CZAS WIELKANOCNY Niedziela Palmowa
advertisement
CZAS WIELKANOCNY B. Ogrodowska ,,Polskie obrzędy i zwyczaje’’ Warszawa 2006. Opracowała: Julia Kołodziejczyk kl. VI b Niedziela Palmowa W tym dniu Kościół czci wjazd Jezusa Chrystusa na osiołku wraz z 12 apostołami do Jerozolimy na Święto Paschy. Był tam witany przez ludzi krzyczących: ,,Hosanna Synowi Dawidowemu, błogosławiony, który idzie w Imię Pańskie dla naszego zbawienia’’ i rzucających w Jego stronę gałązki oliwne i palmowe. Najważniejsza uroczystość w Niedzielę Palmową to procesje z palmami. W Polsce, we wszystkich Kościołach, na każdej Mszy Świętej święci się palmy, natomiast po głównym nabożeństwie niedzielnym odbywają się procesje z gałązkami zielonymi. Tradycyjne polskie palmy przypominają smukłe, różnej wysokości, pionowe bukiety. W palmach powinny znaleźć się: wiosenne gałązki wierzbowe obsypane srebrnymi, puszystymi baziami, bowiem wiosenna wierzba symbolizuje zmartwychwstanie oraz życie. Miejsca w palmie wielkanocnej nie powinno zbraknąć dla tzw. wiecznie zielonych roślin: gałązek tui, świerku, bukszpanu, cisu, borówek leśnych. Całość przystraja się barwnymi wstęgami i suszonymi lub sztucznymi kwiatami. W niektórych regionach Polski: w Karpatach Zachodnich, na Podhalu i Pogórzu, w okolicach Myślenic, Bochni, Wieliczki, na Kurpiach, na ziemi sądeckiej i tarnowskiej, w północnowschodniej Polsce palmy są szczególnie wysokie i okazałe, niekiedy osiągające 2 i 3 metry wysokości. Palma wielkanocna symbolizuje męczeństwo i triumf, Mękę i Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa oraz nieśmiertelność duszy ludzkiej. Procesje z palmami ukazują treści religijne. Poświęconą palmą kropiono całe gospodarstwo i dom, namaszczano nią boki krów, przymuszano je do spożycia przynajmniej jednej bazi, uderzano je palmą, kiedy po raz pierwszy wychodziły na pastwisko. Zwyczaj ten chronił krowy, by czarownice nie odebrały im mleka. Odłamki palm wkładano do gniazd gęsi i kaczek, pod dach uli, do sieci rybackich, pod lemiesz pługa. W domach, szczególnie we wsi, wśród ludzi z tradycyjnymi zwyczajami swoich przodków przyniesioną z Kościoła poświęconą palmę wkłada się za święty obraz lub na drzwi. W ten sposób ułamek palmy ma chronić dom przed wszelkim złem. Wielki Tydzień Wielki Tydzień to poprzedzający Wielkanoc ostatni tydzień wielkiego postu, znajdujący się między Niedzielą Palmową i Wielkanocną. Dni tego tygodnia noszą nazwę "Wielki". Tydzień ten charakteryzuje się bogatą liturgią i obfituje w tradycje ludowe, zwyczaje domowe, przygotowania świąteczne. W Polsce Wielki Tydzień to czas pobożności i intensywnych przygotowań do największego święta kościelnego, czyli Wielkanocy. Największe obrzędy i zwyczaje panują w ostatnie 3 dni tego tygodnia: Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota. Nabożeństwa w tych dniach zwane są Triduum Świętym, Wielkanocnym lub Paschalnym. W Wielki Czwartek na znak żałoby dzwony zastępuje się kołatkami. Liturgia upamiętnia Ostatnią Wieczerzę i ustanowienie sakramentu Eucharystii. Na pamiątkę umycia nóg apostołom przez Jezusa biskupi, a dawniej królowie i magnaci polscy obmywali stopy dwunastu biedakom na znak pokory, miłości i braterstwa. Nędzarzy tych hojnie obdarzano i goszczono. Płonące wieczorem ogniska nazywa się paleniem Judasza. Wielki Piątek Wielki Piątek to dzień żałoby. Wyraża ją liturgia. W kościele panuje cisza, a Najświętszy Sakrament wynoszony jest do kaplicy, zwanej ciemnicą. W Wielki Piątek nie odprawiana jest msza, główną uroczystością jest Adoracja Krzyża wnoszonego do kościoła w procesji. Przy Grobach stoją żołnierze, formacje parawojskowe i przedstawiciele różnych organizacji. Wielki Piątek to dzień żałoby, ale i przygotowań domowych, gotowania i pieczenia. Dania powinny być gotowe na Wielki Piątek, najpóźniej na Wielką Sobotę przed południem. Należy przygotować jajka do świątecznego koszyczka, który zanosi się do kościoła, a następnie jajka wędrują na stół. Kolorowe jajka bez wzoru noszą nazwę kraszanek, malowanek lub byczków, natomiast jajka z wzorem to pisanki. Jajka bez wzoru niegdyś malowano naturalnymi barwnikami roślinnymi. Współcześnie farbuje się jajka syntetycznymi farbami. Pisanki są ozdobą stołów i świadectwem obyczajów. Na całym świecie od najdawniejszych czasów jajko było symbolem życia, siły, miłości, płodności. Czczono jaja uważając iż posiada ono właściwości życiodajne i dobroczynne. W Wielkanocny Poniedziałek dawano sobie jajka. Jajko jest pierwszym i najważniejszym wielkanocnym pokarmem, którym dzielimy się przed śniadaniem wielkanocnym. Wielka Sobota Wielka Sobota kończy Triduum Paschalne. Przed wielkanocną wieczorną mszą święci się ogień, ciernie i wodę chrzcielną. Parafianie mogą w tym dniu zabrać do domu trochę wody święconej, która wystawiona jest w kadziach na dziedzińcu kościelnym. Niegdyś poświęcona wodą kropiono domy, zwierzęta i jajka podkładane pod kury, by wylęgły się z nich zdrowe pisklęta. Wieczorem kapłani święcą ogniska na dziedzińcu kościelnym. Od poświęconego ognia zapala się paschał, czyli grubą, woskową świecę, którą wnosi się uroczyście do kościoła na mszę. Paschał stać będzie na ołtarzu i palić się podczas okresu wielkanocnego. Dawniej wierni nieśli do domu z kościoła zapalone pochodnie, świece, opalone ciernie, węgielki od święconego ognia. W domu zapalano od świecy przyniesionej z kościoła lampy i ogień pod kuchnią. Z zapaloną świecą czy hubką albo węgielkiem obchodzono dom, oborę, obejście. Wielka Sobota to dzień przeznaczony do święcenia pokarmów. Niegdyś święciło się wszystkie potrawy przygotowane na śniadanie. Święcono jajka, mięso, ciasta ułożone na stole przy którym zbierali się wszyscy domownicy. Ludzie ze wsi nieśli pokarm do najbogatszych sąsiadów, mających w domach wielkie świetlice. Kosze stawiali na placykach wiejskich, pod krzyżami i kapliczkami, na dworskich dziedzińcach, gankach i w miejscach tych czekali na księdza. Zwyczaj święcenia pokarmów w kościele nastąpił później. Mieszkańcy wsi nieśli do kościoła wszystko co przygotowali: jaja, słoninę, głowiznę, kiełbasy, kołacza, chleby, masło, chrzan, sól. Wkładano to w kosze wysłane serwetami lub płótnem. Obecnie do kościoła przynosi się małe koszyczki z jajkiem, kawałkiem chleba, solą i barankiem. Wielka Niedziela Wielka Niedziela Wielkanocna niegdyś nazywana Paschą jest największym i najstarszym świętem chrześcijańskim na pamiątkę Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Zmartwychwstanie Jezusa przypada w porze wiosny, jest więc świętem wiosennym, triumfalnym, odradzającego się życia, nadziei, zmartwychwstania, nieśmiertelności. Wielkanoc to czas głębokich przeżyć, radości. Wielkanoc rozpoczyna się rezurekcją, trzygodzinną mszą świętą – jutrznią połączoną z procesją. W nocy z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę lub podczas procesji słychać huk petard. Symbolizują one huk osunięcia się grobowego kamienia podczas Zmartwychwstania. Jest to także zabawa dla dzieci i młodzieży trwająca często cały dzień. Wszyscy po rezurekcji udają się do swoich domów na święcone, ucztę wielkanocną. Poprzedza ją ceremonia dzielenia się jajkiem i składania sobie życzeń podobnie jak w Wigilię Bożego Narodzenia. Następnie rozpoczyna się śniadanie trwające zwykle wiele godzin. Pierwszy dzień świąt spędza się w gronie rodzinnym. Obecnie na stołach wielkanocnych nie brakuje pieczeni: schabu, wołowiny, indyków, kurcząt, a także sosów, ćwikły z chrzanem, marynat, sałatek, nowalijek: zielonej sałaty, młodych rzodkiewek, szczypiorku. Wszystkie mięsa z dodatkami są świetne na zimno i na gorąco. Wśród dań gorących podawanych po zimnych znajduje się barszcz biały – żurek staropolski gotowany na białej kiełbasie, z czosnkiem i majerankiem, zaprawianym śmietaną i chrzanem. Poniedziałek Wielkanocny Poniedziałek wielkanocny to drugi dzień świąt, dzień zabaw, lejącej się wody, zalotów, żartów i psot, radości, czasem spędzonym w gronie rodziny, a także czasem poważnym, uroczystym. Wczesnym rankiem święcone są pola. Gospodarze udają się na swe pola, modlą tam się, kropią pole wodą święconą, przyklękają przed każdą skibą i wbijają w nią krzyżyk palmowy lub odłamek palmy. Po tym obrzędzie zapala się na polach ogniska i smaży na nich jajecznicę. Spożywa się ją wraz z święconym. Gospodarze zapraszają sąsiadów do swych ognisk, częstują ich jajecznicą, przysmakami i alkoholem. Dziękuję za uwagę Julia Kołodziejczyk kl. VI b
