Czy akromegalia ma wpływ na płodność?

Czy akromegalia ma wpływ na płodność?
Zagadnienie rozrodczości u chorych z akromegalią jest złożone. Pomimo, że szczyt zapadalności na tą
chorobę przypada na 5-tą dekadę życia, kobiety w wieku rozrodczym stanowią znaczącą część populacji osób z
akromegalią. Co więcej, przebieg akromegalii rozpoznanej po raz pierwszy u osób młodszych jest bywa odmienny,
niejednokrotnie bardziej agresywny, wymagający niestandardowego podjeścia do chorego i wieloetapowego leczenia.
Oznacza to, że pytania o wpływ samej choroby oraz zastosowanego leczenia na zagadnienie płodności, głównie
kobiet, ale w tym również i mężczyzn, nie są rzadkie. A także, z uwagi zwiększającą się dostępność skutecznych
metod leczenia, większą świadomość choroby, liczba chorych z akromegalią u których ciąża jest możliwa, lub
pożądana, będzie najprawdopodobniej wzrastać.
1. Wpływ akromegalii na płodność.
Obecność guza przysadki wydzielającego hormon wzrostu - hGH, niesie ze sobą konsekwencje mogące utrudniać
zajście w ciążę.
„Efekt masy” guza, czyli wpływ - ucisk patologicznej zmiany w przysadce na jej pozostałą, prawidłową część może
powodować częściową lub całkowitą niedoczynność przysadki w odniesieniu do hormonów gonadotropowych - LH i
FSH, doprowadzając do zaburzeń miesiączkowania, braku owulacji i w konsekwencji do niepłodności. Na podobnej
zasadzie u mężczyzn może dochodzić do hypogonadyzmu – obniżenia stężenia testosteronu. Prawdopodobieństwo
niedoczynności przysadki spowodowanej masą patologiczną wzrasta wraz z rozmiarem guza.
W przebiegu akromegalii - z kilku powodów, dość często dochodzi do nadmiernego wydzielania i co za tym idzie
zwiększonego stężenia prolaktyny we krwi – PRL (hyperprolaktynemia), a stan ten, poprzez działanie na ośrodki
regulujące pracę przysadki, również może doprowadzić do zaburzeń miesiączkowania.
Wśród przyczyn mogących wpływać na płodność chorych, poprzez indukowanie niedoczynności przysadki, jest rodzaj
zastosowanego leczenia. Radioterapia jest procedurą, po przeprowadzeniu której do upośledzenia pozostałej cześci
przysadki, w tym komórek wydzielających LH i FSH dochodzi u znaczącego odsetka chorych, szacowanego na co
najmniej 23%.
1. Przebieg ciąży u chorej z aktywną akromegalią - z punktu widzenia płodu i dziecka
Liczba opisanych przypadków ciąż u kobiet z akromegalią jest stosunkowo niewielka, szacuje się na około 150, a
przypadków skrupulatnie udokumentowanych i opisanych jest jeszcze mniej. Doniesienia obejmują niejednorodną grupę
chorych, zawierającą zarówno przypadki wyleczone, jak i z aktywną chorobą. Co więcej, opisywane przypadki zawierają
Strona 1 / 4
zarówno chorych z różnych okresów, w tym także z czasu przed możliwością stosowania analogów somatostatyny lub
pegvisomantu (antagonisty receptora dla hormonu wzrostu). Z uwagi na niewielką liczbę opisanych przypadków, nie
wszystkie obecnie obowiązujące stwierdzenia i zalecenia mają równie silne oparcie w faktach naukowych.
Z perspektywy rozwoju płodu, obecność aktywnej akromegalii u matki, najprawdopodobbniej nie niesie ze sobą
zwiekszonego ryzyka. W najwiekszej opisanej grupie 59 ciąż, nie stwierdzono zwiekszonej częstości wad wrodzonych
dzieci matek z akromegalią.
Cząsteczki hormonów pochodzących od matki: hGH i wydzielanego pod wpływem niego IGF-1 (insulinopodobny czynnik
wzrostu) nie są transportowane przez łożysko. Fakt ten znajduje swoje odzwierciedlenie w obserwacjach wskazujących,
że ewentualny wpływ aktywnej choroby na wzrost płodu nie jest istotnym problemem klinicznym – waga urodzeniowa
większości dzieci jest prawidłowa.
Niekorzystnie na płód może wpływać nadciśnienie tętnicze i cukrzyca matki – których to ryzyko jest wyższe niż u
ciężarnych bez akromegalii.
1. Przebieg ciąży u chorej z akrywną akromegalią – z punktu widzenia matki
W trakcie fizjologicznej ciąży, dochodzi do zmian w przysadce, między innymi do istotnego wzrostu ukrwienia i
powiększenia jej objętości. Fakt ten, nie mający istotnego znaczenia u zdrowych kobiet, może stanowić problem
kliniczny u osób z makrogruczolakiem przysadki wydzielającym hGH. W przypadku mikrogruczolaków powiększenie się
przysadki może nie nieść ze sobą istotnych konsekwencji.
W przypadku większych guzów istnieje ryzyko ucisku zmiany na skrzyżowanie wzrokowe i pojawienie się powikłań ze
strony narządu wzroku. Co więcej, może temu towarzyszyć wzrost wydzielania hGH i IGF-1, oraz nasilenie objawów
akromegalii. Istnieje również teoretyczne zwiększone ryzyko udaru bądź krwawienia do przysadki, z poważnymi
konsekwencjami dla matki i płodu.
W ciąży u chorej z akromegalią, dochodzi do kumulacji niekorzystnych czynników w odniesieniu do gospodarki
węglowodanowej. Ponieważ powikłania narządowe akromegalii obejmują między innymi cukrzycę, a ciąża jest stanem
insulinooporności, ryzyko cukrzycy wzrasta. Jest ono istotnie większe i prawdopodobne jest pojawienie się cukrzycy
ciężarnej, u osoby bez cukrzycy istniejącej przed ciążą.
Podobna zależność dotyczy nadciśnienia tetniczego, ze wszystkimi tego konsekwencjami matczynymi i płodowymi.
1. Wpływ leczenia farmakologicznego akromegalii na ciążę
Leczenie farmakologiczne akromegalii, zgodnie z obecnie obowiązującymi wytycznymi obejmuje stosowanie analogów
Strona 2 / 4
somatostatyny, oktreotydu i lanreotydu oraz antagonisty receptora hormonu wzrostu – pegvisomantu. W przypadku
współistniejącej hyperprolaktynemii stosuje się również agonistów receptorów dopaminergicznych – najczęściej
bromokryptynę.
Dane o bezpieczeństwie leków w ciąży pochodzą z opisów przypadków. Istnieją dowody na transport przezłożyskowy
analogów somatostatyny, i obecnie w przypadku stwierdzenia ciąży u chorej z aktywną akromegalią, sugeruje się
zaprzestanie leczenia, zarówno oktreotydem jak i lanreotydem.
Kilkanaście opisanych przypadków leczenia pomimo ciąży, nie wskazuje na brak indukcji wad wrodzonych płodu.
W przypadku pegvisomantu, opisano nieliczne przypadki zastosowania leku podczas ciąży. Stwierdzono nieznaczne
przechodzenie cząsteczki leku przez łożysko, i wydaje się być on bezpieczny dla płodu, choć dane na poparcie tej tezy
są skąpe.
Opracowanie:
Dr n. med. Krzysztof Michałek
Katedra i Klinika Endokrynologii, przemiany materii i chorób wewnętrznych. Uniwersytet Medyczny PSK Nr 2
ul. Przybyszewskiego 49
60-355 Poznań
Literatura
1. Pregnancy and acromegaly: a review. Cheng V, Faiman C, Kennedy L, Khoury F,
Hatipoglu B, Weil R, Hamrahian A. Pituitary. 2012 Mar;15(1):59-63.
2. Pregnancy in acromegaly: experience from two referral centers and systematic review of
the literature. Cheng S, Grasso L, Martinez-Orozco JA, Al-Agha R, Pivonello R, Colao A,
Ezzat S.Clin Endocrinol (Oxf). 2012 Feb;76(2):264-71.
3. Acromegaly and pregnancy: a retrospective multicenter study of 59 pregnancies in 46
women. Caron P, Broussaud S, Bertherat J, Borson-Chazot F, Brue T, Cortet-Rudelli C,
Chanson P. J Clin Endocrinol Metab. 2010 Oct;95(10):4680-7. Epub 2010 Jul 21.
Strona 3 / 4
4. IVF/ICSI in a woman with active acromegaly: successful outcome following treatment with
pegvisomant. Qureshi A, Kalu E, Ramanathan G, Bano G, Croucher C, Panahloo A. J
Assist Reprod Genet. 2006 Nov-Dec;23(11-12):439-42. Epub 2006 Nov 28.
5. Pregnancy in acromegaly: successful therapeutic outcome. Herman-Bonert V, Seliverstov
M, Melmed S.J Clin Endocrinol Metab. 1998 Mar;83(3):727-31.
Strona 4 / 4