Komórki układu odpornościowego – podział, układ CD

Komórki układu odpornościowego
– podział, klasyfikacja CD
Elżbieta Jeżewska
Katedra i Zakład Immunologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego
im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Składniki układu odpornościowego
W odpowiedziach immunologicznych uczestniczą różne komórki
oraz różne wydzielane przez nie cząsteczki rozpuszczalne.
Pochodzenie: pluripotencjalne kom. macierzyste szpiku kostnego
- linia limfoidalna -- limfocyty
- linia mieloidalna – fagocyty (monocyty, makrofagi, neutrofile)
oraz inne komórki
Leukocyty zajmują centralną pozycję we wszystkich odpowiedziach
immunologicznych.
Inne komórki tkankowe uczestniczą poprzez wysyłanie sygnałów do
limfocytów i reagowanie na cytokiny uwalniane przez limfocyty T i
makrofagi
Komórki układu odpornościowego
Leukocyty -1
Limfocyty (stanowią 20% leukocytów)
- 2 subpopulacje : komórki T i komórki B
swoiste rozpoznanie antygenów/patogenów
(zapoczątkowują nabyte reakcje immunologiczne)
Kom. NK (LGL)
- zabijają komórki docelowe (zakażone przez wirusy, komórki
nowotworowe) na drodze nieswoistej
- niszczą także kom. docelowe opłaszczone swoistymi
p-ciałami IgG
Dojrzewanie: grasica – limfocyty T
szpik kostny – limfocyty B i kom. NK
Leukocyty -2
Granulocyty - kwasochłonne (eozynofile) – zdolność wiązania i
niszczenia pozakomórkowych pasożytów
- zasadochłonne (bazofile) – nadwrażliwość typu I
- obojętnochłonne (neutrofile wielopłatowe) –
fagocytoza, zabijanie mikroorganizmów
Monocyty, makrofagi - fagocytoza, prezentowanie antygenu (APC)
komórkom T
Komórki tuczne
-udział w nadwrażliwości typu I, czynnościowo podobne do
bazofili
Płytki krwi – rola mediatorów zapalnych
Limfocyty T
- T (H) pomocnicze – współdziałają z kom. B pomagając im
dzielić się, różnicować i produkować p–
ciała
- współdziałają z jednojądrzastymi fagocytami w niszczeniu
wewnątrzkomórkowym patogenów
- rola cytokin
- T (c) cytotoksyczne – rozpoznają i niszczą kom. gospodarza
zakażone wirusami, patogenami
Rozpoznanie antygenu przez kom. T zachodzi przy udziale
markerów na kom. gospodarza, dzięki swoistemu receptorowi
kom. T (TCR).
Klasyfikacja CD
CD (cluster differentiation) – kompleks różnicowania
Układ CD - tym symbolem i odpowiednią cyfrą oznaczone są struktury
powierzchniowe komórek
- Markery głównych linii występują wyłącznie na danych liniach
komórkowych (CD3 tylko na kom. T)
- Markery różnicowania CD1 – tylko na kom. dojrzewających w grasicy
- Markery aktywacji CD25 – tylko na kom. stymulowanych przez IL-2
Markery powierzchniowe mogą być grupowane w „rodziny”
( immunoglobuliny, integryny, selektyny, proteoglikany)
Limfocyty B
(stanowią 5 – 15% krążących limfocytów)
Powierzchniowe immunoglobuliny jako swoiste receptory dla
antygenu
Każda komórka B posiada genetycznie zaprogramowaną
informację o strukturze receptora powierzchniowego dla
jakiegoś swoistego antygenu
Po rozpoznaniu w/w antygenu kom. B mnożą się i różnicują do
kom. plazmatycznych, które produkują przeciwciała
Komórki NK (natural killers)
(stanowią 15% leukocytów krwi)
Markery komórek NK:
- CD56
- CD16
przy braku CD3 (CD3ˉ)
Fagocyty jednojądrzaste
Typy komórek i ich funkcje:
-
-
makrofagi/monocyty fagocytujące – usuwanie antygenu
komórki prezentujące antygen (APC) – pobranie,
przetworzenie i prezentacja antygenu komórkom T
Granulocyty wielojądrzaste i komórki tuczne
Granulocyty krwi prawidłowej to 60-70% wszystkich leukocytów.
Posiadają zdolność migracji, chemotaksji, adhezji, diapedezy, fagocytozy.
Neutrofile – ponad 90% krążących granulocytów
Markery czynnościowe:
-C5aR – rec. dla czynników chemotaktycznych powodujących
przyleganie do kom. śródbłonka za pośrednictwem selektyn
i ich ligandów
-CR1(CD35) – hamuje aktywację dopełniacza
-CR3(CD11b) –ścisła adhezja leukocyta do ligandów aktywowanych kom.
śródbłonka
-LFA-1(CD11a) –adhezja
-VLA-4(CD49d) –adhezja i migracja komórek
-FcγRII(CD32) i FcγRIII(CD16) –fagocytoza
Eozynofile
(stanowią 2 – 5% leukocytów)
Rola w odporności przeciw robakom pasożytniczym opłaszczonym
IgG lub IgE
- degranulacja eozynofilów poprzez fuzję ziarnistości
wewnątrzkom. z błoną plazmatyczną - uwolnienie do
przestrzeni:
- toksyn
- histaminazy, sulfatazy i histaminy
powodujących:
-stłumienie odpowiedzi zapalnej
-zahamowanie migracji granulocytów do miejsca inwazji
Bazofile i komórki tuczne
(stanowią 0,2% leukocytów)
Komórki tuczne – brak w krążeniu
Rola w odporności przeciw pasożytom
Degranulacja ziarnistości bazofili i komórek tucznych wywoływana
przez alergeny, poprzez receptory powierzchniowe komórek –
FcεR1 dla IgE – uwalnianie histaminy i innych mediatorów pozytywna rola w odporności przeciw pasożytom
Płytki krwi
- Rola w krzepnięciu krwi
- Uczestniczenie w odpowiedzi immunologicznej – w zapaleniu –
poprzez uwalnianie czynników aktywujących dopełniacz
i substancji zwiększających przepuszczalność komórek śródbłonka, co
powoduje przyciąganie leukocytów.
Markery czynnościowe:
- rec. dla IgG (FcγRII)
- rec. dla IgE (FcεRII – CD23)
- rec. dla czynnika VIII
- CD41 (kompleks GpIIb/IIIa) – wiązanie do fibrynogenu, fibronektyny
- CD42 (kompleks GpIb/GpIx) – rec. dla czynnika Willebranda
- CD51 – rec. dla vibronektyny
Literatura
Immunologia.
Red. M. Jakóbisiak,
Wydawnictwo Naukowe. PWN SA
Warszawa 2002
Immunologia.
Roitt L., Brostoff, Male,
Wyd. II polskie
Słowiński Verlag. PZWL 2000