ZAPALENIE OPON

ZAPALENIE OPON
MÓZGOWO – RDZENIOWYCH U NIEMOWLĄT I DZIECI
MENINGITIS
Choroba zakaźna wywoływana przez wirusy lub bakterie, rzadziej przez
pierwotniaki i pasożyty.
ETIOLOGIA
Przyczyny infekcyjne
Przyczyny nieinfekcyjne
WIRUSY
świnki,
grypy,
odry,
opryszczki,
ECHO i Coxsackie.
BAKTERIE
dwoinka
zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych
pneumokoki
Haemophilus influenzae typ B
listeria ,
gronkowce,
Escherichia coli
prątki gruźlicy
paciorkowce
GRZYBY
Candida albicans
Cryptococcus neoformans
Coccidioides immitis
NOWOTWORY
białaczka
nowotwory tkanki limfatycznej
guzy mózgu
przerzuty do mózgu
INNE PRZYCZYNY
Sarkoidoza
Leki
Zatrucie ołowiem
PATOLOGIA
Proces zapalny obejmuje opony miękkie prowadząc do zakrzepów i nacieków
wokół naczyń krwionośnych z następczym powstawaniem wysięku. Poprzez
ciągłość proces zapalny przenika na powierzchnię mózgu oraz wyściółkę komór.
Tworzące się zakrzepy prowadzą do niedokrwienia z następcza martwicą.
Zapalenie to jest szczególnie niebezpieczne dla zdrowia i życia niemowląt i małych
dzieci.
BAKTERYJNE (ROPNE) ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH
zapalenie opon m – r dotyczy głównie noworodków i niemowląt.
Do zajęcia opon m – r dochodzi najczęściej drogą krwiopochodną, a wrotami
zakażenia jest zazwyczaj jama nosowo – gardłowa, ucho, zatoki boczne nosa,
korzenie zębów. Szczególne znaczenie jako wrota zakażenia mają niektóre wady
rozwojowe, jak otwarte przepukliny oponowo – rdzeniowe, przetoki skórne oraz
szczeliny kostne po urazach czaszki.
Jeżeli przebieg zapalenia opon mózgowych jest ciężki podejrzewa się infekcję
bakteryjną zapalenia opon mózgowych i dziecko musi trafić do szpitala!
Bakteryjne
BAKTERYJNE ZAPALENIE OPON
M – R U NOWORODKÓW
Pojęciem tym określa się przypadki zachorowań w pierwszych 4 tż. Wśród
czynników predysponujących do zakażenia określa się : zaburzenia rozwojowe,
głównie przepukliny oponowo – nerwowe, a także zamartwicę i urazy
okołoporodowe.
Większość zachorowań występuje w pierwszych dniach po urodzeniu i często ma
to związek z zakażeniem występującym u matki.
Wpływ na zakażenie mają też cechy immunologiczne noworodka.
Obraz kliniczny jest mało charakterystyczny i często choroba jest rozpoznana
dopiero w okresie przejścia procesu zapalnego na wyściółkę komór lub powstania
innych powikłań.
OBJAWY POCZĄTKOWE
Ogólne pogorszenie stanu dziecka,
Zmniejszenie aktywności ruchowej lub odwrotnie nadmierne pobudzenie,
Utrata łaknienia,
Zaburzenia oddychania,
Gorączka lub nadmierne obniżenie temperatury ciała.
OBJAWY ZE STRONY O.U.N.
Oczopląs,
Częściej obniżenie niż podwyższenie napięcia mięśniowego,
Drgawki,
Odgięciowe ułożenie głowy,
Rozchodzenie szwów czaszkowych.
INNE OBJAWY
Biegunka,
Wymioty,
Żółtaczka,
Zmiany infekcyjne skóry.
BAKTERYJNE ZAPALENIE OPON
M – R U NIEMOWLĄT
Objawy chorobowe w tej grupie wiekowej rozwijają się zazwyczaj szybko i dają
możliwość wczesnego rozpoznania, chociaż odbiegają jeszcze od klasycznego
obrazu bakteryjnego zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych.
OBJAWY
wysoka
gorączka o torze ciągłym,
obraz dziecka cierpiącego,
bóle głowy,
wymioty,
przeczulica,
sztywność karku,
często dochodzi do zaburzeń świadomości,
u niemowląt objawy oponowe mogą nie wystąpić,
tętniące (lub uwypuklone) ciemiączko.
Objawy zakażenia dwoinką
Rozwój
posocznicy z występowaniem zatorów bakteryjnych naczyń
włosowatych, co powoduje wybroczyny na skórze i błonach śluzowych.
W ciągu kilku godzin może także rozwinąć się stan wstrząsowy.
Dziecko jest blade, sine z hipotermią, tachykardią.
Ciśnienie krwi spada do wartości nieoznaczalnych.
Może dojść do zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego.
BAKTERYJNE ZAPALENIE OPON
M – R U DZIECI STARSZYCH
U
dzieci starszych bakteryjne zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych jest
zazwyczaj wtórne i występuje u pacjentów z ogniskami zakaźnymi w innych
narządach ( skóra, kości ) lub u chorych po operacjach, zwłaszcza
neurochirurgicznych.
Ze względu na typowe objawy bakteryjnego zapalenia opon mózgowo –
rdzeniowych u dzieci starszych rozpoznanie nie nastręcza trudności.
OBJAWY
bóle
głowy,
wymioty,
objawy
oponowe,
gorączka,
podwójne widzenie,
zaburzenia mowy,
porażenie mięśni,
padaczka,
senność,
śpiączka.
WIRUSOWE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH
Objawy choroby są podobne do symptomów zapalenia bakteryjnego, choć
zazwyczaj są lżejsze. Wirusy dostają się do organizmu od osoby chorej drogą
kropelkową przez układ oddechowy i przewód pokarmowy, niekiedy od chorych
zwierząt (krowy, kleszcze).
Charakter objawów wirusowego zapalenia opon
Przyzakaźne
Dwufazowe
Pierwotne
Przyzakaźne
Towarzyszące innym chorobom
Przyczyną nadkażenia opon mózgowych jest najczęściej świnka, ospa wietrzna,
półpasiec, odra, niekiedy grypa. Przebieg choroby jest na ogół łagodny, bez
widocznych zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego.
Dwufazowe
Wywołane najczęściej przez wirusy ECHO i Coxsackie
Choroba zaczyna się nagle bardzo wysoką gorączka, utrzymująca się przez 2 - 3
dni. Mogą jej towarzyszyć dolegliwości przewodu pokarmowego, objawy
grypopodobne, zapalenie spojówek, zaczerwienienie gardła, powiększenie węzłów
chłonnych. Po kilku dniach pozornego zdrowia, pojawiają się objawy oponowe.
Pierwotne
Przyczyną choroby jest uaktywnienie się wirusów już znajdujących się w
organizmie.
Pojawiają się:
Zaburzenia ze strony o.u.n.
Wysoka gorączka.
Ból głowy.
Zaburzenia świadomości.
Utrata przytomności.
Niewydolność oddechowa.
Porażenie nerwów czaszkowych.
Na wargach pojawia się opryszczka.
GRZYBICZE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO – RDZENIOWYCH
Zdarza się rzadko
Może wystąpić u niemowląt długotrwale leczonych różnymi antybiotykami, a
także u dzieci starszych leczonych lekami immunosupresyjnymi.
Do zakażenia może dojść w przebiegu kandydozy uogólnionej przez krew lub
przez ciągłość z jamy nosowo – gardłowej.
Zakażenie jest możliwe również podczas nakłucia lędźwiowego.
Przebieg zakażenia jest mało charakterystyczny.
Najczęściej przebiega z możliwością nawrotów i remisji.
DIAGNOSTYKA
Wstępne rozpoznanie zapalenia opon mózgowych stwierdza się na podstawie
objawów oraz badania neurologicznego.
Ostatecznie rozpoznanie ustala się po dokonaniu nakłucia lędźwiowego i
pobraniu płynu mózgowo - rdzeniowego.
LECZENIE ZAPALENIA OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH
Bakteryjne zapalenie opon
a) Leczenie polega na intensywnej antybiotykoterapii przez 14 - 21 dni w
zależności od rodzaju infekującej bakterii i stopnia ustępowania objawów.
b) Po 24 - 48 godzinach wykonuje się kontrolne nakłucie lędźwiowe w celu
stwierdzenia skuteczności leczenia.
c) W razie braku wyjałowienia płynu z bakterii zmienia się antybiotyki.
Wirusowe zapalenie opon mózgowych
Dziecko
leczy się w domu,
Leczenie objawowe,
Dziecko powinno leżeć w łóżku,
Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe,
Przy nadmiernym odwodnieniu spowodowanym wymiotami – niezbędne może
być nawadnianie.
Dziecku należy zapewnić spokój, lekkostrawną dietę, dużo płynów.
LECZENIE
Przeciwgruźlicze
Przeciwgrzybicze
Leczenie
wspomagające i objawowe:
a) leki przeciwdrgawkowe,
b) leki obniżające ciśnienie wewnątrzczaszkowe,
c) leki przeciwgorączkowe,
d) środki, które przywracają równowagę wodno-elektrolitową.
Powikłania zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych
Następstwa choroby uzależnione są od:
wieku dziecka,
czasu rozpoznania choroby,
rozpoczętego leczenia przyczynowego.
Najczęstsze powikłania
wodniaki podtwardówkowe,
ropień mózgu,
zakrzepy naczyń żylnych opony twardej,
zarostowe zapalenie pajęczynówki,
zapalenie wyściółki komór mózgowych
Zapalenie wyściółki komór mózgowych
Prowadzi do zmian zarostowych zamykających otwory komorowe i wodociąg
mózgu, co stanowi przyczynę wodogłowia oraz ropogłowia.
ROPOGŁOWIE
zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego,
objawy uszkodzenia o.u.n.,
porażenie spastyczne czterokończynowe,
objawy odmóżdżeniowe
Śmierć następuje z powodu zaburzeń czynności ośrodków oddechowego i krążenia
Regularne kontrole lekarskie po przebytym zapaleniu opon mózgowo rdzeniowych są wskazane w celu możliwie wczesnego wykrycia objawów
następstw choroby (badanie słuchu, EEG).
IMMUNOPROFILAKTYKA
Dziecko
można zaszczepić przeciwko meningokowemu zapaleniu opon oraz
szczepienie uodparniające na zakażenia Hemophilus influenzae typ B.
Można również zabezpieczyć się przed niektórymi chorobami wirusowymi,
których możliwym powikłaniem jest wirusowe zapalenie opon mózgowych.
Zabezpieczeniem przed chorobą wywołaną wirusem przenoszonym przez
kleszcze, są dostępne w Polsce szczepienia.