grecja. Słowniczek starożytna Grecja Roman Rożek.doc (166 KB) Pobierz 20 SŁOWNICZEK STAROŻYTNA GRECJA ROMAN ROŻEK GEOGRAFIA Atlantyda – legendarna wielka wyspa na Atlantyku, której potężni władcy w IX tysiącleciu p.n.e. mieli panować nad całą Libią i Europą Zachodnią. Wskutek trzęsienia ziemi pogrążyła się w oceanie. Mit opisał Platon w dialogu „Timajos”. Attyka – kraina w środkowej Grecji nad Morzem Egejskim. Główne miasto – Ateny. Cheronea – miasto w Beocji. Tutaj Filip macedoński pokonał Greków w 338 roku p.n.e., kładąc kres niepodległości Grecji. Delfy – miejscowość, siedziba słynnej wyroczni Apollina. Eurotas – główna rzeka Lakonii, przepływająca przez Spartę. Faleron – port połączony murami z Atenami, po wojnach perskich stracił swe znaczenie na rzecz Pireusu. Gaugamela – miejscowość w Asyrii, gdzie w 331 roku p.n.e. Aleksander Wielki pokonał Dariusza I. Gordion – miasto w Azji Mniejszej ze znaną świątynią Zeusa w której Gordios umieścił wóz i jarzmo przywiązane do dyszla za pomocą niezmiernie splątanego węzła. Wyrocznia orzekła, że kto rozwiąże ten węzeł, zdobędzie władzę nad Azją. Aleksander Wielki przeciął węzeł mieczem. Granik – rzeka w Azji Mniejszej, sławna z odniesionego nad nią zwycięstwa Aleksandra Wielkiego nad Persami w 334 roku p.n.e. Halikarnas – miasto gdzie znajdowało się sławne Mauzoleum. Miasto zniszczone w 334 roku p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego, nigdy już się nie podniosło z upadku. Helikon – góry w Beocji, ze świątynią Apollina i gajem poświęconym Muzom. Wierzono że bijące tam źródła: Aganippe i Hippokrene dają natchnienie poetom. Hellada – nazwa starożytnej Grecji. Hellespont – cieśnina, dziś Dardanele. Heraklesa słupy – tak dawniej nazywano dwa przylądki: Kalpe w Hiszpanii i Abila w Mauretanii otaczające cieśninę gibraltarską.. Starożytni uważali je za najdalszą granicę zamieszkałej ziemi. Hippokrene – źródło w Beocji na Helikonie, poświęcone Apollinowi i Muzom, powstałe od uderzenia kopytem przez Pegaza. Wierzono że daje natchnienie poetom. Ikaria – wyspa w pobliżu Azji Mniejszej, na którą miał spaść Ikar. Ilion – Troja. Itaka – wyspa na Morzu Jońskim, gdzie swoje królestwo miał Odyseusz. Kastalia – święte źródło w pobliżu Parnasu, poświecone Apollinowi i Muzom, dające natchnienie poetom. Kitajron – leśne pasmo górskie na pograniczu Attyki, Beocji i Megaris, poświęcone Zeusowi i Apollinowi, tu też odbywały się uroczystości orgiastyczne na cześć Dionizosa. Knossos – starożytne miasto na Krecie, stolica mitycznego państwa króla Minosa, który mieszkał w pałacu zwanym labiryntem. Lacedemon – w starożytności nazwa Sparty (miasta i państwa). Lacedemończycy – Spartanie. Lakonia – kraina w Grecji na Peloponezie. Główne miasto – Sparta. Laurion – lesiste góry w Attyce, znane z kopalni ołowiu i srebra. Libia – tak Grecy nazywali Afrykę. Maraton – równina na wybrzeżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków nad Persami w 490 roku p.n.e. Mykeńczycy – pierwsi Grecy, wojowniczy lud, którego nazwa wywodzi się od ich głównego miasta – Myken. Nubijczycy – dla starożytnych Greków czarnoskórzy mieszkańcy Afryki. Olimp – najwyższa góra, leżąca w północnej Grecji, według wierzeń siedziba bogów. Olimpia – miejscowość w Elidzie u podnóża Olimpu. Dzieliła się na dwie części: gaj Altis poświęcony Zeusowi – były tam świątynie, w tym główna Zeusa olimpijskiego, ze słynnym posągiem Zeusa dłuta Fidiasza, zaliczanym do 7 cudów świata, teatr, skarbce, posągi. W drugiej części był stadion, hipodrom, gimnazjon, palestra i ratusz. W IV wieku n.e. cesarz Teodozjusz zabronił odbywania igrzysk, a w VI wieku Olimpię zniszczyło trzęsienie ziemi. Parnas – góra koło Delf, siedziba Apollina i Muz. Pireus – najważniejszy port Aten, jego znaczenie wzrosło po wojnach perskich za radą Temistoklesa (w miejsce Faleronu), a Perykles połączył port z Atenami Długimi Murami. Plateje – miasto w Beocji, znane ze zwycięstwa Greków nad Persami w 479 roku p.n.e. Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad zgromadzeń ludowych. Salamina – wyspa w pobliżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków (Temistokles) nad Persami w bitwie morskiej w 480 roku p.n.e. Skamander – rzeka w pobliżu Troi. Termopile – wąski przesmyk w Tesalii, między górą Ojta i Zatoką Malijską, tworzący przejście do Grecji Środkowej, nazwany tak od znajdujących się w pobliżu ciepłych źródeł. Miejsce słynnej bitwy w roku 480 p.n.e., podczas której spartański król Leonidas wraz z 300 Spartanami poniósł, na skutek zdrady, śmierć w bohaterskiej walce z wielokrotnie przeważającymi liczebnie wojskami króla perskiego Kserksesa. Troja – Ilion, miasto w Azji Mniejszej między rzekami Skamander i Simoeis, miejsce sławnej wojny z „Iliady” Homera z XII wieku p.n.e. Odkopana w XIX wieku przez Henryka Schliemanna. ORGANIZACJA PAŃSTWA I SPOŁECZEŃSTWA agonoteci – urzędnicy regulujący przebieg igrzysk, delegowani przez państwo. Był to urząd wysoki i zaszczytny. Zajmowali się organizowaniem zawodów, administrowaniem funduszami, sędziowaniem i rozdzielaniem nagród. agora – centralny plac w miastach greckich, rynek, najczęściej czworokątny; tam koncentrowało się życie polityczne i znajdowały się najważniejsze miejsca kultu. agoranomowie – urzędnicy targowi w miastach greckich; w Atenach było ich dziesięciu: 5 dla Aten i 5 dla Pireusu. amfiktionia – związek polis opiekujący się sanktuarium lub świątynią. apella – zgromadzenie ludowe Spartiatów powyżej 20 lat, zbierające się co miesiąc, bez dyskusji przyjmujące lub odrzucające wnioski geruzji, wybierało gerontów i eforów, nie miało inicjatywy ustawodawczej. apodektaj – dziesięciu urzędników skarbowych w Atenach, wybieranych po jednym z każdej fyli. Pełnili oni funkcję generalnych poborców państwowych. Otrzymane sumy przydzielali poszczególnym urzędnikom na pokrycie wydatków publicznych. archont – jeden z 9 najwyższych urzędników wybieranych w Atenach na rok (po rocznej kadencji wchodzili w skład areopagu). Początkowo wydawali ustawy, sądzili w sprawach prywatnych itp., stopniowo urząd ten stał się tylko honorowym (zwłaszcza po reformie Klejstenesa). Areopag – w starożytnych Atenach rada złożona z byłych archontów (9 najwyższych urzędników o szerokich kompetencjach prawnych, sądowych i kultowych – po roku urzędowania wchodzili w skład Areopagu), urzędująca na Areopagu (wzgórzu Aresa). Początkowo główny organ ustawodawczy i sądowy, od V wieku p.n.e. sprawował sądy w sprawach gardłowych. Potocznie zebranie starców, poważnych osób. arystokracja – (dosłownie: rządy najlepszych bo gr. aristoi - najlepsi), warstwa najbogatszych ludzi skupiających w swym ręku władzę państwową. Sprawowali rządy w Atenach od VIII do VI wieku p.n.e. astynomowie – urzędnicy policyjni wybierani na rok poprzez losowanie. Stanowili straż porządkowo - obyczajową, czuwali nad planową rozbudową miasta, porządkiem w mieście i moralnością publiczną. autokrator – w Atenach tytuł naczelnego dowódcy. barathron – przepaść skalista w Atenach, do której strącano przestępców skazanych na śmierć. concubina – kobieta wolna żyjąca z wolnym mężczyzną w trwałym związku pozamałżeńskim. W Grecji mężczyzna mógł mieć jednocześnie żonę i konkubinę, którą mógł w każdej chwili odesłać do ojca. Dzieci z tego związku nie miały praw do spadku. dem – gmina, podstawowa jednostka terytorialna w Attyce. 10 dem tworzyło fylę, zaś całe państwo dzieliło się na 10 fyl. demagog – w Atenach zawodowy polityk, który nie pełnił żadnych funkcji, ale wpływał i to w stopniu decydującym na decyzje zgromadzenia ludowego poprzez swoje przemówienia i wnioski (demagog – ten który prowadzi lud). W V wieku p.n.e. słowo to nie miało jeszcze zabarwienia negatywnego. demarchos – urzędnik stojący na czele demu. demokracja – (demos – lud, krateo – władam, rządzę) – władza ludu, oznacza że wszyscy obywatele uczestniczą w sprawowaniu władzy państwowej: bezpośrednio lub poprzez swoich przedstawicieli. Pierwsze rządy demokratyczne powstały w Atenach, dzięki reformom Solona, Klejstenesa i Peryklesa. demopojetos – obywatel obcego państwa, któremu za wybitne zasługi wobec Aten przyznano obywatelstwo ateńskie. dikastikon – wynagrodzenie sędziów w Atenach – 2, potem 3 obole za rozprawę. drachma – podstawowa srebrna moneta u Greków. dynasteja – jedna z form oligarchii, w której władza spoczywa w rękach niewielu uprzywilejowanych i przechodzi z ojca na syna. efeb – młodzieniec grecki w wieku 18-20 lat, odbywający obowiązkową służbę wojskową. Przyjęcie w poczet efebów było równoznaczne z wpisaniem młodzieńca na listę obywateli. eforowie – w starożytnej Sparcie 5 najwyższych urzędników („nadzorców”) wybieranych na jeden rok przez apellę. Decydowali o polityce wewnętrznej i zagranicznej; przed nikim nie odpowiadali. Przewodniczyli geruzji i apelli. Najważniejszego efora nazywano eponimem. ejren – naczelnik oddziału młodych chłopców w Sparcie. eklezja – zgromadzenie ludowe, najwyższa władza w demokratycznych Atenach. W IV wieku p.n.e. zwoływana 40 razy do roku z udziałem obywateli którzy ukończyli 20 lat. Zbierała się na agorze, wzgórzu Pnyks lub w teatrze. Każdy miał prawo zabrania głosu. Głosowano przez podniesienie ręki, a w sprawach wymagających tajności np. o skazanie kogoś na wygnanie przez ostracyzm, głosowano tajnie przez składanie skorupki ostrakon, z wypisanym imieniem danego obywatela. epichejrotonia – głosowanie za pomocą podniesienia rąk na Zgromadzeniu Ludowym w Atenach przy rozpatrywaniu większości spraw. Inaczej postępowano w dwu przypadkach: przy losowaniu urzędników (posługiwano się białymi i czarnymi ziarnkami fasoli: wyciągano z jednego naczynia tabliczkę z nazwiskiem kandydata, z drugiej ziarnko fasoli – białe oznaczało wybór) oraz przy sądzie skorupkowym (wtedy składano skorupkę z nazwiskiem obywatela, którego uważano za niebezpiecznego dla państwa). epitimos – obywatel ateński posiadający pełnię praw. eupatrydzi – ateńska arystokracja rodowa, warstwa wielkich posiadaczy ziemskich. fratria – grupa ludzi związanych pokrewieństwem, złączonych dla celów politycznych, wyborczych itp. W Atenach każda fratria składała się z 30 gene (rodów) i stanowiła część fyli. fyle – jednostka podziału obywateli np. w Sparcie i w Atenach. gerontowie – w starożytnej Sparcie członkowie geruzji, wybierani spośród obywateli którzy ukończyli 60 lat. geruzja – rada złożona z dwóch królów Sparty i 28 gerontów wybieranych dożywotnio spośród Spartan, którzy ukończyli 60 rok życia. Pierwotnie szerokie kompetencje ograniczono na rzecz eforów. Przygotowywała wnioski na apellę i do sądownictwa karnego pod przewodnictwem królów. Potocznie: rada starców. heliaja – sąd przysięgłych w Atenach, jako instancja apelacyjna od wyroku urzędników. Składał się z 6000 członków wybieranych przez losowanie. Komplet sądzący mógł wynosić od 200 do 6000 członków. heloci – państwowi chłopi pracujący na ziemi Spartan, rekrutujący się z podbitej ludności, składający daniny, przypisani do ziemi. hemerodromos – poseł-biegacz który odbywał bieg długi z wiadomością którą miał dostarczyć tego samego dnia. hendeka – w Atenach kolegium złożone z 11 członków nadzorujące więzienia i wykonywanie wyroków śmierci; sądzili też za pospolite zbrodnie. hestiasis – uczta którą wydawał w Atenach w czasie świąt (np. Dionizje, Panatenaje) zamożny obywatel dla członków swojej fyli. Liczba biesiadników dochodziła do 2000. hetera – przyjaciółka, kobieta trudniąca się prostytucją. W czasach hellenistycznych hetery odznaczały się dużą kulturą i wykształceniem. homojoj – jednakowi, równi, obywatele spartańscy posiadający pełne prawa obywatelskie i równe działki gruntu. hospitium – gościnność wobec cudzoziemców, ich osoba była uświęcona, zapewniano im gościnę i opiekę. kaduceusz – laska która otrzymał Hermes od Apollina w zamian za ofiarowaną mu lirę. Godło posłów przybywających w celach pokojowych. keryks – herold w Grecji. klepsydra – zegar wodny, w kształcie naczynia z podwójnym dnem: górne posiadało otwór, przez który woda przeciekała powoli kroplami na dno (ok. 20 minut). Używano jej do mierzenia czasu wyznaczonego na przemówienia na procesie. Mówca mógł przemawiać przez dwie klepsydry. krypteja – tajna policja spartańska składająca się z młodzieży. Na polecenie eforów potajemnie zabijała helotów podejrzanych lub niebezpiecznych dla państwa. metojkowie – cudzoziemcy mieszkający w Atenach przez określony czas. Wolni osobiście, nie mieli praw politycznych., pełnili jednak służbę wojskową i byli zobowiązani do niektórych świadczeń.. Nie mieli prawa posiadania ziemi, zajmowali się rzemiosłem i handlem. W IV wieku p.n.e. było ich około 10 tysięcy. ... Plik z chomika: wieslaw2011 Inne pliki z tego folderu: Dokument.rtf. Wielka zaraza w Atenach w 430 r.p.n.e.rtf (2 KB) Dokument.rtf. Bibliografia - starożytna grecja - epoka hellenistyczna.rtf (17 KB) Kategoria Starożytni Grecy – Wikicytaty.htm (61 KB) Starożytna Grecja (opracowanie).htm (76 KB) zycie-gospodarcze-starozytnej-grecji.pdf (495 KB) Inne foldery tego chomika: Antyczni piraci Historia - humanistyczna i społeczna nauka zajmująca się badaniem przeszłości, oraz działań i wytworów człowieka Historia - prawa Historia człowieka - zgodnie z oficjalną wiedzą antropogenezy Historia kościoła Zgłoś jeśli naruszono regulamin Strona główna Aktualności Kontakt Dział Pomocy Opinie Regulamin serwisu Polityka prywatności Copyright © 2012 Chomikuj.pl