Pierwsza Pomoc

Pierwsza Pomoc
Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia, zespół czynności
podejmowanych dla zapewnienia w pierwszej kolejności podstawowych funkcji
życiowych ustroju przez natychmiastową, bezprzyrządową diagnostykę stanu
ogólnego według prostego schematu:
1) przytomny - nieprzytomny,
2) oddycha - nie oddycha,
3) krążenie obecne - krążenia brak,
4) śmierć kliniczna - śmierć definitywna.
Następnie stosownie do potrzeb:
1) sprawdzenie, utrzymanie lub przywrócenie drożności oddechowej, przywrócenie
wymiany gazowej przez sztuczną wentylację płuc.
2) wytworzenie sztucznego krążenia przez tzw. masaż serca.
3) zorganizowanie transportu i przekazanie do pełnego postępowania
reanimacyjnego i leczenia definitywnego.
Ocena stanu i reanimacja:
• Pierwszą czynnością jaką należy wykonać na miejscu zdarzenia, jest
sprawdzenie czy człowiek żyje i czy jest przytomny.
W celu sprawdzenia czy są zachowane podstawowe czynności życiowe
należy:
• sprawdzić, czy poszkodowany oddycha
• sprawdzić, czy jest wyczuwalne tętno na tętnicy szyjnej
• sprawdzić, czy i w jakim stopniu zachowana jest świadomość (kontakt z
otoczeniem)
• W celu sprawdzenia, czy osoba ma zachowany oddech należy rozluźnić
ubranie i zwrócić uwagę czy klatka piersiowa unosi się. Rytmiczne unoszenie
klatki piersiowej jest najpewniejszym objawem zachowanej funkcji
oddychania. Należy też przyłożyć ucho do jamy ustnej i spróbować wyczuć
strumień wydychanego powietrza. Gdy stwierdzimy istnienie unoszenia klatki
piersiowej lub wyczujemy strumień wydychanego powietrza - świadczy to o
zachowanej funkcji oddechu.
•
Istnieją różne fachowe skale oceny zaburzeń świadomości stosowane w
medycynie (np. popularna skala Glasgow), lecz w sytuacji ratowania życia w
miejscu wypadku najważniejsze jest ocenienie:
1) Czy poszkodowany reaguje na głos, odpowiada na zadawane pytania i
czy odpowiedzi są prawidłowe (czy zna dzień tygodnia, miesiąc, swoje
nazwisko, czy wie co się stało)
2) Czy reaguje na bodźce dotykowe, np. delikatne uderzanie w ramię i
jaka jest reakcja (słowna, grymas twarzy).
3) Czy poszkodowany zachowuje się spokojnie, czy agresywnie.
4) Czy poszkodowany choruje na cukrzycę, hemofilię, czy posiada
stymulator serca lub czy ma padaczkę.
• Gdy zachowana jest pełna przytomność lub gdy są stwierdzane tylko drobne
zaburzenia (drobna niepamięć) poszkodowany wymaga tylko obserwacji do
czasu przyjazdu pomocy fachowej. Gdy poszkodowany jest głęboko
nieprzytomny, a zachowana jest funkcja oddechu i krążenia należy go ułożyć na
boku w tzw. pozycji bocznej ustalonej.
• Sprawdzanie tętna wykonujemy zawsze na głównych naczyniach - czyli
tętnicach szyjnych. Niewłaściwe jest kontrolowanie funkcji tętna na tętnicach
kończyn górnych (słabe tętno może być niewyczuwalne). Tętnica szyjna
znajduje się w zagłębieniu między chrząstkami krtani (z przodu), a mięśniami
szyi (z tyłu). Tętno należy badać całą ręką (palcami drugim, trzecim i
czwartym), a nie kciukiem - kolejno na jednej, a potem na drugiej tętnicy
szyjnej nigdy na obu jednocześnie. Gdy wyczujemy tętno na chociaż jednej
tętnicy szyjnej, świadczy to o zachowanej funkcji krążenia krwi (skutecznej
czynności serca).
W przypadku, gdy nie posiadamy kwalifikacji lub umiejętności aby sprawdzić
tętno lub gdy nie jesteśmy pewni, czy poszkodowany rzeczywiście ma
zatrzymane krążenie, dopuszcza się (celem znacznego uproszczenia)
"poszukiwanie ". Chodzi tu o odnalezienie oznak świadczących o zachowaniu
akcji serca, a których brak (zaznaczam - w znacznym uproszczeniu działania)
świadczy o zatrzymaniu krążenia.
Po sprawdzeniu czynności oddechu i krążenia - jeśli są one zachowane należy
ocenić, czy zachowany jest kontakt z otoczeniem.
• W trakcie akcji co jakiś czas należy sprawdzać, czy nastąpił powrót tętna i
oddechu. Jeśli jest dwóch ratowników, ratownik wykonujący oddech może co
jakiś czas sprawdzać tętno - a ten, który wykonuje masaż, sprawdzać, czy w
trakcie oddychania, bądź samoistnie (powrót oddechu) unosi się klatka
piersiowa.
• PAMIĘTAJMY! Choremu nieprzytomnemu nie podajemy żadnych tabletek i
nie wlewamy żadnych płynów do jamy ustnej. Jeśli doszło do omdlenia należy
chorego ułożyć na wznak i unieść kończyny dolne, jeśli stan nieprzytomności
przedłuża się - ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. W przypadku drgawek starać się ułożyć chorego i przytrzymać kończyny oraz starać się zabezpieczyć
język przed przygryzieniem.
•
Przy urazach kręgosłupa (lub nawet tylko ich podejrzeniu) powinniśmy
unikać wszelkiego poruszania i przenoszenia poszkodowanego. Powyższe
zalecenia dotyczą wyłącznie sytuacji wyższej konieczności (np. brak tętna i
oddechu, niemożność zatamowania krwotoku, bezpośrednie zagrożenie
pożarowe itd), gdy mamy świadomość następstw i jesteśmy pewni swoich
umiejętności. Jeżeli jednak zaistnieje konieczność przeniesienia, stosujemy
"wyciąg" za głowę w osi długiej ciała (najwłaściwszym jest przenoszenie
poszkodowanego w kilka osób), starając się wyeliminować wszelkie ruchy
kręgosłupa.
Urazy kości i stawów:
• Zwichnięcie - przemieszczenie się jednej powierzchni stawowej
w stosunku do drugiej.
• Zwichnięty staw uległ zniekształceniu, pojawia się silny ból, obrzęk,
zasinienie oraz niemożność wykonywania ruchów w danym stawie.
Postępowanie w przypadku podejrzenia zwichnięcia jest takie samo jak
przy załamaniach.
•Skręcenie - jest to naciągnięcie lub naderwanie aparatu wiązadłowo
- torebkowego stawu.
• Skręcenie jest mniej groźną formą niż zwichnięcie ponieważ nie zostaje
rozerwana torebka stawowa i dzięki elastyczności wiązadeł zostają
przywrócone normalne stosunki anatomiczne stawu.
Złamanie:
Jest to przerwanie ciągłości tkanki kostnej.
• zamknięte - tj. gdy
skóra dookoła
złamanej kości jest
nienaruszona,
• otwarte - tj. gdy jest
przerwana ciągłość
skóry a kość może
być narażona na
zanieczyszczenia
pochodzące z
powierzchni skóry i
powietrza.
Często bardzo trudno ocenić czy mamy do czynienia ze zwichnięciem,
skręceniem czy złamaniem kości, a szczególnie gdy nie ma wyraźnych oznak
złamania.
Złamanie należy podejrzewać, jeżeli po urazie:
- wystąpi obrzęk i ból, nasilający się przy uciśnięciu lub próbie poruszenia
kończyną,
- poszkodowany nie może w pełni lub częściowo wykonywać ruchów
uszkodzoną kończyną,
- wystąpi nieprawidłowa ruchomość w miejscu, w którym normalnie
kończyna jest nieruchoma,
- uszkodzona kończyna wyraźnie straci swój prawidłowy kształt,
- w razie gdy widoczne są odłamy kostne (w przypadku złamań otwartych).
w przypadku stwierdzenia lub podejrzenia złamania:
Pierwsza pomoc:
- Uszkodzone miejsce odsłaniamy tylko w przypadku podejrzenia istnienia
rany poprzez rozcięcie lub rozprucie części ubrania,
- Jeśli jest to złamanie otwarte tamujemy ewentualny krwotok i zakładamy
na ranę jałowy opatrunek (bezpośrednio na ranę kładziemy ostrożnie jałowy
gazik, tak aby nie wcisnąć złamanej kości ani jej odłamków).
- Unieruchamiamy przynajmniej dwa sąsiednie stawy tzn. leżący powyżej i
poniżej złamania,
- Nie nastawiamy i nie poruszamy uszkodzoną kończyną (konieczne czynności
wykonujemy z naciągiem),
- Poszkodowanemu zapewnić komfort termiczny i psychiczny,
- Kontrolujemy tętno i wygląd palców na uszkodzonej kończynie oraz
czynności życiowe poszkodowanego,
- Wzywamy pogotowie,
- Przy wykonywaniu unieruchomienia kończyn dolnych zawsze pamiętamy o
wypełnieniu przestrzeni między nimi.
Złamanie żuchwy:
Objawy:
- silny ból oraz obrzęk, powodujący niemożność połykania śliny,
trudności mowy, utrudnienie oddychania, a nawet całkowite
zablokowanie górnych dróg oddechowych.
Pierwsza pomoc:
- poszkodowanego układamy w pozycji siedzącej, aby pozwolić
na swobodne wypływanie śliny i krwi.
Złamanie żeber:
• Objawy:
- Silny ból, powodujący utrudnienie oddychania
- Znaczne ograniczenie ruchów oddechowych po uszkodzonej stronie.
Uraz ten może spowodować krwotok z tętnicy międzyżebrowej,
uszkodzenie płuca, odmę. Przy wykonywaniu badania kompleksowego
wyczuwamy wyraźne trzeszczenie.
• Pierwsza pomoc:
- Poszkodowanego układamy w pozycji półsiedzącej lub leżącej
(bezpiecznej) na chorym boku.
Złamanie kości miednicy:
• Objawy:
- Bóle w jej obrębie oraz przy ruchach kończyn, często wiąże się ono z
uszkodzeniem narządów wewnątrz jamy brzusznej i miednicy występuje niekiedy wypłynięcie niewielkiej ilości moczu z krwią.
• Pierwsza pomoc:
- Kończyny i miednicę poszkodowanego unieruchamiamy i zapewniamy
mu komfort termiczny i psychiczny.
- Lekkie zgięcie nóg w kolanach zmniejsza bolesność, pod kolana można
podłożyć, np. koc.
Uraz kręgosłupa:
• Podejrzewamy go zawsze w wypadkach samochodowych przy upadku z
dużej wysokości oraz skoku do wody. Przemieszczenie odłamków kostnych
może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego i spowodować
poważne następstwa w postaci porażenia kończyn, a nawet śmierci.
• Objawy:
- brak lub osłabienie czucia dotyku,
- porażenie lub niedowład kończyn,
- promieniujący od kręgosłupa ból,
• Pierwsza pomoc:
- poszkodowanego pozostawiamy w pozycji zastanej,
- udrażniamy drogi oddechowe ,
- zapewniamy właściwy komfort psychiczny i termiczny,
Podczas wypadku, jeżeli nie
grozi niebezpieczeństwo
wybuchu, poszkodowanych
nie wyciągamy z
samochodu.
Sztuczne oddychanie u niemowląt i
małych dzieci:
Ze względu na małe wymiary twarzy niemowląt i małych dzieci,
ratujący obejmuje swymi ustami zarówno usta jak i nos dziecka.
Objętość wdmuchiwanego powietrza musi być znacznie mniejsza niż u
dorosłych, często wystarczają "pełne usta".
Główkę dziecka odchylamy umiarkowanie.
Częstość sztucznego oddychania jest następująca:
- u dorosłych co 5 sekund
- u dzieci co 4 sekundy
- u niemowląt i małych dzieci co 3 sekundy
Masaż pośredni serca u niemowląt i
małych dzieci:
Siła ucisku jest znacznie mniejsza, często wystarcza jedna ręka, a u
niemowląt nawet uciskanie tylko dwoma palcami.
Odszukanie punktu nacisku:
• u dzieci 2 palce powyżej wyrostka mieczykowatego,
• u niemowląt szerokość palca poniżej linii łączącej brodawki sutkowe.
Częstotliwość wykonywania pośredniego masażu serca:
- u dorosłych 80-100/min
- u dzieci 80-100/min
- u niemowląt i małych dzieci >100/min
Porażenie prądem elektrycznym:
 Pierwsza pomoc w porażeniach prądem elektrycznym:
- Postęp techniczny spowodował coraz częstsze posługiwanie się
urządzeniami energetycznymi o napędzie elektrycznym. W wyniku tego ginie
u nas w ciągu roku około 300 porażonych prądem. Przypadków uratowanych
nie można ustalić, ponieważ nie zawsze są one rejestrowane. Tego rodzaju
zagrożenia występują często w działalności straży pożarnej.
 Działanie prądu elektrycznego na ustrój ludzki:
Prąd wywiera wpływ na ustrój, powodując zmiany fizyczne, chemiczne i
biologiczne.
Intensywność porażenia wzmagają: podeszły wiek, płeć żeńska, ogólny stan
zdrowia, pobudzenie emocjonalne, spożycie alkoholu. Nieobojętne, w sensie
negatywnym, są: zwiększona wilgotność otoczenia, mokre podłoże i spocone
ręce. Rozmaita jest również odporność poszczególnych tkanek.
• Uszkodzenie prądem elektrycznym jest przede wszystkim porażeniem cieplnym,
wywołanym łukiem elektrycznym, którego temperatura może dochodzić do
2500°C. Przypomina ono tzw. zespół zmiażdżenia z uszkodzeniem nerek,
zatruciem wskutek przedostania się do krwi cząsteczek mięśni oraz zakażeniem.
Uszkodzenia wewnętrzne są zwykle znacznie większe niż zewnętrzne.
• Do dodatkowych objawów patologicznych należą: obrażenia układu
mięśniowego i kostno-stawowego wskutek skurczów tężcowych; złamania kości w
następstwie skurczu mięśni i złamania po upadku z dużych wysokości, np. ze
słupów telefonicznych; niewydolność nerek; uszkodzenia narządów brzusznych w
wyniku napięcia tężcowego mięśni powłok, zaćma oczna po upływie kilku
miesięcy od porażenia; nadmierna pobudliwość; stany depresyjne; zaburzenia
pamięci i uszkodzenie nerwów obwodowych.
• Obrażenia wywołane prądem o niskim napięciu:
Należy tu mieć na uwadze napięcie do 1000 Voltów. Mamy z nim do czynienia w
urządzeniach gospodarstwa domowego, w przemyśle i w rzemiośle. Najczęściej
występuje przy prądzie zmiennym rzędu 220 Voltów i 50 herców, w urządzeniach
oświetleniowych, i prądzie przewodowym w granicach 380 Voltów i 50 herców, w
silnikach elektrycznych i naczyniach pralniczych.
• Sieć elektryczna jest zwykle uziemiona i dotknięcie przewodu pod
napięciem przez osobę stojącą na ziemi powoduje przepływ prądu
przez ciało. Proces ten można łatwo przerwać za pomocą
wyłącznika lub przez wyjęcie bezpiecznika.
• Przebieg prądu niskiego napięcia przez ciało powoduje pobudzenie
układu nerwowego i mięśni. W mięśniach mogą wystąpić skurcze,
które nie pozwalają na oderwanie się od metalowego przewodu
elektrycznego. Skurcze mięśni są często przyczyną upadku i
uszkodzeń mechanicznych ciała. Działanie prądu na serce może
prowadzić do zaburzeń rytmu, a nawet zatrzymania akcji serca.
Szkodliwy wpływ na mózg i układ nerwowy może powodować
utratę przytomności i bezdech. Na skórze, w miejscu wejścia i
wyjścia prądu na zewnątrz, występują głębokie rany oparzeniowe.
• Dla dokładniejszego zrozumienia reakcji ludzi porażonych prądami
zmiennymi o częstotliwości 50 herców przedstawia się przyjmowane w
piśmiennictwie medycznym zestawienie:
- Przy natężeniu 0,7 - 0,9 mA przepływ prądu jest słabo wyczuwalny. Zaczyna
się mrowienie, stopniowe drętwienie i przykurcz ręki, sukcesywnie
przesuwający się ku ramieniu.
- W razie prądu o natężeniu 3,2 - 7,2 mA obserwujemy sztywnienie ręki,
bolesne skurcze ramienia, kłucie na całej powierzchni ręki. Oderwanie się od
elektrod Jest ledwo możliwe. Kobiety są bardziej wrażliwe na ten rodzaj prądu
i znoszą zwykle najwyżej prąd o mocy 7 mA, mężczyźni zaś do 10 mA.
- W przypadku prądu o natężeniu 7-18 mA obserwuje się skurcz barków.
Wypuszczenie elektrod jest niemożliwe. Przepływ takiego prądu człowiek
wytrzymuje przez kilkanaście sekund. Powstają trudności w oddychaniu,
wzmaga się ból i niemiarowość akcji serca. Możliwe jest jeszcze
przywrócenie czynności serca. Pojawia się utrata przytomności. Rażony
umiera, jeżeli nie nastąpi przerwanie dopływu prądu i nie otrzyma on
natychmiast pomocy doraźnej.
- Gdy zadziała prąd o natężeniu 50 - 70 mA, następuje migotanie komór,
utrata przytomności i zgon. Obserwuje się ślady lekkiego oparzenia ciała.
Pierwsza pomoc: polega na przerwaniu obwodu elektrycznego, najczęściej
przez wyciągnięcie wtyczki z gniazdka lub wykręcenie bezpiecznika. Gdy to nie
jest możliwe, ratownik oddziela porażonego od obwodu elektrycznego przez
odciągnięcie za odzież. Sam izoluje się od podłoża przy pomocy suchej deski lub
suchej tkaniny, względnie innego materiału izolacyjnego. Gdy oderwanie za
odzież nie jest możliwe, dokonuje się oddzielenia porażonego za pomocą suchej
listwy drewnianej lub kija itp. Ratownik musi być zawsze dokładnie izolowany.
Nie wolno chwytać ratowanego przedmiotem przewodzącym elektryczność lub
gołymi rękami za ciało.
Po usunięciu porażonego z niebezpiecznego miejsca kontroluje się u niego oddech
i tętno. W przypadku utraty przytomności i zachowanym oddechu stosuje się tzw.
bezpieczne ułożenie na boku i przytrzymuje go, aby wskutek bezładnych ruchów
nie doszło do opadnięcia języka i zatkania wejścia do krtani. W razie zatrzymania
oddechu stosuje się sztuczne oddychanie, najlepiej metoda usta-usta, za pomocą
maski ustno-gardłowej, zgodnie z zasadami obowiązującymi przy prowadzeniu
reanimacji. W razie zatrzymania akcji serca należy wykonać natychmiast
zewnętrzny masaż serca.
Czynności te powinny wykonywać osoby odpowiednio przeszkolone, gdyż wtedy
przywracanie podstawowych czynności życiowych ma szansę powodzenia.
Niewłaściwe przeprowadzenie zabiegów ratowniczych może być przyczyną
katastrofy.
W wypadku rozwijania się wstrząsu (szoku) rozpoczyna się postępowanie
przeciwwstrząsowe. Sprawdza się tętno na tętnicy szyjnej, stosuje się ułożenie
zapewniające tzw. autotransfuzję krwi przez uniesienie kończyn ku górze,
powodujące przemieszczenie krwi w kierunku serca i mózgu. Równocześnie
chroni się chorego przed utratą ciepła, uspokaja pobudzonego emocjonalnie.
Zabrania się palenia i picia alkoholu. Niewskazane jest również posługiwanie
się do ewakuacji przygodnym transportem, który może wywołać dodatkowe
urazy.
Nad stanem ogólnym czuwa się stosując kilkakrotne mierzenie częstości i
miarowości tętna. Tętno namacalne jest dobrym objawem prognostycznym.
Świadczy również o utrzymywaniu się ciśnienia tętniczego w granicach
zbliżonych do normalnego. Tymczasem należy wezwać karetkę pogotowia
ratunkowego i powiadomić, z jakim rodzajem porażenia ma się do czynienia.
Nie wolno dotykać osoby porażonej bez zastosowania środków izolujących,
zanim nie odłączy się Jej od źródła prądu, zostawiać ratowanego samemu
sobie ani zakopywać, jak to czyniono dawniej.
• Porażenie prądem elektrycznym o wysokim napięciu:
Wchodzi tu w grę napięcie powyżej 1000 Voltów. Mamy z nim do czynienia w
razie uszkodzenia przewodów telefonicznych, stacji transformatorowych i
elektrowni. Zwykle są one oznaczone tablicami ostrzegawczymi.
Niebezpieczne jest samo zbliżanie się do uszkodzonych przewodów będących pod
napięciem. Może bowiem powstać łuk elektryczny przez normalnie izolującą
warstwę powietrza. Prąd przepływa wtedy przez całe ciało. Dochodzi wówczas do
powstania wysokiej temperatury i rozległych oparzeń. Mogą również wystąpić
wszystkie zaburzenia zachodzące przy porażeniach prądem niskiego napięcia.
Szczególnie niebezpieczny jest tzw. przeskok napięcia bez bezpośredniego
kontaktu z linią działania prądu, łuk elektryczny może nawet przekroczyć
odległość kilku metrów. Ratownik powinien w takich przypadkach znajdować się
5 metrów od źródła zagrożenia. Należy wówczas zastosować tzw. przerzutkę z
drutu. Czynność tę powinien wykonywać wezwany personel techniczny,
powiadomiony o faktycznym stanie zagrożenia.
•Pierwsza pomoc po odłączeniu od źródła prądu powinna polegać na
wezwaniu karetki pogotowia, a najlepiej karetki reanimacyjnej ze specjalistą
anestezjologiem. Następnie sprawdza się, czy ratowany oddycha; jeśli nie,
natychmiast rozpoczyna się sztuczne oddychanie, najlepiej za pomocą maski
ustno-gardłowej. Jeżeli chory nie oddycha i nie ma wyczuwalnego tętna,
rozpoczyna się reanimację (resuscytację), zgodnie z założeniami przyjętymi dla
pierwszej pomocy.
W przypadku innych urazów, jak: rany. oparzenia, złamania, krwawienia itp.
udziela się pomocy przewidzianej w tego rodzaju obrażeniach.
Najniebezpieczniejsze są urazy kręgosłupa. Rozpoznaje się je na podstawie
zaburzeń oddychania, niedowładu kończyn, bezwiednego oddawania moczu i
stolca, zaburzeń czucia oraz utraty przytomności.
Chorego należy stale obserwować. Jeżeli opóźnia się przyjazd karetki pogotowia,
trzeba znaleźć osoby, które pomogą przenieść porażonego w bezpieczne miejsce.
Wymaga to specjalnej techniki. Urazy kręgosłupa mogą być przyczyną trwałego
kalectwa, a nawet śmierci.
Nieumiejętne udzielenie pierwszej pomocy może być
tragiczne w skutkach. Dalszej pomocy, już o
charakterze medycznym, udzielają karetki pogotowia, a
najlepiej karetki reanimacyjne oraz szpitalne oddziały
doraźnej i intensywnej pomocy. Pomoc ta polega na
wyrównaniu podstawowych czynności życiowych i
leczeniu urazów towarzyszących. Dokładnego
przebadania wymaga układ sercowy i oddechowy.
Postępowanie to obowiązuje w każdym wypadku
porażenia prądem, nawet u nie budzących obaw
zdrowotnych, w celu zapobieżenia tzw. powikłaniom
wtórnym. Szczególne znaczenie mają takie badania, jak:
elektrokardiograficzne, encefalograficzne i
radiologiczne.
Utonięcie:
Utonięcie, śmierć przez uduszenie w środowisku płynnym.
Wypełnienie płynem (np. wodą) dróg oddechowych. Śmierć w
następstwie utonięcia spowodowana jest niedotlenieniem oraz
zmianami w układzie krążenia.
Pierwsza pomoc powinna polegać na oczyszczeniu jamy ustnej i
przystąpieniu do sztucznego oddychania.
Śmierć:
– Śmiercią kliniczną określa się stan organizmu w pierwszych minutach po
zatrzymaniu krążenia i oddychania, kiedy to dochodzi do stopniowego
wygasania dotychczasowych funkcji ustroju, ale jeszcze nie doszło do
powstania nieodwracalnych zmian w ośrodkach kory mózgowej.
O śmierci biologicznej mówimy wówczas, kiedy pojawią się tzw. znamiona
śmierci:
1. Bladość powłok
2. Stężenie pośmiertne
3. Oziębienie ciała
4. Plamy opadowe
5. Wysychanie powłok
– O śmierci mózgowej mówimy wówczas, kiedy pojawią takie znamiona
śmierci jak:
1. Brak jakichkolwiek odruchów wewnętrznych
2. Brak jakichkolwiek odruchów zewnętrznych
3. Stwierdzenie linii izoelektrycznej w badaniu EKG, wykonanym
dwukrotnie w ciągu 24 godzin.
Oparzenia:
Oparzeniami nazywamy skutki działania wysokiej temperatury na ustrój,
najczęściej na skórę i błony śluzowe.
Z czynników przyczynowych należy wymienić: wysoka temperaturę,
substancje chemiczne, energię elektryczną oraz promieniowanie jonizujące.
W celach praktycznych przyjęto podział oparzeń na 3 stopnie:
1. Stopień I - na skórze pojawia się piekący rumień
2. Stopień II - obecność pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym
3. Stopień III - martwica tkanek, sucha lub rozpływna
Obowiązującą zasadą w oparzeniach jest:
1. Każdego oparzonego powinien obejrzeć lekarz.
2. Każdy przypadek rozleglejszego oparzenia ciała, bez względu na jego
umiejscowienie anatomiczne, wymaga natychmiastowego odesłania do
szpitala.
Oparzone miejsce należy obmyć zimna wodą. Następnie należy ranę
pokryć jałowym opatrunkiem. Choremu, który doznał oparzenia rąk, należy
natychmiast zdjąć pierścionki i obrączki.
Krwotok:
Jest to przerwanie ciągłości naczynia krwionośnego i wylew krwi poza jego
obręb.
Rodzaje:
1. Tętniczy
2. Żylny
3. Miąższowy
Zagrożenie życia powstaje, gdy dochodzi do wstrząsu krwotocznego. Jego
cechami są:
1. Przyspieszenie tętna powyżej 140/min.
2. Spadek ciśnienia tętniczego poniżej 80 - 70 mm Hg.
3. Pobudzenie ruchowe.
4. Często również splątanie psychiczne.
Podczas pierwszej pomocy najlepszy skutek przynosi uciśnięcie naczyń na
ramieniu i na udzie.
Ukąszenia i użądlenia:
Ukąszenia to ugryzienia zadane przez zwierzęta uzbrojone w rogowe lub
chitynowe szczęki albo w zęby. Ukąszenie związane jest z przecięciem powłoki
skórnej, niekiedy uszkodzeniem tkanek łącznych podskórnych, mięśni, naczyń
krwionośnych, kości i chrząstek. Powstaje w ten sposób rana kąsana lub
szarpana. Rana kąsana jest najczęściej sumą ran miażdżonych. Rana na ogół jest
zakażona bakteriami lub wirusami przebywającymi w jamie gębowej (ustnej)
napastnika. Ślina napastnika może zawierać substancje drażniące lub
zapobiegające krzepnięciu krwi, rozszerzające naczynia krwionośne,
zwiększające przepuszczalność naczyń krwionośnych – czyli związki
wywołujące stan zapalny. Ślina bezkręgowców często zawiera enzymy trawiące
tkanki ofiary.
• W naszym kraju rany kąsane zadają najczęściej zwierzęta kręgowe dzikie, domowe
oraz stawonogi (z aparatem gębowym gryzącym lub uzbrojone w odpowiednio
mocne chelicery).
• Pierwsza pomoc: ranę należy oczyścić za pomocą 3% wody utlenionej lub 0,5-1%
roztworu nadmanganianu potasu – kalium hypermanganicum – tabl. 100 mg.
Działanie obu preparatów polega na wydzielaniu aktywnego tlenu pod wpływem
związków organicznych. Utleniają (a przez to zabijają) one bakterie, wirusy, grzyby,
toksyny, wydzielanie tlenu wydala na zewnątrz zanieczyszczenia z głębi rany; oba
preparaty działają także ściągająco. Woda utleniona i nadmanganian potasu
wykazują również wpływ hemostatyczny (hamujący krwawienia) przy krwotokach z
mniejszych naczyń krwionośnych.
• Po oczyszczeniu rany wodą utlenioną zaleca się dodatkowo okład z Rivanolu =
Ethacridine – wodny roztwór 0,1-0,5% (tabl. 100 mg) na gazie sterylnej. Potem ranę
należy osuszyć i zastosować jałowy opatrunek.
• W przypadku pogryzienia przez psa i zwierzęta dzikie należy zastosować
odpowiednie procedury: powiadomić służby leśne i weterynaryjne oraz policję o
zagrażającym zwierzęciu, konieczna jest bowiem obserwacja zwierzęcia w izolacji i
przeprowadzenie odpowiednich badań epidemiologicznych. Rannego pacjenta
należy zobligować do przychodzenia na zmianę opatrunku w celu obserwacji rany
kąsanej. W razie zakażenia konieczne jest bowiem podanie antybiotyków lub
sulfonamidów oraz chirurgiczne oczyszczenie rany.
Ukąszenie przez żmiję. W Polsce zagrożenie stanowi żmija
zygzakowata Vipera berus, która miejscami jest pospolita. Dorasta do około 70 cm
dł., ubarwienie jest zmienne: szare z czarnym zygzakiem; brunatne-rude z
czarnym zygzakiem; czarne – różne odcienie. Przebywa w miejscach słonecznych
i ciepłych; jest mało płochliwa i mało ruchliwa jeśli nie czuje się zagrożona;
bardzo aktywna ruchowo podczas obrony i polowania na ofiary.
• Nie jest prawdą, że ucieka gdy człowiek nadchodzi; wielokrotnie spotkałem się z
żmijami, które nieruchomiały gdy nadchodziłem lub przybierały postawę
najwyraźniej obronną. Dlatego na terenach zamieszkiwanych przez żmije należy
zachować dużą ostrożność i ubierać odpowiednie grube obuwie.
Nieodpowiedzialne jest spacerowanie po zaroślach, łąkach i polanach w otwartym
lub cienkim obuwiu nawet w największe upały. Człowiek może być pogryziony
lub użądlony przez liczne owady i pajęczaki, a jego skóra uszkodzona przez
alergogenne rośliny.
• W przeciwieństwie do żmij, padalce, zaskrońce i jaszczurki są bardzo płochliwe i
unikają człowieka. Ukąszenie przez żmiję objawia się piekącym silnym bólem
(chwila ugryzienia). W miejscu ukąszenia widnieją dwa otworki (ranki),
zaczerwienienie i narastający obrzęk.
Kończyna szybko puchnie; pojawiają się objawy ogólne:
• powiększenie okolicznych węzłów chłonnych,
• niepokój,
• drgawki,
• bredzenie,
• ból głowy,
• mroczki w oczach,
• utrata świadomości,
• omdlenie,
• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• zapaść.
Pierwsza pomoc po ukąszeniu przez żmiję: opaska uciskowa powyżej
miejsca ukąszenia, upust krwi z miejsca ukąszenia (cięcie ranki pionowo), ranę
wessać bańką Biera lub małym kieliszkiem; podawać choremu dużo płynów i
środki pobudzające, glukozę doustnie lub dożylnie.
W bezdechu sztuczne oddychanie. Jak najszybciej podać choremu surowicę
przeciw jadowi żmij Viper Venom Antiserum (Antitoxinum vipericum equinum) –
500 j.m. (połowę ampułki w miejscu ukąszenia, resztę domięśniowo). Kończynę
pokąsaną należy unieruchomić. Zachować spokój. Okryć poszkodowanego w celu
zminimalizowania utraty ciepła. Przy zaniedbanych ukąszeniach i po kilku
godzinach od ukąszenia należy zwiększyć dawkę surowicy do 1000 j.
W razie braku możliwości podania surowicy: natychmiast założyć opaskę
uciskową ponad miejscem ukąszenia, ranę po ukąszeniu naciąć i wygnieść
kieliszkiem starannie, okryć chorego aby nie tracił ciepła, ranę nastrzykiwać 1-2%
wodnym roztworem nadmanganianu potasu lub chlorku wapnia, podawać dużo
płynów i środki pobudzające, aby zapobiec śpiączce, glukoza dożylnie lub
domięśniowo. W bezdechu sztuczne oddychanie. Leczenie objawowe. ACTH lub
glikokortykosteroidy, ponadto preparaty wapnia, leki przeciwhistaminowe –
pozajelitowo.
Silni ludzie przeżywają ukąszenie żmii zygzakowatej nawet bez podania
surowicy. Reakcja organizmu na jad żmii jest różna i zależy od wielu czynników.
Niestety niektórym ludziom (nadwrażliwym) nie wystarcza podanie surowicy i
występują u nich bardzo nasilone objawy ogólne prowadzące do wstrząsu,
obrzęku Qunckego, szybkiej utraty przytomności i śmierci z powodu uduszenia.
Istnieją także osoby nie tolerujące surowicy przeciwjadowej, co z kolei jest
powodem wystąpienia u nich wstrząsu anafilaktycznego (duszność, sinica,
przyśpieszona akcja serca, spadek ciśnienia krwi, pokrzywka, zgon z uduszenia) po
podaniu surowicy.
Ukąszenie przez pająki krajowe: Duże pająki z mocnymi chelicerami (np.
pająki wodne i bagienne, krzyżaki, bokochody, skakuny) mogą zadać rankę
człowiekowi oraz wprowadzić do skóry swój jad z enzymami trawiącymi. Człowiek
może być także ugryziony w czasie snu, nieświadomie przygniatając pająka, np.
dłonią, policzkiem. W miejscu ugryzienia powstaje stan zapalny, świąd, następnie
bąbel wypełniający się płynem. Taki pęcherz z wodnistą zawartością pęka lub
zostaje rozerwany mechanicznie na skutek drapania lub ocierania. Obok swędzenia
lub pieczenia inne objawy właściwie nie występują. Ukąszenie ulega
samowyleczeniu bez pozostawienia śladu. Gorzej, jeśli człowiek zakazi ranę
bakteriami ropnymi lub jest nadwrażliwy na jad pająka. Pojawiają się wówczas
przeszywające bóle, drętwienie kończyny, opuchnięcie kończyny, powiększenie
węzłów chłonnych, uogólniona pokrzywka, opuchnięcie powiek i okolic oczy lub
całej twarzy i szyi.
Leczenie: miejsce ukąszenia należy zdezynfekować za pomocą wodnego roztworu jodu
w jodku potasu (płyn Lugola), Rivanolu chinoksyzolu (Chinoksysolum Galena – tabl. 200 mg: 1
tabl. na 200 ml wody przegotowanej) lub nadmanganianu potasu. Jeśli ranka jest niewielka do
dezynfekcji można użyć spirytus czysty lub jodynę. Miejsce ukąszenia smarować żelem Fenistil
(Novartis) lub preparatami Diphenhydraminy: Butix (Pierre Fabre Sante) – tuby 30 g – 2% żel;
Comarol (Sanofi-Synthelabo) – tuby 30 g krem 2%.
Dobre efekty lecznicze dają również: krem Laticort, Laticort CH (Jelfa) – krem, Locoid
(Yamanouchi) - krem, Dermacalm D (Roche) – krem.
W razie uogólnionych objawów pokrzywkowych i świądowych podaje się leki
przeciwhistaminowe i przeciwzapalne, np. Clemastine (Polfa W-wa) – tabl. 1 mg (2 razy dz.,
rano i wieczorem 1 tabl.); Diphenhydramina: 50 mg 3 razy dz. w formie wybranego preparatu:
Benocten (Medinova) – tabl. 50 mg, Sediat (Pfleger) – tabl. 50 mg, Lupovalin (Pharma-Selz) –
tabl. 50 mg, Emesan (Lindopharm) – tabl., czopki 50 mg.
W krajach, w których występują pajęczaki jadowite (np. skorpiony, czarne wdowy, ptaszniki,
tarantule) w razie ukąszenia podaje się odpowiednie surowce przeciw ich jadom Arachnidae
Venom Antiserum. Niekiedy w naszym kraju mają one zastosowanie w razie wypadków
ukąszenia w ogrodach zoologicznych lub prywatnych hodowlach; np. Ativenin Lactrodectus
mactans (Merck Sharp and Dohme) – surowica przeciw jadowi czarnej wdowy – zestawy fiolki 6
tys. j.m. przeciwciał – substancja liofilizowana + fiol. 2,5 ml rozpuszczalnika; SkorpiongiftImmunserum Twyford Nordafrica (Knoll) – amp. 1 ml z przeciwciałami przeciw jadowi
skorpionów z Afryki Płn. – zastrzyki domięśniowe lub podskórne.
Użądlenia i ukąszenia przez mrówki, osy i pszczoły.
W Polsce, człowiek narażony jest na użądlenie osy Vespa sp., pszczoły Apis sp. i
szerszenia Vespa crabro oraz niektórych mrówek Formicoidea. Mrówki pozbawione
żądeł za pomocą szczęk mogą rozrywać powłokę skórną człowieka, a rankę
spryskiwać kwasem mrówkowym. Ukąszenia spowodowane przez Monomoriu
pharaonis (mrówki Faraona) są silnie piekące, objawiają się zaczerwieniem, stanem
zapalnym i pokrzywką lub pojedynczymi bąblami.
Objawy użądlenia: silny, ostry, piekący ból, zaczerwienienie, miejscowy stan
zapalny, opuchnięcie; rzadziej objawy ogólne (w razie nadwrażliwości): obfite
pocenie się, pokrzywka, wstrząs anafilaktyczny – bladość skóry, przyspieszenie
tętna, obniżenie ciśnienia krwi, utrata przytomności, skurcze miocytów otaczających
drogi oddechowe, objawy duszenia się, a nawet śmierć.
Pierwsza pomoc. W pierwszej kolejności należy rankę zdezynfekować alkoholem lub
nalewką miętową. Nalewka miętowa działa silnie odkażająco, znieczulająco,
przeciwbólowo, przeciwświądowo i przeciwzapalnie. W razie konieczności – usunąć
żądło (sprawdzić pod lupą) za pomocą cienkiej sterylnej igły do wstrzyknięć i pęsety.
Nie należy ściskać końca żądła pęsetą zanim się go nie wyciągnie, w przeciwnym
razie spowoduje się wciśnięcie jadu zalegającego u nasady żądła.
Po wyjęciu żądła ponownie rankę przemyć, osuszyć i posmarować preparatem
przeciwhistaminowym: Mecortolon (Jelfa) – krem; Fenistil (Novartis) – żel; Laticort
(Jelfa) – krem.
W razie rozlanych zmian alergicznych skórnych lub powiększenia węzłów
chłonnych, znacznego opuchnięcia użądlonej części ciała zastosować preparaty
wapnia (Calcium Sandoz Ampullen /Novartis/ - amp. 10 ml) – domięśniowo 1
amp. 1-2 razy dz. oraz leki przeciwhistaminowe: z grupy diphenhydraminy, np.
Benocten (Medinova) – tabl. 50 mg, Sediat (Pfleger) – tabl. 50 mg, Lupovalin
(Pharma) – tabl. 50 mg, Emesan (Lindopharm) – tabl. 50 mg – 1 tabl. 3 razy dz.;
lub z grupy klemastyny, np. Clemastinum (Polfa) – tabl. 1 mg, Tavegyl (Novartis)
– tabl. 1 mg – 1-2 mg 2 razy dz.
Przed posmarowaniem miejsca użądlenia lekiem warto zastosować okłady z
wodnego roztworu wodorowęglanu sodu (soda oczyszczona – 1 łyżka sody na 200
ml wody) lub z wodnego roztworu wodorowęglanu amonu (amoniak do pieczenia)
– gazę zwilżyć w zimnym (schłodzić w lodówce) roztworze i przykładać na 30
minut; okłady są dobrym środkiem domowym w leczeniu użądleń. Neutralizują
działanie kwasów zawartych w jadzie pszczół, os, szerszeni i mrówek, działają
przeciwzapalnie oraz przeciwświądowo.
W razie wstrząsu konieczna jest profesjonalna pomoc lekarska: tlenoterapia,
podawanie ACTH – dożylnie lub glikokortykosteroidy – dożylnie, ponadto
preparaty wapnia, leki podnoszące ciśnienie krwi (adrenalina), leki
przeciwhistaminowe – pozajelitowo, niekiedy leki nasercowe.
Zatrucia roślinami i grzybami:
 Pomoc przedlekarska:
Jeżeli zatrucie grzybami lub roślinami nastąpiło drogą pokarmową należy usunąć
resztki trucizny z przewodu pokarmowego pod warunkiem, że zatruty jest
przytomny. W tym celu należy wywołać wymioty za pomocą silnie osolonej wody
przegotowanej z dodatkiem węgla aktywnego (węgiel leczniczy Carbo medicinalis
/ICN/ – tabl. 300 mg – 1 łyżka stołowa sproszkowanego węgla na szklankę
solanki; zmielić lub utłuc w moździerzu). Nie podawać mleka! Po wymiotach
ponownie podać zatrutemu węgiel leczniczy – rozgnieść tabletki (30-40 sztuk
tabletek!) i podawać doustnie jak najszybciej.
Jeżeli zatruty jest nieprzytomny nie wolno wywoływać wymiotów z wiadomych
względów. Należy go ułożyć w pozycji bezpiecznej na boku i okryć,
zabezpieczając przed utratą ciepła (termofory, koce). W razie ustania akcji serca
lub oddychania zastosować masaż serca i sztuczne oddychanie (8 uciśnięć mostka
i 2 wdechy cyklicznie).
Zatrutego należy jak najszybciej przetransportować do szpitala. Pielęgniarka
(pielęgniarz) udzielający pierwszej pomocy powinni zabezpieczyć wymiociny lub
resztki pokarmu (rośliny, grzyby) do badań toksykologicznych.
• Węgiel aktywowany znakomicie pochłania toksyny, stąd ważne jest jego podanie
zatrutemu.
• W celu radykalnego usunięcia trucizny z przewodu pokarmowego, obok
środków wymiotnych zaleca się podanie preparatów przeczyszczających: siarczan
magnezu Magnesium sulphate lub siarczan sodu Natrium sulphuricum - w dawce
15 g (rozpuścić w wodzie). Oleju rycynowego nie wolno podawać przy
żadnych zatruciach grzybami lub roślinami z powodu zwiększania
przenikalności toksyn z jelit do krwi oraz zwiększania ukrwienia
przewodu pokarmowego!!!
• Przeszkolona pielęgniarka powinna w miarę możliwości jak najszybciej
wykonać płukanie żołądka zawiesiną węgla aktywowanego.
• Jeżeli transport chorego jest niemożliwy w krótkim czasie: podać w kroplówce
dożylnej 3 litry 5% roztwór glukozy w fizjologicznym roztworze soli.
W razie pobudzenia psychicznego i ruchowego można podać Hydroxyzinum
(Polon, Pliva, ICN) – draż., syrop, ampułki znany także pod nazwą Atarax (Pfizer,
UCB) – tabl. powl., syrop, amp. – w dawce 100 mg. Są to środki bezpieczne.
• Pielęgniarka czy pielęgniarz nie powinni natomiast podawać
pochodnych kwasu barbiturowego lub benzodiazepiny (zalecanych w
niektórych poradnikach) z powodu możliwości wystąpienia poważnych, a
nawet śmiertelnych konsekwencji. Należy bowiem pamiętać, że
pochodne benzodiazepiny i fenobarbital hamują ośrodek oddechowy,
obniżają ciśnienie krwi, co nie jest obce także wielu toksynom roślinnym,
w efekcie może więc nastąpić zatrzymanie oddychania i zgon pacjenta.
Objawy zatrucia są wypadkową działania wielu substancji zawartych w
roślinie lub grzybie. Zatem trudno jest ustalić reakcję zatrutego na te
środki. O podaniu tego typu leków niech zadecyduje lekarz.