Instytucje „ochrony praw” w Polsce
advertisement
Kontrola administracji mgr Paweł Dąbrowski [email protected] Tryb postępowania RPO Etap wstępny Art. 11 ustawy o RPO. Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może: 1) podjąć sprawę, 2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania, 3) przekazać sprawę według właściwości, 4) nie podjąć sprawy Tryb postępowania RPO Etap podjęcia sprawy Art. 12 ustawy o RPO. Podejmując sprawę Rzecznik może: 1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, 2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, 3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części. Podjęcie sprawy - kompetencje Art. 13 ustawy o RPO. 1. Prowadząc postępowanie, o którym mowa w art. 12 pkt 1, Rzecznik ma prawo: 1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu, 2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy, 3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia, 4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii. Tryb postępowania RPO Etap zasadniczy Art. 14 ustawy o RPO. „Po zbadaniu sprawy Rzecznik może: 1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela, 2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej, Tryb postępowania RPO 3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa, 4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi, Tryb postępowania RPO 5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, 6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi, Tryb postępowania RPO 7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach, 8) wnieść kasację od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach. Kompetencje „generalne” RPO Art. 16 ustawy o RPO 1. W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik może przedstawiać właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw. 2) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela, Kompetencje „generalne” RPO cd. 3) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji, 4) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i brać udział w tym postępowaniu, 5) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Rzecznik Praw Dziecka - ustawa po nowelizacji Art. 10. 1. Rzecznik może: 1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu, 2) żądać od organów władzy publicznej, organizacji lub instytucji złożenia wyjaśnień lub udzielenia informacji, a także udostępnienia akt i dokumentów, w tym zawierających dane osobowe, Rzecznik Praw Dziecka - ustawa po nowelizacji 5) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach — na prawach przysługujących prokuratorowi, Rzecznik Praw Dziecka - ustawa po nowelizacji W przypadku gdy Rzecznik stwierdził w działalności organu, organizacji lub instytucji, o których mowa w ust. 1, naruszenie praw lub dobra dziecka, może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych. Kontrola prokuratorska • Art. 2 ustawy o prokuraturze: „Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.” Kontrola prokuratorska Art. 3 ust. 1. Zadania określone w art. 2 Prokurator Generalny i podlegli mu prokuratorzy wykonują przez: (…) 3. podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym. 6. zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji; Kontrola prokuratorska • Art. 5. Jeżeli uchwała organu samorządu terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru; w wypadku uchwały organu samorządu terytorialnego prokurator może także wystąpić o stwierdzenie jej nieważności do sądu administracyjnego. Kontrola prokuratorska Art. 43. 1. Jeżeli wymaga tego ochrona praworządności w sprawach, o których mowa w art. 42, prokurator może żądać nadesłania lub przedstawienia akt oraz dokumentów i pisemnych wyjaśnień, przesłuchać świadków i zasięgnąć opinii biegłych, a także przeprowadzić oględziny w celu wyjaśnienia sprawy. 2. Do czynności wymienionych w ust. 1 stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Prokurator w postępowaniu administracyjnym • Art. 182 kpa. Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. • Art. 183. § 1. Prokuratorowi służy prawo udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem. Prokurator w postępowaniu administracyjnym Art. 184. § 1. Prokuratorowi służy prawo wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej, jeżeli przepisy kodeksu lub przepisy szczególne przewidują wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji albo jej uchylenie lub zmianę. § 2. Prokurator wnosi sprzeciw do organu właściwego do wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji albo jej uchylenia lub zmiany. § 3. Sprzeciw od decyzji wydanej przez ministra wnosi Prokurator Generalny. Prokurator w postępowaniu administracyjnym • Art. 188 kpa. Prokuratorowi, który bierze udział w postępowaniu w przypadkach określonych w art. 182-184, służą prawa strony. • Art. 189. Prokurator, który wniósł skargę na decyzję organu administracji publicznej do sądu administracyjnego, nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu. Kontrola Centralnego Biura Antykorupcyjnego • „służba specjalna do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.” (art. 1 ust. 1 ustawy o CBA). Ustrój CBA • Szef CBA – organ centralny; • Nadzór Prezesa RM; • Funkcja kadencyjna; Podmioty kontrolowane • Osoby pełniące funkcje publiczne; • Jednostki sektora finansów publicznych; • Jednostki niezaliczane do sektora finansów publicznych otrzymujące środki publiczne; • Przedsiębiorcy. Działania pokontrolne • Wniosek o odwołanie ze stanowiska lub rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika; • Wystąpienie do kontrolowanego lub nadzorującego; • Przekazanie informacji NIK. Kontrola operacyjna • Kontrolowanie treści korespondencji; • Kontrolowanie zawartości przesyłek; • Stosowanie środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów. Kontrola Parlamentu • Kontrola na forum plenarnym; • Kontrola na szczeblu Komisji; – Komisje śledcze; • Kontrola indywidualna posłów i senatorów. Komisje śledcze • Co mogą wyjaśniać ? • Kogo mogą wzywać ? • Jaki jest finał ich prac ? Art. 146 ust. 3 i 4 Konstytucji • Rada Ministrów kieruje administracją rządową; • 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: (…) 3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, Prezes Rady Ministrów - art. 148 Konstytucji Prezes Rady Ministrów: (…) 2) kieruje pracami Rady Ministrów, (…) 5) koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów, 6) sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach, 7) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej. Funkcja kontrolna Prezesa RM wobec ministra • Prawo żądania informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dotyczącej poszczególnej sprawy albo rodzaju spraw, od ministra i od pracowników ministerstwa (po zawiadomieniu ministra); • Rozstrzyganie o zakresie działania ministrów Funkcja kontrolna Prezesa RM wobec wojewody • Premier kieruje jego działalnością; • Nadzór z punktu widzenia zgodności z polityką rządu; • Obowiązek sprawozdawczy wojewody. Art. 29 ustawy o RM • • Do zadań, które z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów realizuje Kancelaria, należy w szczególności: kontrola realizacji zadań wskazanych przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów oraz przedstawianie wniosków z przeprowadzonych kontroli i przedkładanie propozycji doskonalenia metod kontroli; koordynacja działalności kontrolnej Prezesa Rady Ministrów wobec organów administracji rządowej; Kancelaria Prezesa Rady Ministrów • Różne funkcje, w tym funkcja kontrolna; • Kontrola jest wykonywana z upoważnienia premiera; • Tryb kontroli określony w rozporządzeniu do ustawy o RM; • Kryteria: legalność, gospodarność, celowość, rzetelność. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów • • • • • Kontrola planowa lub pozaplanowa; Program kontroli; Protokół kontroli; Wystąpienie pokontrolne; Tryb uproszczony – sprawozdanie. Rządowe Centrum Legislacji • kontroluje wydawanie przez organy administracji rządowej przepisów wykonawczych do ustaw; Struktura administracji terenowej Samorząd terytorialny Administracja rządowa Zespolona Niezespolona Szczebel gminy Szczebel powiatu Szczebel województwa Kontrola prawotwórcza • Akt prawa miejscowego – pojęcie; • Akt prawa miejscowego wojewody – kontrola właściwego ministra – możliwość uchylenia przez premiera; • Akty prawa miejscowego jednostek samorządu terytorialnego – wojewoda. Kontrola przez wojewodę • Kontrola wykonania zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych, ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa RM; • Kontrola jako komponent funkcji koordynacji; • Możliwość wydawania poleceń wszystkim organom rządowym; • Polecenia nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć spraw indywidualnych Kontrola przez wojewodę • Obowiązek sprawozdawczy organów administracji niezespolonej wobec wojewody; • Prawo wglądu wojewody w tok każdej sprawy prowadzonej przez organy administracji rządowej. Nadzór nad samorządem terytorialnym Art. 171 Konstytucji 1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.
