Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji
advertisement
Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 2 Spis treści Wstęp7 Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych – nowe wyzwanie dla rynku8 Omówienie wyników badania10 Zasady ładu korporacyjnego najczęściej wyłączane ze stosowania 14 Kontakt22 Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 3 Najważniejsze wnioski z badania •Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych ogłoszone zostały przez Komisję Nadzoru Finansowego 22 lipca 2014 roku. W odróżnieniu od innych kodeksów dobrych praktyk Zasady ładu korporacyjnego nie są regulacją oddolną rynku, bowiem zostały przyjęte przez instytucję nadzoru w formie uchwały. Instytucje nadzorowane miały czas na ich implementację do 1 stycznia 2015 roku. O fakcie przyjęcia Zasad do stosowania powinny poinformować na swoich stronach internetowych. •Stosowanie Zasad ładu korporacyjnego ma być brane przez KNF pod uwagę przy wystawianiu oceny BION, od której zależy m.in. polityka dywidendowa oraz częstotliwość i zakres czynności kontrolnych. •W świetle wyników badania, którym objętych zostało 106 instytucji nadzorowanych przez KNF, Zasady ładu korporacyjnego do stosowania przyjęło niemal trzy czwarte zbadanych podmiotów – 55% z nich wywiązało się w pełni z obowiązku informacyjnego z zastosowaniem zasady comply or explain, a 18% częściowo, zamieszczając na swoich stronach internetowych jedynie zdawkową informację o przyjęciu Zasad do stosowania lub przyjmując uchwały w tej sprawie bez opublikowania tej informacji na stronie internetowej w łatwo dostępnym miejscu. •Ponad jedna czwarta przebadanych spółek (27%) nie wywiązała się z obowiązku przyjęcia Zasad do stosowania i podania tej informacji do publicznej wiadomości. •Najwyższy poziom implementacji dokumentu odnotowano wśród towarzystw funduszy inwestycyjnych – 81% z nich złożyło pełną deklarację, stosując regułę comply or explain, a 5% zadeklarowało stosowanie bez podawania szczegółów. •Względnie wysoki poziom stosowania Zasad odnotowano również wśród: - powszechnych towarzystw emerytalnych (odpowiednio 50% i 30%), - banków w formie spółki akcyjnej (odpowiednio 58% i 17%), - domów maklerskich (odpowiednio 55% i 17%). •Na tym tle najgorzej wypadły towarzystwa ubezpieczeniowe, wśród których tylko 29% złożyło pełną deklarację comply or explain, 29% zadeklarowało stosowanie w sposób lakoniczny lub niepełny, natomiast 42% przebadanych towarzystw ubezpieczeniowych nie przyjęło Zasad do stosowania. •Najczęściej nowe wytyczne przyjmowały spółki, których głównym udziałowcem jest Skarb Państwa (92%). Stosowanie zasad deklaruje też 73% spółek należących do międzynarodowych grup kapitałowych i 68% spółek o innej formie własności. 4 •Stopień implementacji Zasad jest znacznie wyższy wśród instytucji, które wywodzą się z sektora finansowego (76%) niż wśród spółek, których właściciel wywodzi się z innych sektorów gospodarki np. koncernów samochodowych lub kompanii wydobywczych (43%). •Instytucje nadzorowane, które zdeklarowały przyjęcie Zasad, najczęściej wyłączały ze stosowania zapis zawarty w paragrafie 8 punkt 4 dotyczący elektronicznego udziału w walnych zgromadzeniach akcjonariuszy (tzw. e-WZA). Wyłączenia tego zapisu dokonało 35% instytucji deklarujących stosowanie dokumentu, między innymi połowa objętych badaniem TFI i 41% banków. Najczęściej decyzję o niestosowaniu tłumaczono wysokimi kosztami lub brakiem technicznych możliwości prowadzenia transmisji w bezpieczny sposób. Jako uzasadnienie wskazywano także małe rozproszenie akcjonariatu. •Do często wyłączanych paragrafów należą również: paragraf 22 (dotyczący zapewnienia odpowiedniej liczby członków niezależnych w radzie nadzorczej i komitecie audytu), paragraf 24 (dotyczący prowadzenia posiedzeń rady nadzorczej w języku polskim), paragrafy od 28 do 30 (zalecające stworzenie przejrzystej polityki wynagradzania zarządu, rady nadzorczej oraz osób pełniących najważniejsze funkcje w spółce), a także cały rozdział 9, czyli paragrafy od 53 do 57 (dotyczące wykonywania uprawnień z aktywów nabytych na ryzyko klienta). Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 5 6 Wstęp W środowisku biznesowym zwykło się uważać, że rynek najlepiej reguluje się sam, a nadmierna kontrola poprzez tworzenie zbyt szczegółowych i zbyt restrykcyjnych przepisów przynosi zwykle skutki odwrotne do zamierzonych. Tymczasem doświadczenia niedawnego kryzysu finansowego boleśnie pokazały, że brak właściwego nadzoru nad rynkiem również może prowadzić do powstania sytuacji zagrażających stabilności gospodarki. Ta trudna lekcja sprawiła, że zarówno w Europie, jak i innych częściach świata, politycy reprezentujący krajowe oraz międzynarodowe instytucje zaczęli intensywnie pracować nad stworzeniem nowych mechanizmów prawnych, które pozwolą skuteczniej nadzorować ryzyko, chronić inwestorów i tym samym zwiększyć bezpieczeństwo i stabilność gospodarki. Przedmiotem prac jest nie tylko wzmocnienie kontroli zewnętrznej. Celem jest też stworzenie ram, które nakłonią graczy rynku do usprawniania wewnętrznego nadzoru i podnoszenia stosowanych standardów ładu korporacyjnego (ang. corporate governance). Trudno powiedzieć, jaka będzie skuteczność nowych przepisów. Niektóre z nich bowiem niedawno zaczęły obowiązywać, a inne dopiero mają zostać wdrożone. Na sprawdzenie ich w działaniu trzeba zatem będzie jeszcze poczekać. Niemniej, biorąc pod uwagę mnogość proponowanych rozwiązań i tempo ich wdrażania, należy się spodziewać, że dostosowanie się do wszystkich nowych regulacji nie będzie dla spółek wcale proste. Zwłaszcza że wprowadzenie niektórych z nich wymaga konsensusu i uchwał Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy. Tymczasem ład korporacyjny może być regulowany na wiele sposobów – bardziej lub mniej sformalizowanych. W Stanach Zjednoczonych reguły corporate governance określają restrykcyjne normy prawne, takie jak Sarbanes-Oxley Act. W Europie natomiast równolegle do rozwiązań natury prawnej w tym zakresie (znacznie mniej kompleksowych niż w USA) rozwijane są oddolnie narzędzia porządkujące rynek. Zwykle są to działania inicjowane przez samych uczestników rynku, które mają służyć eliminowaniu nieuczciwych praktyk. Mowa o wdrażanych w wielu krajach kodeksach dobrych praktyk corporate governance. Stosowanie takich kodeksów jest zwykle dobrowolne, a za ich nieprzestrzeganie nie grożą konkretne sankcje. Niemniej spółki, aby pozyskać kapitał, muszą stale zabiegać o zaufanie inwestorów. Dlatego wiele z nich przyjmuje skodyfikowane dobre praktyki do stosowania, chcąc tym samym wysłać jasny sygnał do rynku, że rządzą się przejrzystymi zasadami. Tym sposobem kodeksy dobrych praktyk, choć tworzone przez samych zainteresowanych, pod auspicjami giełdy lub organizacji zrzeszających podmioty działające w poszczególnych branżach, skutecznie kształtują zasady panujące na rynku i stają się niezmiernie ważnym mechanizmem nadzoru korporacyjnego, dopełniając istniejący porządek prawny wielu rozwiniętych gospodarek. Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 7 Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych – nowe wyzwanie dla rynku Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych ogłoszone zostały przez Komisję Nadzoru Finansowego 22 lipca 2014 roku. Jest to kodeks dobrych praktyk corporate governance, który skierowany jest do instytucji znajdujących się pod auspicjami KNF.1 Sam fakt przyjęcia przez rynek nowego kodeksu nie byłby zaskakujący, bowiem wiele branż i organizacji rynkowych w ostatnim czasie zredagowało i przyjęło do stosowania podobne dokumenty. Dotychczas najbardziej znanym kodeksem dobrych praktyk w Polsce obejmującym podmioty rynku kapitałowego były Dobre Praktyki spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych. Dokument ten, nad którym prace rozpoczęto w 2002 roku, był inicjatywą Giełdy i przedstawicieli zainteresowanych spółek. Jego treść ustalono na drodze konsensusu pomiędzy stronami przy wsparciu ekspertów zajmujących się tematyką corporate governance – prawników oraz praktyków biznesowych znających realia rynków, na których takie rozwiązania udało się z powodzeniem zaimplementować. Teraz wiele spośród giełdowych spółek, a wraz z nimi inne instytucje rynku finansowego, stanęło przed wyzwaniem przyjęcia do stosowania nowego kodeksu. Mowa o Zasadach ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych. 1 Zakresem ich stosowania nie są objęci agenci transferowi, agenci firm inwestycyjnych, przedsiębiorstwa energetyczne prowadzące rachunki lub rejestry towarów giełdowych, agenci ubezpieczeniowi, biura usług płatniczych, brokerzy ubezpieczeniowi, dystrybutorzy jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, pracodawcy prowadzący pracownicze programy emerytalne, zarządzający sekurytyzowanymi wierzytelnościami oraz podmioty będące osobami trzecimi, którym podmioty nadzorowane powierzyły wykonywanie niektórych czynności na podstawie zawartych umów, zgodnie z obowiązującymi je przepisami prawa. Zasad określonych Zasadami ładu korporacyjnego nie stosuje się również do emitentów dokonujących ofert publicznych lub których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, a także do zagranicznych osób prawnych prowadzących działalność na podstawie właściwego zezwolenia. 8 Kodeks ten zawiera wytyczne dotyczące organizacji i struktury instytucji nadzorowanych, zasad ich działania, relacji z inwestorami, polityki wynagradzania, relacji z klientami, działań związanych z promocją i polityką informacyjną, a także wykonywania uprawnień z aktywów nabytych na ryzyko klienta. Tym samym reguluje bardzo szeroki zakres zagadnień związanych z ładem korporacyjnym. Od bardzo ogólnych, jak zawarte w paragrafie 1 wskazanie, aby organizacja instytucji nadzorowanej umożliwiała „osiąganie długoterminowych celów prowadzonej działalności” (§1 pkt. 1 Zasad) lub że „organizacja instytucji nadzorowanej powinna być odzwierciedlona w strukturze organizacyjnej” (§1 pkt. 3 Zasad), po dość szczegółowe zalecenia odnośnie do polityki wynagrodzeń zawarte w rozdziale 5. Co istotne, Zasady ładu korporacyjnego uchwalone w 2014 roku w odróżnieniu od Dobrych Praktyk GPW i innych kodeksów tego typu nie są efektem samoregulacji. Decyzję o ich przyjęciu podjęła Komisja Nadzoru Finansowego, zaś konsultacje z instytucjami nadzorowanymi trwały stosunkowo krótko (od 14 stycznia do końca lutego 2014) i w ich toku nie naniesiono wielu zmian. Ostatecznie zostały wprowadzone w życie w formie uchwały KNF 22 lipca 2014 roku i tym samym stały się dokumentem obowiązującym podlegające nadzorowi instytucje. Na implementację Zasad spółki miały czas do 1 stycznia 20152, czyli niecałe pół roku. 2http://www.dziennikiurzedoweknf.gov.pl/pliki/D_Urz_KNF_ poz_17_2014_tcm6-39564.pdf Stosowanie Zasad ładu korporacyjnego nie jest też, jak zwykle w wypadku takich kodeksów bywa, dobrowolne. Zgodnie ze stwierdzeniem zapisanym w preambule dokumentu „odstąpienie od stosowania określonych zasad w pełnym zakresie może nastąpić tylko, gdy ich kompleksowe wprowadzenie byłoby nadmiernie uciążliwe dla instytucji nadzorowanej”. Tym samym Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych, poza wymienionymi w dokumencie wyjątkami, obowiązują z zachowaniem zasady proporcjonalności wszystkie instytucje podległe KNF. Tym, co dodatkowo różni ten dokument od pozostałych kodeksów i rodzi obawy rynku, jest zapowiedź sankcji wobec instytucji, które uchylą się od jego stosowania. Wdrożenie Zasad ma być bowiem brane pod uwagę przy wydawaniu przez Komisję oceny BION (patrz ramka), a od tej zależy między innymi częstotliwość działań nadzorczych oraz polityka dywidendowa3. Tym samym, choć nie wiadomo jeszcze, jak dokładnie będzie przebiegać weryfikacja stosowania i w jakim stopniu zaważy na ocenie BION, instytucje niestosujące Zasad ładu korporacyjnego narażają się na wzmożone kontrole ze strony Komisji Nadzoru Finansowego oraz ograniczone możliwości wypłaty dywidendy. Komisja Nadzoru Finansowego w stosunku do Zasad ładu korporacyjnego dopuszcza stosowanie reguły „zastosuj lub wyjaśnij, dlaczego nie stosujesz” (ang. „comply or explain”) charakterystycznej dla kodeksów dobrych praktyk, która pozwala na wyłączenie ze stosowania wybranych zapisów pod warunkiem, że powód niestosowania zostanie odpowiednio uzasadniony. 3 Polityka dywidendowa i jej związek z oceną BION określone zostały w Stanowisku KNF w sprawie polityki dywidendowejinstytucji finansowych (https://www.knf.gov.pl/ Images/KNF_polityka_dywidendowa_2_12_2014_tcm75-39873. pdf) Jednak ze względu na nieznane kryteria, na bazie których od implementacji Zasad ma zależeć ocena ogólna BION, istnieją obawy o to, jak na wyłączenia poszczególnych paragrafów będzie patrzeć KNF. Podobne pytanie powstaje w odniesieniu do reguły proporcjonalności. Jak bowiem ocenić, które zapisy są obiektywnie niepasujące do zakresu działalności oraz struktury spółki, a ich wdrożenie faktycznie stanowi nadmierną uciążliwość? W związku z komentarzami i wątpliwościami, które zaczęły pojawiać się po uchwaleniu Zasad ładu korporacyjnego, Komisja Nadzoru Finansowego opublikowała na swojej stronie internetowej PYTANIA I ODPOWIEDZI do Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych – dokument prezentujący oficjalną interpretację Komisji w stosunku do najczęściej podnoszonych wątpliwości. Zarówno treść Zasad ładu korporacyjnego, jak i dokumentu zawierającego „Pytania i odpowiedzi” dostępne są na stronie internetowej KNF pod adresem: https://www.knf.gov.pl/ dla_rynku/zasady_ladu_korporacyjnego/index.html BION („badanie i ocena nadzorcza”) to stosowane przez KNF narzędzie nadzoru ostrożnościowego polegające na analizie ryzyka. Zgodnie z jego założeniem procesy, organizacja i alokacja zasobów zależą przede wszystkim od oceny poziomu ryzyka, dlatego to właśnie ten obszar należy poddawać regularnej ocenie. Pierwowzorem tego rozwiązania nadzorczego był model punktowej oceny banków. BION jest jego bardziej rozbudowaną wersją obejmującą dodatkowo instytucje działające na rynku ubezpieczeniowym, emerytalnym i kapitałowym4. 4https://www.knf.gov.pl/o_nas/urzad_komisji/bion/index.html Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 9 Omówienie wyników badania Metodologia Badaniem objętych zostało 106 instytucji podlegających kontroli Komisji Nadzoru Finansowego, które uznać można za liderów rynku kapitałowego w Polsce. Wśród nich znalazły się: 36 banków w formie spółki akcyjnej, 21 największych zakładów ubezpieczeń, 21 największych towarzystw funduszy inwestycyjnych, 18 wiodących domów maklerskich oraz 10 największych powszechnych towarzystw emerytalnych. Poziom implementacji Zasad ładu korporacyjnego wśród instytucji nadzorowanych na podstawie informacji udostępnionych przez spółki 55% 27% Badanie zostało przeprowadzone na przełomie marca i kwietnia 2015 roku. Polegało na weryfikacji informacji udostępnianych na stronach Internetowych wybranych do badania podmiotów. Implementacja Spośród przebadanych podmiotów niemal trzy czwarte (73%) przyjęło Zasady ładu korporacyjnego do stosowania. Ponad połowa (55%) zastosowała się do obowiązku publikacji informacji o stosowaniu Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych na swojej stronie internetowej wraz z wyjaśnieniem przyczyn w wypadku nierespektowania wybranych zasad. 18% podmiotów zamieściło informację niepełną (np. zdawkową deklarację stosowania, bez wzmianki o podjętych w tej sprawie uchwałach lub bez wskazania lub wyjaśnienia przyczyn niestosowania wybranych zasad) albo trudno dostępną (nie można jej znaleźć na stronie internetowej spółki), wiadomo jednak, że spółka przyjęła zasady do stosowania w formie uchwał zarządu i rady nadzorczej w terminach wskazanych przez KNF (do dokumentów można dotrzeć, korzystając np. z wyszukiwarek internetowych). 28 podmiotów (27% wszystkich objętych badaniem) nie zamieściło dotąd5 informacji o przyjęciu Zasad ładu korporacyjnego na swoich stronach internetowych, nie wiadomo również nic o podjęciu przez odpowiednie organy stosownych uchwał. 18% Udostępnienie informacji o przyjęciu Zasad ładu korporacyjnego do stosowania z uwzględnieniem zasady comply or explain Udostępnienie zdawkowych informacji o przyjęciu Zasad ładu korporacyjnego bez zastosowania zasady comply or explain lub przyjęcie do stosowania bez zamieszczenia wymaganej informacji na stronie internetowej spółki Brak informacji o przyjęciu Zasad ładu korporacyjnego do stosowania Implementacja a segment rynku Warto przyjrzeć się implementacji w poszczególnych segmentach rynku. Nowe zasady KNF spotkały się z największym odzewem ze strony Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych – wdrożyło je 86% z nich (81% w pełni i 5% częściowo). Z obowiązków implementacji wywiązują się także niemal trzy na cztery banki w formie spółek akcyjnych (58% w pełni i 17% częściowo) oraz trzy na cztery domy maklerskie (55% w pełni, a 17% częściowo). Na podobnym poziomie z obowiązków informacyjnych wywiązują się powszechne towarzystwa emerytalne (połowa realizuje je w pełni, a niemal 30% częściowo). Zdecydowanie najgorzej sytuacja wygląda wśród zakładów ubezpieczeń, bowiem zaledwie 29% z nich informuje o realizacji Zasad, czyniąc to w sposób zgodny z regułą comply or explain i drugie tyle w postaci ogólnikowej deklaracji stosowania. Niestety ponad 42% ubezpieczycieli w żaden sposób nie odniosło się do reguł ustanowionych przez Komisję Nadzoru Finansowego. 5 Stan na 1 kwietnia 2015 roku. 10 Poziom implementacji Zasad ładu korporacyjnego KNF dla poszczególnych segmentów rynku usług finansowych 81% 5% 14% 50% TFI Tak 30% 20% 58% PTE Częściowo 17% 25% BANK SA 55% 17% 28% DOM MAKLERSKI 29% 29% 42% UBEZPIECZENIA Nie Implementacja a rodzaj własności Badanie wykazało wyraźne różnice w stopniu implementacji Zasad KNF ze względu na formę własności. Najczęściej nowe wytyczne przyjmowały spółki, których głównym udziałowcem jest Skarb Państwa (92%). Stosowanie zasad deklaruje też 72% spółek należących do międzynarodowych grup kapitałowych i niewiele mniej (68%) spółek w innej formie własności. Warto zauważyć przy tym, że to spółki należące do międzynarodowych grup najrzadziej podawały wyjaśnienia wyłączeń poszczególnych paragrafów kodeksu wedle reguły comply or explain. Tym samym nie sprawdza się teza, że przynależność spółki do międzynarodowej grupy decyduje o wyższym poziomie compliance oraz jest jednoznaczną gwarancją wyższych standardów w zakresie ładu korporacyjnego. Jak się okazuje, rdzennie polskie spółki w obszarze stosowania się do krajowych wytycznych radzą sobie lepiej od konkurencji o zagranicznych korzeniach. Przynajmniej na poziomie deklaracji. Poziom implementacji Zasad ładu korporacyjnego KNF ze względu na rodzaj własności 69% 23% Skarb Panstwa Tak Częściowo 8% 51% 22% 27% Miedzynarodowa Grupa Kapitałowa 61% 7% 32% Inne Nie Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 11 Dorota Snarska-Kuman, Partner w Deloitte: Poziom wdrożenia Zasad ładu korporacyjnego wśród przebadanych spółek świadczy o tym, że rynek poważnie podchodzi do wytycznych Komisji Nadzoru Finansowego w zakresie ładu korporacyjnego. Chęć zwiększania przejrzystości i wzmacniania wewnętrznego nadzoru jest wyraźnie widoczna. Z drugiej strony nadal aż jedna czwarta instytucji nadzorowanych nie odniosła się zgodnie z zaleceniami do nowych Zasad ustanowionych przez KNF. Powody mogą być różne. W niektórych firmach nadal nie wystarczająco dobrze działa compliance, w innych przyczyną może być słaby przepływ informacji dotyczących regulacji KNF. Nie można wykluczyć także wpływu zróżnicowanej intensywności nadzoru, jaki ze strony Komisji był dotychczas sprawowany nad poszczególnymi segmentami rynku. Najwyższy poziom implementacji Zasad wśród TFI, banków oraz domów maklerskich nie zaskakuje, ponieważ instytucje te, ze względu na ich strategiczne znaczenie dla rynku, od dłuższego czasu były objęte baczniejszym nadzorem niż na przykład towarzystwa ubezpieczeniowe. Tym samym ich doświadczenie w wypełnianiu wyśrubowanych standardów nadzorczych jest większe oraz baczniej śledzą one działania regulacyjne Komisji. Implementacja a sektor gospodarki reprezentowany przez głównego udziałowca Istotny w świetle zebranych danych okazuje się związek pomiędzy poziomem wdrożenia Zasad, a sektorem gospodarki, z którego wywodzi się główny udziałowiec spółki. Stopień implementacji Zasad jest o wiele wyższy wśród instytucji, które wywodzą się z sektora finansowego niż wśród spółek należących do koncernów z innych sektorów gospodarki, dla których aktywność na rynku finansowym jest dodatkową działalnością. Przykładem mogą być małe banki związane z koncernami z sektora samochodowego, których głównym obszarem działalności jest oferowanie finansowania na zakup aut produkowanych przez koncern. Poziom implementacji Zasad ładu korporacyjnego KNF w zależności od sektora, z którego wywodzi się główny akcjonariusz Ewentualne sankcje za niestosowanie Zasad, np. w postaci obniżonej oceny BION, mają też różne znaczenie dla poszczególnych segmentów rynku. Ocena BION jest wskaźnikiem znacznie bardziej istotnym dla banków, domów maklerskich i towarzystw funduszy inwestycyjnych niż dla ubezpieczycieli lub powszechnych towarzystw emerytalnych, stąd motywacja do przyjęcia dobrych praktyk KNF przez przedstawicieli tych branż może być inna. 58% 18% 24% 29% Sektor finansowy Tak 12 Częściowo Inne Nie 14% 57% Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 13 Zasady ładu korporacyjnego najczęściej wyłączane ze stosowania Instytucje nadzorowane, które zdecydowały się przyjąć Zasady ładu korporacyjnego do stosowania, dokonały 256 wyłączeń. Te, z których implementacji spółki rezygnowały najczęściej, omówione zostały szczegółowo w dalszej części tego rozdziału. Zdecydowanie najwięcej instytucji deklarujących przyjęcie Zasad ładu korporacyjnego rezygnowało ze stosowania praktyki elektronicznych walnych zgromadzeń akcjonariuszy, w których akcjonariusze mogliby aktywnie uczestniczyć poprzez Internet (35% spółek). Drugą najczęściej niestosowaną zasadą jest zasada zapisana w paragrafie 22, która dotyczy zapewnienia udziału w radzie nadzorczej członków niezależnych (29% spółek). Dla instytucji nadzorowanych przez KNF problematyczne okazały się także zapisy dotyczące polityki wynagradzania kadry zarządzającej, członków rady nadzorczej i osób pełniących kluczowe funkcje (paragraf 28, 29 i 30), a także paragrafy od 53 do 57, czyli cały rozdział 9 Zasad, który reguluje kwestię wykonywania uprawnień z aktywów nabytych na ryzyko klienta, przy czym duża część podmiotów podkreśla, że wynika to z nieprowadzenia przez nie tego rodzaju działalności. 16% spółek wyłączyło również ze stosowania paragraf 24 nakładający obowiązek prowadzenia posiedzeń rady nadzorczej spółki w języku polskim. Odsetek spółek, które wyłączyły poszczególne paragrafy ze stosowania 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Rozdział 1 14 Rozdział 2 Rozdział 3 Rozdział 4 Rozdział 5 Rozdział 6 Rozdział 7 Zasady najczęściej wyłączane ze stosowania §8 (punkt 4) - zapewnienie możliwości elektronicznego aktywnego udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy §22 - zapewnienie udziału niezależnych członków w składzie rady nadzorczej §24 - prowadzenie posiedzen rady nadzorczej w j. polskim §§28 - 30 - polityka wynagradzania organu nadzorującego, organu zarządzającego oraz osób pełniących kluczowe funkcje w spółce §§53 - 57 - wykonywanie uprawnien z aktywów nabytych na ryzyko klienta Rozdział 8 Rozdział 9 Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 15 Wiesław Thor, Doradca zarządu Deloitte: Wzrastający poziom cyber zagrożeń może obecnie stanowić przeszkodę dla powszechnego stosowania e-WZA. Dla większości instytucji zainteresowania publicznego istotne jest dochowanie tajemnicy i dopilnowanie procedur, co jest znacznie utrudnione w wypadku e-walnego. Aktywny udział w walnym zgromadzeniu przez Internet rodzi także inne pytania, na przykład o to, kto powinien być odpowiedzialny w sytuacji, gdy w trakcie dyskusji bądź głosowania zostanie zerwane połączenie. Z drugiej strony rozwiązanie to ma na świecie wielu zwolenników i coraz częściej słyszy się opinie, że w niedalekiej przyszłości e-WZA stanie się jedyną formą dostępną dla akcjonariuszy, a klasyczne „Walne” odejdą do lamusa. Paragraf 8 Najczęściej wyłączany ze stosowania przez spółki jest paragraf 8 punkt 4 Zasad w brzmieniu: „Instytucja nadzorowana, gdy jest to uzasadnione liczbą udziałowców, powinna dążyć do ułatwiania udziału wszystkim udziałowcom w zgromadzeniu organu stanowiącego instytucji nadzorowanej, między innymi poprzez zapewnienie możliwości elektronicznego aktywnego udziału w posiedzeniach organu stanowiącego”. Wyłączenia tego paragrafu dokonało 35% instytucji, które zadeklarowały stosowanie Zasad ładu korporacyjnego, w tym połowa objętych badaniem TFI, 41% banków i 38% PTE. Zjawisko to występuje natomiast na znacznie mniejszą skalę wśród zakładów ubezpieczeń i domów maklerskich. Instytucje najczęściej tłumaczą tę decyzję faktem, że obecnie dostępne rozwiązania informatyczne nie gwarantują bezpiecznego i sprawnego przeprowadzenia elektronicznego walnego zgromadzenia z możliwością aktywnego udziału akcjonariuszy. Powodem, który równie często wskazują spółki, jest ich zdaniem niewielka liczebność akcjonariatu, co sprawia, że stosowanie tej zasady byłoby kosztowne i nadmiernie uciążliwe. §8 Komisja Nadzoru Finansowego w wydanej interpretacji do Zasad wyjaśnia, że „przede wszystkim oczekuje się, że spółki publiczne mające rozproszony akcjonariat wprowadzą tę zasadę”. Warto zauważyć, że podobny wymóg pojawił się w Dobrych Praktykach Spółek Notowanych na GPW. Po krótkim czasie odroczono obowiązek stosowania tego zapisu, ponieważ praktyka pokazała, że prowadzenie elektronicznych Walnych Zgromadzeń Akcjonariuszy rodzi wiele pytań natury technicznej oraz prawnej, przez co pomysł ten nie cieszył się popularnością wśród spółek. 35% 16 Dorota Snarska-Kuman, Partner w Deloitte: Paragraf 22 Zasada wyrażona w paragrafie 22 mówi o obowiązku zapewnienia udziału w radzie nadzorczej spółki odpowiedniej liczby niezależnych członków. Zamysłem regulatora było zabezpieczenie w ten sposób praw akcjonariuszy mniejszościowych. Zapis ten wyłącza ze stosowania 29% badanych instytucji, które przyjęły Zasady ładu korporacyjnego. Najczęściej paragrafu nie stosują TFI (50%), a także 42% domów maklerskich oraz co czwarty bank i towarzystwo ubezpieczeniowe. Zapis akceptują natomiast wszystkie PTE. Najczęstszą przyczyną wyłączenia przywoływaną przez spółki jest niewielkie grono udziałowców lub wręcz wskazanie, że zapis jest niemożliwy do realizacji, ponieważ spółka ma jednego właściciela. Jak jednak wynika z badania, również niektóre podmioty o rozdrobnionym akcjonariacie uchyliły się od stosowania niniejszej zasady. Najczęściej w wyjaśnieniu wskazywały przy tym na zależność spółki od grupy kapitałowej bądź jednostki dominującej, której standardy wystarczają do zapewnienia właściwego funkcjonowania rady nadzorczej. Z uwagi na wątpliwości związane z właściwą interpretacją paragrafu 22 Komisja Nadzoru Finansowego wydała obszerny komentarz, który opublikowany został w dokumencie Pytania i odpowiedzi do Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych. Powoływanie niezależnych członków organu wewnętrznego nadzoru jest ważne nie tylko z uwagi na potrzebę zabezpieczenia praw mniejszościowych akcjonariuszy. Jest istotne również dla zapewnienia obiektywizmu badania sprawozdań finansowych. Wprowadzenie takiego wymogu może także zachęcać do kooptowania do rady ludzi o wysokich kompetencjach, np. specjalistów z dziedziny rewizji finansowej. W dużych grupach kapitałowych obsadę rady zapewniają osoby pełniące najważniejsze funkcje w innych podmiotach należących do grupy. Są to osoby, które nie otrzymują dodatkowego wynagrodzenia za zasiadanie w radach nadzorczych zależnych spółek. Jest to powszechnie stosowany przez spółki sposób, by uniknąć dodatkowych kosztów, które generowałoby zatrudnianie niezależnych członków. Obecnie w radach nadzorczych coraz większe znaczenie zaczynają odgrywać kompetencje. Ich członkowie muszą być w stanie monitorować ryzyko i być partnerami dla zewnętrznego audytora w toku rewizji sprawozdań finansowych. Tym bardziej, że wchodzące obecnie zmiany w regulacjach nałożą na rady nowe wymagania w tym zakresie oraz zwiększą odpowiedzialność osobistą ich członków za ewentualne nieprawidłowości. Dlatego zapewnienie udziału w radzie niezależnych profesjonalnych członków o wysokich kompetencjach na pewno będzie korzystne dla spółki. §22 29% Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 17 Wiesław Thor, Doradca zarządu Deloitte: W radach nadzorczych polskich spółek często zasiadają obcokrajowcy. Zdarza się wręcz, że stanowią oni cały skład rady. Dotyczy to szczególnie tych spółek, które należą do dużych ponadnarodowych grup kapitałowych. Zapis o prowadzeniu posiedzeń w języku polskim może być w tym wypadku sporym utrudnieniem. Komisja Nadzoru Finansowego jako instytucja państwowa prowadzi politykę ochrony rodzimego języka, stąd zapis o obowiązku prowadzenia posiedzeń w języku polskim także w Zasadach ładu korporacyjnego. Niemniej nieustający proces globalizacji zachodzący w biznesie jest czynnikiem, który należy w tym wypadku brać pod uwagę. Wyrazem zrozumienia dla takiego stanu rzeczy jest interpretacja wydana przez KNF, która dopuszcza w uzasadnionych przypadkach prowadzenie posiedzeń w języku angielskim. Paragraf 24 Paragraf ten uznaje za wskazane, aby posiedzenia organu nadzorującego w spółce odbywały się w języku polskim. To sami tyczy się uchwał i protokołów z posiedzenia, które powinny być sporządzane w języku polskim. 15% instytucji, które zaimplementowały Zasady odstąpiło od stosowania tego paragrafu, w tym jedna czwarta banków i towarzystw ubezpieczeniowych, a także co dziesiąte TFI. Jednocześnie paragrafu nie wyłączył ze stosowania żaden dom maklerski ani PTE. Instytucje, które nie przyjęły zapisu, zwykle wyjaśniają, że ze względu na międzynarodowy skład rady nadzorczej posiedzenia odbywają się w języku angielskim, ponieważ jest to język znany wszystkim uczestnikom posiedzenia. Nie kwestionują przy tym zwyczaju tłumaczenia i publikacji protokołów oraz uchwał w języku polskim. Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych zawierają bliźniaczy zapis z rekomendacją prowadzenia posiedzeń w języku polskim w odniesieniu do zarządów spółek (paragraf 16 Zasad). Jednak w tym wypadku tylko nieliczne instytucje odstąpiły od jego stosowania (jedynie 7% przebadanych podmiotów). §24 15% 18 Warto zaznaczyć, że w świetle interpretacji Zasad ładu korporacyjnego opublikowanej przez Komisję Nadzoru Finansowego w odniesieniu do paragrafów 16 i 24 autorzy dopuszczają możliwość posługiwania się językiem angielskim podczas posiedzeń: „Jeżeli w organie zarządzającym lub nadzorującym większość członków nie włada dostatecznie językiem polskim natomiast władają językiem angielskim obrady mogą odbywać się w języku angielskim. W takim wypadku tłumaczy się co najmniej protokół i uchwały na język polski.” Dorota Snarska-Kuman, Partner w Deloitte: Paragraf 28,29 i 30 Często wyłączanymi ze stosowania zapisami są paragrafy od 28 do 30. Zawierają one wytyczne dotyczące polityki wynagradzania członków rad nadzorczych, zarządów oraz osób pełniących kluczowe funkcje w spółce. Rekomendacje dotyczą także tworzenia wewnętrznych regulaminów wynagrodzeń oraz prowadzenia wewnętrznej sprawozdawczości w zakresie wynagradzania pracowników najwyższego szczebla. W pokryzysowym świecie istnieje silny trend, aby urealnić i ściślej nadzorować wynagrodzenia zarządów i top managementu. Dążenie do powiększenia kontroli nad wynagrodzeniami prezesów i dyrektorów firm odzwierciedlają się nie tylko w kodeksach dobrych praktyk, ale także w ustawodawstwie (np. CRD-IV oraz planach wdrożenia dyrektywy „say on pay”). Z drugiej strony ustawodawcy europejscy, obok urealnienia wynagrodzeń zarządów, dążą do nałożenia wzorem Stanów Zjednoczonych osobistej odpowiedzialności za decyzje i rzetelność sprawozdawczości finansowej. Paragraf 29 wyłącza ze stosowania jedna na pięć, paragraf 28 jedna na sześć, zaś paragraf 30 co ósma instytucja, która przyjęła Zasady KNF. Zapisy paragrafów 28 do 30 najczęściej ze stosowania wyłączają TFI oraz PTE. Sytuacja ta dotyczy zwykle spółek, które działają w ramach grup kapitałowych. Spółki tłumaczą, że członkowie rad nadzorczych równolegle zajmują inne stanowiska, np. zasiadają w zarządach innych podmiotów w ramach grupy, dlatego też nie pobierają osobnego wynagrodzenia z tytułu zasiadania w radzie. Spółki niechętnie też podchodzą do kwestii ustalania sztywnych ram wynagradzania członków zarządów, twierdząc, że zasady wynagradzania poszczególnych pracowników zawarte są w spisanych z nimi umowach, a także ze względu na częste zmiany w przepisach, które sprawiają, że wprowadzenie jednolitej polityki wynagradzania byłoby ich zdaniem nadmiernie uciążliwe. §29 §28 14% 19% Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 19 Zasada zapisana w paragrafie 30 koresponduje z zapisami paragrafów 28 oraz 29 w zakresie polityki wynagrodzeń osób pełniących kluczowe funkcje. Za wprowadzenie niniejszej polityki odpowiadać powinien zarząd, zaś nadzór nad procesem spoczywa na radzie nadzorczej. Wypłacanie zmiennych składników wynagrodzenia winno zależeć od obiektywnych kryteriów oceny jakości wykonanych zadań. Ponadto wynagrodzenie powinno być wypłacane ze środków instytucji. W tym wypadku najczęściej wskazywano na brak odpowiednich wiążących przepisów prawa, które stanowiłyby o obowiązku przyjmowania zasad wynagradzania i wypłaty świadczeń. Problematyczne w świetle podawanych wyjaśnień jest również wynagradzanie ze środków spółki, ponieważ osoby te najczęściej pełnią kilka różnych funkcji w ramach grupy, której częścią jest dana instytucja nadzorowana. Z kolei wskazywaną przez TFI przyczyną wstrzymania się od implementacji §30, podobnie jak w przypadku §28 i §29, jest zbliżająca się reforma przepisów dotyczących TFI w związku z wejściem w życie unijnych dyrektyw5. §30 13% 20 5 Dyrektywa 2014/91/UE z dnia 23 lipca 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2009/65/WE w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) w zakresie funkcji depozytariusza, polityki wynagrodzeń oraz sankcji Paragrafy 53-57 Paragrafy od 53 do 57, czyli rozdział 9 Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych dotyczą wykonywania uprawnień z aktywów nabytych na ryzyko klienta. Wyłączenie ze stosowania tych paragrafów najczęściej tłumaczone jest przez spółki stwierdzeniem, że nie prowadzą one działalności w tym zakresie. Od stosowania tych zapisów uchyliła się 1/6 wszystkich badanych podmiotów, które przyjęły Zasady ładu korporacyjnego autorstwa KNF. Najczęściej rozdział 9 ze stosowania wyłączały banki (30%), a także domy maklerskie (25%). Natomiast ze względu na charakter działalności ze stosowania zasad rozdziału dziewiątego nie zrezygnowało żadne Powszechne Towarzystwo Emerytalne i tylko nieliczne Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. §53 17% W związku ze zgłaszanymi wątpliwościami Komisja Nadzoru Finansowego w dokumencie Pytania i odpowiedzi podaje wyjaśnienie, do których jednostek w szczególności odnosi się niniejszy zapis: „Zapis ten odnosi się do każdej instytucji nadzorowanej, która zarządza aktywami powierzonymi jej przez klientów i na ich ryzyko nabywa papiery wartościowe a nie tylko do TFI czy firm inwestycyjnych, które wykonują usługę zarządzania polegającą na zarządzaniu portfelami, w skład którego wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych”. Wśród nich wymienia PTE zarządzające OFE i DFE, a także Towarzystwa Ubezpieczeniowe oferujące klientom „produkty związane z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym”. §54 18% §55 17% §56 18% §57 17% Implementacja Zasad ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych Raport 21 Kontakt Dorota Snarska-Kuman Partner w Sektorze Instytucji Finansowych, Lider Programu Rozwoju Rad Nadzorczych Deloitte +48 (22) 511 03 73 [email protected] Wiesław Thor Doradca Zarządu Deloitte +48 (22) 348 38 84 [email protected] Małgorzata Pek-Kocik Senior Manager w dziale Audytu Deloitte +48 (22) 348 36 34 [email protected] Magdalena Cielecka Manager, Clients & Markets Deloitte +48 (22) 511 08 89 [email protected] Jan Szewczyk Researcher, Clients & Markets Deloitte +48 (22) 348 34 38 [email protected] 22 Powyższa publikacja zawiera jedynie informacje natury ogólnej. Deloitte Touche Tohmatsu Limited, Deloitte Global Services Limited, Deloitte Global Services Holdings Limited, Deloitte Touche Tohmatsu Verein, firmy członkowskie oraz podmioty stowarzyszone nie świadczą tym samym, ani nie przedstawiają w tej publikacji porad księgowych, podatkowych, inwestycyjnych, finansowych, konsultingowych, prawnych czy innych. Nie należy także wyłącznie na podstawie zawartych tu informacji podejmować jakichkolwiek decyzji dotyczących Państwa działalności. Przed podjęciem jakichkolwiek decyzji lub działań dotyczących kwestii finansowych czy biznesowych powinni Państwo skorzystać z porady profesjonalnego doradcy. Deloitte Touche Tohmatsu Limited, Deloitte Global Services Limited, Deloitte Global Services Holdings Limited, Deloitte Touche Tohmatsu Verein, firmy członkowskie oraz podmioty stowarzyszone nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody wynikające z wykorzystania informacji zawartych w publikacji ani za Państwa decyzje podjęte w związku z tymi informacjami. Osoby korzystające z powyższej publikacji robią to na własne ryzyko i ponoszą pełną związaną z tym odpowiedzialność. Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz prywatnego, działającym w różnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 150 krajów oferujemy najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę w połączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają. 200 000 pracowników Deloitte na świecie realizuje misję firmy: stanowić standard najwyższej jakości. Specjalistów Deloitte łączy kultura współpracy oparta na zawodowej rzetelności i uczciwości, maksymalnej wartości dla klientów, lojalnym współdziałaniu i sile, którą czerpią z różnorodności. Deloitte to środowisko sprzyjające ciągłemu pogłębianiu wiedzy, zdobywaniu nowych doświadczeń oraz rozwojowi zawodowemu. Eksperci Deloitte z zaangażowaniem współtworzą społeczną odpowiedzialność biznesu, podejmując inicjatywy na rzecz budowania zaufania publicznego i wspierania lokalnych społeczności. Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas © 2015 Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited
