Współczesne konteksty wychowania.

Współczesne konteksty
wychowania.
W kręgu pytań i dyskusji.
Podstawowe subdyscypliny pedagogiczne.
Do zespołu subdyscyplin podstawowych
(teoretycznych) pedagogiki, najczęściej zalicza się:
• pedagogikę ogólną wraz z metodologią;
• dydaktykę, czyli teorię nauczania i uczenia się;
• teorię wychowania, w ramach której mieszczą się różne
szczegółowe, o ograniczonym zasięgu teorie
wyrastające z przyjętych orientacji metodologicznych
oraz filozoficznych;
• pedagogikę społeczną, czyli teorię środowiska
wychowawczego;
• pedagogikę porównawczą, czyli teorię analizy różnych
systemów oświaty i wychowania;
• historię oświaty i myśli pedagogicznej, zwanej dość
powszechnie historią wychowania.
Wychowanie jako byt społeczny i jego
właściwości konstytutywne.
• Wychowanie można traktować jako swoisty
BYT SPOŁECZNY, którego cechą konstytutywną
jest przekraczanie przestrzeni
międzypodmiotowej, za pomocą jakiejś
obranej formy kontaktu między co najmniej
dwoma osobami.
Teoria jako narzędzie badania rzeczywistości
społecznej
• Do podstawowych pojęć należy z pewnością
zaliczyć: wychowanie - socjalizację - edukację.
• Bliskoznaczność pojęcia „wychowanie" z
pojęciami „socjalizacja" i „edukacja" występuje
tylko wówczas, gdy posługujemy się tym
pierwszym w najszerszym jego zakresie.
• Wówczas przez wychowanie, które jest
przedmiotem badań nauk pedagogicznych,
rozumie się wszystkie rodzaje działań
społecznych, które charakteryzują się
następującymi właściwościami (cechami)
konstytutywnymi: akomodacją, aproksymacją
oraz indoktrynacją.
Cechy konstytutywne wychowania:
• Akomodacja odzwierciedla się w przystosowaniu
jednostek (bądź grup) do zastanych warunków i
wymagań społecznych.
• Jej istotą jest akceptowanie i zarazem
„otwieranie" się na rzeczywistość, w której
jednostki funkcjonują.
• Wychowawcze działania społeczne przyczyniają
się więc w tym wypadku do przyjęcia przez
jednostkę za własne: rodzinę, najbliższe
środowiska społeczne (wieś, osiedle, miasto),
zakład pracy, środowisko zawodowe itp., które
stanowią źródło informacji o wartościach i celach
życiowych.
Aproksymacja
• polega na przybliżaniu jednostkom ich
możliwości, form zachowań i wynikających z
treści przyjętych wartości i celów życiowych,
które przyjmują postać powinności, jakie
wynikają dla każdego człowieka z faktu, że
przynależy on do określonej społeczności.
• Przyjęcie zadań indywidualnych i grupowych
rzutuje na kształtowanie się hierarchii planów
osobistych każdej jednostki, jak i większych
zbiorowości.
Indoktrynacja,
• jako cecha konstytutywna wychowania
rozumianego w najszerszym zakresie,
sprowadza się do systematycznego i
zorganizowanego wpływu na przekonania i
poglądy, czyli urabiania świadomości
jednostek, bądź grup, których źródłem są idee
formułowane przez określoną doktrynę
reprezentowaną przez takie instytucje
społeczne jak: rodzina, naród, państwo,
kościół, partia itp.
Równoczesne współwystępowanie
wyżej wymienionych właściwości
konstytutywnych w działaniach społecznych
pozwala je określić pojęciem „wychowania" w
najszerszym znaczeniu.
Socjalizacja
• nie ogranicza się tylko do prostego oddziaływania
grupy na jednostkę (jak na ogół jest definiowana),
mamy tu raczej do czynienia z przystosowaniem
(akomodacją) jednostek do zastanych warunków i
wymagań grup społecznych oraz z przybliżaniem
(aproksymacją) form zachowań i zadań
wynikających z treści uznawanych w danej grupie
wartości i celów życiowych.
• Zarówno akomodacja, jak i aproksymacja są
czynnikami, które umożliwiają rozwój jednostek
w kierunku społecznie pożądanym.
Jakość rozwój jednostek w kierunku społecznie
pożądanym związana jest ściśle z:
• szerokimi uwarunkowaniami kulturowymi
danej grupy, do której przynależy jednostka.
• O procesach socjalizacji można mówić
wówczas, gdy odnosimy je do konkretnej
grupy społecznej dysponującej własną kulturą,
przekazywaną poprzez treści które pozwalają
przystosować się jednostkom do życia
społecznego przez ukazanie im optymalnych
form zachowań i zadań, których przestrzeganie
wprowadza w pełne członkostwo grupy.
Edukacja
• z racji swoich właściwości posiada wiele warstw, a
także możliwości spełnienia się, gdyż „(...) jest
procesem celowego tworzenia, organizacji i
reorganizacji okazji dla urzeczywistnienia się życia
ludzkiego w jego humanistycznych treściach.
• Celowość tego procesu jest zdeterminowana
optymalizacją stosunków człowieka ze światem,
w którym punktem odniesienia jest ocena
własnych szans (w triadzie: aspiracje –
oczekiwania - zadania)”.
• [Łukaszewicz R., Człowiek wobec edukacji dialektycznej, {w:}
Ciągłość i zmiana w systemie edukacji Polski Ludowej, M.
Pęcherski (red.), Warszawa 1985].
Miejscem edukacji
• poza szkołą jest: dom rodzinny, miejsce pracy,
biblioteka, muzeum, sala koncertowa, instytucje i
organizacje tzw. wyższej użyteczności.
• Podmiotami edukacji nie są tylko uczniowie i
nauczyciele, ale także rodzice, przełożeni,
pracownicy wymienionych placówek.
• Źródłem treści procesów edukacyjnych są idee
zawarte w określonych doktrynach, których
nosicielami są różne instytucje i grupy społeczne,
które poprzez systematyczny i zorganizowany
wpływ oddziaływują na świadomość
poszczególnych jednostek i zbiorowości.
Edukacja jest procesem nieograniczonym,
•
•
•
•
•
Cele edukacji dotyczą:
utrwalania i upowszechniania aktualnego i
globalnego kształtu życia społecznego;
wyzwalania możliwości i zdolności adaptacyjnych
do mających nastąpić nieznanych
zmian w bliżej nieokreślonej przyszłości;
przygotowania do koniecznych zmian
ustrojowo-społeczno-ekonomicznych;
wprowadzania jednostek i grup do życia
społecznego rozumianego jako obywatelska
partycypacja w demokratycznym społeczeństwie;
przygotowania do niezależności, racjonalnej
aktywności konsumpcyjnej oraz rozwoju
osobowego.
„Wychowanie", „socjalizacja", „edukacja" to pojęcia
bliskoznaczne w aspekcie cech konstytutywnych.
.
WYCHOWANIE
(w najszerszym treściowo- zakresowym znaczeniu)
właściwości konstytutywne to:
Akomodacja - Aproksymacja - Indoktrynacja
SOCJALIZACJA to Akomodacja i Aproksymacja
EDUKACJA to Aproksymacja i Indoktrynacja
Metody wychowania.
Strukturalne
• stanowienie
obyczajów
• dyfuzja obyczajów
• pobudzanie
wynalazczości
zespołowej
Sytuacyjne
• karanie i nagradzanie
• przekonywanie i
stawianie zadań
Metody wychowania
•
•
•
•
•
Indywidualne
metoda nagradzania
metoda karania
metoda modelowania
metoda perswazji
metoda zadaniowa
•
•
•
•
Grupowe
metoda kształtowania
odniesienia
porównawczego
metoda kształtowania
nacisku grupowego
metoda kształtowania
systemu ról i norm
społecznych
metoda kształtowania
grupowych wzorów życia
Klasy wpływów"
•
•
•
•
podawanie wzorów
prowokacja sytuacyjna
trening
nadawanie znaczenia
Metody bezpośrednie
• ich istota polega na takim oddziaływaniu
wychowawczym, którym wychowawca
posługuje się osobiście, bezpośrednio oraz
natychmiast w zaistniałej sytuacji.
• Występują one w literaturze pedagogicznej,
jako sprawdzony rodzaj działań, który ma
gwarantować uzyskanie natychmiastowego,
pożądanego przez wychowawcę efektu. Takich
efektów oczekuje się w wyniku stosowania
nagradzania i karania.
Cechą wyróżniającą metody nagradzania i
karania spośród innych metod jest :
• ich regulacyjne działanie. Polega ono na
uruchamianiu w wychowanku takiego
mechanizmu regulującego, jakim jest
warunkowanie.
• Zadaniem metod regulujących postępowanie,
jest przeciwdziałanie zachowaniom
negatywnym, dzięki sterowaniu całokształtem
zachowań wychowanka, poprzez odpowiednio
dobrane wzmocnienia.
Mechanizm działania nagradzania i karania jest
zbliżony, ale cele ich zmierzają w odwrotnych
kierunkach.
• Nagradzanie polega na pobudzaniu, utrwalaniu
oraz zmienianiu zachowania, za pomocą
odpowiednio dobranych bodźców. Zadaniem ich
jest stymulowanie wychowanka przez
wychowawcę, do aktywności zgodnej z
założonym celem, a więc w pożądanym kierunku i
zakresie.
• Sposób ten wydaje się być bardzo humanistyczny
w swych założeniach w przeciwieństwie do
metody karania wychowawczego.
Karanie
• jest postrzegane przez wychowanka jako
niepożądany skutek jego działania.
Wychowawca wprowadza go celowo, aby
wyeliminować zachowania niezgodne ze
swoimi oczekiwaniami. Będzie to zawsze
rodzaj sterowania negatywnego, polegający na
stosowaniu wzmocnień ujemnych.
Grupa metod skupiająca się wokół działań
wychowawczych o charakterze pośrednim,
• są to działania, które w swym zamierzeniu
dotyczą wychowanka, ale docierają do niego w
sposób uogólniony- okrężną drogą.
• Mówimy wówczas, że mamy do czynienia z
działaniami skierowanymi na grupę społeczną czy
zespół wychowawczy.
• Wyróżnia się tu metody wpływu społecznego,
których zadaniem jest takie kształtowanie
dynamiki zespołu, aby dziecko włączone do tego
zespołu, automatycznie podporządkowywało się
wszelkim narzuconym działaniom.
Inną grupę metod o charakterze pośrednim,
tworzą metody informacyjno-perswazyjne.
• Podstawą jest tu działanie oparte na wzajemnych
słownych relacjach pomiędzy podmiotami
wychowania.
• Zadaniem działania opartego na przekazach słownych,
jest zmiana postępowania wychowanka za
pośrednictwem treści komunikatów pochodzących od
wychowawcy.
• Metody te wymagają od wychowawcy szczególnych
umiejętności, doświadczenia i intuicji pedagogicznej.
• Perswazja musi spełniać określone warunki: nie może
być wyłącznie werbalizmem; nie może posiadać cech
moralizatorstwa; nie może być następstwem impulsu.
Kolejnymi metodami są metody
modelowania-wzorowania
• Istotą tych metod jest specyficzny rodzaj
stosunków między podmiotami wychowania,
którym towarzyszą procesy naśladownictwa.
• Modelem może zostać osoba, postać z bajki,
zwierzątko lub przekazywana wiedza,
pozostająca w świadomości dziecka.
• Przez naśladownictwo można kształtować
odpowiednie postawy, zachowania i
przekonania.
Stosowanie metod modelowania-wzorowania
musi uwzględniać kilka ważnych elementów:
• Wiek dziecka poddanego wpływom
wychowawczym,
• Świat wartości istotny dla dziecka,
• Atrakcyjność treści przekazywanych za
pośrednictwem modela.
Metody prowokująco-motywujące
• mają na celu zmierzanie do samodzielnego
rozwiązywania problemów wynikłych z
określonej sytuacji.
• Wychowawca stosując tę metodę musi
pamiętać o takim zorganizowaniu sytuacji
wychowawczej, by problem został na tyle
wyraźnie określony przez możliwość jego
rozwiązania, żeby efektem mogło być
świadome podjęcie przez wychowanka decyzji
określających jego zachowania.
Zapamiętaj!
Równie łatwo jak postawy pozytywne,
można przy pomocy tych metod
ukształtować postawy i zachowania
niezgodne z przyjętymi przez
społeczeństwo normami
etyczno-moralnymi. Stąd między
innymi bardzo kontrowersyjna,
wychowawcza rola telewizji.
Poziomy funkcjonowania metod.
• Karanie i nagradzanie opiera się na założeniu
istnienia zgodności, między efektem
kształtowanych zachowań wychowanków z
bezpośrednimi oczekiwaniami wychowawców.
• METODA » aktywność (zgodność aktywności
wychowanka z oczekiwaniami wychowawcy)
Poziomy funkcjonowania metod
• Druga grupa metod – podporządkowanie,
narzucanie, informowanie, perswazja oraz
modelowanie, wzorowanie wskazuje istnienie
pośredniej drogi, którą pokonuje wychowanek,
aby dojść do aktywności.
• METODA » poznawanie, gromadzenie,
systematyzacja informacji przez wychowanka »
aktywność (zgodność aktywności wychowanka z
normami społeczno-moralnymi oraz
oczekiwaniami wychowawcy)
Poziomy funkcjonowania metod.
• Trzeci poziom, odpowiadający ostatniej grupie
metod oddziaływania wychowawczego
prowokowanie-motywowanie ukazuje
najbardziej skomplikowaną, ale chyba
najchętniej akceptowaną drogę dochodzenia
wychowanka do aktywnego działania.
• METODA » poznawanie, gromadzenie,
systematyzacja i przetwarzanie informacji przez
wychowanka » włączenie informacji we własny
system wartości » dokonywanie wyborów i
aktywność zgodne z własnym systemem wartości
Techniki wychowania
• Technika w wychowaniu stanowi taki stan rzeczy,
który jest praktyczną czynnością nauczyciela
rozplanowaną i umiejscowioną w procesie
wychowania zgodnie z przyjętą metodą
postępowania, ta zaś, jak twierdzi J. Garniewicz,
„nabiera treści i znaczenia dopiero w praktycznym
zastosowaniu. Sama w sobie jest obojętna
aksjologicznie. Służy dobru lub złu dopiero w
procesie oddziaływań wychowawczych."
• Tak więc techniki służą również realizacji celów
wychowania i z uwagi na cel, wychowawca
dokonuje ich doboru.
Klasyfikacja technik wychowania
•
•
•
•
•
•
Werbalne
burza mózgów" sondaż opinii o uczniach
decyzji grupowej
swobodnych tekstów trening spotkaniowy
•
•
•
•
•
•
Niewerbalne
socjodramatyczne
relaksacyjne
ekspresji plastycznej
muzykoterapeutyczne
zabawy w teatr
Techniki (formy)
• Dyrektywne
bezpośredniego
oddziaływania
wychowawczego
• Niedyrektywne
Pośredniego
oddziaływania
wychowawczego
Techniki (formy)
• Indywidualne
• związane z
oddziaływaniem
doraźnym
• modyfikacji
zachowań
• terapii
behawioralnej
• Grupowe
• działalność poznawcza
• usługowo-opiekuńcza
zabawowo-rozrywkowa
• aktywność recepcyjna i
twórcza
Określenie „techniki wychowania"
• zwraca uwagę na możliwości technologiczne czyli precyzyjne
czynności, za pomocą których dokonuje się realnych działań
w obrębie przyjętych strategii i metod wychowania.
• Skuteczność technik działania wychowawczego jest
uzależniona od: postawy nauczyciela, która powinna
charakteryzować się autentyzmem, akceptacją i empatią,
oraz wytworzeniem przez uczestników wychowania
płaszczyzny otwartego spotkania i dialogu.
• Techniki wychowania są integralną częścią metod
wychowania.
• Natomiast zarówno metody, jak i techniki wynikają z
przyjętych przez wychowawcę strategii działania, które
zostają nakreślone przez preferowany styl pracy
wychowawczej.
Pedagogika jako filozoficzna perspektywa w
myśleniu o edukacji
• Podstawowe pojęcia:
• Etymologia pojęcia - to inaczej źródłosłów, a
także cała nauka badająca pochodzenie słów,
zmiany ich znaczenia i formy w miarę upływu
czasu.
• Paidagogos - niewolnik opiekujący się dziećmi
swego pana
• Paidentes - wychowawca, nauczyciel
• Pedeutologia - nauka o nauczycielu
Pedagogika jako filozoficzna perspektywa w
myśleniu o edukacji
• Pedologia - nauka o dziecku
• Pedagogia - rzeczywiste, praktyczne działanie
wychowawcze
• Pedagogika - teoretyczno filozoficzne,
myślowe rozważanie problemów wychowania
• Pais (gr.) - dziecko chłopiec
• Pramacierz - filozofia, źródło namysłu nad
wychowaniem.
Pedagogika jako wiedza o wychowaniu:
• Pedagogika jest czymś więcej niż tylko wiedzą
naukową co oznacza, że jest:
• dorobkiem potocznego ludzkiego
doświadczenia,
• innymi zobiektywizowanymi formami
umysłowej kultury człowiek jak np.:
filozofia; religie; sztuka; ideologie; mitologia;
mity, mistyka (uleganie np. wróżkom), magia.
Pedagogika jako dyscyplina naukowa:)
• Co to znaczy, że pedagogika jest nauką? Właściwości
wiedzy naukowej:
• Dyskursywność - (rozumowość, logiczne
wnioskowanie)
• Empiryczność - (odwołanie sie do faktu i
doświadczenia zmysłowego)
• Matematyzacja - (ideał ścisłości i logiczności)
• Zaangażowanie technologiczne - (orientacja na
użyteczność praktyczną, wdrożenie, zastosowanie)
• Inwencja uniwersalistyczna - (twierdzenia ogólne,
jedność naukowej metody poznania)
Pedagogika podlega przemianom i rozpadom takim jak:
• Dyferencjacja - odchodzenie od głównego pnia i
rozpadu na drobne dyscypliny naukowe.
• Ekstrapolacja - (zapożyczenie) przyswajanie pojęć z
zakresu innych dyscyplin naukowych np.: diagnostyka,
terapia, profilaktyka pedagogiczna, role społeczne,
system, adaptacja.
• Reintegracja - scalenie jeśli dyscypliny pedagogiczne
zostaną nadmiernie rozproszone.
• Abberacja - odchylenie, redukcja wiedzy całościowej
na rzecz wiedzy naukowej. Odejście od obowiązującego
paradygmatu na rzecz zróżnicowanych narracji.
Procesy jakim podlega pedagogika:
• Przenikanie tematyczne, pograniczność nauk
(socjologia, psychodydaktyka)
• Zmiana PARADYGMATÓW - obowiązujących w
danym czasie sposobów myślenia
Dlaczego pedagogika ma kłopot żeby
sprostać (wymogom ścisłości nauki?
• bo badany jest człowiek, który się nie poddaje
ścisłym regułom badania: (ontologia przedmiotu
badań wychowanie - nie da się zamknąć w
parametrach liczbowych)
• człowiek tak naprawdę jest raczej potencją
możliwością, perspektywą niż tym co jest w tej
chwili
• byt człowieka ma charakter relacyjny nie jest
wyizolowanym ,ja" jest związany z innymi ludźmi
w kontekście społecznym, kulturowym.
Definicja wychowania
• W większości definicji przyjmuje się, że jest to
proces celowego zorganizowanego działania,
które zmierza do wywoływania określonych
zmian w strukturze określonego podmiotu
zgodnie z określonym: celem, wzorem.
Współcześnie pojęcie edukacji
• ma na celu relację dialogową (jako kategorię
dystansu wobec technicznego myślenia w ujęciu
procesów pedagogicznych na rzecz wolnej
przesłanki komunikowania się)
• Podważa kult wiedzy naukowej i transmisyjną
formę edukacji jako jedyną. Edukacja uwolniła się
od nacisku na pytanie: wiedzieć jak coś zrobić - na
rzecz innych pytań: dlaczego, po co, skąd wiem,
jak mam wychowywać innych, z czego dana
przesłanka wypływa ona wypływa.
Czym jest teoria pedagogiczna?
• Teoria nie zajmuje się wtłaczaniem swojego
systemu, zajmuje się wyjaśnianiem,
objaśnianiem procesów wychowania,
dopuszcza wiele sposobów poznania i każda z
tych dróg przynosi jakąś wiedzę i prawdę
dystansuje się do ideologii.
Ideologia pedagogiczne wg.
L. Kohlberga :
1. Romantyzm pedagogiczny - związany jest z
XIX w. odkryciem naturalnego rozwoju dziecka
jest częścią szerszej romantycznej filozofii i
etyki, która odkrywa naturalne i wewnętrzne
"ja" człowieka koncentruje się na dziecku.
2. Ideologia transmisji kulturowej
polegająca na przekazie wiedzy, norm i
wartości zgromadzonych przez ludzkość
jako transmisja kultury z pokolenia na
pokolenie podporządkowana grupie
społeczeństwu.
3. Ideologia pozytywistyczna - obejmuje
rozwój dziecka w kategorii postępu
zachodzący poprzez stadia rozwoju:
intelektualnego i moralnego dziecka na
drodze rozwiązywania problemów .
Ideologie pedagogiczne
wg. S. Rutkowiaka :
•
•
•
•
ideologia konserwatywna,
rewizjonistyczna,
romantyczna,
demokratyczna.
Kategorie pulsująe w pedagogice
• Kategorie to pojęcia strukturotwórcze o
wysokim stopniu ogólności, otwarte,
sygnalizujące pole określonej problematyki.
• Źródłem kategorii są żywe, pełne napięć
"pulsujące" fakty i zjawiska obecne w praktyce
edukacyjnej.
Żywe kategorie pulsujące to:
• odpowiedzialność - wywodzi się z etyki i filozofii, teorii
moralności i prawa
• samorealizacja - wywodzi się z teorii psychologicznych,
filozofii
• wyobraźnia - wywodzi się ze sztuki, filozofii,
psychologii, estetyki
• twórczość - wywodzi się ze sztuki, psychologii
• podmiotowość - wywodzi się z filozofii, pedagogiki
• tolerancja - wywodzi się z filozofii, etyki, socjologii
Sześć pojęć kategorii Władysława
Tatarkiewicza
•
•
•
•
•
•
sztuka,
piękno,
forma,
twórczość,
odtwórczość,
przeżycie estetyczne.
Kiedy dane pojęcie staje się
kategorią?
• Gdy te pojęcie wnosi do różnych nauk nowe
interpretacje.
• Kiedy uwzględnia one szerszy kontekst, oraz
własną historię ugruntowaną w różnych
dziedzinach nauki.
• Gdy pojęcia noszą znamiona konstrukcji
domagającej się dopełnienia lub
uzupełnienia – spełniają warunek otwartości.
Wychowanie jako pulsująca kategoria
• Jest to – rzeczywistość wychowawcza odmienna
od dotychczasowego stylu pedagogicznego
myślenia (1994 prof. Żygulski w; „Widmo
przyszłości nowa fala okrucieństwa”).
• Wychowanie jako kategoria pulsująca wiąże się z
narastaniem okrucieństwa we wszystkich
dziedzinach życia.
• Wychowanie poszukuje odpowiedzi na pytanie:
dlaczego staliśmy się bezsilni wobec tych zjawisk?
Dlaczego wychowanie poniosło klęskę?
Sugestie dla praktyki edukacyjnej
•
odejście od tradycyjnego podejścia „stosowanie teorii w
praktyce„
• uznanie wartości prywatnych, nauczycielskich „teorii
opisujących ich własne doświadczenie”
• zrezygnowanie z tradycyjnego w wychowaniu oddziaływania
na rzecz dialogu z uczniami, wspólnego stawiania pytań,
dociekania różnych reakcji, wspólnego uczenia się
Wnioski dla praktyki edukacyjne
• Edukacja nie jest prostą transmisją wiedzy ale
jej „tworzeniem" za każdym razem na nowo
przez interpretacje, analizę i formułowanie
nowych pytań.
• Edukacja jest przede wszystkim dialogiem
umiejętnością rozmowy oraz procesem, który
powinien prowadzić do humanizowania
wychowania.
Tezy do przemyślenia:
• Pedagogika zajmuje się krytyczną interpretacją różnych kategorii
pedagogicznych, koncepcji wychowania, różnych koncepcji szkoły,
nauczyciela systemów edukacyjnych, ideologii i teorii pedagogicznych
• W wymiarze jednostkowym, pedagogika inspiruje refleksję nad własnym
doświadczeniem edukacyjnym, własną praktyką pedagogiczną.
• Kiedy praktyka gubi refleksyjność i etyczny namysł i działanie pedagogiczne
łatwo się zmienia w technicznie (metodycznie) sprawną „obróbkę"
podmiotu wychowania
• Kiedy teoria pedagogiczna oddala się od praktyki istnieje wysokie
prawdopodobieństwo, że stanie się ona narzuceniem schematu do
zastosowania i powielania. Jest wtedy obca i niezrozumiała dla
nauczyciela.
• W myśleniu pedagogicznym każda racja i każde stanowisko powinno być
odniesione do stanowisk odmiennych ponieważ wtedy właśnie rodzi się
możliwość dialogu przełamywania dogmatyzmu w naszym własnym
rozumieniu, wychowania i kulturze, w której jest ona osadzona.
Pedagogika klęski „dziecko służy dorosłemu”
• Podstawę napięć współczesnej przestrzeni wychowawczej
stanowią relacje międzypokoleniowe: dorośli-dzieci;
rodzice-dzieci; wychowawcy-wychowankowie;
nauczyciele-uczniowie.
• Najczęściej występujące relacje nauczyciel-dziecko to:
• pedagogika modelu
• pedagogika posłuszeństwa
• podporządkowanie podmiotu wychowania wymogom
społecznym
• przygotowanie do życia
• pedagogika kontroli i dyscypliny
• pedagogika koszarowa
Pedagogika sukcesu „pedagog służy dziecku”
• Najczęściej występujące relacje nauczyciel-dziecko:
• dawanie, obdarowywanie: wiedzą, doświadczeniem,
własną osobą
• pedagogika serca – pajdocentryzm
• pedagogika humanistyczna: wzajemne budowanie
człowieczeństwa
• pedagogika dialogu z dzieckiem: słuchanie, rozmawianie,
rozumienie, bycie z dzieckiem, pomoc dziecku
• pedagogika przyjaźni z dzieckiem: wsparcie w
odnajdywaniu siebie, stymulowanie poczucia
samostanowienia i odpowiedzialności za siebie
• pedagogika demokratyczna
Kultura kontaktu z dzieckiem (wychowankiem,
uczniem) warunkowana jest wieloma czynnikami
przede wszystkim:
• projekcją wartości dominujących w określonej
kulturze i w wychowaniu,
• sposobem interpretacji dziecka jako podmiotu
wychowania,
• społecznym usytuowaniem dziecka w
strukturze rodziny, w grupie społecznej, w
środowisku i w państwie (w systemie
prawnym).
Okrucieństwo wobec dziecka tkwi u podstaw
naszej kultury
• Od wieków dzieci poświęcano Bogom, często
w różnych wierzeniach oddawano cześć
Bogom poprzez np. zamurowywanie żywych
dzieci, ciągle się je sprzedaje na całym świecie
jako „dobry towar”.
• Zespół maltretowanego dziecka zdefiniowano
dopiero w 1961 r.
Najmniejsi niewolnicy świata
• Sposób spostrzegania dziecka jako podmiot
wychowania, w jaki sposób dziś odpowiadamy na
pytanie: „kim jest dziecko?"
• Występują głębokie przemiany wizerunku dziecka,
dziecko to kategoria społeczna rozwojowa, dzieciństwo
to wynik procesów izolowania, izolacja społeczna.
• W czasach zbrojnych konfliktów - dzieci w krajach
ubogich stają sie armatnim mięsem. Są dobrymi
żołnierzami bo mało jedzą, nie potrzebują żołdu, nie
boją się śmierci i są fanatycznie zawzięte.
• bW czasie pokoju wystawia się je na sprzedaż niczym
zwierzęta. Są najtańszą siłą roboczą świata i
niezastąpioną obsługą nielegalnych procederów
wykorzystywania przez dorosłych.
Dziecko dziś jest pojmowane jako:
• kategoria „braku" siły, doświadczenia, wiedzy
• dziecko nas fascynuje ale jest niedoceniane,
lekceważone
• określane pojęciem straty, będąc dziećmi
jesteśmy szczerzy - jako dorośli już nie.
• Jako dzieci jesteśmy spontaniczni, radośni,
ciekawi lubimy się bawić z wiekiem dziecko
staje się podporządkowane ulega zatraceniu.
Problemy do przemyślenia
• Dzieciństwo jest dziełem natury czy raczej kultury?
• Czy słuszna jest teza, że poniżając i krzywdząc dziecko
budujemy destrukcyjne społeczeństwo dorosłych?
• Czy dziecko jest własnością rodziców?
• Czy nauczyciel powinien być zawsze po stronie ucznia?
• Co to oznacza być po stronie ucznia?
• Czy istnieje szansa bycia po stronie ucznia?
• Autorefleksja: moje dzieciństwo, moja szkoła - co
pamiętam i jak oceniam.
• Autorefleksja: jakim wychowawcą, nauczycielem,
rodzicem jestem, jakim chciałabym być?