Determinanty rozwoju obrotu pieniądza – Arkadiusz

Determinanty rozwoju obrotu pieniądza w warunkach
niskich stóp procentowych i dobie rozwoju
innowacyjnych instrumentów płatniczych
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza….
AGENDA
1
Dlaczego „lubimy” gotówkę
2
Determinanty zapotrzebowania na pieniądz gotówkowy
3
Wyniki analiz ekonometrycznych
4
Przyszłość gotówki
2
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
1
Dlaczego „lubimy” gotówkę
3
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
Kilka cytatów…
„Expected for the smallest of transactions, money will no
longer be a physical thing”
(Forbes 1967)
„The use of cash and currency will drop drastically…”
(Flannery and Jaffee 1973)
„Cash is dirty, inefficent-and obsolete”
(Gleick 1996)
„The end of the cash era”
(The Economist 2007)
4
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
…i kilka mitów dotyczących gotówki
(wg Summary Report by Currency Research, 2014, 2015)
Nr
Opis
Mit 1
Gotówka jest droga
Mit 2
Bez gotówki szara strefa zniknie
Mit 3
Nadchodzi społeczeństwo bezgotówkowe
Mit 4
Popyt na gotówkę zmniejsza się
Mit 5
Detaliści preferują karty kredytowe
Mit 6
Pieniądz jest „brudny”
Mit 7
Gotówka jest używana tylko przez osoby starsze
5
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
…i kilka mitów dotyczących gotówki
(wg Summary Report by Currency Research, 2014, 2015)
Nr
Opis
Mit 8
Bitcoin zastąpi gotówkę
Mit 9
Karty kredytowe są bezpieczniejsze niż gotówka
Mit 10
Gotówka jest produktem „niskiej technologii”
Mit 11
Tylko przestępcy używają banknotów
Mit 12
Gotówka będzie zastąpiona przez płatności mobilne
Mit 13
Konsumenci nie lubią gotówki
Mit 14
Gotówka nie przynosi korzyści społeczeństwu
6
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
7
Czy popyt na gotówkę ma tendencje do ograniczonego wzrostu?
obieg w mln
(dane roczne 2000-2015)
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
8
Czy popyt na gotówkę ma tendencje do ograniczonego wzrostu?
wartość obiegu
(dane dzienne VI-VIII 2015)
157000
156000
155000
154000
153000
152000
151000
150000
149000
148000
VI 2015
VII 2015
VIII 2015
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
2
Determinanty zapotrzebowania na pieniądz gotówkowy
9
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
Determinanty zapotrzebowania na pieniądz gotówkowy
1. Tradycyjne transakcje, motyw przezornościowy i spekulacyjny
a) PKB/wydatki konsumpcyjne
b) Koszty alternatywne (stopy procentowe, inflacja)
c) Implicite rate
2. Innowacje finansowe
a) ATM, karty płatnicze, EFTPOS, płatności mobilne, e-pay, ubankowienie
3. Popyt nierezydentów
a) Kurs waluty
4. Szara strefa
a) Podatki
b) Stopa bezrobocia (wg modelu Fischera)
c) Statystyki kryminalne
10
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
11
Zapotrzebowanie na pieniądz w świecie niskich stóp procentowych i deflacji
Japonia
9
8
Nominal interest rate
USA
7
6
5
4
3
2
1
0
0
0,05
0,1
0,15
Domestic currency / Nominal GDP
1990-1994
1995-1999
2000-2004
2005-2008
2008-2012
2013-2014
0,2
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
12
Zapotrzebowanie na pieniądz w świecie niskich stóp procentowych i deflacji
Polska
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
13
Zapotrzebowanie na pieniądz a innowacje finansowe
C=sT
(ATM+Cash Back+OTC)/PKB
%
C- wielkość gotówki wykorzystywana 0,19
w kraju (ATM+Cash Back+OTC) 0,18
T- całkowita wielkość wydatków
0,17
konsumentów (PKB)
0,16
s- udział gotówki w wydatkach
0,15
0,14
0,13
0,12
0,11
0,1
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
14
Zapotrzebowanie na pieniądz a innowacje finansowe
270 000
Wydatki konsumpcyjne gosp. dom. (FCEoH)
z wyróżnieniem części gotówkowej
i przelewów
250 000
45 000
40 000
w mln zł
230 000
35 000
210 000
30 000
190 000
25 000
170 000
150 000
20 000
różnica
FCEoH
gotówka+przelew
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
15
Zapotrzebowanie na pieniądz a innowacje finansowe
Wartość banknotów transakcyjnych do PKB
0,8200%
0,1080%
0,8000%
0,1060%
0,1000%
0,7400%
0,0980%
0,7200%
0,0960%
0,0940%
0,7000%
10-50 zł
10 i 20 zł
0,0920%
2015Q2
2015Q1
2014Q4
2014Q3
2014Q2
2014Q1
2013Q4
2013Q3
2013Q2
2013Q1
2012Q4
2012Q3
2012Q2
2012Q1
2011Q4
2011Q3
2011Q2
2011Q1
0,0880%
2010Q4
0,6600%
2010Q3
0,0900%
2010Q2
0,6800%
2010Q1
dla 10-50 zł
0,1020%
0,7600%
dla 10 i 20 zł
0,1040%
0,7800%
24,00%
40 000
23,00%
20 000
22,00%
0
26,00%
25,00%
w mln zł
Relacja obiegu do depozytów bieżących
27,00%
2010_Q1
2010_Q2
2010_Q3
2010_Q4
2011_Q1
2011_Q2
2011_Q3
2011_Q4
2012_Q1
2012_Q2
2012_Q3
2012_Q4
2013_Q1
2013_Q2
2013_Q3
2013_Q4
2014_Q1
2014_Q2
2014_Q3
2010 I kw.
II kw.
III kw.
IV kw.
2011 I kw.
II kw.
III kw.
IV kw.
2012 I kw.
II kw.
III kw.
IV kw.
2013 I kw.
II kw.
III kw.
IV kw.
2014 I kw.
II kw.
III kw.
IV kw.
2015 I kw.
II kw.
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
16
Zapotrzebowanie na pieniądz a innowacje finansowe
Gotówka krajowa w posiadaniu
gospodarstw domowych
30,00%
29,00%
140 000
28,00%
120 000
100 000
80 000
60 000
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
17
Zapotrzebowanie na pieniądz a innowacje finansowe
Szybkość obiegu pieniądza gotówkowego
15
2,5
14,5
2
14
13,5
1,5
13
12,5
1
12
11,5
0,5
11
income velocity (lewa oś)
transaction velocity (prawa oś)
2014Q4
2014Q3
2014Q2
2014Q1
2013Q4
2013Q3
2013Q2
2013Q1
2012Q4
2012Q3
2012Q2
2012Q1
2011Q4
2011Q3
2011Q2
2011Q1
2010Q4
2010Q3
2010Q2
0
2010Q1
10,5
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
Zapotrzebowanie na pieniądz - wnioski
Mimo malejących gotówkowych wydatków konsumpcyjnych gospodarstw
domowych wzrasta poziom gotówki w portfelach z powodu
przezornościowego.
Mówiąc inaczej, przy niskich stopach procentowych wolimy przezornie
trzymać więcej gotówki w portfelu nawet wtedy, gdy dokonujemy płatności
kartami. Podejście takie wydaje się zasadnym szczególnie przy bardzo
niskim, czasami efektywnie ujemnym oprocentowaniu rachunków
bieżących
18
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
3
Wyniki analiz ekonometrycznych
19
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
Model ekonometrycznych
- Model VEC, procedura Johansena:
- Zestaw zmiennych endogenicznych (logarytmy):
cic- realna wartość obiegu
pkb- realne PKB
𝑐𝑖𝑐𝑡 = 𝑐 + 𝑏1 ∙ 𝑝𝑘𝑏𝑡 +𝑏2 ∙ 𝑖𝑡 +𝑏3 ∙ 𝑐𝑝𝑖𝑡 +𝑏4 ∙ 𝑒𝑥𝑡
i- stopa Wibor 3 M +1
(relacja długoterminowa)
cpi- stopa inflacji +1
ex- kurs euro
- Zestaw zmiennych egzogenicznych:
zmienne sezonowe 0-1
zmienna 0-1 dla 4q2008 (za wyjątkiem banknotów o niskich nominałach)
- Dane kwartalne za okres 1Q2000-2Q2015, nieodsezonowane
Do obliczenia wartości realnych wykorzystano deflator PKB. Rok odniesienia- 2000.
20
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
21
Wyniki oszacowań
Wyniki oszacowań parametrów w relacji długoterminowej oraz wskaźnika powrotu α
Rodzaj obiegu
pkb
wibor
cpi
ex
c
α
All
1,39
(0,07)
-0,74
(0,49)
-4,14
(0,91)
-0,80
(0,15)
-4,85
-0,31
(0,07)
Small notes
0,28
(0,27)
-5,64
(1,56)
x
x
4,37
-0,02
(0,01)
High notes
0,85
(0,11)
x
-6,09
(2,40)
-1,88
(0,42)
1,82
-0,07
(0,04)
ATM notes
1,06
(0,03)
-0,38
(0,96)
-8,76
(2,19)
-1,31
(0,28)
W nawiasie podano błąd oszacowania
-
-0,11
(0,03)
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
4
Przyszłość gotówki
22
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
23
Długoterminowe scenariusze dla przyszłości gotówki
Spadek zapotrzebowania na
gotówkę
Powolne zastępowanie
gotówki przez tańsze
instrumenty płatnicze
Efektywność cyklu gotówkowego
(wg AGIS, 2012)
Zrównoważony wzrost
gotówki
Użycie gotówki
Wpływ innowacji
technologicznych,
zwyczajów płatniczych i
legislacji
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
24
Analiza czynników potencjalnie wpływających
na ograniczenie używania gotówki- Cash-At-Risk Score™
(wg David S. Evans, Karen Webster, Gloria Colgan, and Scott Murray, Paying with Cash: A Multi-Country Analysis of the
Past and Future of the Use of Cash for Payments by Consumers, June 1 2013)
Źródło
Przykłady, jak źródło może wpływać na skłonność do używania gotówki
Ekonomia
Wolny wzrost gospodarczy i spadek zatrudnienia zmusi konsumentów do wzrostu użycia gotówki w relacji do
innych form dokonywania płatności ze względu na większą kontrolę budżetów domowych i ograniczony
dostęp do metod elektronicznych
Rząd
Możliwość ograniczenia używania gotówki w celu redukcji unikania podatków
Merchants
Wzrost akceptacji kart w celu ograniczenia użycia gotówki (kraje rozwijające się). Zachęcanie do używania
gotówki w celu ograniczenia kosztów związanych z obsługą kart (kraje rozwinięte)
Konsument
Coraz większe używanie np. mobilnych form płatności z uwzględnieniem masy krytycznej dla takich
instrumentów
Banki
Redukcja kosztów obsługi gotówki poprzez promowanie i wprowadzanie nowych form płatności
bezgotówkowych
Wydawcy kart
płatniczych
Wprowadzanie i promowanie nowych form płatności bezgotówkowych
Innowacje
Rozwój nowych form płatności
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
25
Analiza czynników potencjalnie wpływających
na ograniczenie używania gotówki- Cash-At-Risk Score™
Kraj
Ekonomia
Rząd
Merchants
Konsumenci
Banki
Sieć
płatności
Innowacje
Ocena
całkowita
Francja
-44
46
71
-28
102
60
75
282
Niemcy
3
0
6
-3
3
4
4
17
Włochy
-8
9
11
-3
6
5
5
25
Polska
5
0
20
0
15
19
15
74
Hiszpania
Portugalia
-68
31
-10
-46
16
50
33
6
Szwecja
20
30
48
144
98
0
89
429
UK
-13
21
90
30
80
90
120
418
US
-15
18
44
13
40
65
276
441
Determinanty rozwoju obrotu pieniądza…
26
„In times of economic uncertainty, the payment method of last resort is not gold
or electronic payments - but cash”
As the Greek Crisis Shows, Cash is Still King
Currency News, July 2015
dr. inż. Arkadiusz Manikowski
Ekspert ds. analiz obiegu gotówkowego
Departament Emisyjno- Skarbcowy
Wydział Zarządzania Uniwersytet Warszawski
[email protected]