej jest konstruktywne wotum nieufności , a indywidualnej wotum nieufności wyrażonej Ministrowi.
Prezes RM może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania następuje większością głosów
ustawowej liczby posłów.
Konstytucja wk 8 10.05.2009r.
Prezydent cd
Prezydent RP pełni funkcję arbitra. Przyjęcie tej koncepcji oznacza, że w przypadku zakłócenia wzajemnych stosunków między
rządem a Sejmem, Prezydent powinien dążyć do normalizacji tych stosunków. Niezależność prezydenta znajduje wyraz w zasadzie
niepołączalności.
Incompantybilitas - niepołączalność stanowisk
Prezydent nie może piastować żadnego innego urzędu, ani pełnić żadnej innej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane
ze sprawowaniem urzędu.
Prezydent jest wybierany przez naród w wyborach
 powszechnych
 równych
 bezpośrednich
 głosowaniu tajnym
Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy najpóźniej w dniu wyborów ukończyli 18 lat i nie zostali pozbawieni praw
wyborczych lub nie utracili ich w inny sposób.
Bierne prawo wyboru przysługuje obywatelom, którzy korzystają z pełni praw wyboru do sejmu o ile ukończyli lat 35.
Wybory Prezydenta RP zarządza Marszałek Sejmu, pierwsza tura wyborów musi się odbyć w dniu przypadającym nie wcześniej niż na
100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta RP. Wybory muszą zawsze zakończyć się przed
upływem kadencji. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Marszałek Sejmu w ciągu 14 dni po opróżnieniu zarządza wybory, muszą
się odbyć w ciągu 60 dni od zarządzenia wyborów.
Ważność wyboru Prezydenta RP stwierdza Sąd Najwyższy.
Prezydent obejmuje urząd po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym, co powinno mieć miejsce ostatniego dnia przed
upływem kadencji poprzedniego prezydenta.
Prezydent za swoją działalność urzędową nie ponosi odpowiedzialności parlamentarnej, natomiast w przypadku naruszenia
konstytucji lub ustawy prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności konstytucyjnej.
Kadencja prezydenta upływa 5 lat po objęciu urzędu- licząc od dnia złożenia przysięgi.
Opróżnienie urzędu prezydenta może nastąpić:
13) W przypadku śmierci prezydenta
14) Zrzeczenia się urzędu (Prezydent może dokonać zrzeczenia się w każdym czasie i akt zrzeczenia staje się skuteczny z momentem
jego złożenia)
15) Trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
16) Złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
17) Stwierdzenia nieważności wyboru prezydenta lub z innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze.
Skutkiem prawnym opróżnienia urzędu jest powstanie po stronie Marszałka Sejmu obowiązku zarządzenia nowych wyborów
prezydenckich. Marszałek Sejmu przejmuje wykonywanie obowiązków Prezydenta.
Od opróżnienia urzędu należy odróżnić przejściową niemożność sprawowania urzędu np. w skutek choroby. Wówczas Marszałek
Sejmu przejmuje obowiązki Prezydenta.
Kompetencje prezydenta związane z władzą sądowniczą
Prezydent może stosować prawo łaski, które morze polegać na darowaniu lub złagodzeniu kary każdej osobie skazanej prawomocnym
wyrokiem karnym( z wyjątkiem osoby skazanej przez Trybunał Stanu). Prawo łaski ma, więc charakter indywidualny i konkretny i
należy je odróżnić od aktów amnestii, – czyli dozowania lub złagodzenia kar określonym kategoriom skazanym lub abolicji – zniesienie
karalności za określone czyny w stosunku do pewnych kategorii osób
Amnestia i abolicja są aktami o charakterze generalnym (ogólnym) i mogą być przyjmowane przez parlament w formie ustawy.
STANY NADZWYCZAJNE
Stany nadzwyczajne wywołują skutki w sferze wewnętrznej w przeciwieństwie do stanu wojny.
O stanie wojny i zawarciu pokoju decyduje Sejm w imieniu RP.
Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w dwóch przypadkach:
18. W razie zbrojnej napaści na terytorium RP
19. Gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Jeżeli sejm nie może zebrać się na posiedzenie o stanie wojny postanawia prezydent RP.
Wyróżniamy 3 stany nadzwyczajne
15.
Wojenny
16.
Wyjątkowy
17.
Klęski żywiołowej
Stany nadzwyczajne mogą być wprowadzane jedynie w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są
niewystarczające.
Stan nadzwyczajny może być wprowadzany tylko na podstawie ustawy w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu
podaniu do publicznej wiadomości.
Stan wojenny oraz stan wyjątkowy wprowadza Prezydent RP na wniosek RM
Stan klęski żywiołowej wprowadza RM
W czasie stanów nadzwyczajnych nie mogą być zmienione:
18. konstytucja
19. ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego
20. ustawa o wyborze prezydenta RP
21. ustawy o stanach nadzwyczajnych
W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być

skrócona kadencja sejmu

przeprowadzone referendum ogólnokrajowe

przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu organów samorządu terytorialnego oraz Prezydenta RP
Kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu.
Przesłanki wprowadzenia stanu wojennego
13.
Zewnętrzne zagrożenie państwa
14.
Zbrojna napaść na terytorium RP
15.
Gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji
Przesłanki wprowadzenia stanu wyjątkowego
27.
Zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa
28.
Zagrożenie bezpieczeństwa obywateli
29.
Zagrożenie porządku publicznego
W przypadku wystąpienia tych przesłanek Prezydent może wprowadzić stan wyjątkowy na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90
dni. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, na czas nie dłuższy niż 60 dni.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego prezydent w ciągu 48 godzin, przedstawia sejmowi. Sejm
niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta i w sytuacji, gdy uzna, że nie zachodzą konstytucyjne przesłanki może je
uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Stan klęski żywiołowej
Może być wprowadzony w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych.
RM może wprowadzić stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa, na czas oznaczony nie dłuższy niż 31 dni.
Przedłużenie tego stanu może nastąpić tylko za zgodą tego sejmu.
W czasie stanów nadzwyczajnych może dojść do ograniczeń wolności praw człowieka i obywatela
Niedopuszczalne jest jednak ograniczenie wolności praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu:
12.
rasy
13.
płci
14.
języka
15.
wyznania lub jego braku
16.
pochodzenia społecznego
17.
urodzenia społecznego
18.
majątku
KONSTYTUCJA WYKŁAD Z 22-05-09R
SĄDY I TRYBUNAŁY
Wymiar sprawiedliwości RP sprawują:
14.
Sąd Najwyższy
15.
Sądy Powszechne
16.
Sądy Administracyjne
17.
Sądy Wojskowe
Sądy stanowią zarówno czynnik równowagi pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawczą Oraz pełnią funkcję gwaranta realizacji
Konstytucyjnych praw i wolności człowieka i obywatela.
Konstytucja nie określa struktury Sądów stanowi jedynie, że struktura ta musi obejmować co najmniej 2 szczeble.
I. SĄDY POWSZECHNE
Zgodnie z prawem o ustroju Sądów Powszechnych Sądami Powszechnymi są;

Sądy Rejonowe

Sądy Okręgowe

Sądy apelacyjne
SĄD REJONOWY tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin lub dla części gminy ( jest to sąd pierwszej instancji) jest do 320
sądów.
SĄD OKRĘGOWY jest sądem wyższego stopnia. Jest 40 sądów okręgowych w Polsce.
SĄDY APELACYJNE tworzone są dla obszaru obejmującego kilka okręgów. Pełnią one zadania sądów drugiej instancji ponieważ
rozpatrują apelacje od orzeczeń sądu okręgowego działającego w pierwszej instancji.
II. SĄDY WOJSKOWE

Wojskowe Sądy Garnizonowe

Wojskowe Sądy Okręgowe
Są to Sądy karne właściwe w sprawach o przestępstwach popełnione przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej (a także niektóre
przestępstwa popełnione przez cywilnych pracowników wojska oraz żołnierzy Sił Zbrojnych państw obcych).
III. SĄDY ADMINISTRACYJNE
7.
Naczelny Sąd Administracyjny
8.
Wojewódzkie Sądy Administracyjne
Podstawowym zadaniem Sądów Administracyjnych jest kontrola działalności adm. publicznej, rządowej i samorządowej.
Trzy typy spraw, którymi zajmują się Sądy Administracyjne:

W sprawach skarg na decyzje administracyjne i inne postanowienia w postępowaniu adm. Skargę do Sądu Adm. można
nieść dopiero po wyczerpaniu drogi postępowania przed Organami administracji i Samorządowymi Kolegiami Odwoławczymi. Skarga
wnoszona jest do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, a od jego wyroku przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu
Administracyjnego(NSA)

Sądy Administracyjne orzekają w sprawach skarg na Akty prawa miejscowego

Sądy Administracyjne rozstrzygają sprawy o właściwość miedzy Organami jednostek Samorządu Terytorialnego i między
Samorządowymi Kolegiami Odwoławczymi, a także spory kompetencyjne między Organami jednostek Samorządu
Terytorialnego a Organami Administracji Rządowej.
Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością Sądów Adm. w zakresie orzekania.
Prezes NSA jest wybrany na 6- letnią kadencję przez Prezydenta RP spośród dwóch kandydatów przedstawionych przed
zgromadzeniem ogólnym Naczelnego Sądu Administracyjnego
IV. SĄD NAJWYŻSZY
Pierwszym podstawowym zadaniem SN jest sprawowanie nadzoru orzeczniczego nad działalnością Sądów Powszechnych i Sądów
Wojskowych. SN rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń sądowych (skarga kasacyjna)
Drugą formą działalności SN jest podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne budzące wątpliwości bądź rozbieżności
w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Sąd Najwyższy dzieli się na 4 izby:
18)
cywilną
19)
karną
20)
wojskową
21)
pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych
Na czele każdej Izby stoi Prezes Sądu Najwyższego powoływany przez Prezydenta RP
Na czele Sądy Najwyższego stoi Pierwszy Prezes a organami Samorządu Sędziowskiego są Zgromadzenia ogólne oraz Kolegium
Sądu Najwyższego;
Pierwszy Prezes SN jest wybierany na 6 letnią kadencję przez Prezydenta RP spośród 2 kandydatów przedstawionych przez
Zgromadzenie ogólne SN
Pierwszy Prezes SN jest z urzędu przewodniczącym TRYBUNAŁU STANU oraz członkiem Krajowej Rady Sądownictwa
KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA KRS
Jest organem kolegialnym o szczególnym charakterze.
W jej skład wchodzą przedstawiciele wszystkich 3 władz.
Zadaniem KRS jest
16.
pośredniczenie w podejmowaniu przez egzekutywę i legislatywę najważniejszych decyzji dotyczących sądownictwa.
17.
reprezentowanie interesu władzy sądowniczej
18.
ochrona niezawisłości sędziów i nie zależności sądów
Kompetencje Rady związane są również ze sprawami personalnymi sądownictwa. Rada przedstawia bowiem Prezydentowi wnioski w
sprawie powołania Sędziów. Rada wyraża także opinie co do propozycji zmian ustroju Sądów.
Krajowa Rada Sądownictwa składa się:

Pierwszego Prezesa SN Ministra Sprawiedliwości Prezesa NSA I osoby powołanej przez Prezydenta RP

15 członków wybranych spośród Sędziów Sądu Najwyższego, Sądów Powszechnych, Sądów Adm. i Sądów Wojskowych

4 członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz 2 członków wybranych przez Senat spośród Senatorów.
Kadencja wybranych członków KRS trwa 4 lata.
SĘDZIOWIE
Zgodnie z Konstytucją Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
Niezawisłość oznacza niezależność Sędziego zarówno od stron sporu, jak i od organów państwa. Gwarancje niezawisłości sędziego
powinna realizować się w bezstronność sędziego. Jedyną z podstawowych przesłanek niezawisłości Sędziowskiej jest stworzenie
takich warunków sprawowania urzędu, aby Sędzia nie był poddany naciskom.
Sędziowie są powoływani przez Prezydenta RP na wniosek KRS.
Gwarancje niezawisłości sędziowskiej zapewniają możliwość bezstronnego orzekania i rozstrzygania sporów sądowych.
Gwarancje niezawisłości Sędziów
10.
Sędziowie są powoływani na czas nieokreślony
11.
Sędzia może być złożony z urzędu jedynie w sytuacjach wyjątkowych np. orzeczeniem Sądu Dyscyplinarnego
12.
Sędzia nie może zostać wbrew własnej woli przeniesiony do innego sądu lub na inne stanowisko
13.
immunitet sędziowski
14.
za naruszenie obowiązków sędziowskich ponoszona jest odpowiedzialność wyłącznie przed Sądami Dyscyplinarnymi
wyłonionymi z Sędziów. Podobnie za wykroczenia sędzia odpowiada przed Sądem Dyscyplinarnym
15.
zakaz łączenia stanowisk
16.
apolityczność - Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego, ani nie może prowadzić działalności
publicznej nie dającej pogodzić się z pełnioną funkcją.
17.
ustawy zapewniają Sędziom odpowiedni status materialny i odpowiednie zasady wynagradzania.
Konstytucyjne zasady działania Sądów

Zasada dwuinstancyjności zakłada, że każdej sprawie należącej do właściwości Sądów musi istnieć proceduralna
możliwości odwołania się do sądów drugiej instancji o zbadanie prawidłowości orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji.

Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości . Ławnicy występują w sądach powszechnych I
wojskowych. Ławnicy sądów powszechnych są wybierani przez Rady Gmin z obszaru działania danego sądu. Udział ławników jest
ograniczony do Sadów drugiej instancji

Zasada jawności rozprawy- oznacza umożliwienie publiczności dostępu na rozprawę i obserwowanie przebiegu rozprawy.
Ogłoszenie wyroku zawsze następuje jawnie.

Zasada prawo do Sądu- co oznacza, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły Sąd.
Treścią prawa do Sądu jest:
8.
prawo dostępu do Sądu czyli takie ukształtowanie właściwości Sądów, by żadna ze spraw dotyczących jednostki nie była z
tej właściwości wyłączona.
9.
prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej
10.
prawo do uzyskania wyroku sądowego, które oznacza możliwość sprawnego uzyskania wyroku sądowego oraz późniejsze
egzekwowanie tego wyroku.

Prawo do obrony- odnosi się tylko do postępowania karnego, ale dotyczy wszystkich stadiów tego postępowania. Prawo to
oznacza prawo do posiadania obrońcy z wyboru, a jeżeli nie pozwala na to sytuacja materialna prawo do obrońcy z urzędu.
Prawo do obrony oznacza również takie ukształtowanie procedury karnej, które umożliwia oskarżonemu możliwość
występowania oskarżonego do pełnoprawnego uczestnika procesu (oparcie tej procedury na zasadzie
kontradyktoryjności)-tzn, że są dwie strony, które się spierają, mają inicjatywę dowodową prowadzą postępowanie , a sąd
tylko ocenia, który zajmuje stronę arbitra czyli mamy sędziego, osoba cywilna oskarżona i prokuratura.
TRYBUNAŁ STANU
Jest odrębnym organem władzy sądowniczej. Zarówno Trybunał Konstytucyjny jak i Trybunał Stanu nie są sądami w rozumieniu
Konstytucji i w związku z tym nie sprawują tak rozumianego wymiaru sprawiedliwości.
W skład TS wchodzi
17.
Przewodniczący (to Prezes Sądu Najwyższego)
18.
2 zastępców przewodniczącego
19.
16 członków wybieranych przez Sejm z poza grona posłów i senatorów na czas trwania kadencji Sejmu.
Zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej połowa członków TS powinna mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego.
Członkom TS przysługuje immunitet oraz przywilej nietykalności osobistej.
Przed TS określone osoby ponoszą odpowiedzialność za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym
stanowiskiem lub zakresie swojego urzędowania . Odpowiedzialność Konstytucyjna ma charakter podmiotowo- ograniczony co
oznacza, że odpowiedzialność ponoszą tylko podmioty wskazane w Konstytucji.
Zakres Podmiotowy czyli osoby:(czyli kto)
3.
Do pierwszej grupy zaliczmy
10.
Prezydenta RP
11.
Marszałka Sejmu i Senatu, jeżeli zastępuje Prezydenta RP(w czasie trwałej lub częściowej niezdolności Prezydenta RP)
4.
Do drugiej grupy należą osoby pełniące najwyższe stanowiska państwowe

Prezes RM i członkowie RM i wszystkie osoby wchodzące w skład RM

Prezes Narodowego Banku Polskiego

Prezes NIK- Najwyższa Izba Kontroli

członkowie KRRiT - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych (może być powołany tylko na czas wojny ponieważ Prezydent RP jest Najwyższym
zwierzchnikiem Sił Zbrojnych)
Zakres przedmiotowy odpowiedzialności Konstytucyjnej obejmuje:
13.
odpowiedzialność za popełnienie DELIKU KONSTYTUCYJNEGO to znaczy czynu, który nie jest przestępstwem, spełnia
jednocześnie dwie przesłanki:
8.
czyn ten polega na naruszenie Konstytucji bądź Ustawy
9.
popełnienie czynu jest związane z wykonywanym urzędem tzn czyn zostaje popełniony w zakresie urzędowania danej
osoby (osoba działa w ramach kompetencji ale z naruszeniem prawa np. Prezydent ma prawo skrócić kadencję Sejmu w dwóch 2
przypadkach obligatoryjnym i fakultatywnym, a pomimo to skraca kadencję Sejmu, bądź czyn zostaje popełniony w związku z
zajmowanym stanowiskiem, gdy osoba podejmuje działania poza swymi kompetencjami (jest to możliwe w związku z zajmowanym
stanowiskiem)
14.
Obok odpowiedzialności Konstytucyjnej określone osoby mogą ponosić odpowiedzialność przed TS za popełnione
przestępstwa.
Odpowiedzialność ta ma charakter zupełny w przypadku Prezydenta RP. Prezydent może być pociągnięty do
odpowiedzialności za popełnione przestępstwo tylko przed TS.
W odniesieniu do członków RM odpowiedzialność dotyczy tylko przestępstw popełnionych w związku z zajmowanym
stanowiskiem.(wzięcie łapówki)
Posłowie i Senatorowie mogą ponosić odpowiedzialność przed TS za naruszenie zakazu prowadzenia działalności
gospodarczej związanej z osiąganiem korzyści z majątku skarbu państwa lub samorządu terytorialnego. Za naruszenie tych
zakazów poseł lub senator może być pociągnięty do odpowiedzialności przed TS, który orzeka w przedmiocie pozbawienie
mandatu.
POSTĘPOWANIE PRZED TRYBUNAŁEM STANU
12.
Faza zgłoszenie wstępnego wniosku jest to inicjatywa zobowiązująca Sejm lub Zgromadzenie Narodowe do rozpatrzenia
zasadności postawienia danej osoby w stan oskarżenia.
Prawo do wystąpienia z wnioskiem wstępnym przysługuje grupie członków Zgromadzenia Narodowego w przypadku
postawienia w stan oskarżenia Prezydenta RP.
W sprawach dotyczących członków RM przysługuje prawo do wystąpienia z wnioskiem Prezydentowi RP, grupie co najmniej
115 posłów lub Komisji Śledczej
13.
Faza postępowanie w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej ( badane są akta, przedstawiane są dowody, analiza
tych dowodów)
Na podstawie zgromadzonego materiału Komisja uchwala sprawozdanie wraz z wnioskiem o postawienie danej osoby w stan
oskarżenia albo o umorzenie postępowania w sprawie.
14.
Faza postępowania to postawienie w stan oskarżenia
Następuje w drodze podjęcia uchwały przez dany organ.
W przypadku Prezydenta RP uchwały ZN podjęte większością co najmniej 2/3 ustawowej liczby członków na wniosek co
najmniej 140 członków ZN.
Natomiast decyzję o postawienie w stan oskarżenia członka RM podejmuje Sejm większością 3/5 ustawowej liczby posłów.
Natomiast dla pociągnięcia do odpowiedzialności pozostałych osób wystarcza w Sejmie bezwzględna liczba głosów
oddanych w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Podjęcie uchwały o postawienie w stan oskarżenia powoduje zawieszenie danej osoby w sprawowaniu urzędu.
15.
Faza- postępowanie przed Trybunałem Stanu ma charakter dwu instancyjny
18.
w pierwsza instancja orzeka w składzie 5 osobowym
19.
w druga instancja orzeka w składzie 7 osobowym
Kary orzekane przed Trybunałem Stanu
Jeżeli dany czyn wypełnia znamiona przestępstwa wówczas TS wymierza kary przewidziane w ustawach karnych (oprócz kar
przewidzianych w ustawie o Trybunale Stanu).
Jeżeli natomiast czyn nie wypełnia znamion przestępstw wówczas TS wymierza następujące kary:

Utratę biernego i czynnego prawa wyborczego na okres od 2- 10 lat

Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach
państwowych lub w organizacjach społecznych.

Utratę wszystkich lub niektórych orderów i odznaczeń oraz utratę zdolności do ich uzyskania.
W każdym przypadku, gdy TS uzna, że oskarżony popełnił Delikt Konstytucyjny lub przestępstwo, orzeka utratę urzędu lub
stanowiska. Z uwagi na szczególne okoliczności TS może odstąpić od wymierzenia kary i poprzestać jedynie na stwierdzeniu
winy oskarżonego.
Konstytucja wk 10
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
Został ustanowiony nowelą konstytucyjną 26 marca 1982r
Ustawa o TK została uchwalona 29 kwietnia 1985r
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY jest organem władzy sądowniczej, choć nie jest sądem w rozumieniu konstytucji. Działa na zasadzie
niezależności. Jest niezależny od władzy wykonawczej i ustawodawczej.
W SKŁAD TK WCHODZI
15 sędziów wybieranych przez sejm na 9 letnią kadencję
Sędziowie wybierani są indywidualnie. Stanowisko sędziego może zajmować osoba, która ma kwalifikacje do zajmowania stanowiska
sędziego Sądu Najwyższego lub sędziego NSA.
Kandydatów na sędziów może przedstawić prezydium sejmu lub grupa co najmniej 50 posłów.
Wybór następuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Sędzia TK może
sprawować funkcję tylko jeden raz.
Status sędziego TK jest ukształtowany analogicznie, jak status sędziego Sądu Najwyższego.
Sędziom przysługuje immunitet, obowiązuje zasada apolityczności.
ORGANAMI TK SĄ
Zgromadzenie ogólne oraz prezes Trybunału
W skład zgromadzenia wchodzą wszyscy sędziowie Trybunału a dla prawomocności jego uchwał konieczna jest obecność
przynajmniej 10 jego sędziów.
Prezes Trybunału reprezentuje TK z zewnątrz oraz dokonuje czynności związane z bieżącym jego funkcjonowaniem. Prezesa i wiceprezesa powołuje prezydent RP z pośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne( dwóch na każde stanowisko)
FUNKCJE TK
22. Kontrola norm (czyli orzekanie o zgodności aktów normatywnych z aktami wyższego rzędu)
23. Orzekanie o skargach konstytucyjnych
24. Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
25. Orzekanie o zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych
26. Rozstrzyganie o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta
Ad1)
Kontrola norm polega na orzekaniu o hierarchicznej zgodności aktów normatywnych niższego rzędu z aktami normatywnymi wyższego
rzędu (i eliminacja aktów niższego rzędu w przypadku braku tej zgodności)
Kontrola norm ma w zasadzie charakter następny. Dotyczy, bowiem aktów prawnych już obowiązujących.
Tylko wyjątkowo kontrola może przybrać charakter prewencyjny a jedynym podmiotem uprawnionym w tym zakresie jest Prezydent
(dotyczy ustaw już uchwalonych przedstawionych Prezydentowi do podpisu, oraz umów międzynarodowych przedstawionych
Prezydentowi do ratyfikacji)
19. Kontrola następcza dotyczy ustaw, co do ich zgodności z konstytucją i umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi w trybie
dużej ratyfikacji.
20. Umowy między narodowe, jeżeli chodzi o zgodność z konstytucją.
21. Inne przepisy prawa wydawane przez Centralne Organy Państwowe w zakresie ich zgodności z konstytucją, ratyfikowanymi
umowami międzynarodowymi i ustawami.
Punktem odniesienia kontroli jest przede wszystkim konstytucja. Należy jednak zaznaczyć, że nie chodzi jedynie o tekst pisany, ale o
zasady i wartości wyrażone w konstytucji.
Kontrola zgodności jest dokonywana w oparciu o 3 kryteria

Zgodność materialna
Badana jest treściowa zgodność regulacji zawartej w akcie niższym z regulacjami zawartymi w akcie wyższego rzędu

Zgodność proceduralna
Badane jest dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu lub zawarcia i ratyfikacji umowy

Zgodność kompetencyjna
Trybunał bada czy organ wydający ten akt miał do tego kompetencje.
Inicjatywa kontroli może przybrać 2 formy
Inicjatywy konkretnej, ( czyli pytań prawnych)
Inicjatywy abstrakcyjnej, ( czyli wniosków)
Inicjatywa konkretna musi być związana z konkretną sprawą zawisłą przed sądami. Jeżeli w trakcie rozpatrywania sprawy pojawi się
wątpliwość, co do zgodności z konstytucją określonego przepisu prawnego, który ma się stać podstawą rozstrzygnięcia sądowego,
wówczas sąd może przedstawić Trybunałowi konkretne pytania. Uprawnienie to może być realizowane na każdym etapie postępowania
sądowego.
Inicjatywa abstrakcji jest podejmowana w oderwaniu od konkretnego przypadku
Legitymacja ogólna, czyli prawo do zakwestionowania każdego aktu normatywnego przysługuje:
22) Prezydentowi
23) Marszałkowi Sejmu, Senatu
24) Pierwszemu Prezesowi SM
25) Prezesowi NSA
26) Prokuratorowi Generalnemu
27) Prezesowi NIK
28) Rzecznikowi Praw Obywatelskich
29) a także grupom 50 posłów lub 30 senatorów
Legitymacja szczególna oznacza prawo kwestionowania takich aktów które dotyczą spraw objętych zakresem działania
wnioskodawcy
Przysługują:
20. Krajowej Radzie Sądownictwa(w zakresie spraw dotyczących niezależności sądów, niezawisłości sędziów)
21. organów stanowiących organy samorządu terytorialnego (rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki)
22. ogólnokrajowym organom związków zawodowych, oraz ogólnokrajowym władzom organizacji pracodawców i organizacji
zawodowych
23. kościołom i związkom wyznaniowym
Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Nie istnieje żadna droga odwołania się od orzeczenia, a
orzeczenie jest wiążące dla wszystkich adresatów.
Orzeczenia zapadają w formie wyroków i podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym był ogłoszony dany akt
normatywny. Uznanie niezgodności aktu powoduje utratę mocy wiążącej danego aktu.
Orzeczenie TK wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. TK może jednak określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu
normatywnego. Termin jednak nie może przekroczyć 18 miesięcy, jeżeli chodzi o ustawę. Gdy chodzi o inny akt normatywny 12
miesięcy.
W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej trybunał określa termin daty
obowiązującej po zapoznaniu się z opiniom RM
Ad 2
SKARGA KONSTYTUCYJNA
Jest to szczególny środek prawny pozwalający podmiotom prawa na zwrócenie się do TK o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygnięć
władz publicznych naruszających konstytucyjne prawa i wolności.
Podstawowe cechy skargi

Ma charakter incydentalny-czyli związana jest z konkretnym przypadkiem

Ograniczenie skargi tylko do naruszeń praw i wolności o konstytucyjnym charakterze

Ma charakter subsydialny (pomocniczy) – możliwe jest jej wniesienie dopiero po wyczerpaniu innych środków zaskarżenia

Rozstrzygnięcia sądu konstytucyjnego wiążą wszystkie organy państwowe.
Prawo do złożenia skargi przysługuje każdemu czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone.
Naruszenie praw skarżącego musi nastąpić w związku z orzeczeniem sądu lub organu administracji publicznej. Orzeczenie to musi
mieć charakter orzeczenia ostatecznego. Przedmiotem skargi może być tylko zarzut niezgodności z konstytucją aktu normatywnego na
podstawie, którego zostało wydane orzeczenie.
Wniesienie skargi jest dopuszczalne w terminie 3 miesięcy od doręczenia ostatecznej decyzji czy prawomocnego wyroku skarga musi
być sporządzona i wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego.
1CHARAKTERYSTYKA KONSTYTUCJI
1. akt prawny o najwyższej mocy prawnej w systemie danego państwa.
2. Szczególna moc prawna konstytucji wyraża się w tym, że podmiot jej regulacji ma charakter pierwotny i nieograniczony
3. konstytucja określa wykaz aktów normatywnych, czyli źródeł prawa w danym państwie.
4. wszystkie akty prawne muszą być zgodne z Konstytucją, przepisy w nich zawarte muszą być spójne z Konstytucją.
5. pojęcie: jest to akt prawny określający podstawowe zasady ustroju państwa regulujący ustrój naczelnych organów państwa, zakres ich kompetencji
i wzajemne relacje
6. konstytucja reguluje także katalog praw i wolności człowieka i obywatela
7. akt uchwalony i zmieniany w szczególnej procedurze
2 ZMIANA KONSTYTUCJI
1. projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć:
a) co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów
b) senat
c) prezydent RP
2. zmiana Konstytucji może się odbyć w drodze ustawy, która musi być uchwalona w jednakowym brzmieniu przez Sejm i w ciągu 60 dni przez
Senat
3. ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością, co najmniej 2/3 głosów w obecności, co najmniej ½ ustawowej liczby posłów oraz
Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby senatorów
4. uchwalenie zmian Konstytucji dotyczą rozdziały:
a) rozdz.I rzeczpospolita
b) rozdz.II wolności, prawa
c) rozdz.XII zmiana Konstytucji
5. może się odbyć nie wcześniej niż 60-tego dnia po pierwszym czytaniu projektu ustawy
6. jeśli zmiana dotyczy tych przepisów podmiotu, które mogą rozpocząć zmianę Konstytucji, mogą żądać w terminie 45 dni od dnia uchwalenia
ustawy przez senat przeprowadzenia referendum zatwierdzającego
7. zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za zmianą opowie się większość głosujących
8. ustawa następnie przekazywana jest przez Marszałka Sejmu Prezydentowi do podpisu (21 dni ma prezydent na podpisanie)
9. Konstytucja polska należy do tzw. Konstytucji sztywnych, trudno zamienialnych w odróżnieniu od konstytucji elastycznych, które mogą być
zmieniane w trybie wymagalnym do zmiany ustawy.
3_STANY_NADZWYCZAJNE_W KONSTYTUCJI
1. Konstytucja wyróżnia:
a) stan wojenny
b) stan wyjątkowy
c) stan klęski żywiołowej
2. wprowadzenie stanów nadzwyczajnych wywiera skutek w sferze prawa wewnętrznego (krajowego)
3. PRZESŁANKI: stan wojenny może być wprowadzony przez Prezydenta na wniosek RM
a) w razie zewnętrznego zagrożenia państwa
b) w razie zbrojnej napaści na terytorium RP
c) gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji
STAN WOJENNY może być wprowadzony na części lub na całym terytorium państwa,
rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent przedstawia sejmowi w ciągu 48 godz.
Od podpisania Sejm je bezzwłocznie rozpatruje i może je uchylić bezwzględną większością głosów
STAN WYJĄTKOWY może być wprowadzony przez Prezydenta na wniosek RM w drodze rozporządzenia na czas nie dłuższy niż 90 dni. W
przypadku :
a) zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa
b) zagrożenia bezpieczeństwa obywateli
c) zagrożenia porządku publicznego
Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz za zgodą Sejmu na czas nie dłuższy niż 60 dni (razem 150 dni)
STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ może być wprowadzony przez RM na czas oznaczony,
nie dłuższy niż 30 dni w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej,
stan może być przedłożony za zgodą Sejmu
w czasie stanów nadzwyczajnych może dojść do znacznych ingerencji w „Konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela”
konstytucja oraz ustawy określają zakres tej ingerencji
4 ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU
Zgodnie z konstytucją władza zwierzchnia należy do narodu
Naród odnosi się do wspólnoty wszystkich obywateli RP
Ujmowany jest w kategoriach politycznych i prawnych, a nie w kategoriach etniczych
Naród stanowi władzę przez swoich przedstawicieli i za ich pośrednictwem
1. Demokracja bezpośrednia to sposób sprawowania władzy, której decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców, bez pośrednictwa
jakichkolwiek organów państwowych, wyrażana jest przez referendum
2. Demokracja pośrednia (przedstawicielska) to sposób sprawowania władzy, w który decyzje podejmowane są w imieniu suwerena przez organ
przedstawicielski, czyli Parlament pochodzący z wyborów.
Naród w wyborach udziela mandatu swoim przedstawicielom, posłowie i senatorowie są przedstawicielami całego narodu i nie są prawnie związani
wolą swoich wyborców tzw. Mandat wolny
Posłowie i senatorowie nie mogą być w czasie swojej kadencji odwołani
Do organów przedstawicielskich można zaliczyć również: rada gminy, rada powiatu, sejmiki wojewódzkie, wójt, burmistrz
Twórcą nowożytnej koncepcji społecznej był Jan Jakub Rousseau, który przedstawił koncepcję umowy społecznej
Suwerenność polski nie oznacza zakazu włączania się w proces integracji europejskiej
5_ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO
art. 2 Konstytucji
Zgodnie z art. 2 konstytucji ,RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
Wyróżniamy :
1. zasady przyzwoitej legislacji (zakaz retroakcji prawa – prawo nie działa wstecz)
2. obowiązek zachowania odpowiedniego okresu vacatio legis (okresu dostosowawczego przy wprowadzaniu nowych norm prawnych)
3. zasada ochrony praw słusznie nabytych ( państwo nie może wycofać się ze złożonych uprzednio obietnic, przepisy prawa oraz ich wykładnie
powinny pogłębiać zaufanie obywateli do państwa)
4. zasada określoności prawa – przepisy prawne powinny konstruować normy prawne w sposób klarowny i precyzyjny, państwo nie może zastawiać
na obywateli pułapek w postaci wieloznacznych, niejasnych przepisów
5. zasada proporcjonalności polega na zakazie nadmiernej ingerencji w prawa człowieka i obywatela
Środki stosowane prze prawo do osiągnięcia założonego celu muszą być proporcjonalne do tego celu.
Zasady związane z prawami człowieka obywatela:
a) prawo do sądu
b) domniemanie niewinności
c) prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania
d) nietykalność osobista
e) przestrzeganie formalnych gwarancji i stabilizacji aktów prawnych
zasady związane z systemem źródeł prawa, hierarchiczna budowa norm prawnych zakład 3 zasady ustrojowe:
1. nadrzędność Konstytucji, z czym nierozerwalnie związane jest stworzenie systemu proceduralnych gwarancji ochrony konstytucji (kontroli
konstytucyjności norm)
2. zwierzchnictwa ustawy, jako aktu prawnego pochodzącego od organu przedstawicielskiego. Oznacza to również zastrzeżenie dla ustawy
najważniejszych kwestii
3. wykonawczy charakter regulacji przyjmowanych przez organy rządowe. Regulacje te mogą być wydawane jedynie na podstawie wyraźnego
upoważnienia ustawowego
Koncepcja demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej nawiązuje do idei państwa socjalnego
występującej w wielu konstytucjach europejskich, np. RFN .
Koncepcja ta zakłada realizowanie dobra wspólnego poprzez niwelowanie nadmiernych różnic w społeczeństwie.
Z dwóch możliwych wykładni organy władzy publicznej mają obowiązek wybrać tę która pełniej realizuje zasadę sprawiedliwości społecznej
Koncepcja ta stanowić może również uzasadnienie dla ograniczenia innych konstrukcyjnych zasad,np. zasady równości wobec prawa
6_ZASADA_PLURALIZMU POLITYCZNEGO(PLURIS_–MNOGOŚĆ, WOLNOŚĆ
pluralizm polityczny w znaczeniu szerszym oznacza wolność tworzenia i działania różnorodnych organizacji społecznych, stowarzyszeń, partii,
związków zawodowych
pluralizm polityczny w znaczeniu węższym oznacza wolność tworzenia i działania partii politycznych jako tych organizacji społecznych, które w
największym stopniu wpływają na funkcjonowanie władzy państwowej
POJĘCIE PARTII POLITYCZNYCH
ustawa z 27.06.1997
Jest to organizacja społeczna, która zrzesza swoich członków na zasadach równości i dobrowolności, której celem jest zdobycie metodami
demokratycznymi władzy w państwie bądź uzyskanie wpływu na władzę państwową
- członkami mogą być wyłącznie obywatele polscy, którzy dobrowolnie wyrażają wolę przynależności do partii Polit.
- finansowanie partii polit. Jest jawne, są finansowane z budżetu państwa, rocznie prawie 200 mln zł
7_ZASADA_PODZIAŁU WŁADZY
Zasada ta zakłada wyodrębnienie władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej
Władze te powinny się wzajemnie hamować w ten sposób by żadna z nich nie zdobyła pozycji uprzywilejowanej
Podstawową zasadą rządzącą stosunkami pomiędzy tymi władzami jest zasada równości poszczególnych władz
Władzę ustawodawczą sprawują: Sejm i Senat jest to katalog wyczerpujący
Władzę wykonawczą sprawuje: Prezydent RP, RM
Władzę sądowniczą sprawuje: sądy i trybunały konstytucyjny i stanu
Sądy :
Powszechne – rejonowe, okręgowe, apelacyjne
Szczególne – wojskowe, administracyjne, Sąd Najwyższy
Sady administracyjne – I instancja Wojewódzki Sad Administracyjny, NSA w w-wie
Sąd Najwyższy sprawuje nadzór judykacyjny nad działalnością sądów powszechnych (nadzór w zakresie orzekania)
Twórcą zasady podziału władzy Monteskiusz
Jedną z gwarancji przestrzegania zasady podziału władzy jest zasada incon nie łączenia stanowisk
W aspekcie podmiotowym ustanawia zakaz sprawowania przez tę samą osobę lub ten sam organ kompetencji władzy ustawodawczej, wykonawczej i
sądowniczej
Zasada podziału władz nie ma charakteru absolutnego
Wyraża ona ideę która zakazuje kumulacji całej władzy w rękach jednego podmiotu
Zasada ta zakłada również oparcie wzajemnych relacji na systemie wzajemnych hamulców w zakresie swoich kompetencji
Dla określenia ustroju politycznego szczególne znaczenie ma ułożenie relacji władzy ustawodawczej i wykonawczej.
Możemy wyróżnić 2 zasadnicze modele:
1. system parlamentarno – gabinetowy, cechy:
a) dualizm egzekutywy (prezydent i premier)
b) pozycja głowy państwa ma charakter ograniczony
c) premier i ministrowie co do zasady posiadają mandaty parlamentarne
d) rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem ( konstruktywne wotum nieufności)
2. system prezydencki, cechy;
a) jednolitość egzekutywy
b) na czele władzy wykonawczej stoi prezydent wybierany przez naród
c) nie występuje instytucja premiera
d) prezydent powołuje rząd (sekretarzy stanu) którzy są przed nim odpowiedzialni
8_ZASADA_SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ
Zasada ta nawiązuje do koncepcji państwa socjalnego, która zakłada że wyniki ekonomiczne nie mogą być jedyną wartością prowadzonej działalności
gospodarczej.
Państwo powinno tworzyć instrumenty, które powinny zapewnić równomierną redystrybucję dóbr z uwzględnieniem interesów różnych grup
społecznych
Zasada ta opiera się na 3 filarach:
1. na wolności działalności gospodarczej.
Ograniczenie tej wolności jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes społeczny
2. własność prywatna.
RP chroni własność i prawo dziedziczenia , odjęcie prawa własności czyli wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane
na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
3. solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych
Szczególną rolę w tym zakresie odgrywają związki zawodowe. Miejscem dialogu jest m.in. komisja trójstronna, która opiniuje szereg projektów
aktów prawnych, w jej skład wchodzą przedstawiciele rządu, organizacji pracodawców i związki zawodowe
9_PRAWA_I_WOLNOŚCI CZŁOWIEKA_I_OBYWATELA ZAWARTE W KONSTYTUCJI
Konstytucja RP przyjmuje regulacje międzynarodowe w zakresie standardów ochrony praw człowieka i obywatela.
Podzielone są wg 3 kategorii:
1. wolności i prawa osobiste
2. wolności i prawa polityczne
3. wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
Art. 30 przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej
poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych
Jest to jedyna wartość konstytucyjna, która nie może podlegać jakimkolwiek ograniczeniom.
Wolność jest to ta sfera życia jednostki, która powinna być wolna od jakiejkolwiek ingerencji państwa. Państwo nie może wkraczać w sfery, np.:
- wolność sumienia
- wolność wyznania
Natomiast prawo człowieka i obywatela jest to ta sfera życia jednostki, która powinna być aktywnie zapewniona przez państwo szczególni poprzez
tworzenie proceduralnych gwarancji realizacji, np. prawo do sądu
10_PRAWO_I_WOLNOŚCI_O CHARAKTERZE
POLITYCZNYM
1. wolność zgromadzeń
2. wolność zrzeszania się
3. prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach
4. prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne
5. prawo do udziału w referendum
6. prawo wybierania prezydenta, parlamentarzystów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, prawo to służy obywatelom polskim,
które najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat
7. prawo składania petycji, wniosków i skarg. Tryb rozpatrywania określa KPA
11_INSTYTUCJA REFERENDUM
Rodzaje:
1. referendum ogólnokrajowe, które może być przeprowadzone w sprawie o szczególnym znaczeniu dla państwa
Ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej ½ ustawowej liczby posłów lub Prezydent RP za zgodą Senatu
wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów
Wynik referendum jest wiążący, jeśli wzięło w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, ważność referendum ustala Sąd
Najwyższy
2. referendum w sprawie wyrażania zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej przewidującej przekazanie organizacji oraz organowi
międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach
3. referendum w sprawie zatwierdzenia zmian w konstytucji,
4. referendum lokalne, członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować e drodze referendum sprawach dotyczących tej wspólnoty w tym o
odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego
5. inicjatywa ustawodawcza, która przysługuje grupie, co najmniej 100 tyś. Obywateli mających prawo wybierania do Sejmu
12_PRAWO I WOLNOŚCI O CHARAKTERZE OSOBISTYM
1. prawo do życia
2. prawo do nietykalności i wolności osobistej
3. prawo do obrony
4. prawo do domniemania niewinności
5. prawo do sądu
6. prawo do prywatności
7. prawo do wychowania dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami
8. wolność i ochrona komunikowania się
9. nienaruszalność mieszkania
10. prawo dostępu do urzędowych dokumentów i zbiorów danych dotyczących pracownika
11. wolność poruszania się
12. wolność sumienia i religii
13. wolność wyrażenia poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji
14. prawo azylu dla cudzoziemcy
13_PRAWA I WOLNOŚCI O EKONOMICZNYM, SOCJALNYM I KULTUROWYM
1. prawo do własności i innych praw majątkowych oraz praw dziedziczenia
2. wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie zgodnego oświadczenia
pracodawcy i pracownika
3. prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przysługuje każdemu bez względu na nazwę zawartej umowy i sposób wykonywania
obowiązków
4. prawo do wypoczynku, pracownik ma prawo do dobowego, tygodniowego i co rocznego wypoczynku
5. prawo do zabezpieczenia społecznego w czasie niezdolności do pracy z uwagi na chorobę lub inwalidztwo oraz uzyskanie wieku emerytalnego
6. prawo do pomocy społecznej
7. prawo do ochrony zdrowia
8. prawo do nauki
9. polityka prorodzinna, ochrona matki przed i po urodzeniu dziecka ( urlop macierzyński i wychowawczy), przepisy praw pracy zakazują
wypowiedzenia umowy o pracę kobiecie w ciąży lub w czasie urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego)
10. art. 75 dot. Przeciwdziałaniu bezdomności i zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli
14_OGRANICZENIE KONSTYTUCYJNYCH PRAW I WOLNOŚCI
Trybunał konstytucyjny podkreśla, że określone praw i wolności w Konstytucji nie mają charakteru absolutnego, mogą zatem podlegać ograniczeniu
Ustawa zasadnicza określa warunki, jakie muszą być spełnione przy ograniczeniu tych ograniczeń:
1. ograniczenia mogą być tylko ustanowione tylko w formie ustawy
2. gdy ograniczenia są niezbędne koniecznie w demokratycznym państwie prawnym zgodnie z ustawą proporcjonalności należy udzielić odpowiedzi
na 3 pytania:
a) czy wprowadzenie ograniczeń jest niezbędnie potrzebne?
b) czy założonego celu nie da się osiągnąć innymi środkami?
c) czy użyte środki pozostają w odpowiedniej proporcji do ograniczonych praw i wolności?
3. ograniczenia mogą być wprowadzane tylko ze względu na 6 kryteriów:
**bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, zdrowie publiczne, moralność publiczna, ochrona środowiska, wolność prawa innych osób
4. ograniczenia nie mogą naruszać istoty danego prawa, każde bowiem prawo ma katalog uprawnień, które stanowią rdzeń oraz tzw. Otoczkę, która
może być naruszana bez zniesienia tego prawa
15_KONSTYTUCYJNY SYSTEM ŹRÓDEŁ_PRAWA POWSZECHNIE
OBOWIĄZUJĄCEGO_W POLSCE
Ustawa zasadnicza ustanowiła dychotomiczny podział źródeł prawa:
1. źródła powszechnie obowiązującego prawa
2. akty wewnętrznie obowiązującego prawa
Oznacza to, że akt normatywny należy do jednej grupy albo do drugiej grupy. Konstytucja określiła też miejsce prawa wspólnotowego i prawa
międzynarodowego w systemie prawa polskiego.
Konstytucja wprowadziła zamknięty katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego, zarówno pod względem przedmiotowym jak i
podmiotowym.
Aspekt przedmiotowy polega na tym, że ustawa zasadnicza wymienia akty prawne powszechnie wiążące w sposób enumeratywny, natomiast
aspekt podmiotowy polega na tym że, Konstytucja w sposób wyczerpujący wskazuje organy właściwe do wydawania określonych aktów prawnych
norma powszechnie obowiązująca to taka, która może być adresowana do wszystkich podmiotów prawa, która może kształtować ich sytuację
prawną, czyli wyznaczać prawa i obowiązki.
Akty prawa powszechnie obowiązującego zawierają normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym
po wejściu Polski do Unii Europejskiej pojawił się problem relacji prawa wspólnotowego z prawem polskim w szczególności do Konstytucji.
Konstytucja jest nadrzędna w stosunku do całego porządku prawnego, jaki powstał po 01.05.2004
W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreślono, że nadrzędność ta przejawia się w następujący sposób:
1. proces integracji europejskiej polegający na przekazywaniu kompetencji ma bezpośrednią legitymację w konstytucji
2. istnieje mechanizm kontroli traktatu akcesyjnego, co do zgodności z konstytucją
3. przepisy konstytucji, jako aktu nadrzędnego i stanowiącego wyraz suwerennej woli narodu nie mogą utracić mocy obowiązującej bądź ulec
zmianie przez sam fakt powstania nieusuwalnej sprzeczności pomiędzy przepisami wspólnotowymi a konstytucją. To ustrojodawca konstytucji jest
suwerenny, może zatem rozstrzygnąć o sposobie usunięcia tej sprzeczności.
Katalog źródła prawa:
1. konstytucja
2. ustawy
3. ratyfikowane umowy międzynarodowe
4. prawo wspólnotowe
5. rozporządzenia wykonawcze
6. akty prawa miejscowego
7. rozporządzenia Prezydenta RP wydawane w czasie stanu wojennego, gdy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie
16_AKTY_WEWNĘTRZNIE OBOWIĄZUJĄCE
Akty wew. Obowiązującego prawa nie są powszechnie obowiązujące, lecz wiążą jedynie jednostki organizacyjnie podległe organowi, który je
ustanowił. Dzielimy je:
1. określone w konstytucji
*uchwały RM, zarządzenia prezesa RM, zarządzenia ministrów
Zarządzenia mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy, nie mogą jednak stanowić podstawy decyzji wobec podmiotów prawa, uchwały i
zarządzenia podlegają kontroli, co do ich zgodności z prawem powszechnie obowiązującym
2. niewymienione w konstytucji
*m.in. wytyczne, okólniki, interpretacje, statuty, regulaminy
Mają na celu wyjaśnienie wątpliwości interpretacyjnych bądź uregulowanie zasad urzędu czy organu, np. statut urzędu wojewódzkiego
Katalog tych aktów nie ma charakteru zamkniętego
ROZPORZĄDZENIA WYKONAWCZE
Jest aktem normatywnym ściśle związanym z ustawą, między rozporządzeniem i ustawą zachodzi:
** związek kompetencyjny, co oznacza że rozporządzenie może być wydane tylko na podstawie ustawy
** związek funkcjonalny, który oznacza, że rozporządzenie może być wydawane wyłącznie w celu wykonania ustawy
# Upoważnienie ustawowe powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia, zakres spraw przekazanych do uregulowania wytyczne
treści rozporządzenia.
# Rozporządzenie musi mieścić się w zakresie zawartym w upoważnieniu. Upoważnienie musi być na tyle szczegółowe , aby zamiar ustawodawcy
musiał być czytelny
# Konstytucja wprowadza zakres subdelegacji, co oznacza, że organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać tej kompetencji
innemu organowi.
Ustawa zasadnicza określa również katalog organów uprawnionych do wydania rozporządzenia:
** prezes RM, RM, ministrowie kierujący oznaczony działem administracji rządowej oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów
wchodzących w skład RM, prezydent RP, KRRiT.
RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE
# Podmiotem ratyfikującym umowy jest Prezydent RP przy zastrzeżeniu, że ten akt urzędowy prezydenta podlega kontrasygnacie prezesa RM
# Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych przez prezydenta musi być poprzedzona wcześniejszą zgodą wyrażoną przez Sejm w ustawie
tzw. Duża ratyfikacja
# Uchwalenie ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację umowy nie oznacza obowiązku dokonania ratyfikacji przez prezydenta
Są to umowy:
1. dot. Pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych
2. dot. Wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji
3. dot. Członkostwa RP w organizacji międzynarodowej
4. uprzednia zgoda jest wymagana, jeżeli umowa międzynarodowa dot. Spraw uregulowanych w ustawie lub których konstytucja wymaga ustawy
5. dot. Znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
# projekt ustawy upoważniającej przekłada Sejmowi RM, o zamiarze przedłożenia prezydentowi do ratyfikacji umów międzynarodowych, których
ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, prezes RM zawiadamia Sejm
# szczególnym rodzajem umowy międzynarodowej jest umowa przekazująca organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu
kompetencji władzy publicznej w niektórych sprawach
# ratyfikowana umowa międzynarodowa po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego porządku prawnego i jest stosowana
bezpośrednio
# umowa międzynarodowa ratyfikowana w trybie tzw. dużej ratyfikacji ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z
umową
17_ORGANY SEJMU
1. Marszałek Sejmu jest to kierowniczy jednoosobowy organ sejmu, wybór marszałka jest dokonywany na pierwszym posiedzeniu nowo
wybranego Sejmu na wniosek co najmniej 15 posłów, wybór następuje bezwzględną większością głosów
ZADANIA :
a) przewodniczenie pracom izby
b) wykonywanie tymczasowo obowiązków prezydenta RP
c) zwoływanie posiedzeń sejmu
d) zarządzanie wyborów prezydenta
e) występowanie do trybunału konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności prawa
f) przewodniczenie obradom izby i ustalanie porządku dziennego
2. Prezydium Sejmu
MARSZAŁEK I WICE-MARSZAŁKOWIE
ZADANIA:
a) ustalenie planu prac Sejmu po zasięgnięciu opinii konwentu seniorów
b) dokonywanie wykładni regulaminu sejmu
c) organizowanie współpracy między komisjami sejmowymi oraz koordynacja ich działań
3. Konwent Seniorów
Marszałek i wicemarszałkowie, szefowie klubów poselskich oraz szefowie kół parlamentarnych
Jest to organ o charakterze opiniodawczym, doradczym wobec marszałka i prezydium
Najważniejsze obowiązki:
a) opiniowanie projektów prac Sejmu
b) opiniowanie projektów porządku dziennego
4. Komisje Sejmowe
Do podstawowych zadań należy przygotowanie i rozpatrzenie spraw stanowiących przedmiot prac izby.
Wyróżniamy komisje:
a) stałe
b) nadzwyczajne powoływane do załatwienia określonej sprawy
18_STATUS POSŁA
# Bierne prawo wyborcze do sejmu przysługuje obywatelowi polskiemu mającemu prawo wybierania do Sejmu, który najpóźniej w dniu wyborów
kończy 21 lat a w przypadku Senatu 30 lat
# kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne lub wyborcy
# nie można jednocześnie kandydować do Sejmu i Senatu
# mandat poselski jest określony mianem mandatu wolnego
CECHY MANDATU WOLNEGO
1. ma charakter generalny, co oznacza że poseł wyraża wole całego narodu a nie tylko swoich wyborców
2. ma charakter niezależny, co oznacza że poseł nie jest prawnie związany wolą swoich wyborców, jedyną formą weryfikacji są następne wybory
parlamentarne
3. ma charakter nieodwoływany, co powoduje że wyborcy nie mogą w sensie prawnym cofnąć udzielonego poparcia i odwołać parlamentarzystę w
trakcie kadencji
PRZYWILEJE PARLAMENTARZYSTY
1. immunitet materialny - poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu
poselskiego, ani podczas jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem a przypadku
naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą sejmu
Immunitet ten ma charakter zupełny i trwały i obejmuje wszelkie czynności związane z wykonywaniem mandatu, np. wystąpienia, prace w biurze
poselskim
2. immunitet formalny – oznacza, że poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu
Immunitet ten przysługuje od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu,
Postępowanie karne, które zostało wszczęte przed dniem wyboru danej osoby na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia
mandatu, w tym czasie ulega również zawieszeniu bieg przedawnienia w postępowaniu karnym, immunitet ten obejmuje wszelkie czyny karalne, a
nie tylko związane z wykonywaniem mandatu. Poseł może zrzec się immunitetu formalnego
3. immunitet nietykalności osobistej – oznacza, że poseł nie może być zatrzymany ani aresztowany bez zgody Sejmu z wyjątkiem ujęcia go na
gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu
niezwłocznie zawiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego
* mandatu nie można łączyć z funkcją prezesa NBP, prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich i praw dziecka, członka RPP, członka KRRiT,
ambasadora, oraz zatrudnienia w Kancelarii Sejmu i Senatu oraz Kancelarii Prezydenta RP
* poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majatku skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego, ani nabywać
tego majątku
19_FUNKCJA USTAWODAWCZA SEJMU
Wyróżniamy następujące procedury ustawodawcze:
1. tryb pilny
2. uchwalanie ustaw o zmianie konstytucji
3. uchwalanie kodeksów
4. uchwalanie ustaw implementujących (dyrektywy wspólnotowe)
5. uchwalanie ustawy budżetowej
ETAPY PROCEDURY USTAWODAWCZEJ
1. wykonanie inicjatywy ustawodawczej, prawo przysługuje:
a) posłom ( co najmniej 15 posłom lub komisjom sejmowym)
b) senatowi z tym, że z inicjatywą występuje cała izba na wniosek, co najmniej 10 senatorów lub na wniosek komisji senackie
c) RM
d) prezydent RP
e) inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 tyś. Obywateli mających prawo wybierania do sejmu
OGRANICZENIA PODMIOTOWE
# jedynie RM jest uprawniona do wnoszenia ustaw w trybie oilnym, ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego
# RM może uznać swój projekt za pilny z wyjątkiem: projektów ustaw podatkowych, dotyczących wyboru prezydenta RP, Sejmu i Senatu oraz
organów samorządu terytorialnego
PROJEKT USTAWY MUSI SPEŁNIAĆ WYMOGI:
1. powinien przedstawiać wyniki przeprowadzonej konsultacji
2. projekty podstawowych aktów wykonawczych
3. przedstawienie skutków społecznych, gospodarczych, finansowych i prawnych
4. wskazanie źródeł finansowania
5. powinien wskazywać stosunek projektu ustawy do prawa wspólnotowego
2. praca w Sejmie nad projektem ustawy,
Sejm rozpatruje projekt ustawy w 3 czytaniach, ustawy są uchwalane zwykłą większościa głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów
Pierwsze czytanie odbywa się nie wcześniej niż 7 – ego dnia od doręczenia posłom druku projektów, zazwyczaj ma ono miejsce w komisji sejmowej.
Na posiedzeniu Sejmu obligatoryjnie odbywa się 1 czytanie, jeśli chodzi o ustawy dot. Wyboru prezydenta, sejmu , senatu, organów samorządu
terytorialnego, o zmianie Konstytucji, regulujących ustrój i właściwość władzy publicznej i kodeksów
Drugie czytanie ma miejsce wyłącznie na posiedzeniu Sejmu i rozpoczyna się od przedstawienia Sejmowi sprawozdania komisji. W trakcie 2
czytania mogą być wnoszone poprawki doprojektuj ustawy. Prawo to przysługuje grupie co najmniej 15 posłów, RM, przewodniczącemu klubu lub
koła
Trzecie czytanie ma charakter obligatoryjny i rozpoczyna się od przedstawienia przez posła sprawozdawcę poprawek zgłoszonych podczas 2
czytania. Kończy się głosowaniem
3. praca Senatu nad ustawą przekazaną przez Sejm
Po uchwaleniu ustawy przez Sejm, ustawa jest przekazywana przez Marszałka sejmu – senatowi. Senat powinien zająć swoje stanowisko w ciągu 30
dni od dnia przekazania ustawy. Jeżeli w tym terminie nie podejmie stosownej uchwały, wówczas ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu
przyjętym przez sejm
Senat może:
a) przyjąć ustawę bez zmian
b) uchwalić poprawki do ustawy
c) odrzucić ustawę w całości
4. Prezydent
a) podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w dzienniku Ustaw. Podpisanie ustawy „promulgacja” oznacza
przyjęcie przez prezydenta jako głowy państwa, że ustawa została uchwalona zgodnie z prawem i oznacza polecenie wykonania ustawy przez jej
adresatów
b) prezydent może skorzystać z tzw. Weta ustawodawczego które polega na przekazaniu ustawy sejmowi z umotywowanym wnioskiem do
ponownego rozpatrzenia. Sejm może odrzucić weto prezydenta poprzez ponowne uchwalenie ustawy większością 3/5 głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej ilości posłów. W takim przypadku prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni i zarządza ogłoszenie ustawy w Dzienniku
Ustaw. W tym przypadku nie przysługuje mu prawo wystąpienia do Trybunału konstytucyjnego w trybie kontroli prewencyjnej
c) przed podpisaniem ustawy prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zbadania zgodności ustawy z
konstytucją. Jeżeli trybunał uzna ustawę za zgodną z Konstytucją wówczas prezydent ma obowiązek podpisać ustawę.
Prezydent może skorzystać z weta albo skierować ustawę do TK.
Tylko Parlament stanowi ustawy
20_FUNKCJA_KREACYJNA SEJMU
Związana jest z udziałem Parlamentu w obsadzaniu i powoływaniu organów, np.:
1. sejm wybiera 15 sędziów TK, wybierani są indywidualni na 9- letnią kadencję
2. sejm wybiera członków TS, trybunał składa się przewodniczącego, 2 zastępców 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i
senatorów, na czas trwania kadencji Sejmu
3. czterech członków Krajowej Rady Sądownictwa wybieranych jest przez sejm spośród posłów i 2 członków wybieranych przez senat spośród
senatorów
4. sejm za zgodą senatu powołuje prezesa NIK na 6 letnią kadencję
5. sejm za zgodą senatu powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich 5 letnią kadencję
21 Pozycja ustrojowa Prezydenta RP,
PREZYDENT jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej.
Jest wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.
Kadencja trwa 5 lat i można ją ponowić tylko raz.
Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim, którzy w dniu wyborów ukończyli 35 lat i korzystają z pełni praw wyborczych
do Sejmu.
Na prezydenta zostaje wybrany ten kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnych oddanych głosów. Jeżeli w pierwszej turze
żaden z kandydatów nie uzyska podanej większości wówczas 14 dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponownie
głosowanie (do którego przechodzą dwaj kandydaci, którzy otrzymali kolejno największą liczbę głosów). W drugiej turze wybrany
zostaje kandydat, który dostaje największą liczbę głosów. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy.
Prezydent obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego przysięgi i od tego dnia rozpoczyna się kadencja Prezydenta
.
Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed Parlamentem
Akty podejmowane przez niego wymagają kontrasygnaty Prezesa RM, który w ten sposób przyjmuje na siebie odpowiedzialność
polityczną.
Prezydent ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnione przestępstwa.
Konstytucja nie wyłącza odpowiedzialności karnej Prezydenta.
Prezydent RP czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i
niepodzielności jego terytorium.
Kompetencje Prezydenta można podzielić na 4 grupy;
Związane z parlamentem
Związane z RM
Związane z siłami zbrojnymi
Tradycyjne kompetencje głowy państwa
22_KOMPETENCJE PREZYDENTA
Związane z Parlamentem
Np. zwołuje pierwsze posiedzenie Izb w wyborach, zarządza wybory
Związane z Radą Ministrów
przyjmuje dymisje ustępujących gabinetów
decyduje kandydata na premiera
powołuje premiera a na jego wniosek Ministrów
w sprawach szczególnej wagi może zwołać Radę Gabinetową, a tę radę tworzy Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta. Nie
przysługują jej jednak kompetencje RM
prezydent ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe
mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i organizacjach międzynarodowych.
Prezydent w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem RM i właściwym Ministrem
prezydent RP przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i
organizacji międzynarodowych.
Związane z siłami zbrojnymi
Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych
w czasie pokoju Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej
natomiast w czasie wojny prezydent na wniosek Prezesa RM mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
mianuje również Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych.
Prezydent na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje określone stopnie wojskowe
w razie bezpośredniego zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent na wniosek Premiera zarządza częściową lub powszechną
mobilizację i użycie sił zbrojnych do obrony państwa.
Organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa
Narodowego.
Tradycyjne kompetencje głowy państwa
posiada prawo zarządzania referendum w sprawach szczególnych dla państwa
nadaje ordery i odznaczenia
nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego
Prezydent stosuje prawo łaski
posiada również uprawnienia kreacyjne
powołuje pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
powołuje również Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego
Prezydent powołuje także część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Prezydent w drodze rozporządzenia na wniosek RM wprowadza stan wojenny lub stan wyjątkowy.
Stan wojenny - może być wprowadzony w razie zewnętrznego zagrożenia państwa zbrojnej napaści na terytorium RP lub też w
przypadku gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Stan wyjątkowy - może być wprowadzony w razie zagrożenia Konstytucyjnego Ustroju Państwa bezpieczeństwa obywateli lub porządku
publicznego.
Konstytucja przewiduje możliwość wystąpienia wakatu na stanowisku głowy państwa jeżeli:
Jeżeli Prezydent nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki
Prezydenta. Jeżeli głowa państwa nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożliwości sprawowania urzędu wówczas o
stwierdzeniu przeszkody rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu
Wakat może być spowodowany poważniejszymi przyczynami jeśli nastąpi opróżnienie urzędu
przypadku śmierci Prezydenta
zrzeczenie się urzędu przez Prezydenta
stwierdzenie nieważności wyboru Prezydenta lub z innych przyczyn nie objęcia urzędu po wyborze
złożenie Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą
podjęta większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.
Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta , obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. Jednakże osoba
wykonująca obowiązki Prezydenta RP nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.
Prezydent cd
Prezydent RP pełni funkcję arbitra. Przyjęcie tej koncepcji oznacza, że w przypadku zakłócenia wzajemnych stosunków między rządem
a Sejmem, Prezydent powinien dążyć do normalizacji tych stosunków. Niezależność prezydenta znajduje wyraz w zasadzie
niepołączalności.
Incompantybilitas - niepołączalność stanowisk
Prezydent nie może piastować żadnego innego urzędu, ani pełnić żadnej innej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane
ze sprawowaniem urzędu.
Prezydent jest wybierany przez naród w wyborach
powszechnych
równych
bezpośrednich
głosowaniu tajnym
Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy najpóźniej w dniu wyborów ukończyli 18 lat i nie zostali pozbawieni praw
wyborczych lub nie utracili ich w inny sposób.
Bierne prawo wyboru przysługuje obywatelom, którzy korzystają z pełni praw wyboru do sejmu o ile ukończyli lat 35.
Wybory Prezydenta RP zarządza Marszałek Sejmu, pierwsza tura wyborów musi się odbyć w dniu przypadającym nie wcześniej niż na
100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta RP. Wybory muszą zawsze zakończyć się przed
upływem kadencji. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Marszałek Sejmu w ciągu 14 dni po opróżnieniu zarządza wybory, muszą się
odbyć w ciągu 60 dni od zarządzenia wyborów.
Ważność wyboru Prezydenta RP stwierdza Sąd Najwyższy.
Prezydent obejmuje urząd po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym, co powinno mieć miejsce ostatniego dnia przed
upływem kadencji poprzedniego prezydenta.
Prezydent za swoją działalność urzędową nie ponosi odpowiedzialności parlamentarnej, natomiast w przypadku naruszenia konstytucji
lub ustawy prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności konstytucyjnej.
Kadencja prezydenta upływa 5 lat po objęciu urzędu- licząc od dnia złożenia przysięgi.
Opróżnienie urzędu prezydenta może nastąpić:
W przypadku śmierci prezydenta
Zrzeczenia się urzędu (Prezydent może dokonać zrzeczenia się w każdym czasie i akt zrzeczenia staje się skuteczny z momentem jego
złożenia)
Trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
Złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
Stwierdzenia nieważności wyboru prezydenta lub z innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze.
Skutkiem prawnym opróżnienia urzędu jest powstanie po stronie Marszałka Sejmu obowiązku zarządzenia nowych wyborów
prezydenckich. Marszałek Sejmu przejmuje wykonywanie obowiązków Prezydenta.
Od opróżnienia urzędu należy odróżnić przejściową niemożność sprawowania urzędu np. w skutek choroby. Wówczas Marszałek
Sejmu przejmuje obowiązki Prezydenta.
Kompetencje prezydenta związane z władzą sądowniczą
Prezydent może stosować prawo łaski, które morze polegać na darowaniu lub złagodzeniu kary każdej osobie skazanej prawomocnym
wyrokiem karnym( z wyjątkiem osoby skazanej przez Trybunał Stanu). Prawo łaski ma, więc charakter indywidualny i konkretny i należy
je odróżnić od aktów amnestii, – czyli dozowania lub złagodzenia kar określonym kategoriom skazanym lub abolicji – zniesienie
karalności za określone czyny w stosunku do pewnych kategorii osób
Amnestia i abolicja są aktami o charakterze generalnym (ogólnym) i mogą być przyjmowane przez parlament w formie ustawy.
23_ZGROMADZENIE NARODOWE
Senat – 100 senatorów
Sejm – 460 posłów
Dwuizbowy - sejm i senat
Zgromadzenie Narodowe jest to wspólne posiedzenie sejmu i senatu pod przewodnictwem Marszałka Sejmu, a w jego zastępstwie Marszałka Senatu,
tylko w przypadkach określonych w konstytucji:
1. odbieranie przysięgi od nowo wybranego prezydenta
2. stwierdzenie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
3. stawianie prezydenta w stan oskarżenia za naruszenie konstytucji i ustaw
4. wysłuchanie orędzia prezydenta
24_KADENCJA SEJMU I JEJ MODYFIKACJA
jest to czas określony w konstytucji w którym parlament działa zasadniczo w tym samym składzie pochodzącym z tych samych wyborów
kadencja sejmu i senatu (4 letnie)rozpoczynają się z dniem zebrania się sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień
zebrania się sejmu następnej kadencji
SKUTKI UPŁYWU KADENCJI SEJMU :
1. kończy się kadencja Trybunału Stanu
2. kończy się okres funkcjonowania RM
3. zgodnie z zasadą dyskontynuacji prac parlamentu, projekty ustaw, które nie zakończyły procedury ustawodawczej muszą być jeszcze raz
wniesione do sejmu nowej kadencji
MODYFIKACJA KADENCJI
1. przedłużenie kadencji sejmu , w czasie stanu nadzwyczajnego oraz 90 dni po jego zakończeniu, nie może być skrócona kadencja sejmu, nie mogą
być przeprowadzone wybory do sejmu i senatu a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu
2. skrócenie kadencji sejmu , jest dokonywane przez prezydenta na mocy postanowienia, które wymaga ogłoszenia w Dzienniku Ustaw po
uprzednim zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu.
SĄ DWA PRZYPADKI SKRÓCENIA KADENCJI :
a) obligatoryjny – prezydent ma obowiązek skrócić kadencję sejmu i zarządzić nowe wybory w przypadku nie udzielenia RM wotum zaufania w
tzw. Trzeciej procedurze wyłonienia rządu
b) fakultatywny – prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji rządu, jeżeli w ciągu 4 mc od dnia przedłożenia sejmowi projektu
ustawy budżetowej nie zostanie przedstawiona prezydentowi do odpisu
SAMOROZWIĄZANIE SIĘ SEJMU
Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą przyjętą 2/3 głosów ustawowej liczby posłów i skrócenie kadencji sejmu oznacza jednocześnie
skrócenie kadencji senatu
25_KOMPETENCJE TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO 1982 r.
# Jest to organ władzy sądowniczej, działalność trybunału nie może być określana jako sprawowanie wymiaru sprawiedliwości.
# W skład trybunału wchodzi : 15 sędziów wybieranych przez sejm na 9 letnią kadencje
# Musi to być ktoś, kto ma uprawnienia, aby być sędzią Sądu Najwyższego lub Sądu Administracyjnego
# Kandydatów na stanowisko sędziego może przedstawić prezydium sejmu lub grupa 50 posłów.
# Pozycja sędziego TK jest analogiczna do pozycji sędziego Sądu Najwyższego, ponowny wybór jest niedopuszczalny
# W okresie kadencji sędziowie są nie usuwalni chyba, że sędzia zostanie skazany pełnomocnym wyrokiem za przestępstwo, bądź sąd dyscyplinarny
orzeknie karę usunięcia ze stanowiska
# Mandat sędziego wygasa również w przypadku śmierci, zrzeczenia się ,lub orzeczenia komisji lekarskiej o trwałej niezdolności do pełnienia
obowiązków
# Sędziom przysługuje immunitet
ORGANY TRYBUNAŁU
1. zgromadzenie ogólne
W skład zgromadzenia ogólnego wchodzą wszyscy sędziowie trybunału, dla prawomocności uchwał konieczna jest obecność co najmniej 10 sędziów
2. prezes trybunału
Reprezentuje trybunał na zewnątrz oraz wykonuje zadania związane z bieżącym funkcjonowaniem trybunału
Prezes i wice prezes trybunału jest powoływany przez prezydenta RP spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne
Prezes jest powoływany na cały okres pełnienia funkcji sędziego TK
FUNKCJE TRYBUNAŁU
1. kontrola norm tzn. orzekanie o zgodności aktów normatywnych z aktami wyższego rzędu
2. orzekanie o skargach konstytucyjnych
3. rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
4. orzekanie o zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych
5. rozstrzyganie o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta RP
KONTROLA NORM.
** Jej istota polega na orzekaniu o hierarchicznej zgodności aktów normatywnych niższego rzędu z aktami wyższego rzędu i eliminowanie aktów
niższego rzędu w przypadku braku tej zgodności
** może mieć charakter prewencyjny , jedynym podmiotem uprawnionym do jej inicjowania jest Prezydent
** i charakter następczy , który dotyczy aktów już obowiązujących bądź znajdujących się w okresie vacatio legis
KONTROLA NASTĘPCZA
1. dotyczy ustaw, co do ich zgodności z konstytucją i umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi w oparciu o ustawy akceptujące
2. Umowy między narodowe, jeżeli chodzi o zgodność z konstytucją.
3. Inne przepisy prawa wydawane przez Centralne Organy Państwowe w zakresie ich zgodności z konstytucją, ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi i ustawami. Przedmiotem kontroli nie mogą być akty organów terenowych.
Punktem odniesienia kontroli jest przede wszystkim konstytucja.
Należy jednak zaznaczyć, że nie chodzi jedynie o tekst pisany, ale o zasady i wartości wyrażone w konstytucji.
Pojęcie akt normatywny należy odnieść do każdej regulacji zawierającej w swej treści normy prawne, czyli abstrakcyjne reguły postępowania
skierowane do generalnie określonego adresata
Kontrola zgodności jest dokonywana w oparciu o 3 kryteria
1.
Zgodność
materialna
Badana jest treściowa zgodność regulacji zawartej w akcie niższym z regulacjami zawartymi w akcie wyższego rzędu
2.
Zgodność
proceduralna
Badane jest dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu lub zawarcia i ratyfikacji umowy międzynarodowej
3.
Zgodność
kompetencyjna
Trybunał bada czy organ wydający ten akt miał do tego kompetencje.
1. Inicjatywy konkretnej, ( czyli pytań prawnych)
Inicjatywa konkretna musi być związana z konkretną sprawą zawisłą przed sądami. Jeżeli w trakcie rozpatrywania sprawy pojawi się wątpliwość, co
do zgodności z konstytucją określonego przepisu prawnego, który ma się stać podstawą rozstrzygnięcia sądowego, wówczas sąd może przedstawić
Trybunałowi konkretne pytania. Uprawnienie to może być realizowane na każdym etapie postępowania sądowego.
2. Inicjatywy abstrakcyjnej, ( czyli wniosków)
Inicjatywa abstrakcji jest podejmowana w oderwaniu od konkretnego przypadku stosowania prawa, może ona wynikać z ogólnego interesu
wnioskodawcy czy ogólnej troski o stan praworządności
Z wnioskiem w sprawach, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:
1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu
Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,
2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o
3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,
4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,
5) kościoły i inne związki wyznaniowe,
Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Nie istnieje żadna droga odwołania się od orzeczenia, a orzeczenie jest wiążące
dla
wszystkich
adresatów.
Orzeczenia zapadają w formie wyroków i podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym był ogłoszony dany akt
normatywny. Uznanie niezgodności aktu powoduje utratę mocy wiążącej danego aktu.
Orzeczenie TK wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. TK może jednak określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin
jednak nie może przekroczyć 18 miesięcy, jeżeli chodzi o ustawę. Gdy chodzi o inny akt normatywny 12 miesięcy.
W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej trybunał określa termin daty
obowiązującej po zapoznaniu się z opiniom RM. Orzeczenia zapadają większościa głosów
26_SKARGA KONSTYTUCYJNA
Jest to szczególny środek prawny pozwalający podmiotom prawa na zwrócenie się do TK o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygnięć władz
publicznych naruszających konstytucyjne prawa i wolności.
Podstawowe cechy skargi
1. Ma charakter incydentalny - czyli związana jest z konkretnym przypadkiem naruszenia praw i wolności określonych w Konstytucji
2. Ma charakter subsydialny (pomocniczy) – możliwe jest jej wniesienie dopiero po wyczerpaniu innych środków prawnych
3. skarga może dotyczyć jedynie tych praw i wolności, które są określone w Konstytucji
4. orzeczenia trybunału wiążą wszystkie organy państwowe
** Prawo do złożenia skargi przysługuje każdemu czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone.
** Naruszenie praw skarżącego musi nastąpić w związku z orzeczeniem sądu lub organu administracji publicznej.
** Orzeczenie to musi mieć charakter orzeczenia ostatecznego.
** Przedmiotem skargi może być tylko zarzut niezgodności z konstytucją aktu normatywnego na podstawie, którego zostało wydane orzeczenie
sądowe
lub
administracyjne,
skarga
jest
skierowana
przeciwko
normie
prawnej
** Wniesienie skargi jest dopuszczalne w terminie 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia czy ostatecznej decyzji.
** Po upływie tego terminu uprawnienie wygasa
** skarga musi być sporządzona i wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego.
** skarga jest wolna od opłat sądowych
28_ORGANIZACJA I SKŁAD TRYBUNAŁU STANU
Jest odrębnym organem władzy sądowniczej. Zarówno Trybunał Konstytucyjny jak i Trybunał Stanu nie są sądami w rozumieniu
Konstytucji i w związku z tym nie sprawują tak rozumianego wymiaru sprawiedliwości.
W SKŁAD TS WCHODZI
1. Przewodniczący (to Prezes Sądu Najwyższego)
2. 2 zastępców przewodniczącego
3. 16 członków wybieranych przez Sejm z poza grona posłów i senatorów na czas trwania kadencji Sejmu.
** Zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej połowa członków TS powinna mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego.
** Członkom TS przysługuje immunitet oraz przywilej nietykalności osobistej.
** Przed TS określone osoby ponoszą odpowiedzialność za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem
lub zakresie swojego urzędowania .
** Odpowiedzialność Konstytucyjna ma charakter podmiotowo- ograniczony co oznacza, że odpowiedzialność ponoszą tylko podmioty
wskazane w Konstytucji.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PONOSZĄ :
1. prezydent RP
2. prezes RM
3. członkowie RM
4. prezes NBP
5. prezes NIK
6. członkowie KRRiT
7. osoby , którym prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem
8. naczelny dowódca sił zbrojnych
9. posłowie i senatorowie za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu
Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego
DELIKT KONSTYTUCYJNY jest to czyn który charakteryzuje się następującymi cechami.

Stanowi naruszenie konstytucji lub ustaw,

Czyn jest popełniony przez osobę, która podlega odpowiedzialności konstytucyjnej w związku z zajmowanym stanowiskiem
lub w zakresie swojego urzędowania

Czyn ten nie stanowi przestępstwa karnego,

Może być popełniony zarówno z winy umyślnej jak i nieumyślnej.
29_ZAKRES PODMIOTOWY ODPOWIEDZIALNOŚCI KONSTYTUCYJNEJ

Prezydent RP
odpowiedzialność Prezydenta przed Trybunałem Stanu ma charakter zupełny tzn. obejmuje ona wszystkie przestępstwa, których się
dopuścił w okresie sprawowania urzędu, a nie tylko te które są popełnione w związku ze sprawowanym urzędem.
Prezydent nie ponosi więc odpowiedzialności przed sądami powszechnymi, niemniej jednak w okresie sprawowania urzędu prezydenta
nie biegnie przedawnienie karalności przestępstw za które osoba ta nie została postawiona w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu
prezydenta.
Postawienie przed Trybunałem Stanu Prezydenta potrzebna jest 2/3 liczby posłów na wniosek 140
2. Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,
które oprócz odpowiedzialności konstytucyjnej mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej przed Trybunałem za przestępstwa
lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem jeżeli uchwała sejmu uzna to za celowe / na zasadzie
wyjątku/, zasadą jest bowiem, że członkowie Rady Ministrów za przestępstwa karne ponoszą odpowiedzialność przed sądami
powszechnymi.
Uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności członka Rady Ministrów przed Trybunał stanu.
Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta lub co najmniej 115 posłów, większością 3/5 ustawowej liczby posłów.
Prawa do pociągnięcia tych osób do odpowiedzialności konstytucyjnej przysługuje jedynie sejmowi, uchwałą podjętą bezwzględną
większością posłów.
3. Posłowie i Senatorowie
Przedmiotem odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu jest wyłącznie złamanie zakazu o którym mowa w art.. 107 Konstytucji.
Za naruszenie tych zakazów poseł może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który w przypadku
stwierdzenia zasadności oskarżenia może zastosować wyłącznie sankcję polegającą na pozbawieniu mandatu.
TRYBUNAŁ STANU JEST POWOŁYWANY na pierwszym posiedzeniu Sejmu spoza grona posłów i senatorów na okres kadencji
sejmu.
Do Trybunału Stanu mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych nie karani sądownie i nie zatrudnieni w
organach administracji rządowej.
ZA POPEŁNIENIE DELIKTU KONSTYTUCYJNEGO TRYBUNAŁ STANU ORZEKA NASTĘPUJĄCE KARY:
30)
Utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd prezydenta i do sejmu, senatu w wyborach do Parlamentu
Europejskiego oraz organów samorządu terytorialnego.
31)
Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach
państwowych i organizacjach społecznych.
32)
Utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych,
33)
kary te mogą być orzekane na okres od 2-10 lat, w przypadku chociażby nieumyślnego popełnienia przestępstwa, a także
deliktu konstytucyjnego, Trybunał Stanu orzeka utratę zajmowanego stanowiska, a w przypadku Prezydenta złożenie z urzędu, w
szczególnych okolicznościach trybunał Stanu biorąc pod uwagę znikomy stopień szkodliwości społecznej czynu może poprzestać na
uznaniu winy.
Charakterystyka Konstytucji /pojęcie, materia/,
2. Zmiana Konstytucji,
3. Stany nadzwyczajne w Konstytucji,
4. Zasada suwerenności narodu,
5. Zasada demokratycznego państwa prawnego,
6. Zasada pluralizmu politycznego w powiązaniu z partiami politycznymi,
7. Zasada podziału władz,
8. Zasada społecznej gospodarki rynkowej,
9. Prawa i wolności człowieka i obywatela, pojęcie i rodzaje,
10. Prawa i wolności o charakterze politycznym,
11. Instytucja referendum,
12. Prawa i wolności o charakterze osobistym,
13. Prawa i wolności o charakterze ekonomicznym, socjalnym i kulturalnym,
14. Ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności,
15. Konstytucyjny system źródeł prawa w Polsce prawa powszechnie obowiązującego,
16. Akty wewnętrzne obowiązujące- rozporządzenia wykonawcze/zasady wydania, kto/- ratyfikowane umowy międzynarodowe,
17. Organy sejmu,
18. Status posła / charakter mandatu i immunitety/,
19. Funkcja ustawodawcza sejmu,
20. Funkcja kreacyjna sejmu,
21. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP,
22. Kompetencje Prezydenta RP,
23. Zgromadzenie narodowe,
24. Kadencja sejmu i jej modyfikacje,
25. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego /kontrola norm/,
26. Skarga konstytucyjna,
27. Organizacja i skład Trybunału Konstytucyjnego28. Organizacja i skład Trybunału Stanu,
29. Odpowiedzialność konstytucyjna, zakres podmiotowy i przedmiotowy