Ochrona Praw Człowieka

Międzynarodowa Ochrona Praw
Człowieka
Konwencje








1948 Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni
ludobójstwa
1951 Konwencja dotycząca statusu uchodźców
1965 Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form
dyskryminacji rasowej
1973 Konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu
1979 Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form
dyskryminacji kobiet
1984 Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu,
nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu
1989 Konwencja o prawach dziecka
1990 Konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników migrantów i członków ich rodzin
Deklaracje






1960 Deklaracja o przyznaniu
niepodległości krajom i narodom
kolonialnym
1967 Deklaracja w sprawie wszelkich form
dyskryminacji kobiet
1967 Deklaracja o azylu terytorialnym
1984 Deklaracja o prawie ludów do pokoju
1986 Deklaracja o prawie do rozwoju
1992 Deklaracja o prawach osób
należących do mniejszości narodowych lub
etnicznych, religijnych i językowych
Komitety







Komitet ds. Eliminacji Dyskryminacji Rasowej
(do Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji
rasowej)
Komitet Praw Człowieka
(do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych)
Komitet Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych
(do Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych
i Kulturalnych)
Komitet przeciwko Torturom
(do Konwencji przeciwko torturom i innemu okrutnemu,
nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu)
Komitet ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet
(do Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji
kobiet)
Komitet Praw Dziecka
(do Konwencji o prawach dziecka)
Komitet do Ochrony Praw Wszystkich Pracowników - Migrantów
i Członków ich Rodzin
(do Konwencji o ochronie praw wszystkich pracowników migrantów i członków ich rodzin)
Generacje praw człowieka




Pierwsza generacja – prawa (wolności)
obywatelskie i prawa polityczne chroniące przed
ingerencją państwa
Druga generacja – prawa gospodarcze,
socjalne i kulturalne pozwalające oczekiwać od
państwa zabezpieczeń natury społecznej oraz
ekonomicznej (prawo do pracy, prawo do
nauki)
Trzecia generacja – nowa konstrukcja
obejmująca prawo do pokoju, samostanowienia,
wspólne dziedzictwo ludzkości, prawo do
rozwoju, prawo mniejszości narodowych i
etnicznych
Czwarta generacja - w trakcie wyodrębniania,
należą do nich prawa mniejszości seksualnych,
np. prawo do zawierania związku małżeńskiego,
prawo do adopcji dzieci, prawo do zajmowania
stanowisk bez ograniczeń
Karta Narodów Zjednoczonych


"chronić następne pokolenia przed klęską
wojny" oraz "przywrócić wiarę w
podstawowe prawa człowieka"
Artykuł 1 Karty głosi, że jednym z celów
Organizacji Narodów Zjednoczonych
będzie dążenie do osiągnięcia
międzynarodowej współpracy w
"popieraniu praw człowieka oraz
zachęcaniu do poszanowania tych praw i
podstawowych wolności dla wszystkich
bez względu na różnice rasy, płci, języka
lub wyznania "
Artykuł 13
1.Zgromadzenie Ogólne inicjuje badania i
udziela zaleceń w celu:
a) rozwijania współdziałania
międzynarodowego i jego kodyfikacji;
b) popierania współdziałania
międzynarodowego w dziedzinach
gospodarczej, społecznej, kulturalnej,
wychowawczej i zdrowia oraz
przyczynienia się do urzeczywistnienia
praw człowieka i podstawowych wolności
przez wszystkich, bez różnicy rasy, płci,
języka i wyznania.
Art. 55 KNZ
Mając na widoku stworzenie warunków stałości i
dobrobytu, które są niezbędne do pokojowych i
przyjaznych stosunków między narodami,
opartych na poszanowaniu zasady
równouprawnienia i samostanowienia ludów,
Narody Zjednoczone będą popierały:
a) podniesienie stopy życiowej, pełne zatrudnienie
oraz warunki postępu i rozwoju gospodarczego i
społecznego;
b) rozwiązywanie międzynarodowych zagadnień
gospodarczych, społecznych, zdrowotnych i
innych z nimi związanych, jak również
międzynarodowej współpracy kulturalnej i
oświatowej;
c) powszechne poszanowanie i zachowywanie
ludzkich praw i wolności podstawowych dla
wszystkich bez różnicy rasy, płci, języka lub
religii.
Art. 56 KNZ
Wszyscy członkowie zobowiązują się
podejmować wspólną i samodzielną
akcję łącznie z Organizacją dla
dopięcia celów, wymienionych w
artykule 55
Prawa w Deklaracji

szeroki katalog praw i wolności, od prawa
do życia, wolności i bezpieczeństwa
jednostki, zakazu niewolnictwa i pracy
przymusowej, zakazu tortur lub okrutnego
i nieludzkiego traktowania, prawa do
osobowości prawnej, równości wobec
prawa, prawa do sprawiedliwego procesu,
prawa do prywatności, wolności
poruszania się, wolności wyznania,
wolności słowa i zgromadzeń, po prawa
natury ekonomicznej
Konwencja z 1948 o zapobieganiu i karaniu zbrodni
ludobójstwa
Artykuł I.
Umawiające się Strony potwierdzają,
że ludobójstwo, popełnione zarówno
w czasie pokoju jak podczas wojny,
stanowi zbrodnię w obliczu prawa
międzynarodowego, oraz
zobowiązują się zapobiegać tej
zbrodni i karać ją
Art. II
W rozumieniu Konwencji niniejszej ludobójstwem jest
którykolwiek z następujących czynów, dokonany w
zamiarze zniszczenia w całości lub części grup narodowych,
etnicznych, rasowych lub religijnych, jako takich:
a) zabójstwo członków grupy,
b) spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju
zdrowia psychicznego członków grupy,
c) rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia,
obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub
częściowego zniszczenia fizycznego,
d) stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie
urodzin w obrębie grupy,
e) przymusowe przekazywanie dzieci członków grupy do innej
grupy.
Art. III
Następujące czyny podlegają karze:
a) ludobójstwo,
b) zmowa w celu popełnienia ludobójstwa,
c) bezpośrednie i publiczne podżeganie do
popełnienia ludobójstwa,
d) usiłowanie popełnienia ludobójstwa,
e) współudział w ludobójstwie.
Art. VI
Osoby oskarżone o ludobójstwo lub inne
czyny wymienione w Artykule III będą
sądzone przez właściwy trybunał państwa,
na którego obszarze czyn został
dokonany, lub przez międzynarodowy
trybunał karny, którego kompetencja
będzie obejmowała te Umawiające się
Strony, które kompetencję te przyjmą.
MIĘDZYNARODOWA KONWENCJA
W SPRAWIE LIKWIDACJI WSZELKICH FORM
DYSKRYMINACJI RASOWEJ 1965
Art. 1
W niniejszej Konwencji wyrażenie "dyskryminacja
rasowa" oznacza wszelkie zróżnicowanie,
wykluczenie, ograniczenie lub uprzywilejowanie z
powodu rasy, koloru skóry, urodzenia,
pochodzenia narodowego lub etnicznego, które
ma na celu lub pociąga za sobą przekreślenie
bądź uszczuplenie uznania, wykonywania lub
korzystania, na zasadzie równości z praw
człowieka i podstawowych wolności w dziedzinie
politycznej, gospodarczej, społecznej i kulturalnej
lub w jakiejkolwiek innej dziedzinie życia
publicznego.


Komitet do spraw Likwidacji
Dyskryminacji Rasowej (18
ekspertów)
rozpatruje sprawozdania składane co
dwa lata przez państwa
MIĘDZYNARODOWE PAKTY PRAW 1966


Międzynarodowego Paktu Praw
Obywatelskich i Politycznych
Międzynarodowego Paktu Praw
Gospodarczych, Społecznych i
Kulturalnych
Istotna różnica


w PPOP strony przyjmują na siebie
obowiązek natychmiastowego
zastosowania i poszanowania wszystkich
praw objętych Paktem
w PPGSK strony oświadczają, że będą się
starał podjąć kroki w celu maksymalnego
zastosowania środków będących w ich
dyspozycji dla stopniowego zaspokojenia
praw uznanych w Pakcie
Artykuł 2 PPGSK
1.
2.
3.
Każde z Państw Stron niniejszego Paktu zobowiązuje się
podjąć odpowiednie kroki indywidualnie i w ramach
pomocy i współpracy międzynarodowej, w szczególności
w dziedzinie gospodarki i techniki, wykorzystując
maksymalnie dostępne mu środki, w celu stopniowego
osiągnięcia pełnej realizacji praw uznanych w niniejszym
Pakcie wszelkimi odpowiednimi sposobami, włączając w
to w szczególności podjęcie kroków ustawodawczych.
Państwa Strony niniejszego Paktu zobowiązują się
zagwarantować wykonywanie praw wymienionych w
niniejszym Pakcie bez żadnej dyskryminacji ze względu
na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy
polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne,
sytuację majątkową, urodzenie lub jakiekolwiek inne
okoliczności.
Kraje rozwijające się mogą określić, uwzględniając w
należyty sposób prawa człowieka oraz własną gospodarkę
narodową, w jakim stopniu zagwarantują prawa
gospodarcze, uznane w niniejszym Pakcie, osobom nie
mającym ich obywatelstwa.
PPGSK przewiduje m.in.
1.
2.
3.
4.
5.
prawo każdego człowieka do pracy (art.
6)
prawo do korzystania ze sprawiedliwych i
nieszkodliwych warunków pracy oraz do
słusznego wynagrodzenia (art. 7)
prawo
do
tworzenia
związków
zawodowych (art. 8)
prawo do zabezpieczenia społecznego
(art. 9)
prawo do nauki (art. 13)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
PPOP przewiduje m.in.:
prawo do życia każdej istoty ludzkiej (art. 6)
zakaz tortur lub okrutnego, nieludzkiego lub
poniżającego traktowania lub karania (art. 7)
zakaz niewolnictwa, poddaństwa oraz zakaz
pracy niewolniczej i przymusowej (zakaz nie
obejmuje ciężkich robót na mocy wyroku
sądowego, art. 8)
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego,
obejmującego zakaz arbitralnego zatrzymania i
aresztowania (art. 9)
swobodę poruszania się na terytorium państwa
i wolności wyboru miejsca zamieszkania ( art.
12)
prawo do sprawiedliwego procesu (art. 14)
prawo do prywatności (art. 17)
prawo do wolności myśli, sumienia i religii oraz
prawo do nieskrępowanych przekonań (art. 18 i
19)
Artykuł 40 PPOP
1.Państwa-Strony niniejszego Paktu zobowiązują się do
przedkładania sprawozdań na temat środków przedsięwziętych
przez nie w celu realizacji praw uznanych w niniejszym Pakcie
oraz postępu dokonanego w dziedzinie korzystania z tych praw:
•
w ciągu roku od dnia wejścia w życie niniejszego Paktu dla
tych Państw-Stron,
•
następnie na każde wezwanie Komitetu.
2.Wszystkie sprawozdania zostaną przedłożone Sekretarzowi
Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, który
przekaże je Komitetowi do rozpatrzenia. Sprawozdania
powinny wskazywać czynniki i trudności - o ile takie istnieją
- wpływające na realizację niniejszego Paktu.
3. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych
może w porozumieniu z Komitetem przekazać organizacjom
wyspecjalizowanym kopie tych części sprawozdań, które
mogą dotyczyć ich zakresu działalności.
4. Komitet bada sprawozdania przedłożone przez PaństwaStrony niniejszego Paktu. Przekazuje on Państwom-Stronom
swoje sprawozdania wraz z takimi uwagami natury ogólnej,
jakie uzna za właściwe.
Komitet może również przekazać te uwagi wraz z kopiami
sprawozdań, jakie otrzymał od Państw-Stron niniejszego Paktu,
Radzie Gospodarczej i Społecznej.
5. Państwa-Strony niniejszego Paktu mogą przedłożyć
Komitetowi komentarze do uwag, jakie mogą być uczynione
zgodnie z ustępem 4 niniejszego artykułu.
Komitet Praw Człowieka








Podstawą działania Pakt Praw
Obywatelskich i Politycznych
Art. 28 PPOIP
Część IV Paktu (art.28-47) dot. Organizacji
18 członków
Organ quasi-sądowy
Co 2 lata wymiana składu
3 sesje w roku (możliwość nadzwyczajnych)
Wszystkie języki oficjalne ONZ z wyjątkiem
chińskiego
Protokoły dodatkowe do PPOP


I protokół fakultatywny (opcyjny)
1966 – petycje indywidualne
II protokół fakultatywny 1989 –
zniesienie kary śmierci
Mechanizmy kontrolne

Art. 40 (sprawozdania)

Art. 41 (skargi międzypaństwowe)

I Protokół fakultatywny (petycje
indywidualne)
Skargi indywidualne





Wyłącznie osoby fizyczne
Brak szczególnej formy
Brak obowiązku adwokackiego
Na piśmie i podpisana
Kryterium dopuszczalności (art. 1,2,3 i 5§2
Protokołu Dodatkowego do PPOiP):
•
•
•
•
•
Nieanonimowa
Państwo stroną
Naruszenia praw tylko z Paktu
Czy nie rozpatruje sprawy inny sąd międzyn.
Wykorzystane dostępne środki krajowe
Komitet Praw Gospodarczych
Społecznych i Kulturalnych






Podstawa działania-decyzja ECOSOC
z 1986
Analiza raportów (art. 16 PPGSiK)
18 ekspertów
Co 2 lata wymiana składu
Oficjalne języki – ang., franc., hiszp.,
rosyj., arab., urzędowe – za
wyjątkiem arab.
Jawne posiedzenia
Prawa trzeciej generacji




Prawo do
Prawo do
Prawo do
Prawo do
ludzkości
pokoju
rozwoju
środowiska
wspólnego dziedzictwa
Organy ONZ zajmujące się
prawami człowieka
Artykuł 13 KNZ
1. Zgromadzenie Ogólne inicjuje badania i udziela
zaleceń w celu:
a) rozwijania współdziałania międzynarodowego i
jego kodyfikacji;
b) popierania współdziałania międzynarodowego w
dziedzinach gospodarczej, społecznej,
kulturalnej, wychowawczej i zdrowia oraz
przyczynienia się do urzeczywistnienia praw
człowieka i podstawowych wolności przez
wszystkich, bez różnicy rasy, płci, języka i
wyznania.
2. Dalsze obowiązki, funkcje i zadania
Zgromadzenia Ogólnego w sprawach
wymienionych powyżej w punkcie 1 b) określone
są w Rozdziałach IX i X.
Art. 62 KNZ
1.
2.
Rada Gospodarcza i Społeczna władna jest
podejmować lub zapoczątkować badania i
sprawozdania w związku z międzynarodowymi
zagadnieniami gospodarczymi, społecznymi,
kulturalnymi, oświatowymi, zdrowotnymi i
pokrewnymi oraz może udzielać zaleceń w tego
rodzaju sprawach Ogólnemu Zgromadzeniu,
członkom Narodów Zjednoczonych i
zainteresowanym organizacjom
wyspecjalizowanym.
Władna jest ona udzielać zaleceń w celu
przyczyniania się do poszanowania i
zachowywania praw człowieka i podstawowych
wolności w stosunku do wszystkich.
Rada Praw Człowieka
(Komisja Praw Człowieka)










47 członków
wybierani na trzyletnią kadencję - bezpośrednie,
tajnego głosowanie przez bezwzględną większość
członków Zgromadzenia Ogólnego ONZ
co roku wymiana 1/3 składu
Miejsca w Radzie rozdzielone w oparciu o dystrybucję
geograficzną:
grupa Afryki – 13 miejsc,
grupa Azji – 13 miejsc,
grupa Ameryki Łacińskiej i Karaibów – 8 miejsc,
grupa Europy Zachodniej i innych państw – 7 miejsc,
grupa Europy Wschodniej – 6 miejsc.
organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego
Wysoki Komisarz ds. Praw
Człowieka


promowanie i zapewnienie stosowania
praw człowieka w świecie, promocja i
koordynacja współpracy
międzynarodowej, pomoc przy
opracowywaniu nowych instrumentów
ochrony praw człowieka, śledzenie
naruszeń praw człowieka na świecie
oraz reagowanie na te naruszenia
urząd powołany do życia na mocy
rezolucji Zgromadzenia Ogólnego NZ nr
48/141 w 1993 roku.
Navanethem Pillay (RPA)
2008-?
Urząd Wysokiego Komisarza ds.
Uchodźców



Powołany przez ZO 14 grudnia 1950
Działanie na rzecz ochrony interesów
uchodźców: koordynacja akcji,
pomoc w uzyskiwaniu azylu etc.
5-letnia kadencja
Antonio Guterres (Portugalia)
2005-?
Spis instrumentów prawnych dotyczących praw
człowieka



Instrumenty ogólne i specjalne;
Instrumenty globalne i regionalne;
Dokumenty prawnie wiążące oraz
inne instrumenty prawne
Instrumenty ogólne


obejmują zakresem szeroko ujęte prawa
człowieka
nie są formalnie częścią istniejących
statutów organizacji międzynarodowych i
instytucji, mają jednak najwyższą rangę
prawną i funkcjonują w ramach działań
podejmowanych przez Narody
Zjednoczone czy struktur regionalnych








Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948
r.) (Universal Declaration of Human Rights)
Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka (1966
r.) (The International Covenants on Human Rights)
Europejska Konwencja o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (1950 r.)
(The European Convention for the Protection of
Human Rights and Fundamental Freedoms)
Europejska Karta Socjalna (1961 r.) (The
European Social Charter)
Amerykańska Deklaracja Praw i Obowiązków
Człowieka (1948 r.) (The American Declaration of
the Rights and Duties of Men)
Amerykańska Konwencja Praw Człowieka
(1969 r.) (The American Convention on Human
Rights)
Afrykańska Karta Praw Człowieka (1981 r.)
(The African Charter on Human and Peoples'
Rights)
Arabska Karta Praw Człowieka (1994 r.) (The
Arab Charter of Human Rights)
Dokumenty specjalne















Prawo do samostanowienia
Przeciwdziałanie dyskryminacji
Prawa kobiet
Prawa dzieci
Niewolnictwo, praca przymusowa oraz podobne formy i praktyki
Prawa człowieka w wymiarze sprawiedliwości: ochrona osób
przebywających w areszcie lub uwięzionych
Wolność informacji
Wolność zgromadzeń
Zatrudnienie
Małżeństwo i rodzina, dzieci oraz młodzież
Opieka społeczna, postęp i rozwój
Uczestnictwo w życiu kulturalnym: międzynarodowa współpraca i
rozwój
Narodowość, bezpaństwowość, azyl i uchodźstwo
Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, ludobójstwo
Prawo humanitarne
instrumenty opracowane przez organizacje
o globalnym zasięgu



Narody Zjednoczone
Międzynarodowa Organizacja Pracy
(ILO)
Organizacja Narodów Zjednoczonych
ds. Oświaty, Nauki i Kultury
(UNESCO)
Instrumenty struktur lub instytucji
regionalnych




Rada Europy (Council of Europe)
Organizacja Państw Amerykańskich
(Organization of American States)
Unia Afrykańska (African Union,
dawna Organizacja Jedności
Afrykańskiej)
Liga Państw Arabskich (League of
Arab States
Ochrona praw człowieka w Europie




Europejska Konwencja z 04.11.1950
o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności (EKPC)
przyjęta w ramach Rady Europy
opracowano do niej 14 protokołów
dodatkowych
47 państw członkowskich Rady
Europy
Kilka zasad
europejskiej konwencji





solidarność,
dopuszczalność skargi stron
Konwencji przeciwko innym
stronom
dopuszczalność wnoszenia skarg
indywidualnych przez jednostki
przeciwko państwom (art. 34)
ochrona suwerenności państwowej
zagwarantowanie interesów państw
Artykuł 1 EKPC
Obowiązek przestrzegania praw człowieka

Wysokie Układające się Strony
zapewniają każdemu człowiekowi,
podlegającemu ich jurysdykcji,
prawa i wolności określone w
rozdziale I niniejszej Konwencji













art. 2 prawo do życia
art. 3 zakaz tortur i innego nieludzkiego i
poniżającego traktowania
art. 4 zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
art. 5 prawo do wolności i bezpieczeństwa
osobistego
art. 6 prawo do sprawiedliwego i publicznego
rozpatrzenia sprawy
art. 7 zakaz retroaktywnego działania prawa
karnego
art. 8 prawo do prywatności
art. 9 prawo do wolności myśli, sumienia i religii
art. 10 prawo do wolności wypowiedzi
art. 11 prawo do zgromadzeń i zrzeszania się
art. 12 prawo do zawarcia małżeństwa
art. 13 Prawo do skutecznego środka
odwoławczego
art. 14 zakaz dyskryminacji przy korzystaniu z
praw zawartych w Konwencji
Dodatkowo ustalono do Konwencji Protokoły
(zawierające prawa):
I – ochrona prawa własności, prawo do nauki i
wolnych demokratycznych wyborów
IV – zakaz więzienia za długi, ochrona prawa
swobodnego poruszania się i wyboru miejsca
zamieszkania oraz powrotu do własnego kraju
VI – zakaz stosowania kary śmierci
VII – ochrona niektórych praw cudzoziemców,
prawo odwołania się do sądu, zakaz orzekania
dwa razy w tej samej sprawie
XII – ogólny zakaz dyskryminacji
XIII – całkowity zakaz kary śmierci
Pozostałe protokoły dotyczą kwestii proceduralnych.
Pozostałe prawa o charakterze
gospodarczym i społecznym zawarto
Europejskiej Karcie Socjalnej z
1961 (weszła w życie 26.02.1965)