IB_01-2008 [PL_1]_paginy.qxd - Acta Bio

IB_01-2008 [PL_1]_paginy.qxd
2008-03-09
15:36
Page 53
Część III ­ Zastosowanie kriostymulacji w leczeniu chorób zwyrodnieniowych
stawów oraz innych nieukładowych chorób reumatycznych
W tej części publikacji omówiono problem zastosowania
kriostymulacji w leczeniu spondyloartropatii: zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa ­ zzsk (spondyloarthritis
ankylopoetica), łuszczycowego zapalenia stawów ­ łzs (psoriatic arthritis), reaktywnego zapalenia stawów (reactive arthritis); chorób zwyrodnieniowych stawów (spondyloarthrosis,
coxarthrosis, gonarthrosis); reumatyzmu tkanek miękkich
(zespołu fibromialgii, entezopatii i uszkodzenia stożka ścięgnistego rotatorów), dny moczanowej i chondrokalcynozy,
chondromalacji rzepki oraz osteoporozy.
Choroba zwyrodnieniowa stawów (chzs, osteoarthrosis)
Według definicji Kuettnera i Goldberga chzs to „wynik zaburzeń
zarówno biologicznych, jak i mechanicznych, destabilizujących
procesy degradacji i syntezy chrząstki stawowej (chondrocytów i
macierzy pozakomórkowej oraz warstwy podchrzęstnej kości).
Choroba zapoczątkowana licznymi czynnikami obejmuje wszystkie tkanki stawu. Przejawia się morfologicznymi, biochemicznymi, molekularnymi i biomechanicznymi zmianami komórek macierzy, które prowadzą do rozmiękania, włókienkowatości, owrzodzeń i utraty masy chrząstki stawowej, stwardnienia i zagęszczenia
tkanki kostnej, osteofitów i torbielek podchrzęstnych. Charakteryzuje się bólem stawowym, tkliwością, ograniczeniem ruchomości
stawowej, pojawiającymi się wysiękami, procesem zapalnym, któremu nie towarzyszą objawy układowe”. Z punktu widzenia klinicznego wyróżnia się: chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego (coxarthrosis), stawu kolanowego (gonarthrosis), kręgosłupa (spondyloarthrosis). Zdarzają się też artrozy innych stawów.
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego radiologicznie
charakteryzuje się cechami destrukcji chrząstki i warstwy podchrzęstnej kości z cechami naprawczymi (zagęszczenia masy kostnej w warstwie podchrzęstnej kości, osteofity) oraz bólem w stawie
biodrowym. Według wielu autorów najważniejszymi czynnikami
leczenia zachowawczego są postępowania niefarmakologiczne. Należą do nich: pomoce ortopedyczne do chodzenia (laska, kule, balkonik), wkładki do obuwia, u otyłych redukcja wagi oraz zabiegi
fizykalne i kinezyterapia. Czynnikiem spektakularnym w leczeniu
jest kriostymulacja, stosowana jako miejscowa bądź ogólnoustrojowa. Zalecam kriostymulację miejscową, gdyż dla chłodzenia jednego lub dwóch stawów nie ma potrzeby narażać chorego na oddychanie powietrzem o ekstremalnie niskiej temperaturze.
W celu maksymalnego schłodzenia stawu biodrowego należy
krioaplikator prowadzić powoli, regulując intensywność chłodzenia odległością końcówki krioaplikatora od powierzchni ciała.
Aby dobrze schłodzić okolicę panewki stawu biodrowego, należy
aplikować zimno od przodu i przyśrodkowo do okolicy pachwiny
i przestrzeni między spojeniem łonowym a przywodzicielami uda
oraz od tyłu do okolicy fałdu pośladkowego i guza kulszowego.
Należy ponadto wykonać aplikację zimna praktycznie na całe udo
oraz na mięsień pośladkowy wielki i mięsień biodrowo-lędźwiowy. Czas zabiegu ­ od 3 do 6 minut.
Kinezyterapię u tych chorych dzieli się na dwa etapy.
Etap I dla chorych z dużymi dolegliwościami bólowymi, przykurczami, znacznym osłabieniem siły, ogólną niesprawnością.
Stosuje się ćwiczenia: izometryczne mięśni uda i obręczy biodrowej, kontralateralne, ipsilateralne, relaksacji poizometrycznej
mięśni przykurczonych, w odciążeniu stawu biodrowego w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej.
Etap II stosuje się po uzyskaniu poprawy po etapie I oraz dla pozostałych chorych z koksartrozą. Prowadzi się ćwiczenia: w odciążeniu (jak w I etapie), wolne ekscentryczne lub koncentryczne,
z oporem ekscentryczne lub koncentryczne, relaksacji poizometrycznej mięśni przykurczonych, trening na cykloergometrze,
trening lokomocji.
Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego charakteryzuje się
bólem i dysfunkcją kolana, w którym radiologicznie potwierdzono proces zwyrodnieniowy. Potwierdzeniem jest obecność oste-
Acta Bio-Optica et Informatica Medica 1/2008, vol. 14
ofitów nasad przystawowych na kości udowej bądź piszczelowej.
Tak jak w koksartrozie, również w gonartrozie najważniejszym
sposobem leczenia zachowawczego jest postępowanie niefarmakologiczne. Obowiązują podobne procedury postępowania dotyczące rehabilitacji. Stosując kriostymulację miejscową, schładza
się staw kolanowy i wszystkie mięśnie uda. Staw kolanowy z gonartrozą najkorzystniej jest schładzać w siadzie, ze zgiętym kolanem około 45°, kierując nawiew par ciekłego azotu na powierzchnie boczne i wokół rzepki, bez aplikowania zimna na jej powierzchnię przednią. Dół podkolanowy schładza się w postawie
stojącej lub leżeniu przodem.
Następująca bezpośrednio po kriostymulacji kinezyterapia dawkowana indywidualnie obejmuje następujące ćwiczenia: izometryczne mięśni uda, czynne w odciążeniu stawu kolanowego, czynne z oporem tylnych stabilizatorów kolana, mobilizację torebki stawowej poprzez trakcję, ślizgi w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej
oraz rzepki dystalnie, mobilizację mięśni: czworogłowego uda, naprężacza powięzi szerokiej, dwugłowego uda, półścięgnistego, smukłego, podeszwowego, brzuchatego łydki i podkolanowego.
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa nie jest pojęciem jednoznacznym. Może to być choroba zwyrodnieniowa stawów właściwych kręgosłupa lub np. osteofitoza trzonów kręgów, która nie
musi być przyczyną odczuwanych dolegliwości bólowych. Może
być zlokalizowana do pewnych segmentów kręgosłupa: wtórna
artroza segmentu kręgowego spowodowana przepukliną jądra
miażdżystego bądź chorobą zwyrodnieniową stawów Luschki.
Zastosowanie, oprócz leczenia farmakologicznego, kriostymulacji
i kinezyterapii może dać bardzo pozytywne rezultaty, pod warunkiem że zostaną przeprowadzone w odpowiednim okresie choroby, a nie np. w okresie discosis.
W przypadku zmian lokalnych, kriostymulacją obejmuje się
właściwy segment kręgosłupa oraz mięśnie grzbietu tej części kręgosłupa, w której leży schładzany segment. Czas takiego zabiegu
­ 3 min. Kriostymulacja całego kręgosłupa powoduje jednocześnie konieczność chłodzenia całego grzbietu wg zasad opisanych
przy kriostymulacji w zzsk i wówczas zabieg trwa około 6 minut.
Usprawnianie polega na stosowaniu ćwiczeń wzmacniających
mięśnie grzbietu i mięśnie brzucha, rozciągających i uruchamiających kręgosłup oraz ćwiczeń korekcyjnych.
Reumatyzm tkanek miękkich
Reumatyzm tkanek miękkich nie jest jednostką chorobową,
a tylko informuje nas, że problem dotyczy tkanek miękkich.
Głównym objawem jest miejscowy lub uogólniony ból. Najczęstszymi przyczynami reumatyzmu tkanek miękkich są przeciążenia
i stany utrzymujących się napięć tkanek miękkich, przyjmowanie
niektórych leków, czynniki psychologiczne. Zastosowanie kriostymulacji zostanie omówione na przykładzie fibromialgii, entezopatii i uszkodzeń stożka ścięgnistego rotatorów.
Zespół fibromialgii jest pojęciem nozologicznym dla grupy
chorób o podobnych objawach. Charakteryzuje się uogólnionym
przewlekłym bólem układu ruchu oraz wrażliwością uciskową
mięśni i okolic przystawowych. Występuje 50 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. W leczeniu zespołu fibromialgii dobre rezultaty można osiągnąć, stosując kriostymulację ogólnoustrojową
z gimnastyką ogólnousprawniającą i relaksacyjną.
Entezopatie, czyli stany zapalne przyczepów ścięgnistych mięśni, mogą dotyczyć różnych okolic ciała. Często rozpoznaje się zapalenie przyczepu ścięgnistego mięśni prostowników nadgarstka
do nadkłykcia bocznego kości ramiennej, tzw. łokieć tenisisty,
czy zapalenie przyczepu ścięgnistego zginaczy nadgarstka do
kłykcia przyśrodkowego kości ramiennej, tzw. łokieć golfisty.
W leczeniu w pierwszej kolejności należy usunąć przyczynę, np.
zaprzestanie czynności wywołującej przeciążenie, i zalecić odciążenie, np. chustą trójkątną. Kriostymulację stosuje się miejscowo na
okolicę przyczepu ścięgnistego i brzuśce mięśni, których przyczepy
znajdują się w miejscu zapalnym. Dla łokcia tenisisty będzie to okolica nadkłykcia bocznego kości ramiennej oraz mięśnie: prostownik
53
kriomedycyna / cryomedicine
Kriostymulacja w reumatologii,
traumatologii, ortopedii i odnowie biologicznej