Agresja - ugu.pl

BIULETYN DLA RODZICÓW
NR 1/ 2015
„OPTYMIŚCI Z BAJKOWEJ KRAINY”
Drodzy Rodzice!
Agresja
Agresja
to
aktualny temat
zasygnalizowany zarówno
przez
pedagogów,
psychologów, opinię publiczną i widoczny również w środkach masowego przekazu.
Obserwujemy zjawiska agresji już wśród małych dzieci. Problem ten nurtuje również
zaniepokojonych rodziców.
Agresja to świadome i celowe działanie skierowane przeciwko komuś lub czemuś
zmierzające do wyrządzenia krzywdy lub szkody. Może mieć charakter fizyczny
(zaczepianie, kopanie, podstawianie nogi, bicie, gryzienie, szczypanie, często powodem walki
staje się różnica zdań) lub słowny (grożenie, zastraszanie, obwinianie, przezywanie,
poniżanie, agresywne zawołania typu „idź stąd”, „zostaw”).
Dziecko, które stanowi zagrożenie dla siebie i innych, nie potrafi rozwiązywać konfliktów
bez przemocy, przeżywa ostre wybuchy złości połączone z biciem, kopaniem, rzucaniem
przedmiotami wymaga długofalowej pomocy ze strony osób dorosłych. Bez stosownych
wychowawczych zabiegów zostanie wytrenowane przekorne zachowanie, które jest
początkiem coraz większej agresji.
Zadajemy sobie wtedy pytanie co jest przyczyną takich zachowań? Jak można im zaradzić?
By przeciwdziałanie dziecięcej agresji było skuteczne, trzeba na początku poznać jej
źródło.
1. wiara maluchów w to, że agresywne zachowania to dobry sposób na uzyskanie tego, na czym
człowiekowi zależy;
2.
chęć zwrócenia na siebie uwagi;
3.
wyładowanie złości;
4.
obrona przed domniemanym atakiem;
5.
sposób na poprawę swojej samooceny;
6.
zemsta za doznaną krzywdę;
7.
wzorzec zachowania wyniesiony z domu;
8.
negatywne emocjonalne nastawienie rodziców charakteryzujące się brakiem ciepła i bliskich
więzi;
9.
10.
brak poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, zrozumienia ze strony rodziców;
niezaspokojenie potrzeby samodzielności, aktywności i ruchu, np. brak miejsca do
zabawy;
11.
brak zainteresowania dzieckiem;
12.
nadmierne ochranianie;
13.
stawianie wygórowanych wymagań i nieliczenie się z możliwościami dziecka;
14.
przyzwalanie przez opiekuna na agresywne zachowania dziecka;
15.
stosowanie metod wychowawczych opartych na sile i agresji;
16.
brak rozsądnych granic, jasno ustalonych zasad; brak konsekwencji
17.
tłumienie wypowiedzi dzieci;
18.
porównywanie do innych dzieci;
19.
małżeńska niezgoda, kłótnie, zazdrość o rodzeństwo;
20.
nieumiejętność radzenia sobie z przeżywaniem silnych uczuć zwłaszcza złości;
21.
nieumiejętność konstruktywnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych;
22.
niewłaściwy sposób komunikowania się z dziećmi (poniżanie, krytykowanie, ośmieszanie,
itp.); Język szakali
23.
wpływ rówieśników, naśladownictwo;
24.
nadmierne oglądanie telewizji;
25.
zbyt długie granie w gry komputerowe;
26. Naklejanie niewinnych łatek: Ale ty jesteś niegrzeczny, agresywny, jesteś nie posłuszny, Nikt z
tobą ni chce się bawić , Jesteś taki siaki i owaki………..
Musimy wszyscy zdać sobie sprawę, iż podstawowym motorem działalności dzieci,
wpływającym na przebieg rozwoju są ich potrzeby. Niestety, nie zawsze mogą być
zaspokojone. Stan nie zaspokojenia, czyli blokady potrzeby prowadzi do wyzwolenia emocji,
niezadowolenia, zdenerwowania, poczucia krzywdy. Dziecko może stać się agresywne
wskutek np. nie zaspokojenia potrzeby akceptacji, uznania społecznego, zbyt częstego
upominania, wytykania wad i braków, stawiania innych za przykład.
Agresja staje się niekiedy jedyną szansą jaką ma dziecko wychowywane w ograniczeniach i
nadopiekuńczości, aby mogło wypróbowywać nowe rzeczy, odważyć się na samodzielne
działanie. Musimy zdać sobie sprawę, że nie istnieje agresja bez przyczyny, z czystej
złośliwości.
Agresja może przyjmować dwie formy: jedną, którą nazywamy „wyładowaniem” i drugą,
którą nazywamy „osiąganiem”.
W pierwszym przypadku chodzi o wyładowanie nieprzyjemnych emocji takich jak: złość,
gniew, lęk.
W drugim przypadku chodzi o pragnienie zdobywania czegoś, pokonywania trudności,
osiągnięcia ważnego dla siebie celu. Może to być np. odebranie zabawki, strzelenie gola, chęć
zwrócenia na siebie uwagi, ujawnienie swoich pragnień i problemów.
Dzieci są świetnymi obserwatorami, bezustannie zbierają doświadczenia również związane z
agresją. Widzą agresywne zachowanie u innych. Dorośli stosując kary fizyczne, najczęściej
sami pochodzą z rodzin, w których przemoc była na porządku dziennym, a ich zachowanie
jest bezpośrednim przeniesieniem tego, czego sami doświadczyli w dzieciństwie. Użycie siły
nie jest jedynym sposobem radzenia sobie z problemami. Powodowani gniewem dorośli
potrafią również upokorzyć i znieważyć dziecko.
Z modelami agresywnego zachowania spotykają się dzieci również w grupach
rówieśniczych, dostarczają ich także – niestety środki masowego przekazu szczególnie film,
bajki oraz gry komputerowe. Sceny bójek, walk, brutalnego zachowania, czasem wręcz
bezwzględnego okrucieństwa pozostawiają w dziecięcej psychice trwałe ślady. Brak
doświadczeń i umiejętności dokonania własnej oceny postępowania takich bohaterów
powoduje, iż często budzą oni podziw. Dziecko chcąc identyfikować się z nimi – przejmuje
ich sposób zachowania.
Dziecięca agresja może być bezpośrednio skierowana przeciw osobie lub przedmiotom, które
były powodem doznanego stresu. Czasem jednak jej ofiarą padają obiekty słabe np. inne
dzieci, zwierzęta, na których rozładowuje się stan napięcia emocjonalnego. Agresywne
zachowanie może spełniać funkcję narzędzia umożliwiającego dziecku osiągnięcie
zamierzonego celu. Stosuje więc metodę wymuszania i gróźb, a uleganie takim zachowaniom
przyczynia się do wytworzenia stałej strategii postępowania. Dziecko bardzo szybko
wyczuwa, iż jego histerie i groźby powodują zmianę postępowania dorosłych i konsekwentnie
to wykorzystuje. Agresja, prowadząc do rozładowania w sytuacji trudnej , staje się zarazem
źródłem nowych trudności. Odpowiedzią na dziecięcą agresję często bywa kara, która
powoduje jedynie przejściowe zahamowanie, a następnie dalsze nasilenie stresu.
Z tego względu kary nie można uznać za formę oddziaływania, która skutecznie
przeciwdziała powstawaniu agresywnych zachować. Takie zachowania mogą wynikać
również z zaburzeń w funkcjonowaniu systemu nerwowego, a czasem schorzeń organicznych.
Dlatego też przejawy agresywnych zachowań powinny być obiektem zainteresowania i troski
zarówno rodziców jak i wychowawców.
Nie ma niestety „złotego środka”, aby zaradzić takim zachowaniom. Można natomiast
zastosować środki pomocnicze, służące pozbywaniu się wielkiej narastającej złości, które są
wcześniej poznane i zaakceptowane przez dziecko. Dajemy wówczas dziecku możliwość
odreagowania negatywnych emocji w formie:
–
dziurawienia kartki długopisem, piórem,
–
walka figurami złości,
- liczenie do 10
–
„ludzik złości” maskotka, której można opowiedzieć o swoim zdenerwowaniu,
–
malowanie, bazgranie na dużych arkuszach papieru,
–
„pudło złości” z gazetami, które można rwać, zgniatać.
Sposoby radzenia z agresją.
1.
Uczyć własną postawą relacji międzyludzkich, unikać własnych reakcji o charakterze
agresywnym np. krzyków, złośliwych uwag.
2.
3.
Ustalić wyraźne granice, jasne reguły postępowania co wolno, a czego dziecku nie wolno.
Natychmiast reagować na agresywne zachowania, powiedzieć co zrobiło źle i że nie
zgadzamy się na takie zachowanie.
4.
Ustalić odpowiednie sankcje za łamanie reguł np. poprzez pozbawienie dziecka jakichś
przyjemności. WAŻNE! Nie potępiać osoby dziecka („Jesteś zły !”) a jedynie wyrażać
niezgodę na jego agresywne zachowanie („Nie podoba mi się gdy bijesz swoich kolegów”).
5.
Uczyć dziecko ponoszenia konsekwencji swoich własnych
zachowań. Wyciągnięcie
konsekwencji powinno być zastosowane natychmiast i być adekwatne do przewinienia (może
nią być np., cofnięcie przywileju sprawowania ważnej funkcji,
wyrażenie swojej
dezaprobaty i niezadowolenia).
Więcej info . Kliknij w zakładkę
VII. Zasady stosowania wzmocnień zachowań pozytywnych
oraz wspomagania dzieci w rozwiązywaniu sytuacji trudnych.- Plan działań wychowawczych
http://www.ps48.ugu.pl/index5.php/program_wychowawczy
6.
Dostrzegać i chwalić dziecko za postępowanie zgodne z ustalonymi regułami – łatwiej
bowiem dziecku zmienić swoje postępowanie, gdy czuje się docenione i akceptowane.
7.
Przydzielić dziecku stałe obowiązki i co ważne, sumiennie rozliczać z tych obowiązków.
Dziecko powinno ponieść konsekwencje niewypełnionego obowiązku, na przykład w formie
mniejszego kieszonkowego. Pamiętajmy, że najpierw musimy ustalić z dzieckiem reguły
postępowania.
8.
Ćwiczyć dziecko w odraczaniu swoich potrzeb, nie spełniać natychmiast wszystkich
zachcianek, uczyć czekania na swoją kolej.
9.
Uczyć dziecko rozwiązywania konfliktów bez użycia przemocy (np. wysłuchiwanie
historyjek, opowiadań, bajek terapeutycznych, wspólne analizowanie problemu oraz
wymyślenie konkretnego rozwiązania). Zachęcanie dziecka do stosowania tych strategii w
sytuacjach życia codziennego.
10.
Rozwijać empatię u dziecka.
11.
Otaczać dziecko miłością i zainteresowaniem.
12.
Zaspakajać potrzeby dziecka, np. dać dziecku szansę odniesienia sukcesu, pomagać w
organizowaniu czasu wolnego.
13.
Zachęcać dziecko do rozładowania nagromadzonej energii i emocji poprzez np. sport,
pójście na spacer, uprawianie jakiegoś hobby, a nawet takie metody jak krzyk, boksowanie
poduszki, tupanie, głębokie oddechy, bazgranie na kartce papieru, zgniatanie, rwanie czy
napisanie „wściekłego listu” do osoby która je skrzywdziła.
14.
Zachęcać dziecko do mówienia o swoich uczuciach, cierpliwie słuchać.
15.
Szanować, akceptować uczucia dziecka, pokazać dziecku, że ma prawo przeżywać złość, a
nawet wściekłość, gdy ktoś je skrzywdzi lub mu dokuczy, ale nie powinno przy tym samo
obrażać i krzywdzić innych osób. Nie chodzi o to, aby tłumić emocje, zwłaszcza te o
zabarwieniu negatywnym, ale umieć nad nimi zapanować i wyrażać w sposób społecznie
akceptowany.
16.
Pozwolić dziecku wykrzyczeć się, czy wypłakać w swoim pokoju, przy jednoczesnym
daniu zapewnienia o naszej gotowości do rozmowy kiedy samo będzie do tego gotowe.
17.
18.
Ograniczyć czas spędzony przed telewizorem i komputerem, wspólnie dobierać programy.
Spraw, żeby w świecie dziecka było jak najwięcej dobrych doświadczeń! Baw się z
dzieckiem, najlepiej codziennie, pozwól mu być w tej zabawie przewodnikiem, niech
wybiera, wymyśla reguły gry.
19.
Przed pójściem spać zapytaj dziecko, jak minął dzień. Pokaż mu dobre rzeczy, które się
wydarzyły.
20. Stosowanie Języka Żyraf zamiast Języka szakali
Warto również z dzieckiem przeanalizować jego zachowanie po zakończeniu agresywnej
sceny kiedy widać oznaki uspokojenia, porozmawiać o jego odczuciach, nastroju, zastanowić
się jak inaczej można było rozwiązać problem, tylko wtedy dziecko dowiaduje się, że trzeba
zwracać uwagę na sposób wyrażania swoich emocji, uczy się trudnej sztuki mówienia o nich,
jak i radzenia sobie z nimi.
Pojęcie agresji w mowie potocznej ma negatywne zabarwienie kojarzące się
wyłącznie z walczącymi osobami, ranami, cierpieniem. Jedno jest pewne, agresję, która
prowadzi do przemocy, destrukcji oraz przybiera formę pogardy dla człowieka należy
odrzucać i zapobiegać jej powstawaniu.
Z drugiej jednak strony agresja jest potrzebna do życia, a przede wszystkim do współżycia z
innymi. Trzeba ją spostrzegać w zróżnicowany sposób. Zdolność do zachowań agresywnych
jest podstawą do uczenia się rywalizacji, obrony swoich praw i racji, walki w imię swoich
przekonań – bez poczucia winy i wyrzutów sumienia.
Musimy zdać sobie sprawę z faktu, że człowiek, który w dzieciństwie nie nauczył się
posługiwania swoją agresją: będzie miał bardzo wiele trudności w dorosłym życiu. Z powodu
nie radzenia sobie z własną i cudzą agresją może wycofać się na margines życia społecznego.
Bez agresji nikt nie potrafiłby w sposób trwały zwracać uwagi na swoje potrzeby, które nie
byłyby wtedy zaspokajane – ani niemowlę, ani małe dziecko, młody człowiek, ani też
dorosły. „Bez agresji nikt, a już na pewno nie dziecko, nie miałoby siły sprzeciwić się i
powiedzieć „nie”, a przecież są to ważne warunki wytyczenia granic wokół swojej
osobowości, aby chronić się przed wyrządzeniem krzywdy oraz wzmocnić swoje Ja.” „A
czym byłaby odwaga cywilna? Już sama wymaga dużej dozy agresywności, ponieważ zawsze
oznacza wystąpienie jeden krok przed tłum, powiedzenie „stop” i wstawienie się za
słabszymi, tymi, którzy nie cieszą się właśnie uznaniem, przeciwstawienie się wewnętrznym i
zewnętrznym oporom.”[1]
W naszym postępowaniu ważne jest, aby konsekwentnie kierować się ustalonymi
zasadami. Słowa, które wypowiadamy nie mogą być tylko „straszakiem”. Musimy wpoić
dziecku, że powinno się nauczyć pewnych zachowań i że nie może zawsze być tak, jak ono
by chciało. Wygaszanie zachowań agresywnych jest często procesem długotrwałym, dlatego
należy uzbroić się w cierpliwość i cieszyć nawet z najmniejszych postępów dziecka.
Literatura:
Plan działań wychowawczych Przedszkola Samorządowego Nr 48
„Jak mówić , żeby dzieci nas słuchały , jak słuchać żeby dzieci do nas mówiły”
„Dwulatki”
„ Wychowanie bez porażek”
J. Grochulska „Agresja u dzieci”.
G. Hang-Schnabel „Agresja w przedszkolu” Poradnik dla rodziców
i wychowawców.
Proponuję również sięgnięcie do literatury – poradniki dla rodziców
i wychowawców:
Peter Pauling „Szczęśliwe dzieci”.
I. Romberg-Asboth „Kiedy dusza dziecka płacze”.
[1] Hang-Schnabel G., „Agresja w przedszkolu“ Poradnik dla rodziców i wychowawców
Na podstawie własnych obserwacji, przeczytanych materiałów źródłowych,
ukończonych warsztatów, kursów, nabytej teorii i praktyki z ukończonych studiów
z dziedziny Psychologii i Pedagogiki
artykuł opracowała :
Nauczycielka wychowania przedszkolnego
mgr Małgorzata Wróblewska