Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora
advertisement
ARTYKUŁ REDAKCYJNY Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora Grzegorz Raczak, Dagmara Sominka Klinika Kardiologii i Elektroterapii Serca, Gdański Uniwersytet Medyczny STRESZCZENIE Zapobieganie nagłej śmierci sercowej (SCD) stanowi poważne wyzwanie współczesnej kardiologii. Dzięki postępowi elektroterapii, dysponujemy wszczepialnymi urządzeniami — kardiowerterami-defibrylatorami serca (ICD), których skuteczność w prewencji pierwotnej i wtórnej SCD została wielokrotnie udowodniona. Populację szczególnie zagrożoną nagłymi zgonami sercowymi stanowią osoby z kardiomiopatią niedokrwienną i nieniedokrwienną. Zaobserwowano, że wraz ze spadkiem frakcji wyrzutowej lewej komory liczba SCD dramatycznie rośnie. Z uwagi na zaawansowanie organicznej choroby serca, część pacjentów z niewydolnością serca może wymagać implantacji ICD z funkcją stymulacji resynchronizującej. Do zabiegu implantacji kardiowertera-defibrylatora może być wstępnie zakwalifikowany istotny odsetek osób zagrożonych SCD nawet w warunkach ambulatoryjnych, przy pomocy podstawowych narzędzi diagnostycznych, takich jak badanie przedmiotowe, EKG oraz wynik badania echokardiograficznego. Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 3, 165–172 słowa kluczowe: nagła śmierć sercowa, komorowe zaburzenia rytmu, kardiowerter-defibrylator serca agła śmierć sercowa (SCD, sudden N jedną z tysiąca osób w populacji ogólnej lu- cardiac death) definiowana jest dzi dorosłych [1, 2]. Nagła śmierć sercowa jako nagły zgon z przyczyn serco- występuje częściej niż zgony z powodu raka wych, który następuje w ciągu godziny od piersi, raka płuc, udaru mózgu i AIDS razem pojawienia się pierwszych objawów. Bada- wzięte, a tylko suma wszystkich zgonów on- nia epidemiologiczne wskazują, że w Euro- kologicznych przewyższa liczbę śmierci pie SCD jest przyczyną 20–159 zgonów na w wyniku SCD [3]. 100 tysięcy mieszkańców/rok, co oznacza Ponieważ leki antyarytmiczne są niesku- rocznie około 400 tysięcy zgonów (dziennie teczne, a inne metody leczenia, takie jak 1200). W ciągu roku w Stanach Zjednoczo- przezżylna ablacja substratu arytmii czy też nych z powodu SCD umiera 400–450 tysię- operacje kardiochirurgiczne mogą być za- cy osób, a na całym świecie około 3 miliony. stosowane jedynie u niektórych pacjentów, Licząc orientacyjnie, SCD dotyka rocznie metodą z wyboru w leczeniu osób zagrożo- Nagła śmierć sercowa definiowana jest jako nagły zgon z przyczyn sercowych, który następuje w ciągu godziny od pojawienia się pierwszych objawów Adres do korespondencji: prof. dr hab. med. Grzegorz Raczak II Klinika Chorób Serca IK UM w Gdańsku ul. Dębinki 7, 80–952 Gdańsk tel.: (0 58) 349 39 10 faks: (0 58) 349 39 20 Copyright © 2009 Via Medica ISSN 1897–3590 165 ARTYKUŁ REDAKCYJNY Współczesny ICD to urządzenie mające możliwość wykonania defibrylacji, kardiowersji lub tak zwanej stymulacji antyarytmicznej ICD możemy implantować w ramach profilaktyki wtórnej lub profilaktyki pierwotnej nych SCD stała się implantacja kardiower- da dwie elektrody — w prawej komorze oraz tera-defibrylatora serca (ICD, implantable prawym przedsionku, spełnia funkcję stymu- cardioverter-defibrillator) [1]. Twórcą idei le- latora DDD, a jego precyzja w różnicowaniu czenia tą metodą był zmarły w 1990 roku Mie- arytmii nadkomorowych i komorowych prze- czysław Mirowski — kardiolog polskiego po- wyższa możliwości układu jednojamowego. chodzenia, który w latach 60. minionego stu- Najnowsze układy defibrylujące (trójjamo- lecia rozpoczął prace nad konstrukcją urzą- we) posiadają trzy elektrody — umieszczane dzenia potrafiącego rejestrować rytm serca w prawym przedsionku, prawej komorze oraz i w przypadku wystąpienia złośliwej arytmii w zatoce wieńcowej, z której można stymulo- komorowej: częstoskurczu komorowego wać lewą komorę serca. Układ taki pozwala (VT, ventricular tachykardia) lub migotania nie tylko zwalczać brady- i tachyarytmie, ale komór (VF, ventricular fibrillation) automa- również pomaga leczyć niewydolność serca tycznie przywracać rytm zatokowy. Pierwsze poprzez przywracanie prawidłowej synchro- implantacje ICD u chorych kardiologicznych nii skurczu lewej komory za pomocą tak zwa- miały miejsce w Johns Hopkins Hospital nej stymulacji resychronizującej (CRT, car- w Baltimore w 1980 roku. W ciągu następ- diac resychronization therapy). nych lat znacznie rozbudowano i udoskona- ICD możemy implantować w ramach lono możliwości zarówno diagnostyczne, jak profilaktyki wtórnej lub profilaktyki pier- i terapeutyczne wszczepianych ICD. Współ- wotnej. czesny ICD (ryc. 1) to urządzenie mające Profilaktyka wtórna — dotyczy chorych, możliwość wykonania defibrylacji, kardio- u których doszło do zatrzymania krążenia wersji lub tak zwanej stymulacji antyaryt- w mechanizmie migotania komór/często- micznej. Każdy ICD spełnia jednocześnie skurczu komorowego (VT/VF, ventricular funkcję stymulatora serca, zatem chroni cho- tachycardia/ventricular fibrillation) bądź wy- rego również przed bradykardią. Najprostszy stąpił częstoskurcz (VT, ventricular tachycar- układ defibrylujący, jednojamowy, posiada dia) istotny hemodynamicznie. jedną elektrodę defibrylującą, umieszczoną Profilaktyka pierwotna nagłego zgonu w prawej komorze. Układ dwujamowy posia- — obejmuje pacjentów, którzy nie doświadczyli incydentu nagłego zatrzymania krążenia, ale obciążeni są wysokim ryzykiem jego wystąpienia. PROFILAKTYKA WTÓRNA Największymi próbami klinicznymi poświęconymi prewencji wtórnej były badania Antiarrhythmics Versus Implantable Defibrillators (AVID), Cardiac Arrest Study Hamburg (CASH) i The Canadian Implantable Defibrillator Study (CIDS). W badaniu AVID przeprowadzonym na 1016 pacjentach po zatrzymaniu krążenia, z frakcją wyrzutową lewej komory (LVEF, left ventricular ejection fraction) £ 40%, roczna przeżywalność w grupie chorych z ICD Rycina 1. Schemat działania kardiowertera-defibrylatora 166 i grupie osób leczonych farmakologicznie (amiodaronem lub sotalolem) wynosiła www.fmr.viamedica.pl Grzegorz Raczak, Dagmara Sominka Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora odpowiednio 89% i 82%. Po 2 i 3 latach ob- urazu. Podobna sytuacja ma miejsce w przy- serwacji wartości te wynosiły odpowiednio padku, kiedy istnieje możliwość skuteczne- 82% v. 75% i 75% v. 65%. Największą ko- go leczenia przyczynowego, na przykład rzyść z implantacji ICD odnosili chorzy w z LVEF mieszcząca się w granicach 20–34%. (WPW, Wolff-Parkinson-White syndrome) czę- zespole Wolffa-Parkinsona-White’a Wśród osób z LVEF ≥ 35 implantacja ICD stoskurczu z drogi odpływu komory, gdzie nie zwiększała przeżywalności, u chorych właściwym postępowaniem jest wykonanie z LVEF £ 20%, obserwowano tylko korzyst- zabiegu ablacji [1]. Problem jednak w tym, ny trend, bez uzyskania pełnej znamienno- że bardzo trudno jest jednoznacznie roz- ści statystycznej [4, 5]. strzygnąć, czy stwierdzane zaburzenia elek- W badaniu CASH obejmującym 349 trolitowe, polekowe wydłużenie odstępu QT chorych po reanimacji, implantacja ICD lub inne nieprawidłowości stanowią rzeczy- redukowała w ciągu średniego okresu 57 wistą przyczynę zatrzymania krążenia oraz miesięcy obserwacji śmiertelność całkowitą czy stwierdzane zaburzenia naprawdę mają o 23% w stosunku do chorych leczonych charakter incydentalny, a więc nie powtórzą amiodaronem lub metoprololem [6]. się w przyszłości. Błąd może oznaczać śmierć W badaniu CIDS [7] dotyczącym 659 chorych porównywano skuteczność implan- chorego, dlatego w sytuacjach wątpliwych prawie zawsze implantowany jest ICD. tacji ICD z farmakoterapią amiodaronem, Od implantacji ICD należy odstąpić nie stwierdzając różnicy znamiennej staty- w przypadku, kiedy pacjent nie rokuje prze- stycznie (p = 0,142). Należy jednak zwrócić życia co najmniej roku w dobrym stanie uwagę na fakt, że 21% chorych kwalifikowa- funkcjonalnym lub też cierpi na chorobę nym początkowo do grupy leczonej amioda- psychiczną, która może ulec zaostrzeniu ronem miało w trakcie 5 lat obserwacji im- w wyniku implantacji bądź uniemożliwić re- plantowany ICD, a 50% osób w grupie przyj- gularną kontrolę chorego z ICD [1]. mującej amiodaron wymagała redukcji dawki leku lub jego odstawienia z powodu dzia- PROFILAKTYKA PIERWOTNA łań ubocznych. Biorąc pod uwagę fakt, że większość osób, Metaanaliza obejmująca wszystkie trzy które doświadczyły incydentu zatrzymania powyższe próby potwierdziła skuteczność krążenia (19/20!), umiera, nie doczekawszy ICD w porównaniu do leczenia farmakolo- implantacji ICD, ważną rolę w zmniejszaniu gicznego w zmniejszaniu zarówno śmiertel- śmiertelności odgrywa identyfikacja osób ności całkowitej (o 25%), jak i arytmicznej zagrożonych, dokonywana przed wystąpie- (o 50%) [8]. niem fatalnego incydentu. Profilaktyczna Z powyższych względów przebyty incy- implantacja ICD u takich chorych pozwoli dent zatrzymania krążenia, spowodowany w razie wystąpienia VT/VF przerwać arytmię wystąpieniem złośliwej arytmii komorowej, w ciągu kilkudziesięciu sekund, nie dopusz- stanowi jednoznaczne wskazanie do implan- czając do tragicznego w skutkach opóźnienia tacji kardiowertera-defibrylatora. Wskaza- związanego z oczekiwaniem na przyjazd ka- niem takim jest również źle tolerowany he- retki pogotowia u osób niezabezpieczonych. modynamicznie (powodujący omdlenie) Na podstawie przeprowadzonych badań częstoskurcz komorowy [1]. wiadomo, że obniżona LVEF — zarówno Nie zaleca się implantacji ICD u osób po niedokrwienna, jak i nieniedokrwienna — zatrzymaniu krążenia, do którego doszło stanowi podstawę stratyfikacji ryzyka SCD. w wyniku znanych i odwracalnych przyczyn, Ocenę zagrożenia SCD u chorych z kardio- na przykład w wyniku zatrucia lekami lub miopatią niedokrwienną (LVEF £ 30–40%), Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 3, 165–172 Przebyty incydent zatrzymania krążenia, spowodowany wystąpieniem złośliwej arytmii komorowej, stanowi jednoznaczne wskazanie do implantacji kardiowertera-defibrylatora 167 ARTYKUŁ REDAKCYJNY 168 stanowiącą najczęstsze podłoże komorowych Podobne wyniki jak wśród chorych z kar- zaburzeń rytmu serca, podjęto w badaniach diomiopatią niedokrwienną uzyskano u cho- Multicenter Unsastained Tachycardia Trial rych z kardiomiopatią nieniedokrwienną. (MUSTT), Multicenter Automatic Defibrilla- Najważniejsze badania w tym zakresie to tor Implantation Trial (MADIT i MADIT II). Sudden Cardiac Death in Heart Failure Trial Do badania MADIT włączono 196 pa- (SCD-HeFT) i Defibrillators in Non-Ische- cjentów po zawale serca, z LVEF £ 35%, mic Cardiomyopathy Treatment Evaluation z nieutrwalonym VT oraz indukowanym (DEFINITE). w czasie badania elektrofizjologicznego mo- W próbie SCD-HeFT chorzy z kardio- nomorficznym VT, który występował rów- miopatią nieniedokrwienną stanowili 48% nież po dożylnym podaniu procainamidu. spośród 2521 badanych osób. Wszczepienie Implantacja ICD wpłynęła na redukcję ICD w tej grupie zmniejszało śmiertelność śmiertelności całkowitej, sercowej oraz aryt- całkowitą w taki sam sposób jak wśród cho- micznej. Średni czas życia w grupie ICD rych z kardiomiopatią niedokrwienną [13]. wynosił 3,7 lat, wobec 2,8 lat w grupie osób W badaniu DEFINITE obserwowany efekt leczonych konwencjonalnie [9]. był podobny [14]. Większe badanie MUSTT, dotyczące 704 Aby uniknąć zbędnych implantacji ICD chorych z LVEF £ 40%, wykazało zmniej- i jednocześnie nie przeoczyć osób zagrożo- szenie śmiertelności arytmicznej w grupie nych, stale poszukuje się dodatkowych chorych z ICD w porównaniu do osób leczo- czynników nych konwencjonalnie [10]. Wykazano rów- w identyfikacji osób zagrożonych SCD. nież, że programowana stymulacja komór Należą do nich potencjalnie takie wskaźni- (inwazyjne badanie elektrofizjologiczne) ki jak: obecność późnych potencjałów jest nieprzydatna w ocenie chorych z LVEF w uśrednionym EKG wysokiego wzmocnie- £ 30%, natomiast identyfikuje osoby szcze- nia, obniżona zmienność rytmu zatokowe- gólnie zagrożone SCD, gdy LVEF mieści się go (HRV, heart rate variability), wrażliwość w granicach 30–40% [11]. Spostrzeżenie to odruchu z baroreceptorów tętniczych, posiada duże znacznie praktyczne i jest (BRS, baroreflex sensitivity), mikrowoltowa uwzględnianie w aktualnych wytycznych Eu- zmienność załamka T (TWA, T wave alter- ropejskiego Towarzystwa Kardiologicznego nans) oraz wiele innych. Niestety, obecnie (ESC, European Society of Cardiology) [1]. żaden z nich nie jest wykorzystywany ryzyka, mogących pomóc Badaniem o znamiennym wpływie na w praktyce klinicznej. Stosunkowo najbar- kształt obowiązujących aktualnie wytycz- dziej obiecujący wydaje się być TWA [1]. nych pozostaje MADIT II [12]. Zostało ono Wynika to z faktu, że ograniczanie implan- przeprowadzone wśród chorych po zawale tacji ICD wśród chorych z ciężką dys- serca z LVEF £ 30%. Co ważne, w odróżnia- funkcją skurczową lewej komory, gdzie niu od poprzednich badań w kwalifikacji udowodniono skuteczność takiej procedu- chorego do implantacji ICD zrezygnowano ry, nie wydaje się możliwe. Natomiast wy- z wykonywania inwazyjnego badania elek- kazanie wartości prognostycznej poszcze- trofizjologicznego serca. Z uwagi na istotną gólnych wskaźników zagrożenia SCD redukcję śmiertelności w grupie z ICD w grupie osób z pośrednim stopniem uszko- w porównaniu z pacjentami leczonymi kon- dzenia lewej komory, gdzie odsetek na- wencjonalną terapią, obserwację przerwano głych zgonów jest znacznie mniejszy, jest po 20 miesiącach, osiągając 31-procentową dużo trudniejsze do uzyskania. Wiąże się to redukcję śmiertelności (p = 0,02). z badaniem bardzo dużych grup chorych. www.fmr.viamedica.pl Grzegorz Raczak, Dagmara Sominka Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora Na podstawie powyższych badań sformułowano wytyczne ESC określające wskazania do implantacji ICD [1]. Według nich chorym po przebytym zawale serca należy implantować ICD: nych chorych z uszkodzeniem serca na tle niedokrwiennym). Zalecenia te dotyczą osób leczonych farmakologicznie w sposób optymalny, u których spodziewany czas życia przekracza jeden rok [1]. — gdy LVEF £ 35%, a klasa wydolności Pacjentom w klasie wydolności NYHA według Nowojorskiego Towarzystwa III i IV zarówno z kardiomiopatią niedo- Kardiologicznego (NYHA, New York krwienną, jak i nieniedokrwienną, LVEF Heart Association) osiąga II lub III sto- £ 30–35% oraz czasem trwania zespołu pień (klasa I wskazań); QRS wynoszącego przynajmniej 120 ms, za- — gdy EF £ 30–35%, a klasa wydolności leca się implantację ICD z funkcją stymula- według NYHA = I (klasa IIa wskazań). cji resynchronizującej (klasa I wskazań) [1]. Zalecenia te dotyczą osób leczonych far- Stymulacja resynchronizująca, mając na makologicznie w sposób optymalny, u któ- celu zniesienie niekorzystnej asynchronii rych spodziewany czas życia przekracza je- skurczu wolnej ściany lewej komory oraz den rok. Dodatkowym warunkiem jest rów- przegrody międzykomorowej typowo wystę- nież to, że kwalifikacja do ICD nie powinna pującej u znacznego odsetka chorych ze następować wcześniej niż 40 dni po zawale skurczową niewydolnością serca, poprawia serca. Badanie Defibrillator IN Acute My- funkcję serca jako pompy, zwiększając tole- ocardial Infarction Trial (DINAMIT) [15] rancję wysiłku, poprawiając jakość życia potwierdziło brak korzyści z wczesnej implan- i redukując śmiertelność. Zapewnienie tego tacji ICD. Może to stanowić konsekwencje trybu stymulacji wymaga nie tylko sekwen- poprawy funkcji skurczowej serca (wzrost cyjnego pobudzania prawego przedsionka LVEF) w terminie późniejszym od implanta- oraz komory, ale także stymulacji obu ko- cji lub wynikać z przemijającej przyczyny wy- mór serca. Zabieg implantacji układu resyn- stępowania arytmii, na przykład w przebiegu chronizującego jest dużo trudniejszy niż nawracających w czasie około zawałowym implantacja dwujamowego ICD, ponieważ epizodów niedokrwienia serca [16]. Sama wymaga on wprowadzenia 3 elektrod — kla- procedura implantacji ICD wykonana w zbyt sycznie dwóch do prawego przedsionka oraz wczesnej fazie zawału może także niepotrzeb- prawej komory, natomiast trzecia elektroda, nie zwiększać zagrożenie chorego. mająca za zadanie stymulację lewej komo- Zabieg implantacji ICD po rewaskulary- ry, umieszczona jest w zatoce wieńcowej. zacji naczyń wieńcowych powinien być prze- Ryciny 2 i 3 przedstawiają aktualny algo- prowadzany przynamniej po 3 miesiącach. rytm kwalifikowania chorych do wszczepie- W badaniu MADIT II korzyści w postaci nia ICD u chorych z kardiomiopatią niedo- redukcji śmiertelności odnosili ci pacjenci, krwienną i nieniedokrwienną. u których układ implantowano dopiero pół roku po rewaskularyzacji [12]. Chorym z kardiomiopatią nieniedokr- Znacznie rzadszymi od powyższych, wskazaniami do implantacji ICD jest kardiomiopatia przerostowa (HCM, hyperthro- wienną ICD należy wszczepić: phic cardiomyopathy), arytmogenna kardio- — gdy LVEF £ 35%, a klasa wydolności miopatia prawej komory (ARVC, arrhyth- według NYHA osiąga II lub III stopień mogenic right ventricular cardiomyopath), ze- (klasa I wskazań), spół wydłużonego QT (LQTS, long QT syn- — gdy EF £ 30–35%, a klasa wydolności drom), zespół Brugadów czy też polimorficz- według NYHA = I (klasa IIb wskazań — ny częstoskurcz komorowy zależny od kate- w odróżnieniu od klasy IIa dla podob- cholamin. Z uwagi na niewielką liczbę re- Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 3, 165–172 Zabieg implantacji ICD po rewaskularyzacji naczyń wieńcowych powinien być przeprowadzany przynamniej po 3 miesiącach 169 ARTYKUŁ REDAKCYJNY Rycina 2. Algorytm kwalifkowania chorych z kardiomiopatią niedokrwienną do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora Rycina 3. Algorytm kwalifkowania chorych z kardiomiopatią nieniedokrwienną do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora jestrowanych przypadków w tej grupie cho- U chorych z HCM wytyczne ESC do- rych wytyczne są mniej precyzyjne, a zalece- puszczają implantację ICD, gdy występują nia bardziej opierają się na intuicji niż na czynniki ryzyka, takie jak: omdlenia, obcią- konkretnych dowodach naukowych. Nieza- żający wywiad rodzinny, grubość ściany leżnie od etiologii panuje powszechna zgo- lewej komory wynosząca przynajmniej da, że osobom, które przeżyły incydent za- 30 mm, nieprawidłowa reakcja tensyjna trzymania krążenia, należy wszczepić ICD podczas wysiłku i nieutrwalony często- bez konieczności prowadzenia dalszej dia- skurcz komorowy > 120 uderzeń/min (kla- gnostyki. Trudniej jest kwalifikować do ICD sa wskazań IIa) [1, 17]. chorych w tej grupie w ramach profilaktyki pierwotnej. 170 W przebiegu ARVC ICD może być stosowany u osób z omdleniami o niejasnej www.fmr.viamedica.pl Grzegorz Raczak, Dagmara Sominka Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora etiologii lub w przypadku obciążającego Tabela 1 wywiadu rodzinnego, a także gdy proces Wiek pacjentów w poszczególnych badaniach klinicznych chorobowy swym zasięgiem obejmuje nie tylko prawą, ale również lewą komorę serca Badanie (klasa IIa wskazań) [1]. MADIT 25–80 CABG-Patch < 80 plantowany chorym z nawracającymi omdle- MUSTT < 80 niami, występującymi pomimo leczenia MADIT II > 21 beta-blokerem (klasa IIa wskazań) lub oso- CAT 18–70 U chorych z LQTS ICD może być im- bom bez omdleń, lecz z rozpoznanymi typami LQT2 i LQT3 traktowanymi jako szczególnie silnie związane z ryzykiem SCD (kla- Wiek pacjentów AMIOVRT > 18 COMPANION > 18 DEFINITE – SCD-HeFT 18–80 sa IIb wskazań) [1]. U chorych z zespołem Brugadów, mających charakterystyczne zmiany w spoczynkowym czas życia (chorzy w wieku 60–70 lat przeży- EKG, podobnie jak osobom z polimorficznym wają z ICD średnio 7 lat, podczas gdy osoby częstoskurczem komorowym zależnym od ka- > 80. rż. tylko 4,2 lata), jak również na współ- techolamin, ICD może być wszczepione w ra- istniejącą większą ilość chorób, kwalifikacji mach profilaktyki pierwotnej w razie występo- do ICD osób starszych należy dokonywać wania omdleń (klasa IIa wskazań) [1]. w sposób bardziej indywidualny [1, 18–20]. Przy tak uproszczonych wskazaniach do CHORZY W WIEKU PODESZŁYM implantacji ICD/stymulatora resynchronizu- Osoby w wieku starszym, powyżej 80. jącego zebranie dokładnego wywiadu, uzu- roku życia, stanowią grupę mało przeba- pełnione o zapis EKG i badanie echokardio- daną. Badania kliniczne, stanowiące źródło graficzne serca, pozwala w większości przy- informacji do tworzenia obowiązujących padków, przynajmniej w sposób wstępny, za- wytycznych ESC, nie obejmowały zwykle kwalifikować chorego do odpowiedniej pro- osób w podeszłym wieku (tab. 1). Mimo to, cedury zabiegowej. Wiedza na ten temat, w wytycznych można znaleźć zalecenia, aby powszechna wśród lekarzy rodzinnych, z ra- takich chorych traktować podobnie jak oso- cji ich kontaktów z dużą populacją pacjentów, by młodsze. Z uwagi na spodziewany krótszy może uratować życie wielu chorym. PIŚMIENNICTWO 1. 2. Zipes D.P., Camm A.J., Borggrefe M. i wsp. ACC/ A comparison of antiarrhythmic-drug therapy with implantable defibrillators in patients resusci- patients with ventricular arrhythmias and the pre- tated from near-fatal ventricular arrhythmias. The vention of sudden cardiac death — executive Antiarrhythmics versus Implantable Defibrillators summary. Eur. Heart J. 2006; 27: 2099–2140. (AVID) Investigators. N. Engl. J. Med. 1997; 337: de Vreede-Swagemakers J.J., Gorgels A.P., Dubois-Arbouw W.I. i wsp. Out-of-hospital cardiac 3. 4. /AHA/ESC 2006 guidelines for management of 1576. 5. Domanski M.J., Sakseena S., Epstein A.E. i wsp. arrest in the 1990’s: a population-based study in Reltive effectiveness of the implantable cardio- the Maastricht area on incidence, characteristics verter-defibrillator and antiarrhythmic drugs in and survival. J. Am. Coll. Cardiol. 1997; 30: 1500– patients with varying degrees of left ventricular –1505. dysfunction who have survived malignant ventri- National Vital Statistics Report 2001; vol. 49. cular atachyarrhythmias. AVID Investigators. Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 3, 165–172 171 ARTYKUŁ REDAKCYJNY Antiarrhythmics Versus Implantable Defibrilla6. or an implantable cardioverter-defibrillator for con- Kuck K.H., Cappato R., Siebels J. i wsp. for the gestive heart failure. N. Engl. J. Med. 2005; 352: CASH Investigators. Randomizd comparison of 14. Kadish A., Dyer A., Daubert J.P. i wsp. Prophylac- defibrillators in patients resuscitated from cardiac tic defibrillator implantation in patients with noni- arrest. The Cardiac Arrest Study Hamburg schemic dilated cardiomyopathy. N. Engl. 15. Hohnloser S.H., Kuck K.H., Dorian P. i wsp. Pro- Implantable Defibrillator Study (CIDS): A randomi- phylactic use of an implantable cardioverter-de- zed trial of the implantable cardioverter defibrillator fibrillator after acute myocardial infarction. 16. Orn S., Cleland J.G., Romo M. i wsp. Recurrent ness of implantable defibrillators for preventing infarction causes the most deaths following my- arrhythmic events and death: a meta-analysis. ocardial infarction with left ventricular dysfunction. Am. J. Med. 2005; 118: 752. Moss A.J., Hall W.J., Cannom D.S. i wsp. Impro- 17. Maron B.J., McKenna W.J., Danielson G.K. i wsp. ved survival with an implanted defibrillator in pa- American College of Cardiology/European So- tients with coronary disease at high risk for ven- ciety of Cardiology clinical expert consensus tricular arrhythmia. Multicenter Automatic Defi- document on hypertrophic cardiomyopathy. brillator Implantation Trial Investigators. N. Engl. A report of the American College of Cardiology J. Med. 1996; 335 (26): 1933–1940. Foundation Task Force on Clinical Expert Con- 10. Buxton A.E., Lee, K.L., Fisher, J.D. i wsp. A ran- sensus Documents and the European Society of domized study of the prevention of sudden death Cardiology Committee for Practice Guidelines. in patients with coronary artery disease. Multicenter Unsustained Tachycardia Trial Investigators. N. Engl. J. Med. 1999; 341: 1882. 11. Buxton A.E., Lee, K.L., Hafley, G.E. i wsp. Rela- J. Am. Coll. Cardiol. 2003; 42: 1687. 18. Koplan B.A., Epstein L.M., Albert C.M. i wsp. Survival in octogenarians receiving implantable defibrillators. Am. Heart J. 2006; 152: 714. tion of ejection fraction and inducible ventricular 19. Lee D.S., Tu J.V., Austin P.C. i wsp. Effect of car- tachycardia to mode of death in patients with co- diac and noncardiac conditions on survival after ronary artery disease. An analysis of patients defibrillator implantation. J. Am. Coll. Cardiol. enrolled in the Multicenter Unsustained Tachycardia Trial. Circulation 2002; 106: 2466. 172 N. Engl. J. Med. 2004; 351: 2481. Lee, D.S., Green, L.D., Liu, P.P. i wsp. Effective- J. Am. Coll. Cardiol. 2003; 41: 1573. 9. J. Med. 2004; 350: 2151. Conolly S.J., Gant M., Roberts R.S. i wsp. Canadian against amiodarone. Circulation 2000; 101: 1297. 8. 225. antiarrhythmic drug therapy with implantable (CASH). Circulation 2000; 102: 748. 7. 13. Bardy G.H., Lee K.L., Mark D.B. i wsp. Amiodarone tors. J. Am. Coll. Cardiol. 1999; 34: 1090. 2007; 49: 2408. 20. Healey J.S., Hallstrom A.P., Kuck K.H. i wsp. 12. Moss A.J., Zareba W., Hall W.J. i wsp. Prophylac- Role of the implantable defibrillator among elder- tic implantation of a defibrillator in patients with ly patients with a history of life-threatening myocardial infarction and reduced ejection frac- ventricular arrhythmias. Eur. Heart J. 2007; 28: tion. N. Engl. J. Med. 2002; 346: 877. 1746. www.fmr.viamedica.pl
