Nowe-wÄ…tki-i-koncpecje

NOWE KONCEPCJE
DOTYCZĄCE RYNKU
PRACY
Plan wykładu
• Niepewność i ryzyko
• Korozja charakteru
• Prekariat
Niepewność i ryzyko na rynku pracy.
• Ulrich Beck, 2002, Społeczeństwo ryzyka. W
drodze do innej nowoczesności, Scholar:
Warszawa
• pierwsze publikacje – koniec lat 80. u.w
Zmiany modernizacyjne społeczeństwa
przemysłowego
• Przekształcenie układu klasowego, rodziny nuklearnej, pracy
zawodowej, nauki , postępu, demokracji
• Ryzyko globalizujące się w procesie rozwoju cywilizacyjnego
• Teza: nierówności związane z ryzykiem nie mają charakteru
klasowego
• Miejsce przezwyciężania niedostatku zajmuje przezwyciężanie
ryzyka
• Związane z pracą nowe ryzyko: od ryzyka związanego ze
standardowym zatrudnieniem do ryzyka związanego ze
zmiennym pluralistycznym systemem niepełnego zatrudnienia
Radzenie sobie z ryzykiem
• W społeczeństwie przemysłowym: umiejętność pokonania
biedy materialnej i unikania społecznej degradacji – strategie
indywidualne i kolektywne
• W społeczeństwie ryzyka: umiejętność antycypowania
niebezpieczeństw tolerowania ich, radzenie sobie z nim w
sensie biograficznym i politycznym
• Obecne etap samodzielnego radzenie sobie z lękiem
związanym z ryzykiem
• Kwestia przyswojenia ryzyka przez instytucje polityczne
Odstandaryzowanie pracy zawodowej
• Osłabienie trzech filarów stabilnego zatrudnienia: prawo
pracy, miejsce pracy i czas pracy
• Nowy rozdział niedoboru pracy
• Nowe organizacyjne formy wykorzystywania siły roboczej
• Wykształcenie bez zatrudnienia
Richard Sennett ,Korozja charakteru
• Korozja charakteru. Osobiste konsekwencje pracy w
nowym kapitalizmie, 2006, Muza
• Kultura nowego kapitalizmu, 2010 , Muza, Spectrum
• Etyka dobrej roboty, 2010, Muza, Spectrum
Zasadnicze cechy pracy w „starym”
kapitalizmie
•
Życie jako linearna narracja - …przez kolejne lata, dzień po dniu,
pracując wykonywali te same, z rzadka tylko różniące się od siebie
czynności.
•
Życie było przewidywalne – Enrico i Flavia mogli co tydzień sprawdzić
przyrost swych oszczędności, a szczęście rodzinne odmierzać różnego
rodzaju ulepszeniami, jakich dokonywali w swoim parterowym domu…
[…] Enrico miał zaledwie czterdzieści lat, gdy go poznałem, ale dokładnie
wiedział, kiedy pójdzie na emeryturę i ile będzie miał wtedy pieniędzy.
Zasadnicze cechy pracy w „starym”
kapitalizmie, c.d.
•
Linearność nadawała życiu sens – Dozorca czuł się autorem własnego
życia; mimo, że w hierarchii społecznej zajmował niską pozycję, z owej
narracji mógł czerpać szacunek dla samego siebie.
•
Mocne więzi społeczne – Był podziwianym nestorem społeczności, każdej
niedzieli pojawiał się na mszy, a potem zasiadał z innymi, aby
poplotkować przy obiedzie i kawie. Cieszył się uznaniem tych, którzy go
znali wystarczająco długo, by zrozumieć historię jego życia, i cenili za to,
kim był
Zasadnicze cechy pracy w „nowym”
kapitalizmie
•
„Nic na długo”
•
Zanik tradycyjnego modelu kariery –nie można korzystać z jednego
zestawu umiejętności przez cały okres kariery zawodowej […] młody
Amerykanin może się spodziewać, że w ciągu czterdziestu lat na rynku
pracy miejsce zatrudnienia zmieni co najmniej jedenaście razy, a swoje
podstawowe umiejętności co najmniej trzykrotnie.
•
Zmiany form zatrudnienia – rozwój prac na zlecenie, prac czasowych,
samozatrudnienia
Zasadnicze cechy pracy w „nowym”
kapitalizmie
•
Zmiany struktur organizacji – menedżerowie myślą o organizacjach nie
jako o piramidach, lecz jako o sieciach. „Układy sieciowe są znacznie
zwinniejsze. Łatwiej podlegają dekompozycji czy redefiniowaniu niż
sztywne hierachie….Oznacza to jednak, że awans czy zwolnienie w coraz
mniejszym stopniu wynikają z jasno ustalonych reguł, przydzielane
zadania przestają być jasno sformułowane.
•
Elastyczna korporacja musi stać się „archipelagiem współzależnych
działań”.
Zasadnicze cechy pracy w „nowym”
kapitalizmie
•
Osłabienie społecznych więzi
•
M. Granovetter – nowoczesne instytucje charakteryzuje „siła słabych
więzi”:
Nietrwałe formy stowarzyszenia są dla ludzi bardziej użyteczne niż
długoterminowe powiązania,
Mocne więzi postrzega się dziś jako coś drugorzędnego
Przykład: praca zespołowa – zespół przechodzi od jednego zadania do
drugiego, a po drodze zmienia się jego skład
Zasadnicze cechy pracy w „nowym”
kapitalizmie
•
J. Kotter radzi by pracownicy pracowali „raczej na zewnątrz niż
wewnątrz” organizacji.
•
Kotter jest orędownikiem consultingu a nie „wikłania się w
długoterminowe zatrudnienie, […]lojalność wobec instytucji stanowi
pułapkę w gospodarce, w której „język biznesu, wygląd produktu,
inteligencja konkurentów, kapitał ludzki i w ogóle wszelkie rodzaje wiedzy
mają krótki żywot”.
•
Kotter zarządzając redukcją zatrudnienia w IBM, stwierdził: dopiero gdy
pracownicy „pojmują, że nie mogą polegać na korporacji, stają się
rynkowi”.
Zasadnicze cechy pracy w „nowym”
kapitalizmie
Nic na długo znaczy: Nie zatrzymuj się, Nie angażuj się, Nie poświęcaj się
Powierzchowna współpraca i obojętność to w zmaganiach z dzisiejszymi realiami
lepszy pancerz niż działanie oparte na wartościach takich jak lojalność czy uczynność
•
Zdolność do zostawiania za sobą przeszłości
•
Pewność siebie pozwalająca zaakceptować burzenie
Pytania Sennett’a
•
Czy można te hasła przenieść na grunt życia rodzinnego?
•
Jak pogodzić konflikt między rodziną a pracą?
•
W jaki sposób można zachować trwałość relacji społecznych?
•
Jak w społeczeństwie fragmentów i epizodów można budować narrację,
czynić ze swojego życia spójną opowieść?
Guy Standing , Prekariat. Nowa
niebezpieczna klasa, 2011
Cechy prekariatu
•
Doświadczanie społecznej i ekonomicznej niestabilności
•
Brak poczucia tożsamości zawodowej
•
Brak możliwości reprodukcji związanych z kwalifikacjami i umiejętnościami
•
Życie nieukładające się w spójną narrację
•
Ciągłe zmiany miejsca pracy niskopłatnej
•
Częste doświadczanie bezrobocia
•
Stres życiowy, związany z wiązania końca z końcem
•
Brak politycznej reprezentacji
Sprekaryzowany umysł
Przeprogramowanie umysłu za pomocą nowoczesnej
technologii elektronicznej: uszkodzenie pamięci długotrwałej,
trudności z wypracowywaniem nowych koncepcji,
ograniczenie wyobraźni, rozproszenie wielozadaniowością,
natłok informacji
Gniew , anomia, niepokój , alienacja
Brak poczucia własnej wartości i szacunku otoczenia
Obawa przed emocjonalnym zaangażowaniem
Denizen: istota pracy i ograniczone
prawa
• Praca instrumentalna (aby przeżyć) ,
okazjonalna (brać , co
popadnie) , niepewna (prekaryjna), czasowo ekstensyjna
• Ograniczone prawa w stosunku do obywateli, tak jakby
prekariusze byli migrantami
• Ograniczenie mobilności społecznej w górę, zanik polityki
równych szans
Przyczyny oraz możliwe konsekwencje
powstawania i zwiększania się zasięgu
prekariatu
•
Efekt zmian gospodarczych: faza wykorzeniania gospodarki ze
społeczeństwa, związana ze zmianą globalizacyjną (Polanyi) (następne
kryzys i ponowne zakorzenianie gospodarki w społeczeństwie: nowe
systemy regulacji, ochrony i dystrybucji)
•
Faza uznania nowej klasy (nowy język, dyskursu politycznego
(śmieciówki) , odrzucenie perspektywy „marginesu”, „peryferii”
•
Faza walki o reprezentację zbiorową (protesty, nowe formy politycznej
ekspresji, uzyskiwanie podmiotowości )
•
Faza nowej dystrybucji: ponad dawnym projektem socjalistycznym,
socjaldemokraycznym
Zarządzenie prekariatem w fazie
wykorzenienia: piekło
Konieczne zmiany
• Uniwersytety jako miejsca dobra rekreacyjnego obok
dobra inwestycyjnego
• Nowa szersza definicja pracy, obejmująca uczenie się,
poszukiwanie pracy , działania na rzecz społeczności,
okres wychowywania dzieci i opieki nad członkami
rodziny (starszymi, niepełnosprawnymi, czasowo
chorymi). Zniesienie warunkowości świadczeń związanej
ze stażem pracy bezpiecznej
• Wolontariat i praca w instytucjach reprezentacji
interesów
• Rezydentura jako podstawa dochodu podstawowego