Makroekonomia *wiczenia

Makroekonomia
ćwiczenia
dr Małgorzata Szczepaniak
e-mail: [email protected]
Ćwiczenia – plan pracy na cały semestr

Celem jest przeprowadzenie analizy
makroekonomicznej wylosowanego
kraju Unii Europejskiej

Praca w grupach (2-3 osobowych)– prezentacja –
dyskusja podczas zajęć
Efektem ma być napisanie referatu na temat Analiza
makroekonomiczna gospodarki kraju……….
Termin – ostatnie ćwiczenia – 14.02.2016r.
Grupy prezentują poszczególne bloki tematyczne na
kolejnych zajęciach tj. 10.01.2016 i 24.01.2016



Wymogi co do referatu




Strona tytułowa (imiona i nazwiska autorów, tytuł, praca
zaliczeniowa z ćwiczeń z Makroekonomii prowadzonych
przez….., w roku akademickim…….)
15-20 stron
Czcionka Times New Roman, standardowe marginesy,
odstęp 1,5 wiersza
Praca ma zawierać strukturę Wstęp (może zawierać
ogólne ciekawe informacje o kraju na tle UE), kolejne
bloki tematyczne + zakończenie zawierające podstawowe
wnioski co do stanu gospodarki danego kraju na tle
innych krajów UE; literatura
Poszczególne bloki tematyczne




Rachunek DN (struktura PKB według sektorów, dynamika
PKB, wzrost gospodarczy na tle innych krajów oraz UE28)
Finanse publiczne (analiza budżetu, przychody i wydatki,
poziom zadłużenia, kryteria konwergencji, system
podatkowy); rola polityki fiskalnej państwa
Finanse międzynarodowe (bilans płatniczy, działanie BC,
polityka monetarna, BIZ, inwestycje portfelowe, giełdy
papierów wartościowych)
Rynek pracy (bezrobocie)
Bazy danych









Główny Urząd Statystyczny – statystyki międzynarodowe
Eurostat
AMECO DATABASE
UNCTAD,
OECD
baza danych Banku Światowego
Raporty World Development Report, Human
Development Report
Strony ministerstw finansów poszczególnych krajów
Raport Doing Business
Funkcja stabilizacyjna państwa


Polega na podejmowaniu przez państwa działań stabilizujących
gospodarkę przez realizację głównie takich celów jak:
osiągnięcie i utrzymywanie w dłuższym okresie wysokiego
tempa wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub
przynajmniej ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia.
Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje polityki stabilizacyjnej
(makroekonomicznej) państwa:


Politykę fiskalną (budżetową) – polega głównie na
manipulowaniu poziomem podatków płaconych przez społeczeństwo
i wydatków państwa
Politykę monetarną (pieniężną) – polega na manipulowaniu
przez Bank Centralny stopą wzrostu podaży pieniądza.
Budżet państwa



To plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa
związane z realizacją przyjętej polityki społecznej,
gospodarczej i obronnej.
Jest sporządzany na okres jednego roku i zatwierdzany
przez władzę ustawodawczą.
Funkcje budżetu państwa:



Funkcja fiskalna – polega na gromadzeniu dochodów
budżetowych umożliwiających utrzymanie aparatu
państwowego
Funkcja redystrybucyjna – umożliwia dokonywanie pożądanych
zmian w podziale dochodu narodowego
Funkcja stymulacyjna – polega na oddziaływaniu dochodów i
wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne.
Budżet państwa

Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków
centralnych władz państwowych (budżet centralny) oraz
władz lokalnych (budżety lokalne).

UWAGA: rozróżnienie np. deficyt budżetowy (rządowy) i deficyt sektora finansów publicznych
(general government)

Deficyt budżetowy (ujemne saldo budżetu państwa)
Dług publiczny – łączne zadłużenie państwa z tytułu
zaciągniętych w kraju i za granicą pożyczek

Dochody budżetu państwa



Źródłami dochodów budżetu państwa są podatki, cła,
dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw,
opłaty skarbowe, sądowe, itp. Podstawową rolę odgrywają
podatki.
PODATKI – to przymusowe, bezzwrotne i
nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane
przez państwo na podstawie przepisów prawa w
celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków
państwowych.
Płatnikami podatków mogą być osoby fizyczne i osoby
prawne.
Skala podatkowa progresywna ciągła ze
stawkami kwotowo-procentowymi w Polsce
Podstawa obliczenia
podatku w zł
Do 85 528
Podatek
Ponad
85528
14839,02 plus 32%
nadwyżki ponad
85528
18% minus kwota
zmniejszająca
podatek 556,02
Dochody budżetu państwa w 2013 roku (w mld zł)
L.p.
Dochody ogółem
299,4
100%
1.
Dochody podatkowe
267
89%
1.1.
Podatki pośrednie
192,2
64%
W tym:
Podatek od towarów i usług
126,4
42%
1.2.
Podatek dochodowy od osób prawnych
29,6
11%
1.3.
Podatek dochodowy od osób fizycznych
42,9
16%
Pozostałe Podatek tonażowy i od wydobycia kopalin
2,3
1%
2.
Dochody niepodatkowe
30,8
10%
2.1.
Dywidendy
5,9
2%
2.2.
Cło
2
1%
2.3.
Opłaty, grzywny, odsetki i inne dochody niepodatkowe
20,5
6%
2.4.
Wpłaty JST
2,4
1%
3.
Środki z UE
1,6
1%
Struktura wydatków budżetu państwa 

Wydatki budżetu państwa w 2013 roku wyniosły łącznie
335 mld złotych
Największe grupy wydatków:





Różne rozliczenia (w tym dotacje, subwencje i świadczenia na
rzecz osób fizycznych) 27%
Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne 23%
Obsługa długu publicznego 13%
Obrona narodowa 7%
Pozostałe znaczące grupy wydatków: transport i łączność,
administracja publiczna, bezpieczeństwo publiczne, wymiar
sprawiedliwości, szkolnictwo wyższe, pomoc społeczna.
PKB per capita w krajach EŚW w relacji do średniego PKB per
capita krajów UE (PKB per capita UE-28=100%; w %)
110
100
90
UE-28
Czechy
80
Estonia
Łotwa
Litwa
70
Węgry
Polska
Słowacja
60
Kraje EŚW
50
40
2005

2006
2007
2008
2009
2010
2011
Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, dostęp: maj 2015.
2012
2013
Poziom deficytu budżetowego w relacji do PKB w krajach EŚW i
średnio w krajach UE-28 w roku 2007, 2009, 2014
4.0
2.0
0.0
Czechy
Estonia
Łotwa
Litwa
Węgry
-2.0
Polska
Słowacja
2007
2009
2014
-4.0
-6.0
-8.0
-10.0

Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, dostęp: maj 2015.
Poziom długu publicznego relacji do PKB
w krajach EŚW w roku 2007 i 2014
90.0
80.0
70.0
60.0
50.0
2007
2014
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
Czechy

Estonia
Łotwa
Litwa
Węgry
Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, dostęp: maj 2015.
Polska
Słowacja
Procedura nadmiernego deficytu



Kraje, w których wprowadzono procedurę nadmiernego
deficytu to Litwa, Łotwa, Węgry, Czechy, Słowacja i Polska.
Wśród krajów EŚW tylko Estonia nie była objęta tą
procedurą.
Podjęte działania pozwoliły poprawić stan finansów publicznych
ograniczyć deficyt sektora finansów publicznych w relacji do
PKB:




Czechy (od 2009 do 2014 – redukcja deficytu z poziomu -5,5% PKB
do -2,0% PKB) – zdjęcie procedury nadmiernego deficytu
Słowacja (od 2009 do 2014 – redukcja deficytu z poziomu -7,9% PKB
do -2,9% PKB) – zdjęcie procedury nadmiernego deficytu
Polska (od 2009 do 2014 – redukcja deficytu z poziomu -7,3% PKB
do -3,2% PKB) – zawieszenie procedury nadmiernego deficytu
Litwa, Łotwa i Węgry zdołały poprawić stan finansów publicznych
wcześniej.
Polityka fiskalna w Polsce

W czasie kryzysu:

W pierwszym roku restrykcyjna polityka fiskalna (spadek wydatków)
W kolejnych latach ekspansywna polityka fiskalna
(wzrost wydatków)

Obniżenie PIT z 40% na 32%

Relatywnie duże ożywienie tempa wzrostu gospodarczego
(w latach 2010-2012 średnio 5,6% rocznie)



Po kryzysie


Podwyżka VAT z 22% na 23%
Wzrost wydatków
Kryteria konwergencji - fiskalne





Ustalone w Traktacie o Unii Europejskiej w Maastricht
Deficyt sektora budżetowy państw ubiegających
się o wejście do strefy EURO powinien być niższy
niż 3% PKB
Dług publiczny nie może być wyższy niż 60% PKB
Drugie kryterium zawarte również w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej Art. 216
„Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i
poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług
publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu
krajowego brutto.”
Czy Polska spełnia kryteria fiskalne konwergencji?




Wartość nominalna PKB wyniosła 1.635.745,8 mln zł (w
cenach bieżących) w 2013 r.
Deficyt budżetowy 35 565, 5 mln zł
Deficyt budżetowy w relacji do PKB 2,2% w 2013 roku
Dług publiczny 93195 mld zł co stanowiło 57% PKB w
2013 roku
Zarządzanie długiem i finansowanie deficytu

Odrzucając możliwość zaciągnięcia przez państwo
pożyczki za granicą deficyt budżetowy może być
sfinansowany na dwa sposoby:


Państwo sprzedaje papiery wartościowe BC w zamian za
gotówkę potrzebną do sfinansowania deficytu budżetowego.
Bank z kolei przeprowadza operacje otwartego rynku i
sprzedaje te papiery w zamian za gotówkę (podaż pieniądza
pozostaje niezmieniona)
Państwo sprzedaje papiery wartościowe BC za gotówkę,
którą następnie wykorzystuje do pokrycia nadwyżki wydatków
budżetowych nad wpływami podatkowymi (zwiększa się baza
monetarna i podaż pieniądza)
Polityka monetarna BC

Ekspansywna – kiedy BC prowadzi działania mające na celu
zwiększenie podaży pieniądza w celu pobudzenia aktywności
podmiotów gospodarczych:





poprzez operacje otwartego rynku – skup papierów wartościowych
Zmniejszenie stopy rezerw obowiązkowych,
Zmniejszenie stopy dyskonotwej.
Polityka monetarna BC może być prowadzona poprzez
kontrolę podaży pieniądza lub przez manipulowanie stopą
procentową.
BC kontroluje nominalną podaż pieniądza. Zmiany ilości
pieniądza w ujęciu nominalnym prowadzą do zmiany poziomu
cen. BC kontroluje realną podaż pieniądza, przy założeniu
niezmienności cen.
Wpływ zmian stopy rezerw obowiązkowych

Określenie przez BC stopy rezerw obowiązkowych polega na ustaleniu
minimalnego stosunku rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw w BC do
ogólnej sumy wkładów zgromadzonych w banku.

Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych:





Ogranicza możliwości ekspansji kredytowej banków,
Obniża potencjalne zyski banków komercyjnych
Mobilizuje banki komercyjne do ściągania wierzytelności od
dłużników
Zachęca banki komercyjne do sprzedaży papierów
wartościowych w celu uzupełnienia rezerw obowiązkowych
Prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza w gospodarce
(ograniczenie wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych oraz
prowadzi do SPADKU AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ)
Wzrost a rozwój gospodarczy

WZROST GOSPODARCZY – wzrost poziomu produkcji,
konsumpcji, zatrudnienia; wzrost PKB; zmiany ilościowe

ROZWÓJ GOSPODARCZY – oprócz zmian ilościowych
obejmuje również zmiany jakościowe, np. zmiany
organizacji społeczeństw
Polska w rankingu Human Development
Report
Polska w 2014 roku zajęła najwyższe w
historii miejsce w światowym rankingu
Human Development Report –
35. miejsce na świecie,
co uplasowało ją w grupie krajów bardzo
wysokim poziomie rozwoju.
Struktura wytwarzania PKB według wartości dodanej
wytworzonej w trzech sektorach gospodarki w Polsce w latach
2005 i 2015
100%
90%
80%
70%
65
64
60%
Uslugi
50%
Przemysł
Rolnictwo
40%
30%
20%
32
33
3
3
2005
2015
10%
0%

Opracowanie własne na podstawie danych Banku Światowego (www.worldbank.org;
dostęp: 15.11.2015)
Dynamika wzrostu PKB per capita w cenach stałych w 2014
roku w krajach UE i wybranych krajach świata
5
4.5
3.9 3.9
4
3.3
3.3
3
3
2.4
2.2
1.9
2
1.2
0.7
0.6
2.3
1.9
1.7
1.1
1
2.5
2.4
1.6
1.5
1.1
1.1
0.5
0.4
0.2
0
-0.1
-0.4
-1
-2
-0.7
-1.6
-0.5
1.3
1.1
Klasyfikacja krajów według poziomu rozwoju
społeczno-gospodarczego (HDI) w 2014 roku
Oczekiwana
długość życia
Oczekiwana
liczba lat
nauki
Dochód
narodowy
brutto per
capita (ppp$)
1
Norwegia
81,5
12,6
63909
2
Australia
82,5
12,8
41524
3
Szwajcaria
82,6
12,2
53762
35 POLSKA
76,4
11,8
21487
ŚWIAT
70,8
7,7
13723
Bardzo wysoki poziom
rozwoju
80,2
11,7
40046
Wysoki poziom rozwoju
74,5
8,1
13231
Średni poziom rozwoju
67,9
5,5
5960
Niski poziom rozwoju
59,4
4,2
2904
Miejsce
Kraj/ grupa krajów
Wybrane kraje świata według grup poziomu rozwoju
społeczno – gospodarczego w 2014 roku
Bardzo wysoki poziom
rozwoju
Wysoki poziom
rozwoju
Średni
poziom
rozwoju
Niski poziom
rozwoju
Stany Zjednoczone,
Holandia, Niemcy,
Dania, Irlandia, Szwecja,
Wielka Brytania, Hong
Kong, Korea,
Japonia, Francja, Austria,
Belgia, Luksemburg,
Finlandia, Słowenia,
Włochy, Hiszpania,
Czechy, Grecja, Qatar,
Cypr, Estonia, Litwa
Białoruś, Rumunia,
Bułgaria, Malezja,
Wenezuela, Turcja,
Kazachstan,
Brazylia,
Chorwacja,
Ukraina, Tunezja,
Chiny, Albania
Egipt,
Mołdawia,
Uzbekistan,
Irak, Kirgistan,
Indie,
Nikaragua
Nepal, Pakistan,
Kenya, Senegal,
Haiti, Etiopia,
Liberia, Czad,
Kongo, Niger
Hipoteza konwergencji
Kraje biedne rozwijają się szybciej, a kraje bogate wolniej w porównaniu z
przeciętną dynamiką, co w konsekwencji powoduje stopniowe zbliżanie się
krajów pod względem poziomów rozwoju.
PKB per capita Polski w relacji do
średniej PKB per capita krajów UE-28 w
latach 2002-2013
120
100
80
60
EU (28 countries)
Poland
40
20
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Axis Title

Pojęcie bezrobocia i siły roboczej

Bezrobotny to osoba:



w wieku produkcyjnym,
które jest zdolna i gotowa do podjęcia pracy na typowych
warunkach występujących w danej gospodarce oraz
pozostaje bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań pracy.
Bezrobotni to część ludności aktywnej zawodowo (zasobów
siły roboczej Sr).
Zasoby siły roboczej to osoby w wieku produkcyjnym, które
są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych
występujących w danej gospodarce warunkach.
Współczynnik aktywności zawodowej

Współczynnik aktywności zawodowej to stosunek liczby
aktywnych zawodowo do liczby ludności w wieku
produkcyjnym
Sr
az 
Lp
Stopa bezrobocia


Bezrobocie może być wyrażone albo w wielkościach
absolutnych albo w wielkościach relatywnych
(procentowych).
Stopa bezrobocia wyraża stosunek zasobów siły roboczej
do zasobów siły roboczej ujęty procentowo.
B  Sr  Z
B
b   100%
Sr
Bezrobocie w różnych krajach w 2014 roku
(średnia dla krajów UE-28 10,2% w 2014 roku)
stopa bezrobocia
30
26.5
24.5
25
20
17.3
16.1
14.1
15
13.2
12.7
11.4
10
11.3
0
10.8 10.7
9.7
9
8.5
6.1 6.6
5
10.3
7.7
7.4
5
5.9
7.4
5.9
5.6
6.8
8.7
7.9
6.1
Stopa bezrobocia w Polsce i średnio w
krajach UE-28 w latach 2005-2014
20.0
18.0
16.0
14.0
12.0
10.0
UE-28
Polska
8.0
6.0
4.0
2.0
0.0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Typy bezrobocia

Bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi
(występuje w sytuacji równowagi i nierównowagi na
rynku pracy):



Bezrobocie frykcyjne – jest nieredukowalnym minimum
bezrobocia w dynamicznej gospodarce;
Bezrobocie strukturalne – powstaje przede wszystkim a
aspekcie niedopasowań kwalifikacyjnych, zawodowych
Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły
roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą:


W ujęciu keynesowskim spowodowane niedostatecznym
popytem
W ujęciu klasycznym spowodowane zbyt wysokimi płacami
Stawka płac realnych
Bezrobocie w warunkach równowagi i
nierównowagi na rynku pracy
Krzywa popytu na pracę
Krzywa podaży
Sr
R
Zasoby siły roboczej
Naturalna stopa bezrobocia (Friedman,
Phelps)


Występuje w warunkach równowagi na rynku pracy
Przyczyny:


Istnienie niekompletnych informacji o rynku pracy (wolnych
miejscach pracy i wolnej sile roboczej, niedoskonałej
mobilności siły roboczej
NAIRU (ang. Non-Accelerating Inflation Rate of Unemployment)
- jest to ekonomiczna teoria bezrobocia stabilizującego poziom
inflacji inaczej teoria bezrobocia równowagi.
Bezrobocie a działalność państwa – aktywna
polityka makroekonomiczna na rynku pracy

Wykorzystanie instrumentów polityki fiskalnej i/lub
monetarnej w celu zredukowania bezrobocia.

W przypadku teorii keynesowskich instrumenty te
skierowane są na stymulowanie globalnego popytu na
towary.
W przypadku teorii klasycznych instrumenty te
skierowane są na stwarzanie producentom
korzystniejszych ekonomicznych warunków rozwijania
produkcji.

Bezrobocie a działalność państwa – aktywna
polityka mikroekonomiczna na rynku pracy

Działania mające na celu poprawę funkcjonowania rynku
pracy oraz redukcja bezrobocia w określonych grupach
siły roboczej:





Publiczne programy zatrudnienia
Pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc
pracy
Subsydiowanie zatrudnienia
Szkolenia zawodowe
Usługi pośrednictwa pracy
Inflacja - definicja
INFLACJA TO PROCES WZROSTU
OGÓLNEGO POZIOMU CEN.
 Inflacja to spadek siły nabywczej
pieniądza objawiający się wzrostem cen
dóbr.



Inflacja jest procesem. Ma miejsce gdy rosną ceny różnych
dóbr w pewnym okresie.
Obliczaniem zmian cen zajmuje się GUS.
Wskaźnik cen




Jest konstruowany w celu obliczania inflacji.
Wskaźnik cen jest miarą procentowych zmian wydatków
związanych z zakupem pewnego zestawu dóbr (tzw.
koszyka) w jakimś okresie.
W praktyce oblicza się różne wskaźniki cen: wskaźnik cen
dóbr konsumpcyjnych, wskaźnik cen wszystkich dóbr i
usług wchodzących w skład PKB.
Przy konstruowaniu wskaźnika brane są pod uwagę tzw.
„wagi”, czyli udziały wydatków na poszczególne dobra w
wydatkach ogółem
Wskaźnik cen wzór
c1
CPI    u 100
c0
CPI


Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych,
CPI (Consumer Price Index) – indeks wzrostu cen
produktów i usług konsumpcyjnych.
Najpopularniejsza na świecie miara inflacji.
Zharmonizowane wskaźniki cen
konsumpcyjnych (HICP)

obliczane są według ujednoliconej metodologii Unii
Europejskiej przez kraje członkowskie. Podstawę do
opracowania HICP dla Polski stanowi:




obserwacja reprezentantów towarów i usług konsumpcyjnych;
system wag oparty na strukturze spożycia indywidualnego w
sektorze gospodarstw domowych ze statystyki rachunków
narodowych sprzed dwóch lat.
Grupowanie towarów i usług konsumpcyjnych oparto na
Klasyfikacji Spożycia Indywidualnego według Celu opracowanej
na potrzeby HICP.
Zgodnie z kryterium inflacyjnym zawartym w Traktacie z
Maastricht, HICP jest podstawą do oceny stabilizacji cen. W
Polsce wskaźnik ten jest obliczany od 1997 r.
Wskaźniki cen oraz stopa inflacji w Polsce w
latach 2005-2014
rok
Wskaźnik cen (2005=100)
Stopa inflacji
2005
100
2,2
2006
101,3
1,3
2007
103,9
2,6
2008
108,3
4,2
2009
112,6
4,0
2010
115,6
2,7
2011
120,1
3,9
2012
124,5
3,7
2013
125,5
0,8
2014
125,6
0,1
Inflacyjne kryterium konwergencji


Kryterium stabilności cen - przeciętna stopa inflacji notowana w
ciągu 12 miesięcy przed badaniem, mierzona za pomocą wskaźnika
cen konsumpcyjnych, nie może przekraczać więcej niż o 1,5 punktu
procentowego średniej z trzech państw członkowskich o najniższym
tempie wzrostu cen;
Polska na koniec 2014 r. spełniała kryteriów konwergencji
nominalnej, wymaganych od państw chcących przyjąć euro kryterium inflacji, jak wynika ze styczniowego "Monitora
konwergencji nominalnej", opublikowanego przez Ministerstwo
Finansów.


"W listopadzie 2014 r. Polska wypełniała kryterium stabilności cen.
Średnie 12-miesięczne tempo wzrostu indeksu HICP wyniosło 0,2%
(historycznie najniższy poziom) i było niższe o 1,1 pkt proc. od
wartości referencyjnej (1,3%). Wartość referencyjna została
obliczona na podstawie danych z 3 państw o najbardziej stabilnych
cenach, wśród których znalazły się Cypr, Portugalia oraz Hiszpania”.
Międzynarodowe przepływy czynników
produkcji




Eksport kapitału w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat
przybrał niespotykaną dotąd formę (np. korporacje
transnarodowe) oraz osiągnął niespotykaną dynamikę.
Główny motyw – chęć uzyskania wyższego dochodu z
zastosowanego czynnika produkcji – w przypadku kapitału
– wyższego zysku
Przepływ kapitału – wszelki odnotowany w BP ruch
kapitału przez granicę (podmiotami mogą gospodarstwa
domowe, przedsiębiorstwa, ale też bank centralny)
Obroty kapitałowe BC różnią się jednak – nie są
podejmowane z chęci uzyskania zysku, ale dla osiągnięcia
celów związanych z makroekonomiczną polityką państwa.
BC – międzynarodowy przepływ kapitału




BC może dokonywać eksportu czy importu kapitału
interweniując na międzynarodowym rynku walutowym.
Jeżeli celem takiej interwencji jest niedopuszczenie do spadku
kursu obcej waluty, związane jest to z jej zakupem, a więc
wywozem kapitału.
Gdy z kolei celem tej interwencji jest obrona kursu własnej
waluty, bank centralny dokonuje sprzedaży dewiz, a więc
importu kapitału.
Jeżeli dany kraj jest członkiem MFW to może liczyć na kredyt
dewizowy prowadzący do importu kapitału w sytuacji gdy jego
własne zasobu nie wystarczą do obrony kursu własnej waluty
narodowej. I odwrotnie udzielenie przez bank centralny MW
kredytu w walucie narodowej może być uznane za eksport
kapitału.
Inwestycje portfelowe – chęć uniknięcia
ryzyka jako motyw wywozu kapitału


Inwestycje portfelowe to długookresowe lokaty w
zagranicznych papierach wartościowych – zwłaszcza
obligacjach i akcjach
Dominującą formę zagranicznych inwestycji portfelowych
stanowią obecnie zakup akcji przedsiębiorstw.
Inwestycje bezpośrednie



Podejmowanie działalności gospodarczej za granicą lub też
przejmowanie kierownictwa istniejącego
przedsiębiorstwa.
Kierowanie działalnością gospodarczą za granicą jest
cechą odróżniającą inwestycje bezpośrednie od inwestycji
portfelowych.
Korporacje transnarodowe - przedsiębiorstwa, które
posiadają udziały w firmach zlokalizowanych więcej niż w
jednym kraju i kontrolują te udziały.
Bilans płatniczy

To zestawienie wartości wszystkich transakcji
ekonomicznych dokonanych w danym okresie (najczęściej
jednego roku) między daną gospodarką krajową
(rezydentami krajowymi) a zagranicą. Jest zestawieniem
wszelkich dochodów ze wszystkimi wydatkami na rzecz
reszty świata, najczęściej w okresie jednego roku.

Jest narzędziem oceny sytuacji gospodarczej danego kraju.
Równowaga bilansu płatniczego

Z formalnego (księgowego) punktu widzenia bilans płatniczy
zawsze jest zrównoważony, ponieważ każda transakcja ma
stronę debetową i kredytową. (obowiązuje zasada podwójnego
zapisu).




Transakcje debetowe to transakcje, które pociągają za sobą płatność
wobec rezydenta zagranicznego, np. import.
Transakcje kredytowe to transakcje, które pociągają za sobą
otrzymanie płatności z zagranicy, np. eksport.
W sensie ekonomicznym bilans nie zawsze jest zrównoważony
– występuje nadwyżka lub deficyt BP.
Np. Nadwyżka w BP (gdy przychody z transakcji
autonomicznych przewyższają płatności autonomiczne)
jest niwelowana przez ujemne saldo transakcji
wyrównawczych (zmiany rezerw rządowych)
Rachunki bilansu płatniczego



RACHUNEK OBROTÓW BIEŻĄCYCH, w którym
najważniejszą pozycją jest zazwyczaj handel towarami oraz
wymiana usług; poza tym obejmuje dywidendy i odsetki oraz
zestawienie transferów jednostronnych.
RACHUNEK OBROTÓW KAPITAŁOWYCH, do których
zalicza się przepływy BIZ, a także przepływy pieniężne.
Obejmuje rachunek kapitałowy – transfery kapitałowe o
charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie
środków trwałych oraz rachunek finansowy, który obejmuje
zestawienie trzech grup aktywów: inwestycji bezpośrednich,
inwestycji portfelowych oraz pozostałych inwestycji.
RACHUNEK ZMIAN REZERW RZĄDOWYCH ZŁOTA,
OBCYCH ŚRODKÓW PŁATNICZYCH I INYCH
ZASOBÓW O CHARAKTERZE REZERW. (Rachunek
obrotów wyrównawczych)
1. Bilans obrotów bieżących

To zestawienie płatności danego kraju wynikających z
międzynarodowego obrotu towarami i usługami, dochodów z
kapitału i transferów jednostronnych. (Transakcje tu księgowane
nie powodują powstania przyszłych zobowiązań). Możemy tu
wyróżnić:




Bilans handlowy (saldo obrotów towarowych) – zestawienie
płatności z tytułu eksportu i importu dóbr.
Bilans usług – zestawienie płatności z tytułu obrotów usługami między
rezydentami krajowymi i zagranicą, np.: transakcje zakupu i sprzedaży
usług transportowych, turystycznych, bankowych, ubezpieczeniowych.
Bilans procentów i dywidend (saldo dochodów) – zestawienie
wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału i pracy, np.: dywidendy od
bezpośrednich inwestycji, odsetki od kredytów, zarobki uzyskane za
granicą.
Bilans transferów jednostronnych (saldo transferów bieżących)
– zestawienie transakcji stanowiących jednostronny przepływ dóbr, usług i
środków finansowych, któremu nie towarzyszy przepływ płatności lub
dóbr w drugą stronę.
2. Bilans obrotów kapitałowych

To zestawienie transakcji zakupu i sprzedaży szeroko
rozumianych aktywów. Transakcje tu księgowane
przewidują powstanie przyszłych zobowiązań. Wyróżnia
się tu:


Rachunek kapitałowy – który obejmuje transfery kapitałowe
o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie
środków trwałych oraz obrót aktywami niefinansowymi (np.
prawami autorskimi czy gruntami pod budowę ambasad)
Rachunek finansowy – który obejmuje zestawienie
transakcji: inwestycji bezpośrednich, inwestycji portfelowych
oraz pozostałych inwestycji.
3. Bilans obrotów wyrównawczych
(oficjalne aktywa rezerwowe)

Bilans ten zawiera zmiany stanu oficjalnych rezerw
państwowych danego kraju w walutach wymienialnych czy
w złocie. W systemie kursów płynnych są one używane
do działań zmierzających do pośredniego oddziaływania
na poziom kursu waluty.

Transakcje wyrównawcze są przeprowadzone w celu
wyrównania bilansu płatniczego. (W przeciwieństwie do
transakcji autonomicznych, które zawierane są niezależnie
od stanu bilansu płatniczego).
O równowadze bilansu płatniczego mówimy wówczas gdy
transakcje autonomiczne równoważą się a transakcje
wyrównawcze nie występują.

Bilans handlowy Polski w 2013 i 2014 r.
2013r.
2014 r.
RACHUNEK BIEŻĄCY
-382
-988
Saldo obrotów towarowych
337
2573
Saldo usług
3031
1930
Saldo dochodów pierwotnych
-5683
-6671
Saldo dochodów wtórnych
1933
1180
RACHUNEK KAPITAŁOWY
7914
1892
RACHUNEK FINANSOWY
3496
-2616
Inwestycje bezpośrednie - aktywa
536
6851
Inwestycje bezpośrednie - pasywa
3012
5920
Inwestycje portfelowe - aktywa
1908
6509
Inwestycje portfelowe - pasywa
-461
6565
Pozostałe aktywa inwestycyjne - aktywa
1829
-4648
Pozostałe aktywa inwestycyjne - pasywa
-9249
8373
Pochodne instrumenty finansowe
-1384
428
OFICJALNE AKTYWA REZERWOWE
-6091
9102
Saldo błędów i opuszczeń
-4036
-3520
Kurs walutowy


Jest ceną danej waluty wyrażoną w inne walucie.
Jest relację wymienną danej waluty na inną.

Rynek walutowy – rynek, na którym dokonywane są
transakcje kupna-sprzedaży walut zagranicznych. Na
rynku walutowym podaż dewiz (eksporterzy) oraz popyt
na dewizy (importerzy) wyznaczają cenę równowagi –
kurs równowagi danej waluty.

Na kurs walutowy mogą wpływać: obroty handlowe oraz
polityka walutowa rządu (obecnie w Polsce system
kursów płynnych)
System kursów płynnych

Kurs ustalany w wyniku gry rynkowej popytu i podaży

DEPRECJACJA – zjawisko obniżania się kursu płynnego danej
waluty





Np. spadek kursu własnej waluty (PLN/USD)
0,33 USD za 1 zł
0,31 USD za 1 zł
Jednocześnie wzrost kursu obcej waluty (USD/PLN)
3,0 zł za 1 USD
3,2 zł za 1 USD
APRECJACJA – zjawisko wzrostu kursu płynnego danej waluty




Np. Zwyżka kursu własnej waluty (PLN/USD)
0,29 USD za 1 zł
0,5 USD za 1 zł
Jednocześnie spadek kursu obcej waluty (USD/PLN)
3,5 zł za 1 USD
2,5 zł za 1 USD
Bilans płatniczy a kurs walutowy

W systemie kursów płynnych kurs walutowy jest
automatycznym niwelatorem nierównowagi BP. Np.
wskutek aprecjacji waluty nadwyżka znika.


Jeśli wskutek wzmożonego popytu w Polsce na towary
amerykańskie rośnie eksport z USA, to rośnie także popyt na
dolary, co powoduje wzrost ceny dolara, czyli wzrost kursu
dolara wobec złotówki. Za jednego dolara w nowych
warunkach można nabyć więcej złotówek. Dolar uległby
aprecjacji, co ograniczyłoby popyt na towary amerykańskie na
polskim rynku.
SWOBODA NA RYNKU WALUTOWYM W WARUNKACH
KURSÓW PŁYNNYCH ZAPEWNIA RÓWNOWAGĘ
PŁATNICZĄ
Interwencje na rynku walutowym



Podejmowane są przez rządy w sytuacji, gdy
automatyczna zmiana kursu walutowego może
doprowadzić do negatywnych dla gospodarki skutków
(np. zmiany w poziomie obrotów handlowych, zmiany
poziomu zatrudnienia czy poziomu życia pewnych grup
ludności).
Operacje wyrównawcze są instrumentem
przeciwdziałającym niepożądanym zmianom kursu
walutowego.
Polegają na interwencyjnych zakupach lub interwencyjnej
sprzedaży obcych walut na rynku walutowym.
Operacje wyrównawcze na rynku
walutowym w systemie kursów płynnych

Interwencje państwa na rynku walutowym
polegają na pośrednim kształtowaniu kursu
przez oddziaływanie na popyt i podaż walut:


Jeśli państwo (BC) dąży do zwyżki (aprecjacji,
umocnienia) kursu własnej waluty, to zwiększa
sprzedaż obcych walut z rezerw,
Jeśli państwo (BC) dąży do obniżenia (deprecjacji,
osłabienia) kursu własnej waluty, to skupuje obce
waluty za własną walutę.
Efekt Marshalla - Lernera

W systemie kursów płynnych nadwyżka Bilansu
Płatniczego prowadzi do wzrostu kursu walutowego
(aprecjacji) krajowej waluty, co w konsekwencji prowadzi
do wzrostu importu, spadku eksportu (spadku
agregatowego popytu).