Co to jest agresja

Co to jest agresja?
Co to jest agresja ?
To już nie jest zwykły wybuch złości, ale coś więcej. To chęć niszczenia.
Agresja może być wyrażana w sposób bezpośredni przez napaść bicie, kopanie, gryzienie
albo przez atak słowny przekleństwa, krzyki, kłótnie i groźby.
O agresji wyrażanej w sposób pośredni mówimy, kiedy dziecko obmawia innych, przezywa,
złośliwie plotkuje, ośmiesza, namawia innych do robienia złych rzeczy. Do agresywnych
zachowań należy również buntowanie się, sprzeciwianie poleceniom, odmawianie współpracy
(tzw. bierna agresja).
Co powinno niepokoić?
Każde dziecko od czasu do czasu zachowuje się agresywnie. W ramach eksperymentowania
dziecko próbuje różnych rzeczy, w tym również zachowań agresywnych.
Nie jest jednak dobrze, gdy zachowania agresywne stają się stałym lub powtarzającym się
sposobem postępowania. Niepokoić powinny też zachowania bardzo destrukcyjne,
zagrażające dziecku lub komuś z jego otoczenia, albo takie, których celem jest zrobienie
czegoś złego bez wyraźnej przyczyny (np. niszczenie przedmiotów, męczenie zwierząt, bicie
młodszego brata).
Dlaczego tak się zachowuje?
Odpowiedzi na to pytanie mogą być bardzo różne, w zależności od przyjętej koncepcji
psychologicznej i filozoficznej. Może to wynikać z wielu różnych czynników, takich jak:
- temperament - niektóre dzieci są bardziej pobudliwe, łatwiej je zdenerwować;
- choroba - zdarza się, że dziecko staje się agresywne po poważnych urazach, wstrząśnieniu
mózgu; agresywne bywają też dzieci autystyczne lub upośledzone;
- genetyka - nie znamy wpływu czynnika genetycznego, ale nie możemy go wykluczyć;
- atmosfera domu - z pewnością istotną rolę odgrywa tu wychowanie, a przede wszystkim
ważne jest to, że w przeciwieństwie do czynników wymienionych wcześniej, mamy na nie
wpływ.
Frustracja wynikająca z niezaspokojenia potrzeb powoduje napięcie i złość. Złość zamieniona
na niszczące działanie to agresja.
Najczęstsze przyczyny
Brak ciepła rodzinnego. Każde dziecko potrzebuje kontaktu z rodzicami, a zwłaszcza z matką.
Jeżeli ma tego kontaktu za mało, przestaje czuć się kochane i chronione. Aby uniknąć
przeżywania smutku i żalu, staje się agresywne i złe na cały świat.
Niewłaściwe wzorce rozwiązywania konfliktów. Wiemy, że dziecko uczy się przez
naśladownictwo. Krzyki, wściekłość, obrażanie się na siebie, stosowanie przemocy fizycznej
to zachowania, które dziecko przejmuje od nas lub od swojego starszego rodzeństwa.
Trzylatek, który ogląda bijących się co chwila braci albo jest świadkiem maltretowania lub
wykorzystywania jednego dziecka przez drugie, otrzymuje darmową lekcję agresji.
Oglądanie nieodpowiednich programów w telewizji. Ciągle za mało się o tym mówi.
W telewizji widzimy znacznie więcej przemocy, niż jest jej w realnym życiu. Każda scena
zawierająca agresję jest trudna do przyjęcia dla dziecka i powoduje uraz. Oglądanie wielu
takich scen powoduje, że dziecko obojętnieje, bo musi się znieczulić. Badacze twierdzą, że
dzieci oglądające sceny przemocy są mniej skłonne do udzielania pomocy.
Pojawienie się rodzeństwa. Rodzice zajęci maluchem strofują starszego, oczekując od niego
nagle dorosłości "Przestań na mnie wisieć, idź się pobaw. Taki duży, a nie umie się sam
ubrać".
Kryzys rodzinny. Jeśli rodzice nie mogą się porozumieć lub, co gorsza, rozstają się, to
zazwyczaj nie mają siły zajmować się dziećmi. Te czują się zagrożone i zaniedbane i czasami
reagują agresją (zazwyczaj poza domem - w przedszkolu, szkole).
Brak jasnych zasad i norm. Czasami rodzice nie zwracają dziecku uwagi, kiedy robi coś
niewłaściwego, np. nie ingerują w konflikty między rodzeństwem.
Liczą prawdopodobnie na to, że dziecko samo odkryje, co jest właściwe. A przecież
kilkuletnie dzieci potrzebują wsparcia rodziców, nie można ich zostawiać sam na sam
z kłótniami, konfliktami i rywalizacją. Jasno określone normy i zasady budują
bezpieczeństwo w rodzinie.
Poczucie niskiej wartości. Badania wykazują, że rodzice, którzy są nastawieni na karierę
i rywalizację, mają również wysokie wymagania wobec swoich dzieci. Chcą, by były coraz
lepsze, sprawniejsze, bardziej kompetentne. Przymus dążenia do doskonałości powoduje, że
dziecko stale czuje się niedoskonałe. Nie potrafi cieszyć się z tego, co robi, bo zawsze widzi
jakieś braki. Cały czas sprawdza, czy ktoś czegoś nie zrobił lepiej. Ponieważ trudno jest żyć
z poczuciem klęski (bo brak sukcesu jest dla takich dzieci klęską), dzieci opracowują różne
sposoby, by podreperować poczucie własnej wartości. A najprostszy sposób to pognębienie
lub zniszczenie domniemanego rywala i przeciwnika.
Rodzicu hamuj agresywne zachowanie swojego dziecka poprzez wyjaśnienie mu najpierw, że
bicie i gryzienie, rzucanie przedmiotami i dokuczanie są niedopuszczalne. Potem pokaż mu i
powiedz (nawet jednolatkowi), jaki rodzaj zachowania powinno przejawiać: całowanie,
przytulanie, rozmowa.
Wytłumacz również, dlaczego te zachowania są akceptowane. Upewnij się, że wprowadzasz
te zasady w sposób dokładny i zrozumiały, pokierują one dziecko na drodze do dobrego
zachowania.
Uwaga: Jeśli zachowanie agresywne jest częste podczas codziennej zabawy i przeszkadza
innym dzieciom, rodzinie i tobie, poszukaj porady profesjonalistów i wspólnie postarajcie się
określić, co takie zachowanie wywołuje.
Jak należy postępować?
Powiedz dziecku co można robić zamiast bicia.
Gdy dziecko zaczyna zachowywać się agresywnie powiedz, że oprócz bicia istnieją jeszcze
inne sposoby rozładowania napięcia. Na przykład może poprosić o pomoc, lub powiedzieć
"Już się z wami nie bawię", albo po prostu opuścić grupę, z którą się bawi. Poproś, by dziecko
powtórzyło pięć razy powyższe reakcje aż zaznajomi się ze słownictwem i sposobami jego
użycia.
Chwal dobre zachowanie.
Wyjaśnij dziecku, co rozumiesz przez dobre zachowanie i dlaczego lubisz, gdy się dzieli z
innymi, oczekuje swojej kolejki, prosi o pomoc i tym podobne. Możesz na przykład
powiedzieć: "Bardzo ładnie, że dzielisz się z innymi." Zawsze konkretnie określaj za co
chwalisz malucha. Im więcej mówisz mu, że podoba ci się jego zachowanie, tym częściej
będzie chciał się w ten sposób zachowywać.
Stosuj nagany.
Ganienie dziecka pomaga mu zrozumieć, dlaczego nie aprobujesz jego zachowania.
Pokazujesz także, że szanujesz zdolność malucha do zrozumienia o co ci chodzi.
Trzy składniki skutecznej nagany, jeśli chodzi o bicie to: powiedzeniu dziecku, aby przestało
("Nie bij!"), wyjaśnij mu, dlaczego nie aprobujesz tego zachowania ("To boli") i
zasugerowanie alternatywy dla złego zachowania ("Gdy jesteś zdenerwowany, po prostu
opuść grupę."). Jeśli dziecko nadal zachowuje się agresywnie, powtórz naganę i zastosuj
technikę "czasu zastanowienia", aby lepiej mogło przemyśleć twoje polecenia.
Zapomnij o incydencie.
Przypominanie dziecku o jego poprzednich agresywnych zachowaniach nie uczy go
właściwej postawy. Wprost przeciwnie, przypomni mu w jaki sposób może z powrotem
zacząć się tak zachowywać.
Nie stosuj agresji by powstrzymać agresję.
Bicie dziecka jedynie daje mu podstawy, aby stosować przemoc na innych w podobnych
sytuacjach.
Nie unoś się gdy dziecko zachowuje się agresywnie.
Złoszczenie się gdy dziecko kogoś uderzy, udowadnia mu, że może używać agresji, by zyskać
nad tobą przewagę.
Więcej informacji na temat wychowania i uniknięcia porażek znajdziecie Państwo na stronach
w Internecie www.forum.gazeta.pl lub www.edziecko.pl
(Opracowanie: M. Chwiłkowska – Kępczyńska)