grecja. Słowniczek starożytna Grecja Roman Rożek

grecja. Słowniczek starożytna Grecja Roman Rożek.doc
(166 KB) Pobierz
20
SŁOWNICZEK
STAROŻYTNA GRECJA
ROMAN ROŻEK
GEOGRAFIA

Atlantyda – legendarna wielka wyspa na Atlantyku, której potężni władcy w IX tysiącleciu
p.n.e. mieli panować nad całą Libią i Europą Zachodnią. Wskutek trzęsienia ziemi pogrążyła
się w oceanie. Mit opisał Platon w dialogu „Timajos”.
 Attyka – kraina w środkowej Grecji nad Morzem Egejskim. Główne miasto – Ateny.
 Cheronea – miasto w Beocji. Tutaj Filip macedoński pokonał Greków w 338 roku p.n.e.,
kładąc kres niepodległości Grecji.
 Delfy – miejscowość, siedziba słynnej wyroczni Apollina.
 Eurotas – główna rzeka Lakonii, przepływająca przez Spartę.
 Faleron – port połączony murami z Atenami, po wojnach perskich stracił swe znaczenie na
rzecz Pireusu.
 Gaugamela – miejscowość w Asyrii, gdzie w 331 roku p.n.e. Aleksander Wielki pokonał
Dariusza I.
 Gordion – miasto w Azji Mniejszej ze znaną świątynią Zeusa w której Gordios umieścił
wóz
i jarzmo przywiązane do dyszla za pomocą niezmiernie splątanego węzła.
Wyrocznia orzekła, że kto rozwiąże ten węzeł, zdobędzie władzę nad Azją. Aleksander Wielki
przeciął węzeł mieczem.
 Granik – rzeka w Azji Mniejszej, sławna z odniesionego nad nią zwycięstwa Aleksandra
Wielkiego nad Persami w 334 roku p.n.e.
 Halikarnas – miasto gdzie znajdowało się sławne Mauzoleum. Miasto zniszczone w 334
roku p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego, nigdy już się nie podniosło z upadku.
 Helikon – góry w Beocji, ze świątynią Apollina i gajem poświęconym Muzom. Wierzono że
bijące tam źródła: Aganippe i Hippokrene dają natchnienie poetom.
 Hellada – nazwa starożytnej Grecji.
 Hellespont – cieśnina, dziś Dardanele.
 Heraklesa słupy – tak dawniej nazywano dwa przylądki: Kalpe w Hiszpanii i Abila w
Mauretanii otaczające cieśninę gibraltarską.. Starożytni uważali je za najdalszą granicę
zamieszkałej ziemi.
 Hippokrene – źródło w Beocji na Helikonie, poświęcone Apollinowi i Muzom, powstałe od
uderzenia kopytem przez Pegaza. Wierzono że daje natchnienie poetom.
 Ikaria – wyspa w pobliżu Azji Mniejszej, na którą miał spaść Ikar.
 Ilion – Troja.
 Itaka – wyspa na Morzu Jońskim, gdzie swoje królestwo miał Odyseusz.
 Kastalia – święte źródło w pobliżu Parnasu, poświecone Apollinowi i Muzom, dające
natchnienie poetom.

Kitajron – leśne pasmo górskie na pograniczu Attyki, Beocji i Megaris, poświęcone
Zeusowi
i Apollinowi, tu też odbywały się uroczystości orgiastyczne na cześć
Dionizosa.
 Knossos – starożytne miasto na Krecie, stolica mitycznego państwa króla Minosa, który
mieszkał w pałacu zwanym labiryntem.
 Lacedemon – w starożytności nazwa Sparty (miasta i państwa).
 Lacedemończycy – Spartanie.
 Lakonia – kraina w Grecji na Peloponezie. Główne miasto – Sparta.
 Laurion – lesiste góry w Attyce, znane z kopalni ołowiu i srebra.
 Libia – tak Grecy nazywali Afrykę.
 Maraton – równina na wybrzeżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków nad Persami w 490
roku p.n.e.
 Mykeńczycy – pierwsi Grecy, wojowniczy lud, którego nazwa wywodzi się od ich głównego
miasta – Myken.
 Nubijczycy – dla starożytnych Greków czarnoskórzy mieszkańcy Afryki.
 Olimp – najwyższa góra, leżąca w północnej Grecji, według wierzeń siedziba bogów.
 Olimpia – miejscowość w Elidzie u podnóża Olimpu. Dzieliła się na dwie części: gaj Altis
poświęcony Zeusowi – były tam świątynie, w tym główna Zeusa olimpijskiego, ze słynnym
posągiem Zeusa dłuta Fidiasza, zaliczanym do 7 cudów świata, teatr, skarbce, posągi. W
drugiej części był stadion, hipodrom, gimnazjon, palestra i ratusz. W IV wieku n.e. cesarz
Teodozjusz zabronił odbywania igrzysk, a w VI wieku Olimpię zniszczyło trzęsienie ziemi.
 Parnas – góra koło Delf, siedziba Apollina i Muz.
 Pireus – najważniejszy port Aten, jego znaczenie wzrosło po wojnach perskich za radą
Temistoklesa (w miejsce Faleronu), a Perykles połączył port z Atenami Długimi Murami.
 Plateje – miasto w Beocji, znane ze zwycięstwa Greków nad Persami w 479 roku p.n.e.
 Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad
zgromadzeń ludowych.
 Salamina – wyspa w pobliżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków (Temistokles) nad
Persami
w bitwie morskiej w 480 roku p.n.e.
 Skamander – rzeka w pobliżu Troi.
 Termopile – wąski przesmyk w Tesalii, między górą Ojta i Zatoką Malijską, tworzący
przejście do Grecji Środkowej, nazwany tak od znajdujących się w pobliżu ciepłych źródeł.
Miejsce słynnej bitwy w roku 480 p.n.e., podczas której spartański król Leonidas wraz z 300
Spartanami poniósł, na skutek zdrady, śmierć w bohaterskiej walce z wielokrotnie
przeważającymi liczebnie wojskami króla perskiego Kserksesa.
 Troja – Ilion, miasto w Azji Mniejszej między rzekami Skamander i Simoeis, miejsce
sławnej wojny z „Iliady” Homera z XII wieku p.n.e. Odkopana w XIX wieku przez Henryka
Schliemanna.
ORGANIZACJA PAŃSTWA I SPOŁECZEŃSTWA

agonoteci – urzędnicy regulujący przebieg igrzysk, delegowani przez państwo. Był to urząd
wysoki i zaszczytny. Zajmowali się organizowaniem zawodów, administrowaniem
funduszami, sędziowaniem i rozdzielaniem nagród.
 agora – centralny plac w miastach greckich, rynek, najczęściej czworokątny; tam
koncentrowało się życie polityczne i znajdowały się najważniejsze miejsca kultu.
 agoranomowie – urzędnicy targowi w miastach greckich; w Atenach było ich dziesięciu: 5
dla Aten i 5 dla Pireusu.
 amfiktionia – związek polis opiekujący się sanktuarium lub świątynią.
 apella – zgromadzenie ludowe Spartiatów powyżej 20 lat, zbierające się co miesiąc, bez
dyskusji przyjmujące lub odrzucające wnioski geruzji, wybierało gerontów i eforów, nie
miało inicjatywy ustawodawczej.
 apodektaj – dziesięciu urzędników skarbowych w Atenach, wybieranych po jednym z
każdej fyli. Pełnili oni funkcję generalnych poborców państwowych. Otrzymane sumy
przydzielali poszczególnym urzędnikom na pokrycie wydatków publicznych.
 archont – jeden z 9 najwyższych urzędników wybieranych w Atenach na rok (po rocznej
kadencji wchodzili w skład areopagu). Początkowo wydawali ustawy, sądzili w sprawach
prywatnych itp., stopniowo urząd ten stał się tylko honorowym (zwłaszcza po reformie
Klejstenesa).
 Areopag – w starożytnych Atenach rada złożona z byłych archontów (9 najwyższych
urzędników o szerokich kompetencjach prawnych, sądowych i kultowych – po roku
urzędowania wchodzili
w skład Areopagu), urzędująca na Areopagu (wzgórzu
Aresa). Początkowo główny organ ustawodawczy i sądowy, od V wieku p.n.e. sprawował sądy
w sprawach gardłowych. Potocznie zebranie starców, poważnych osób.
 arystokracja – (dosłownie: rządy najlepszych bo gr. aristoi - najlepsi), warstwa
najbogatszych ludzi skupiających w swym ręku władzę państwową. Sprawowali rządy w
Atenach od VIII do VI wieku p.n.e.
 astynomowie – urzędnicy policyjni wybierani na rok poprzez losowanie. Stanowili straż
porządkowo - obyczajową, czuwali nad planową rozbudową miasta, porządkiem w
mieście
i moralnością publiczną.
 autokrator – w Atenach tytuł naczelnego dowódcy.
 barathron – przepaść skalista w Atenach, do której strącano przestępców skazanych na
śmierć.
 concubina – kobieta wolna żyjąca z wolnym mężczyzną w trwałym związku
pozamałżeńskim.
W Grecji mężczyzna mógł mieć jednocześnie żonę i konkubinę,
którą mógł w każdej chwili odesłać do ojca. Dzieci z tego związku nie miały praw do spadku.
 dem – gmina, podstawowa jednostka terytorialna w Attyce. 10 dem tworzyło fylę, zaś całe
państwo dzieliło się na 10 fyl.
 demagog – w Atenach zawodowy polityk, który nie pełnił żadnych funkcji, ale wpływał i
to
w stopniu decydującym na decyzje zgromadzenia ludowego poprzez swoje
przemówienia
i wnioski (demagog – ten który prowadzi lud). W V wieku p.n.e.
słowo to nie miało jeszcze zabarwienia negatywnego.
 demarchos – urzędnik stojący na czele demu.
 demokracja – (demos – lud, krateo – władam, rządzę) – władza ludu, oznacza że wszyscy
obywatele uczestniczą w sprawowaniu władzy państwowej: bezpośrednio lub poprzez swoich
przedstawicieli. Pierwsze rządy demokratyczne powstały w Atenach, dzięki reformom
Solona, Klejstenesa i Peryklesa.
 demopojetos – obywatel obcego państwa, któremu za wybitne zasługi wobec Aten
przyznano obywatelstwo ateńskie.
 dikastikon – wynagrodzenie sędziów w Atenach – 2, potem 3 obole za rozprawę.
 drachma – podstawowa srebrna moneta u Greków.

dynasteja – jedna z form oligarchii, w której władza spoczywa w rękach niewielu
uprzywilejowanych i przechodzi z ojca na syna.
 efeb – młodzieniec grecki w wieku 18-20 lat, odbywający obowiązkową służbę wojskową.
Przyjęcie w poczet efebów było równoznaczne z wpisaniem młodzieńca na listę obywateli.
 eforowie – w starożytnej Sparcie 5 najwyższych urzędników („nadzorców”) wybieranych
na jeden rok przez apellę. Decydowali o polityce wewnętrznej i zagranicznej; przed nikim nie
odpowiadali. Przewodniczyli geruzji i apelli. Najważniejszego efora nazywano eponimem.
 ejren – naczelnik oddziału młodych chłopców w Sparcie.
 eklezja – zgromadzenie ludowe, najwyższa władza w demokratycznych Atenach. W IV
wieku p.n.e. zwoływana 40 razy do roku z udziałem obywateli którzy ukończyli 20 lat.
Zbierała się na agorze, wzgórzu Pnyks lub w teatrze. Każdy miał prawo zabrania głosu.
Głosowano przez podniesienie ręki, a w sprawach wymagających tajności np. o skazanie
kogoś na wygnanie przez ostracyzm, głosowano tajnie przez składanie skorupki ostrakon, z
wypisanym imieniem danego obywatela.
 epichejrotonia – głosowanie za pomocą podniesienia rąk na Zgromadzeniu Ludowym w
Atenach przy rozpatrywaniu większości spraw. Inaczej postępowano w dwu przypadkach:
przy losowaniu urzędników (posługiwano się białymi i czarnymi ziarnkami fasoli: wyciągano
z jednego naczynia tabliczkę z nazwiskiem kandydata, z drugiej ziarnko fasoli – białe
oznaczało wybór) oraz przy sądzie skorupkowym (wtedy składano skorupkę z nazwiskiem
obywatela, którego uważano za niebezpiecznego dla państwa).
 epitimos – obywatel ateński posiadający pełnię praw.
 eupatrydzi – ateńska arystokracja rodowa, warstwa wielkich posiadaczy ziemskich.
 fratria – grupa ludzi związanych pokrewieństwem, złączonych dla celów politycznych,
wyborczych itp. W Atenach każda fratria składała się z 30 gene (rodów) i stanowiła część fyli.
 fyle – jednostka podziału obywateli np. w Sparcie i w Atenach.
 gerontowie – w starożytnej Sparcie członkowie geruzji, wybierani spośród obywateli
którzy ukończyli 60 lat.
 geruzja – rada złożona z dwóch królów Sparty i 28 gerontów wybieranych dożywotnio
spośród Spartan, którzy ukończyli 60 rok życia. Pierwotnie szerokie kompetencje
ograniczono na rzecz eforów. Przygotowywała wnioski na apellę i do sądownictwa karnego
pod przewodnictwem królów. Potocznie: rada starców.
 heliaja – sąd przysięgłych w Atenach, jako instancja apelacyjna od wyroku urzędników.
Składał się z 6000 członków wybieranych przez losowanie. Komplet sądzący mógł wynosić
od 200 do 6000 członków.
 heloci – państwowi chłopi pracujący na ziemi Spartan, rekrutujący się z podbitej ludności,
składający daniny, przypisani do ziemi.
 hemerodromos – poseł-biegacz który odbywał bieg długi z wiadomością którą miał
dostarczyć tego samego dnia.
 hendeka – w Atenach kolegium złożone z 11 członków nadzorujące więzienia i
wykonywanie wyroków śmierci; sądzili też za pospolite zbrodnie.
 hestiasis – uczta którą wydawał w Atenach w czasie świąt (np. Dionizje, Panatenaje)
zamożny obywatel dla członków swojej fyli. Liczba biesiadników dochodziła do 2000.
 hetera – przyjaciółka, kobieta trudniąca się prostytucją. W czasach hellenistycznych hetery
odznaczały się dużą kulturą i wykształceniem.
 homojoj – jednakowi, równi, obywatele spartańscy posiadający pełne prawa obywatelskie i
równe działki gruntu.
 hospitium – gościnność wobec cudzoziemców, ich osoba była uświęcona, zapewniano im
gościnę i opiekę.
 kaduceusz – laska która otrzymał Hermes od Apollina w zamian za ofiarowaną mu lirę.
Godło posłów przybywających w celach pokojowych.
 keryks – herold w Grecji.
 klepsydra – zegar wodny, w kształcie naczynia z podwójnym dnem: górne posiadało
otwór, przez który woda przeciekała powoli kroplami na dno (ok. 20 minut). Używano jej do
mierzenia czasu wyznaczonego na przemówienia na procesie. Mówca mógł przemawiać przez
dwie klepsydry.
 krypteja – tajna policja spartańska składająca się z młodzieży. Na polecenie eforów
potajemnie zabijała helotów podejrzanych lub niebezpiecznych dla państwa.
 metojkowie – cudzoziemcy mieszkający w Atenach przez określony czas. Wolni osobiście,
nie mieli praw politycznych., pełnili jednak służbę wojskową i byli zobowiązani do niektórych
świadczeń.. Nie mieli prawa posiadania ziemi, zajmowali się rzemiosłem i handlem. W IV
wieku p.n.e. było ich około 10 tysięcy.
 ...
Plik z chomika:
wieslaw2011
Inne pliki z tego folderu:


Dokument.rtf. Wielka zaraza w Atenach w 430 r.p.n.e.rtf (2 KB)
Dokument.rtf. Bibliografia - starożytna grecja - epoka hellenistyczna.rtf (17 KB)
 Kategoria Starożytni Grecy – Wikicytaty.htm (61 KB)
 Starożytna Grecja (opracowanie).htm (76 KB)
 zycie-gospodarcze-starozytnej-grecji.pdf (495 KB)
Inne foldery tego chomika:


Antyczni piraci
Historia - humanistyczna i społeczna nauka zajmująca się badaniem przeszłości, oraz
działań i wytworów człowieka
 Historia - prawa
 Historia człowieka - zgodnie z oficjalną wiedzą antropogenezy
 Historia kościoła
Zgłoś jeśli naruszono regulamin





Strona główna
Aktualności
Kontakt
Dział Pomocy
Opinie


Regulamin serwisu
Polityka prywatności
Copyright © 2012 Chomikuj.pl