Ocean Atlantycki

OCEANY
Ocean (łac. Oceanus , gr. Ὠκεανός Okeanos - u starożytnych Greków i Rzymian
mityczna rzeka oblewająca cały świat, także nazwa jej boga) – wielka część
hydrosfery ziemskiej, stanowiąca rozległy obszar słonej wody. Wody słone
pokrywają w sumie blisko 3/4 (70,8%) Ziemi. Powierzchnia oceanów wynosi ok.
361 mln. km², a ich łączna objętość ok. 1,3•1018 m³.
W zależności od klasyfikacji, wyróżnia się jeden, trzy, cztery
lub pięć oceanów :
Jeden ocean - Wszechocean,
Trzy oceany - Ocean Spokojny (Pacyfik, Ocean Wielki), Ocean Atlantycki
(Atlantyk) i Ocean Indyjski,
Cztery oceany - Ocean Spokojny (Pacyfik, Ocean Wielki), Ocean Atlantycki
(Atlantyk), Ocean Indyjski i Ocean Arktyczny (Morze Arktyczne, Ocean
Lodowaty Północny),
Pięć oceanów - Ocean Spokojny (Pacyfik, Ocean Wielki), Ocean Atlantycki
(Atlantyk), Ocean Indyjski, Ocean Arktyczny (Morze Arktyczne, Ocean
Lodowaty Północny) i Ocean Południowy.
Układy oceaniczne:
W skład oceanów (układów oceanicznych) wchodzą także mniejsze obszary
wodne, jak morza, zatoki, kanały, zalewy i cieśniny, które od pełnych wód
oceanicznych mogą być oddzielone półwyspami, wyspami bądź
archipelagami. Wszystkie te zasoby wodne Ziemi określa się łącznie mianem
wszechoceanu
Skład wody:
W wodzie oceanicznej znajduje się od 33 do 38 promili (licząc wagowo)
różnych soli nieorganicznych. Stężenie to jest różne w różnych miejscach,
lecz proporcje jonów są stałe. W kilogramie wody o stężeniu 35 promili
znajduje się:
19,353 g chloru Cl
10,76 g sodu Na+
2,712 g siarki S2
1,294 g magnezu Mg2+
0,413 g wapnia Ca2+
0,387 g potasu K+
0,142 g dwuwęglanu CO32
0,067 g bromu Br
0,008 g strontu Sr2+
0,004 g boru B3+
Ukształtowanie dna oceanicznego:
Formy ukształtowania dna oceanicznego.
Do głównych form ukształtowania dna oceanicznego zalicza się:
szelfy kontynentalne - fragmenty dna, stanowiące części bloków
kontynentalnych zalane przez wody oceanów, sięgają zazwyczaj do
200 m głębokości, gdzie kończą się gwałtownym załomem,
stoki kontynentalne - strome odcinki dna oceanicznego łączące szelfy z
basenami oceanicznymi,
baseny oceaniczne - rozległe, słabo urozmaicone fragmenty dna
położone na głębokości 4000 do 6000 m, zajmują aż 72% powierzchni
oceanów,
rowy oceaniczne - głębokie formy dna, sięgają od 7000 do ponad
11000 m głębokości, długie na 300-5000 km, szerokie na 30-100 km,
grzbiety śród oceaniczne - systemy wzniesień dna oceanicznego, tworzące
podwodne łańcuchy o łącznej długości ok. 60 000 km . Powstają w strefach
spreadingu dna oceanicznego, gdzie lawa wydostaje się na zewnątrz, a
płyty oceaniczne rozchodzą się na boki. Grzbiety wznoszą się na 2000 do
3000 m ponad dna basenów oceanicznych, w środkowej części grzbietów
ciągną się głębokie rozpadliny, tzw. ryfty,
wyspy - części grzbietów śród oceanicznych oraz czynnych wulkanów
wystające ponad powierzchnię oceanu.
równina abisalna - płaskowyż oceaniczny - wzniesienie oceaniczne - ławica
oceaniczna
Obszar szelfu i stoku kontynentalnego są zbudowane ze skorupy
kontynentalnej i przez geologów zaliczane do kontynentów. Obszary
basenów oceanicznych, rowów oceanicznych i grzbietów śród oceanicznych
mają skorupę typu oceanicznego i tworzą właściwy wszechocean.
Powstanie oceanów:
Od czasu odkrycia w latach 50. XX w. zjawiska spreadingu, czyli
powstawania zupełnie nowej skorupy ziemskiej w strefach grzbietów śród
oceanicznych, oraz w wyniku badań wieku osadów oceanicznych i samej
skorupy, rozwinęły się dwie konkurencyjne teorie geotektoniczne powszechnie dziś akceptowana teoria tektoniki płyt i teoria ekspandującej
Ziemi, które w odmienny sposób tłumaczą powstanie i rozwój oceanów. Wg
teorii tektoniki płyt skorupa ziemska powstaje w takim samym tempie, w
jakim jest niszczona w strefach subdukcji, a łączna objętość oceanów nie
ulega zmianie (nie licząc rozrostu i topnienia lodowców). Jedne oceany
mogą powiększać się tylko kosztem innych; w historii Ziemi istniały zbiorniki
oceaniczne, które zamknęły się na skutek ruchu kontynentów, a ich osady
wypiętrzyły się tworząc łańcuchy górskie. Dzisiejsze oceany Atlantycki,
Arktyczny i Indyjski są geologicznie młodymi oceanami, które powstały w
erze mezozoicznej i rozrastają się obecnie kosztem Pacyfiku.
Według teorii ekspandującej Ziemi powstanie oceanów było aktem
jednorazowym. Rozrost skorupy powoduje powiększanie się wszystkich
oceanów i całej planety, był więc taki moment, kiedy nie było na Ziemi
oceanów w dzisiejszym znaczeniu.
Falowanie i inne zjawiska oceaniczne :
Wiatry wiejące nad rozległymi obszarami wodnymi powodują powstawanie na
powierzchni oceanu fal. Katastrofalne zjawiska, takie jak podwodne trzęsienia
ziemi, wybuchy wulkanów czy rozległe osuwiska wywołują niszczące fale
tsunami.
Dzięki stale wiejącym wiatrom, takim jak np. pasaty, powstają prądy morskie.
Siła przyciągania Księżyca i Słońca wywołują ruchy mas wodnych, które noszą
nazwę pływów.
Nagłe zmiany ciśnienia atmosferycznego wywołują wahanie lustra wody morza
lub zatoki. Zjawisko to nosi nazwę sejszy.
Grupy organizmów żyjących w oceanach :
walenie: wieloryby, delfiny
skorupiaki, mięczaki
plankton, kryl
koralowce
gąbki
wodorosty
ryby
UDZIAŁ OCEANÓW
UDZIAŁ OCEANÓW I KONTYNENTÓW
•OCEAN
ATLANTYCKI
• Ocean Atlantycki (Atlantyk) – drugi pod względem
wielkości ocean na Ziemi pokrywający około jednej piątej
jej powierzchni. Nazwa wywodzi się z mitologii greckiej i
oznacza "Morze Atlasa".
• Ocean ten ma kształt pogrubionej i nieco rozciągniętej
litery "S". Znajduje się pomiędzy: Europą i Afryką a
Ameryką Północną i Ameryką Południową oraz
Antarktydą. Ocean ten połączony jest z Oceanem
Spokojnym poprzez Ocean Arktyczny na północy oraz
Cieśninę Drake’a na południu. Stworzonym przez
człowieka połączeniem obu zbiorników jes tKanał
Panamski. Na wschodzie linią oddzielającą Oceany:
Atlantycki i Indyjski jest południk 20°E.
• Atlantyk wraz z przyległymi morzami zajmuje powierzchnię ok. 106
450 000 km², a bez nich 82 362 000 km². Przybliżona objętość tegoż
oceanu wynosi 354 700 000 km³ (z morzami) i 323 600 000 km³.
(bez mórz). Średnia głębokość: 3600 m; największa – Rów
Portorykański – 9220 m. Długość linii brzegowej: 111 855 km
(najbardziej urozmaicona w części północnej). Rozciągłość
równoleżnikowa w największym przewężeniu między wybrzeżami
Ameryki Południowej i Afryki wynosi 2800 km, a 13 500 km licząc od
zachodnich krańców Zatoki Meksykańskiej do wschodniego brzegu
Morza Czarnego.
•
•
Charakterystyczne dla dna Oceanu Atlantyckiego są
•
wzniesienia Grzbietu Śród atlantyckiego rozciągające się
•
przez środek dna. Głębia Romanche (7 758 m) dzieli
•
•
Grzbiet Śród atlantycki na północnoatlantycki i
•
Południowoatlantycki. Na wschód od Grzbietu
•
Śród atlantyckiego występują baseny oceaniczne
•
•
•
Ukształtowanie dna
Angolski, Afrykańsko-Antarktyczny, Gwinejski,
Hiszpański, Islandzki, Kanaryjski, Przylądkowy, Sierra
Leone, Zachodnioeuropejski i Zielonego Przylądka, natomiast
•
zachodnia część Oceanu Atlantyckiego zawiera baseny –
•
Argentyński, Brazylijski, Gujański, Labradorski i
•
Północnoamerykański.
KLIMAT
• Ocean Atlantycki położony jest we wszystkich strefach
klimatycznych. Warunki klimatyczne Atlantyku kształtują
się pod wpływem dużej rozciągłości południkowej i
cyrkulacji powietrza, stałej nad oceanem i zmiennej nad
sąsiadującymi kontynentami. Huragany mogą
występować głównie u wybrzeży Ameryki Środkowej od
maja do grudnia, ale najczęstsze są w miesiącach od
sierpnia do listopada. Sztormy są powszechne na
Północnym Atlantyku (szczególnie podczas zimy)
czyniąc przekraczanie oceanu trudnym i niebezpiecznym
TEMPERATURA I ZASOLENIE
• Temperatura wody powierzchniowej kształtuje się w zimie od +27 °C
(w okolicy równika) do -1 °C (w okolicach biegunów), w lecie na
poziomie od +26 °C (wybrzeża Afryki) do -1 °C (przy biegunach),
średnia temperatura wód powierzchniowych Oceanu Atlantyckiego
wynosi 16,9 °C. Zasolenie wynosi od 3,7% (strefy zwrotnikowe) do
3,4% (okolice Antarktydy), średnie zasolenie wód powierzchniowych
wynosi 3,53%.
FLORA I FAUNA
• Flora Oceanu Atlantyckiego jest mało urozmaicona,
składa się z brunatnic (strefa przybrzeżna Północnego
Atlantyku), tasiemnic (przy ujściach rzek), zielenic (strefa
gorąca). Na plankton roślinny składają się okrzemki,
bruzdnice, kokolitofory i sinice.
• Faunę Oceanu Atlantyckiego tworzą ssaki morskie
(płetwonogie i wieloryby), ptaki oceaniczne, rurkopławy,
krążkopławy, oraz niezliczone gatunki ryb. Ocean
Atlantycki, a w szczególności jego północna część
stanowi ogromne łowisko rybne (prawie 1/2 połowów
światowych), łowi się tu głównie dorsze, makrele,
śledzie, tuńczyki i sardyny.
•OCEAN SPOKOJNY
•
OCEAN SPOKOJNY, (Pacyfik), Ocean Wielki – największy, najgłębszy i
najstarszy na świecie zbiornik wodny. Z powierzchnią równą 178,7 mln .
km² zajmuje jedną trzecią całej Ziemi. Największą rozciągłość południkową
osiąga między Arktycznym Morzem Beringa a Morzem Rossa przy
brzegach Antarktydy i wynosi ona aż 15500 km . Z kolei największą
rozciągłość równoleżnikową osiąga między wybrzeżem Indonezji Kolumbii i
Peru i wynosi 19800 km czyli prawie połowę obwodu kuli ziemskiej i pięć
razy więcej niż średnica Księżyca. Granicami oceanu są: Ameryki Północna
i Południowa na wschodzie, Azja i Australia na zachodzie oraz lodu Arktyki i
Antarktydy odpowiednio na północy i południu.
•
Temperatura wód Oceanu Spokojnego waha się od bliskiej zeru w
okolicach podbiegunowych do ok. 30 °C w pobliżu równika. Zasolenie
również zmienia się stopniowo. Woda opodal równika jest mniej słona (ok.
30‰) z powodu obfitych deszczy nawiedzających te rejony od tej
znajdującej się na zwrotnikach (ponad 35‰). Również niższe zasolenie niż
w strefie zwrotnikowej cechuje rejony polarne, gdyż niska temperatura
hamuje tam parowanie.
• Cyrkulacja powierzchniowa wody w północnej części oceanu jest zgodna z
ruchem wskazówek zegara, a w części południowej jest odwrotnie. Główne
prądy ciepłe: Północno- i Prąd Południowo-równikowy, Równikowy Prąd
Wsteczny, Kuro-siwo, Północnopacyficzny, Aleucki oraz Prąd
Wschodnioaustralijski. Natomiast prądy zimne to głównie Antarktyczny Prąd
Okołobiegunowy Dryf wiatrów zachodnich) i jego odnoga Prąd
Zachodnioaustralijski, a także Prąd Kalifornijski i Prąd Oja-siwo.
KLIMAT
• OCEAN INDYJSKI, Indyk, najmniejszy i najmłodszy z oceanów na
Ziemi, położony w większości na półkuli południowej, między Azja,
Afryką, Australią i Antarktydą.
Umowna granica między Oceanem Atlantyckim biegnie od
Przylądka Igielnego (20 długości geograficznej wschodniej) do
Antarktydy, natomiast z Oceanem Spokojnym od cieśniny Malakka,
wzdłuż południowych brzegów Archipelagu Malajskiego do wyspy
Timor, przylądka Talbot w Australii, przez Cieśninę Bassa do
przylądka Portland na Tasmanii i wzdłuż 147 długości geograficznej
wschodniej do Antarktydy.
•OCEAN ARKTYCZNY
OCEAN ARKTYCZNY
• Zajmuje w dużym przybliżeniu okrągły basen o powierzchni około
14 056 000 km² ze wszystkich stron otoczony masami lądowymi.
Podwodny Grzbiet Łomonosowa dzieli Ocean Arktyczny na 2
baseny: Euroazjatycki lub Nansena (4000-4500 mm głębokości) i
Północnoamerykański lub Basen Beauforta o głębokości w
okolicach 4000 m. Najniższy punkt znajduje się na dnie Morza
Beauforta i ma -4683 m. Drugi lecz mniej wyraźny Grzbiet
Mendelejewa, przebiega równolegle do Grzbietu Łomonosowa
pomiędzy wyspami Ellesmere’a Wrangla.
• W obrębie Oceanu Arktycznego wyróżnia się morza szelfowe:
Baffina, Barentsa, Beauforta, Białe, Czukockie, Grenlandzkie,
Karskie, Lincolna, Łaptiewów, Norweskie, Wschodniosyberyjskie.
•
Klimat polarny kształtuje wyż arktyczny, wyż grenlandzki. Odznacza się
stale ujemnymi temperaturami powietrza, do kilkudziesięciu stopni
Celsjusza poniżej zera, oraz małymi rocznymi sumami opadów.
• Klimat subpolarny charakteryzuje się nieustającymi niskimi temperaturami
oraz ich niewielkimi wahaniami. Średnia dobowa temperatura powietrza
najcieplejszego miesiąca osiąga 10 °C. Późną kalendarzową jesienią i
wczesną zimą panuje noc polarna, warunki pogodowe są stabilne, a niebo
bezchmurne. W czasie dnia polarnego, gdy panuje lato polarne, pogoda jest
wilgotna i mglista, występują słabe burze śnieżne i deszcze.
• Obszar ten charakteryzuje delikatny ekosystem, podatny
na szkody po których odnawia się w bardzo powolnym
tempie. Tam, gdzie lód pokrywa powierzchnię wody,
życie morskie jest bardzo słabo rozwinięte. Za to w
wolnym oceanie stworzeń morskich jest o wiele więcej.
Roślinność oceanu ogranicza się do fitoplanktonu.
•KONIEC