Wartości przekazywane poprzez sztukę, czyli budzenie przeżyć

Autorka projektu:
Dominika Pietraszewska
PROJEKT EDUKACYJNY DLA UCZNIÓW
KLAS IV I V SZKOŁY PODSTAWOWEJ
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
Wprowadzenie
Uzasadnienie wyboru tematu projektu
Kilka słów o wychowaniu estetycznym
Cele projektu
Warunki przeprowadzenia projektu
Procedura osiągnięcia celów
Oczekiwane osiągnięcia ucznia
Realizowane tematy (bloki tematyczne)
Treści edukacyjne
Ewaluacja projektu
Bibliografia

Wykorzystując metodę projektu, tworzę
sytuację, w której uczniowie – na podstawie
samodzielnych doświadczeń – pogłębiają swą
wiedzę, rozwijają swoje zainteresowania,
zdobywają i doskonalą umiejętności. Bazując
na tej tezie, pragnę zainteresować uczniów
życiem
i
twórczością
Stanisława
Wyspiańskiego.

Projekt jest realizowany również w celu
rozwinięcia
umiejętności
społecznych,
z naciskiem na relacje w grupie. Relacje
z rówieśnikami - podczas uczenia się czy
rozwiązywania problemów - pełnią funkcję
stymulatora
rozwoju
emocjonalnego,
poznawczego,
społecznego,
moralnego,
a nawet związanego ze sferą wykonawczą
(Deptuła,1997). Pozwala to na ukształtowanie
się u dzieci „sfery najbliższego rozwoju”.

Pracując w grupie dzieci uczą się wykonywać
to, czego same nie byłyby jeszcze w stanie
zrobić, z uwagi na zbyt słaby rozwój
poznawczy czy emocjonalno - społeczny.
Jednocześnie w takich warunkach niezwykle
łatwo występuje transfer nowo nabytych
umiejętności na te, które znajdują się
w sferze najbliższego rozwoju (Belmont,
1998).

Kontakt ze sztuką jest ważnym sposobem
rozwoju wrażliwości estetycznej i moralnej.
Wraz z tymi dyspozycjami kształtuje się także
wyobraźnia, która pomaga w aktywnym
i twórczym podejściu do życia. System
edukacji może wykorzystać dwie drogi
prowadzące do rozwoju wyobraźni przez
sztukę,
są
to:
bezpośredni
kontakt
z wartościami dzieła i własna działalność
artystyczna ( J. Górniewicz,1989)
Nauczanie język polskiego jest związane nie
tylko
z
łączeniem
wiedzy,
czyli
treści
i
materiału
dydaktycznego,
ale
powinno
wychodzić od filozofii holistycznej, która traktuje
człowieka jako całość.
 Ten właśnie humanistyczny aspekt każe nam
zwrócić się ku wychowaniu przez sztukę.
W
Polsce idee wychowania przez sztukę
upowszechniła Irena Wojnar, przybliżając teorię
Herberta Reada, światowej sławy pedagoga
i twórcy teorii wychowania przez sztukę. Ponadto
na temat wychowania estetycznego wypowiadali
się Stefan Szuman, Maria i Tadeusz Gołaszewscy,
Wiesław Karolak.

 W pracach dotyczących teorii literatury przejawia
się wciąż kwestia przeżyć estetycznych w życiu
człowieka. Pisali o tym Roman Ingarden, Roman
Jacobson, Jan Mukarovski. Ich teorie promienieją na
dziedzinę badań nad tekstem literackim dla dzieci
i są rozwijane w pracach takich literaturoznawców,
jak: Jerzy Cieślikowski, Krystyna Kuliczkowska,
Irena
Słońska,
Gertruda
Skotnicka,
Jolanta
Ługowska, Krystyna Heska-Kwaśniewska, Joanna
Papuzińska, Alicja Baluch, Ryszard Waksmund.
Herbert Read, odwołując się do myśli Platona i dzieł
Fryderyka Schillera, wysunął tezę, która mówi,
iż sztuka powinna być podstawą wychowania
(H. Read, 1976)
Uważał, że sztuka to mechanizm, który kieruje
życiem. Jeśli go zabraknie, nastąpi utrata
równowagi i zapanuje społeczny i duchowy chaos.
Może
mu
zapobiec
koncepcja
wychowania
estetycznego, które w szerokim sensie oznacza
zintegrowanie osobowości, odbywające się dzięki
stymulującemu działaniu sztuki.
Wychowanie estetyczne konkretyzuje się
w
postaci
wychowania
plastycznego,
muzycznego,
teatralnego,
literackiego,
filmowego itp. (A. Ungeheuer-Gołąb,2007)
 Read w sztuce widział nowe nadzieje na
ludzkość; ze sztuką wiązał urzeczywistnienie
pełnej
samorealizacji
człowieka,
przezwyciężenie
jego
alienacji,
sztuce
przypisywał władzę moralnego odrodzenia
ludzkości (I. Wojnar, 1965)



Wybór Stanisława Wyspiańskiego na osobę, której
twórczość
będzie
tematem
projektu,
był
podyktowany przede wszystkim tym, że jego
działalność artystyczna jest jednym z najbardziej
niezwykłych zjawisk w dziejach kultury naszego
kraju. Uważam, że warto zapoznać uczniów z tak
wybitną postacią.
Istotne było również to, iż był twórcą działającym
na wielu polach kultury, co pozwoli podczas zajęć
związanych z jego osobą zapoznać dzieci
z wielopłaszczyznowością sztuki. Był autorem
wspaniałych prac malarskich, witraży, dekoracji
teatralnych, dzieł literackich.
 Zapoznanie
uczniów
z twórczością Stanisława
Wyspiańskiego oraz uwrażliwienie
na wartość i bogactwo sztuki
w oparciu o jego dzieła




kształtowanie w dziecku postawy estetycznej,
wzbogacenie języka dziecka o słownictwo
związane z dziedziną sztuki,
zainteresowanie uczniów dziełami
młodopolskiego twórcy,
przekazanie podstawowych informacji
o działalności Stanisława Wyspiańskiego,



przedstawienie częściowego dorobku artysty
oraz miejsc, które są z nim związane
(Rydlówka, kościół Franciszkanów, Muzeum
Stanisława Wyspiańskiego w Kamienicy
Szołayskich) – prezentacja multimedialna,
zaprojektowanie i stworzenie własnego
witrażu,
zaprojektowanie afisza teatralnego,



Treści danego programu przeznaczone są do
realizacji w drugim etapie edukacyjnym, a mogą
być realizowane w różny sposób: zajęcia mogą
być skondensowane w ciągu jednego miesiąc lub
rozłożone na cały rok szkolny (jak w przypadku
mojej pracy z uczniami).
Materiał jest realizowany podczas zajęć koła
kulturoznawczego oraz lekcji języka polskiego
w klasach: 4 „b”, 4 „c” oraz 5”a”. Zajęcia odbywają
się na terenie szkoły ( zajęcia j. polskiego, koła
dla klas 4 oraz zajęć kulturoznawczych) i poza
nią (koło kulturoznawcze- II semestr).
Tematy zostały podzielone na bloki tematyczne.





W osiąganiu celów programu zastosowano różne
metody i formy pracy z uczniem. Szczególny
nacisk położono na aktywne sposoby nauczania:
przekład intersemiotyczny,
wykonywanie prac plastycznych,
wycieczki,
preferowaną formą pracy na zajęciach będzie
praca grupach. Ze względu na możliwość
odczucia sukcesu u poszczególnych uczniów
zastosujemy również pracę indywidualną (przede
wszystkim podczas pisania form wypowiedzi)
i zbiorową.





wie, jakie są zasady pisania: opisu obrazu
i krajobrazu oraz opowiadania z dialogiem,
posiada podstawowe informacje na temat
Stanisława Wyspiańskiego,
wie, jak wielkie znaczenie ma Wyspiański dla
kultury Krakowa i Polski,
zna charakterystyczne pojęcia dla sztuki (np.
malarstwo, szkic, projekt, witraż, portret,
kompozycja dzieła )
zna pojęcia związane z warsztatem malarskim:
farby olejne, akwarelowe, płótno malarskie,
zaprawa, paleta, różne rodzaje pędzli, sztaluga;
terminy związane z sztuką sakralną: ołtarz
główny, sklepienie, witraż, polichromia,



wie z czego i jak powstaje witraż,
zna pojęcia związane z teatrem: scena,
widownia, kuluary, dekoracje, rekwizyt,
kostiumy, garderoba, reżyser, operator
dźwięku i oświetlenia, scenariusz, adaptacja,
sufler, afisz, antrakt.
Posiada podstawowe informacje na temat
dzieła dramatycznego (didaskalia, podział na
akty i sceny, tragedia, komedia).





wzbogaca słownictwo dotyczące różnorakich
dziedzin sztuki ( malarstwo, sztuka ludowa,
teatr, sztuka sakralna, witraż)
wymienia najważniejsze fakty z życia
krakowskiego twórcy-Stanisława
Wyspiańskiego (miejsce urodzenia,
wychowawcy, sposoby malarskie, inspiracje),
czyta tekst ze zrozumieniem,
zmienia tekst napisany prozą na tekst
dramatyczny,
potrafi wykonać afisz teatralny.









pisze teksty: opis, opowiadanie, scenariusz do
przedstawienia na podstawie opowiadania z
dialogiem,
rozpoznaje sztukę ludową i wypowiada się na jej
temat,
współpracuje w grupie rówieśniczej,
bierze udział w rozmowie na temat wartości
danych wytworów sztuki,
przejawia wrażliwość estetyczną,
ma potrzebę kontaktu z kulturą,
wypowiada swoje zdanie na temat walorów
estetycznych danych dzieł,
zachowuje właściwe relacje w kontaktach
międzyludzkich,
potrafi właściwie zachować się w miejscu
publicznym (teatr),
Blok I
1.
Przypomnienie informacji na temat Stanisława Wyspiańskiego,
a przede wszystkim jego wpływu na kształt kultury polskiej na
przełomie wieków
2.
Wyspiańskiego inspiracje sztuką ludową
3.
Wizyta w Muzeum Etnograficznym
Blok II
1.
Wizyta w kościele OO. Franciszkanów – prezentacja
multimedialna (zwrócenie szczególnej uwagi na witraże)
2.
Projektowanie i wykonanie witraży
Blok III
1.
Twórczość malarska Stanisława Wyspiańskiego (pejzaże)
2.
Wizyta w Muzeum Narodowym w Warszawie
3.
Wykonanie prac malarskich w oparciu o pejzaże zimowe
Wyspiańskiego
4.
Opis własnej twórczości ( w oparciu o wytyczne dotyczące
opisu, z którymi uczniowie zapoznawali się w I semestrze).

Blok IV
1.Zapoznanie uczniów z tekstem opowiadania Mały Staś
2. Transformacja prozy na tekst dramatyczny
Blok V
1.
Co w teatrze piszczy? Zapoznanie ze słownictwem
związanym
ze
sztuka
teatralną
(na
podst.
A. Kłakówna, K. Wiatr, Sztuki pisania, Wydawnictwo
Esukacyjne 2006)
2.
Zaprojektowanie i wykonanie afisza teatralnego do
przedstawienia Mały Staś
Blok I
1.
2.
3.
Wprowadzenie w postać i twórczość Stanisława
Wyspiańskiego
Pejzaże Wyspiańskiego - analiza
Opis wybranego obrazu (schemat opisu – semetr I)
Blok II
1.Zapoznanie uczniów z tekstem opowiadania Mały
Staś
2. Transformacja prozy na tekst dramatyczny
3. Przypomnienie słownictwa związanego z teatrem
(z zajęć dotyczących teatru) oraz wykonanie afisza do
przedstawienia
dotyczącego
Stanisława
Wyspiańskiego

Uczniowie na zajęciach
przypominają i wyszukują
wiadomości dotyczących
Stanisława Wyspiańskiego
(miejsce urodzenia, rodzina,
studia, działalność) oraz jego
zdjęcia. Szczególną uwagę
zwracamy na różnorodność
dziedzin, którymi się
zajmował.

Na podstawie przyniesionych przez
nauczyciela wytworów sztuki
ludowej (haftowanych serwetek,
glinianego dzbanka i miski, obrazów
przedstawiających Świętą Rodzinę,
św. Antoniego, św. Kingę, albumów
ze sztuką ludową [przedstawiających
zdobienia wnętrza domów, stroje
ludowe itp.]) uczniowie wypisują, co
składa się na sztukę ludową i jakie
są jej charakterystyczne cechy.
Odnajdowanie w twórczości artysty
elementów sztuki ludowej (motywy
inspirowane
światem
przyrody:
kwiaty polne, zboża, pióra pawie,
koguty, gęsi; barwność: ciepłe,
nasycone barwy: niebieski, żółty,
czerwony,
zielony);
prostota
i powtarzalność motywów.
Do tego posłuży internet, albumy,
pocztówki
przedstawiające
działalność twórczą Wyspiańskiego
(nie tylko tę ludową).
Zadaniem uczniów będzie wyszukanie
dzieł inspirowanych daną sztuką
i wskazanie jej cech.

Odwiedziny Muzeum
Etnograficznego -skupienie uwagi dzieci
na wyglądzie ówczesnej
wsi oraz omówienie
zwyczajów weselnych
związanych
z przełomem wieków
(zwrócenie uwagi na
motywy pojawiające się
w twórczości
Wyspiańskiego).

Zapoznanie
z metodą
powstawania
witraży,
materiałami,
z których powstają
witraże.

Szczególne zwrócenie uwagi
na twórczość Stanisława
Wyspiańskiego: witraż św.
Franciszka w kościele OO.
Franciszkanów w nawie
głównej, zwrócenie uwagi na
motywy florystyczne i
kolorystykę oraz polichromię
Matka Boża z Dzieciątkiem

także w tej świątyni.
(prezentacja multimedialna)
Zaakcentowanie udziału
młodopolskiego artysty w
renowacji kościoła i jego
projekt (oparty na stylu
ludowym), według którego
odrestaurowano świątynię



Tworzenie projektu swojego
witrażu z wykorzystaniem
farb witrażowych.
Wykonanie projektu
witrażu.
Wykonanie witrażu każda grupa realizuje swój
witraż składający się z tylu
elementów ilu jest członków
grupy. Elementy powinny
pasować do siebie
kompozycyjnie i
kolorystycznie.

Zapoznanie się z twórczością malarską
Wyspiańskiego, ze szczególnym zwróceniem
uwagi na obrazy wykonane pastelami ( nie
tylko obrazy z serii Macierzyństwo, ale także
portrety dzieci i dzieło przedstawiające
artystę z żoną) oraz projekty witraży do
kościoła OO. Franciszkanów.

Zwiedzanie części
poświeconej
twórczości St.
Wyspiańskiego.
Odnajdowanie w
obrazach cech, o
których mówiliśmy
do tej pory

Narysowanie
kredkami
pastelowymi obrazu
inspirowanego
malarstwem
młodopolskiego
artysty.


Czytanie opowiadania pt.
Mały Staś, wymienianie cech
opowiadania, zastanawianie
się nad układem i zapisem
tekstu (oddzielenie tekstu
bohaterów i narratora,
opisy wplatane w treść
opowiadania)
Transformacja danej formy
wypowiedzi na tekst
dramatyczny (dokładny opis
sceny, wyodrębnienie
wypowiedzi bohaterów w
postaci wypisywania imion
przed wypowiedzią, podział
na akty i sceny).

Wykonanie afisza
teatralnego teatralnymi.

Przypomnienie i wyszukiwanie wiadomości
dotyczących
Stanisława
Wyspiańskiego
(miejsce
urodzenia,
rodzina,
studia,
działalność)
oraz
jego
zdjęcia,
ze
szczególnym
zwróceniem
uwagi
na
różnorodność
dziedzin,
którymi
się
zajmował.


Zapoznanie z twórczością malarską
Wyspiańskiego, ze szczególnym zwróceniem
uwagi na pejzaże.
Przypomnienie informacji na temat opisu
dzieł malarskich (lekcja dotycząca tego
zagadnienia przeprowadzona przeze mnie na
podstawie B. Surdej, A. Surdej, Pisanie nie jest
trudne, Ćwiczenia redakcyjne dla klasy 5,
WSiP 2009.

Wykonanie opisu pejzażu zimowego
(autorstwa St. Wyspiańskiego)- 2h lekcyjne.


Czytanie
opowiadania
pt.
Mały Staś,
wymienianie cech opowiadania, zastanawianie
się
nad
układem
i
zapisem
tekstu
(oddzielenie tekstu bohaterów i narratora,
opisy wplatane w treść opowiadania)
Transformacja danej formy wypowiedzi na
tekst dramatyczny (dokładny opis sceny,
wyodrębnienie
wypowiedzi
bohaterów
w
postaci
wypisywania
imion
przed
wypowiedzią, podział na akty i sceny).

Wykonanie afisza teatralnego (na postawie
przyniesionych przez nauczyciela afiszy
teatralnych).
W



celu weryfikacji efektów naszego projektu
zastosujemy:
Ewaluację kształtującą – prowadzoną w trakcie
trwania projektu.
Wyniki tej ewaluacji stanowić będą informację
zwrotną dotyczącą prawidłowego przebiegu projektu
oraz do wprowadzenia zmian w projekcie.
Ewaluację zbiorczą – dokonywaną na zakończenie
realizacji projektu. Dostarcza ona informacji, które
należy uwzględnić planując następne projekty
edukacyjne.
Ewaluacja będzie prowadzona w formie słownej,
dokonywanej na podstawie obserwacji interakcji
między
poszczególnymi
uczestnikami
grup
zadaniowych, ich działań oraz wypowiedzi oraz
pisemnej
–
wnioski
do
projektu,
zawarte
w sprawozdaniu z realizacji projektu.










Baluch Alicja, Od form prostych do arcydzieł, Kraków 2008.
Baluch Alicja, Od ludus do agora, Kraków 2003.
Górniewicz J, Sztuka i wyobraźnia, Warszawa 1989.
Markow Dawn, Powell Anne, Twoje dziecko jest inteligentne. Jak
poznać i rozwijac jego umysł, Warszawa 2006.
B. Harwas – Napierała, J. Trempała, Psychologia rozwoju
człowieka – charakterystyka okresów życia, Warszawa 2004.
Plastyka w klasach początkowych, Bobrowska i in., Warszawa
1995.
Tatarkiewicz Władysław, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976.
Ungeheuer-Gołąb Alicja, Tekst poetycki w edukacji estetycznej
dziecka, Rzeszów 2007.
Wybrane aspekty sztuki i edukacji estetycznej, [red.] Jarosław
Chaciński, Słupsk 2004.
Wychowanie przez sztukę, [red.] Irena Wojnar, Warszawa 1965.