Prezentacja Alkoholowi mówię stop.

Alkoholowi mówię stop !
Co to jest alkohol?
Alkoholami nazywana jest grupa organicznych związków
chemicznych, pochodnych węglowodorów, do której obok alkoholu
etylowego (etanolu), należą m.in. metanol, propanol oraz butanol.
Dla celów spożywczych wykorzystywany jest jedynie alkohol
etylowy, który spożywany jest pod postacią: wódek, koniaków,
whisky, wina i piwa.
Alkohol etylowy jest cieczą lżejszą od wody, przezroczystą o
charakterystycznej woni i piekącym smaku. W normalnych
warunkach występuje w organizmie człowieka jako alkohol
fizjologiczny, w stężeniu nie przekraczającym 0,15 promila.
Wchłanianie rozpoczyna się natychmiast po wprowadzeniu alkoholu
do organizmu, już w jamie ustnej. Proces metabolizowania alkohol
przebiega wolniej niż proces jego wchłaniania.
Szkodliwość alkoholu.
Alkohol etylowy spożywany w nadmiernych ilościach
lub zbyt często może być szkodliwy dla
organizmu. W zależności od spożytej dawki
powoduje on ożywienie, podniecenie, zaburzenia
świadomości lub głębokie uśpienie. Dawka 6-8 g
na 1 kg masy ciała jest już śmiertelna.
Długie i nadmierne spożywanie alkoholu powoduje
uzależnienie, czyli chorobę alkoholową. Tlen,
który w normalnie funkcjonującym organizmie jest
niezbędny w procesach przemiany materii (do
utleniania tłuszczów, białek i cukrów) w chorobie
alkoholowej jest zużywany do utleniania alkoholu.
W efekcie następuje m.in. otłuszczenie narządów
wewnętrznych prowadzące do osłabienia mięśnia
sercowego, marskość wątroby, zapalenie trzustki i
in. Ponadto alkohol poraża centralny układ
nerwowy, co przy nadmiernym jego spożywaniu
może spowodować trwałe uszkodzenie mózgu,
ogólne wyniszczenie organizmu i przedwczesną
śmierć.
Cząsteczki alkoholu etylowego zawarte w piwie,
winie, wódce są bardzo małe, nie wymagają
trawienia i zostają bezpośrednio wchłonięte przez
organizm.
Z krwią trafiają bardzo szybko do mózgu. Tam dzięki
charakterystycznym właściwościom chemicznym
powodują efekty psychologiczne.
Picie alkoholu może wpływać na funkcje rozrodcze
kobiet w poszczególnych etapach życia. Niektóre
badania sugerują, że dorastający, którzy piją
regularnie nawet umiarkowane ilości alkoholu,
narażają się na zaburzenia rozwoju, prawidłowego
tempa i postępu w dojrzewaniu płciowym.
Intensywne picie zakłóca prawidłowy cykl
menstruacyjny i funkcje rozrodcze. Nadużywanie
alkoholu i uzależnienie od niego wpływa na
rozrodczość, poczynając od niepłodności i
zwiększonego ryzyka poronienia, a kończąc na
upośledzeniu wzrostu i rozwoju płodu.
Wpływ alkoholu na organizm ludzki zależy od
jego stężenia we krwi. Alkohol jest łatwo
wchłaniany, przez co wraz z krwią jest
dostarczany do wszystkich części organizmu.
Kiedy sięganie po alkohol powtarza się zbyt
często lub kiedy organizm jest szczególnie
wrażliwy na działanie alkoholu - nawet
niewielkie jego ilości szkodzą.
Alkohol powoduje wiele zniszczeń w
organizmie. Im większe jest jego
stężenie w organizmie człowieka tym
większe są kłopoty z koordynacją
ruchową, logicznym myślenie,
odpowiednim zachowaniem. Człowiek
traci zdolność racjonalnego
postępowania. Alkohol jest substancją
psychoaktywną, najbardziej
rozpowszechnioną.
Według
Światowej Organizacji Zdrowia alkohol
znajduje się na trzecim miejscu wśród
czynników ryzyka dla zdrowia populacji.
Alkohol działa szkodliwie na niemal wszystkie tkanki i narządy. Alkohol,
a także jego główny metabolit, aldehyd octowy, są bezpośrednio
toksyczne dla tkanek. Alkohol i jego metabolity wchodzą w
bezpośrednie reakcje z fizjologicznymi substancjami w organizmie.
Działanie pośrednie alkoholu polega na silnym wpływie na
homeostazę ustroju poprzez działanie na układ wegetatywny,
endokrynny, odpornościowy, gospodarkę wodno-elektrolitową,
wchłanianie niezbędnych składników odżywczych itp.
Choroby wywołane piciem
alkoholu.
Toksyczne działanie alkoholu etylowego i produktów jego przemiany
powoduje zmiany chorobowe w następujących układach:
 układu nerwowowego: polineuropatia, zmiany zanikowe móżdżku
i mózgu, zwyrodnienia w płatach czołowych, ubytek szarej
substancji mózgu, encefalopatia i inne,
 układu pokarmowego: przewlekłe stany zapalne błon śluzowych
jamy ustnej, przełyku, żołądka i dwunastnicy, zaburzenia
perystaltyki jelit oraz upośledzenie wchłaniania, stany zapalne
trzustki i wątroby (stłuszczenie, zwłóknienie i marskość) i inne,
 układu krążenia: nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatia alkoholowa
(zmiany zwyrodnieniowe włókien mięśnia sercowego, stłuszczenie i
powiększenie serca)
 układu oddechowego: przewlekłe zapalenie błony śluzowej
tchawicy i oskrzeli. U osób nadużywających alkoholu 10-krotnie
częściej występuje rak jamy ustnej, krtani oraz tchawicy,
 układu moczowego: ostra niewydolność nerek, wzrost stężenia
kwasu moczowego we krwi i związane z tym objawy dny
moczanowej (zapalenie stawów spowodowane gromadzeniem się
złogów moczanowych),
 układu hormonalny: nieprawidłowe wydzielanie testosteronu,
zmniejszenie ruchliwości plemników i zniszczenie ich struktury.
Hypogonadyzm i feminizacja u mężczyzn, u kobiet zaburzenia
miesiączkowania, zanik jajników i maskulinizacja.
Alkohol wpływa na osłabienie systemu
odpornościowego organizmu. Skutkiem
tego jest m.in. zwiększone ryzyko
występowania pewnych odmian raka,
zwłaszcza przełyku, wątroby, części
nosowej gardła, krtani i tchawicy oraz
raka sutka u kobiet.
Alkohol wywołuje też niedobory witamin i
innych pierwiastków niezbędnych dla
prawidłowego funkcjonowania
organizmu. Następstwem owych
niedoborów są zaburzenia widzenia,
zmiany skórne, zapalenie
wielonerwowe, zmiany w błonach
śluzowych i szpiku kostnym, zaburzenia
procesów rozrodczych, szkorbut i inne.
Alkohol wywołuje znaczące zaburzenia w
funkcjonowaniu psychicznym człowieka:
bezsenność, depresję, niepokój, próby
samobójcze, zmiany osobowości,
amnezję, delirium tremens, psychozę
alkoholową, halucynozę alkoholową,
otępienie (zespól Korsakowa).
Przykładowe objawy zatrucia alkoholowego w
zależności od stężenia alkoholu we krwi.
Stężenie
Objawy
od 0,3 do 0,5
promila
Nieznaczne zaburzenia równowagi oraz euforia i obniżenie krytycyzmu,
upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz zaburzenia widzenia
do 0,7 promila
Zaburzenia sprawności ruchowej (niezauważalne osłabienie refleksu0, nadmierna
pobudliwość i gadatliwość, a także obniżenie samokontroli oraz błędna ocena
własnych możliwości, które często prowadzą do fałszywej oceny sytuacji
do 2 promili
Zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej, obniżenie progu bólu,
spadek sprawności intelektualnej (błędy w logicznym rozumowaniu, wadliwe
wyciąganie wniosków itp.) pogłębiający się w miarę narastania intoksykacji
alkoholowej, opóźnienie czasu reakcji, wyraźna drażliwość, obniżona tolerancja,
zachowania agresywne, pobudzenie seksualne, wzrost ciśnienia krwi oraz
przyspieszenie akcji serca.
do 3 promili
Zaburzenia mowy (mowa bełkotliwa), wyraźne spowolnienie i zaburzenia
równowagi, wzmożona senność, znaczne obniżona zdolność do kontroli własnych
zachowań
do 4 promili
Spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, osłabienie lub zanik odruchów
fizjologicznych oraz głębokie zaburzenia świadomości prowadzące do śpiączki
powyżej 4
promili
Głęboka śpiączka, zaburzenia czynności ośrodka oddechowego i naczynioworuchowego, możliwość porażenia tych ośrodków przez alkohol.
Uzależnienie.
Alkoholizm - uzależnienie od
alkoholu. Uzależnienie jest
chorobą, która można
zdiagnozować.
W Polsce uzależnienie od
alkoholu definiowane jest jako
zespół właściwości fizjologicznych,
emocjonalnych, behawioralnych i
poznawczych, które pojawiają się
w wyniku wieloletniego używania
alkoholu.
Do objawów uzależnienia
należą:
 silne pragnienie albo poczucie przymusu spożywania alkoholu
(„głód alkoholu”),
 Upośledzona zdolność kontrolowania zachowań związanych z
piciem alkoholu (rudność w unikaniu rozpoczęcia picia, w
kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu, trudność w piciu do
wcześniej założonego poziomu i w zakończeniu picia),
 zmieniona (najczęściej zwiększona) tolerancja alkoholu (tzw.
„mocna głowa”) – ta sama dawka alkoholu nie przynosi
oczekiwanego efektu, pojawia się stopniowa konieczność
zwiększenia ich liczby. Przy zmniejszonej tolerancji ta sama dawka
alkoholu powoduje szybszy stan upojenia alkoholowego.
 postępujące zaniedbywanie z powodu picia alkoholu
alternatywnych źródeł zainteresowań, przyjemności, zwiększona
ilość czasu poświęcona na zdobywanie i picie alkoholu oraz na
odwracanie następstw picia („koncentracja życia wokół picia),
Do objawów uzależnienia należą:
 występowanie objawów abstynenckich w sytuacji obniżenia
poziomu alkoholu we krwi – drażnienie mięśni, wzmożona
potliwość, niepokój, przyspieszone bicie serca, biegunka, mdłości,
rozszerzenie źrenic, drażliwość, bezsenność i leczenie objawów
abstynenckich przy użyciu niewielkich dawek alkoholu (tzw.
klinowanie) lub leków uspokajających i nasennych. W zespole
abstynencyjnym mogą pojawić się również powikłania: napady
drgawkowe i majaczenie alkoholowe,
 uporczywe kontynuowanie picia alkoholu mimo świadomości szkód.
Uzależnienie można zdiagnozować, kiedy przez pewien czas w
ciągu ostatniego roku (picia) występują łącznie co najmiej
trzy z ww. objawów.
Osoby pijące alkohol mogą wielokrotnie w ciągu
swojego życia zmieniać wzór spożywania
alkoholu przemieszczając się na continuum
od abstynencji, poprzez picie o niskim
poziomie ryzyka, do spożywania alkoholu
w sposób wysoce ryzykowny i szkodliwy.
Ryzykowne spożywanie alkoholu to picie
nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo i
łącznie w określonym czasie) nie pociągające za
sobą aktualnie negatywnych konsekwencji, przy
czym można oczekiwać, że konsekwencje te
pojawią się, o ile obecny model picia alkoholu nie
zostanie zmieniony.
Picie szkodliwe to taki wzorzec picia, który już
powoduje szkody zdrowotne, fizyczne bądź
psychiczne; ale również psychologiczne i
społeczne, przy czym nie występuje uzależnienie
od alkoholu.
Picie alkoholu staje się
problemem gdy:
• zwiększa się ilość i częstotliwość spożywania alkoholu,
• zmienia się funkcja picia i rola alkoholu w życiu (picie nie
jest już tylko elementem wzorca kulturowego, ale staje
się lekarstwem na stres, smutek, samotność, lęk),
• postępuje przywiązanie do sytuacji picia (narasta
koncentracja na sytuacjach związanych z piciem,
oczekiwanie na moment picia, celebrowanie picia,
niepokój w sytuacji niemożności napicia się),
• alkohol spożywany jest w nieodpowiednich sytuacjach
jak: okres ciąży i karmienia piersią, prowadzenie
pojazdów, przy spożywaniu leków wchodzących w
reakcje z alkoholem, pomimo chorób wykluczających
spożywanie alkoholu itp.
Picie alkoholu staje się
problemem gdy:
• nasilają się incydenty upojenia,
• pojawia się zaniepokojenie piciem i uwagi krytyczne
wyrażane przez osoby bliskie oraz sygnały sugerujące
ograniczenie ilości lub powstrzymanie się od picia,
• używanie alkoholu staje się sposobem usuwania
przykrych skutków poprzedniego picia (klinowanie),
• pojawiają się trudności w przypominaniu sobie co się
działo poprzedniego dnia w sytuacjach związanych z
piciem,
• rosną negatywne konsekwencje nadużywania alkoholu, a
mimo to picie jest nadal kontynuowane.
Zaburzenia życia rodzinnego
związane z alkoholem.
Uzależnienie od alkoholu bliskiej osoby i związane z
tym jej nieprawidłowe funkcjonowanie wywiera
negatywny wpływ na pozostałych członków rodziny,
zarówno dorosłych jak i dzieci, powodując problemy
zdrowotne, psychologiczne, społeczne i materialne.
Inaczej mówiąc uzależnienie jest tym czynnikiem,
który może doprowadzić do dysfunkcji rodziny.
Nadużywanie alkoholu przez jednego członka rodziny
destabilizuje funkcjonowanie całego systemu
rodzinnego, rodzi poważne problemy oraz jest
przyczyną cierpienia członków rodziny. Dotkliwą
konsekwencją życia w bliskiej relacji z osobą
uzależnioną może być współuzależnienie. Jest to
szkodliwy sposób przystosowania się, który utrudnia
funkcjonowanie i znacząco ogranicza umiejętności
realistycznej oceny sytuacji i tym samym możliwości
rozwiązania problemów, zarówno osobistych jak i
całej rodziny. U osób współuzależnionych często
występują choroby o podłożu psychosomatycznym,
także problemy emocjonalne, zaburzenia depresyjne
i lękowe.
Zaburzenia życia rodzinnego
związane z alkoholem.
Bardzo trudna jest sytuacja dzieci wychowujących
się w rodzinie z problemem alkoholowym.
Dysfunkcja takiej rodziny:
 zakłóca prawidłowy rozwój dziecka: poznawczy,
emocjonalny i społeczny,
 dzieci doświadczają wielu traumatycznych sytuacji,
w tym bardzo często przemocy z strony rodziców,
które zagrażają ich bezpieczeństwu i zdrowiu,
 przewlekły stres sprawia, że dzieci częściej chorują i
są słabsze fizycznie,
 mają problemy z przystosowaniem się do
środowiska zewnętrznego: czują się gorsze,
bezwartościowe, nie potrafią zaufać i nawiązywać
satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi.
Zaburzenia życia rodzinnego
związane z alkoholem.
W rodzinie dysfunkcyjnej brakuje
prawidłowych wzorców, norm i
systemu wartości, przekazywanych
dzieciom w procesie ich
wychowania.
Szacuje się, że w rodzinach z
problemem alkoholowym
wychowuje się ok. 1,5 do 2 mln
dzieci.
Zazwyczaj część osób, które
wychowały się w rodzinach
alkoholowych, wynosi z nich takie
doświadczenie, które zakłócają w
znaczącym stopniu ich
funkcjonowanie w życiu dorosłym.
Jest to grupa osób, o których mówi
się DDA – Dorosłe Dzieci
Alkoholików.
Kobiety i alkohol
Blisko 80% kobiet spożywa alkohol. Kobiety piją
średnio znacznie mniej alkoholu niż mężczyźni i znacznie
rzadziej doświadczają z tego powodu problemów.
Jednak alkohol działa inaczej (bardziej
toksycznie) na organizm kobiety niż
mężczyzny, ryzyko negatywnych
konsekwencji spożywania alkoholu przez
kobiety jest znacznie większe.
Ryzyko to rośnie wraz ze wzrostem ilości wypijanego alkoholu.
W ostatnich latach niepokojąco rośnie liczba nadmiernie
pijących młodych kobiet i dziewcząt, a ich
poziom picia (co do ilości i częstości spożywanego
alkoholu) zbliża się do poziomu picia mężczyzn.
Kobiety pijące najwięcej alkoholu to osoby w wieku od 18 do 29
lat, pozostające w stanie wolnym, uczące się i studiujące oraz
bezrobotne. Co dziesiąta kobieta w tym wieku
wypija rocznie ponad 7,5l czystego alkoholu, co
stwarza ryzyko poważnych szkód zdrowotnych,
psychologicznych i społecznych.
Ryzyko spożywania
alkoholu przez kobiety.
Stężenie alkoholu we krwi zależy od ilości
wypitego alkoholu i masy ciała. Kobiety są przeciętnie
mniejsze od mężczyzn i mają mniejszą wagę, ale
nawet jeśli kobieta waży tyle samo co mężczyzna
to po wypiciu identycznej porcji alkoholu jej
organizm otrzyma go 40% więcej. Dlaczego?



kobiety mają więcej tkanki tłuszczowej i mniej płynów
w organizmie; ta sama ilość alkoholu zostaje
rozpuszczona w mniejszej ilości płynów w stosunku do
masy całego ciała,
kobiety mają w żołądku znacznie mniej niż mężczyźni
enzymów odpowiedzialnych za metabolizowanie
alkoholu,
kobiety mają więcej estrogenów, które sprzyjają
intensywniejszemu wchłanianiu alkoholu.
Organizm kobiety wykazuje mniejszą, niż
organizm mężczyzny, zdolność do obrony
przed negatywnymi konsekwencjami
picia alkoholu, ponieważ:




Kobiety słabiej metabolizują alkohol w żołądku,
większa jego ilość dociera do wątroby.
Powoduje to jej niszczenie. Rozwój dysfunkcji
wątroby występuje u kobiet po krótszym
okresie picia i po mniejszych dawkach alkoholu
niż u mężczyzn.
Alkohol powoduje u kobiet silniejsze dysfunkcje
mózgu; zakłóca bardziej i jakościowo inaczej
zdolności psychomotoryczne. Dotyczy to
zwłaszcza osłabienia zdolności radzenia sobie z
działaniami złożonymi (np. kierowaniem
samochodem).
Pijące nadmiernie kobiety są bardziej narażone
na upośledzenie funkcji poznawczych niż
nadużywający alkoholu mężczyźni.
Alkohol zaburza funkcje hormonalne, co może
zakłócić cykl miesiączkowy.

U kobiet pijących ryzykownie występuje zwiększone zagrożenie
nowotworem sutka.
 Alkohol wypłukuje wapń z organizmu i zakłóca metabolizm witaminy
D. Nadużywanie alkoholu przez kobiety zwiększa predyspozycję do
ostrych form osteoporozy i powoduje o wiele większą podatność na
złamania kości (zwłaszcza w okresie menopauzy).
 Skutkiem nadużywania alkoholu przez kobiety może być brak
zainteresowania seksem, oziębłość płciowa i niezdolność do
przeżywania orgazmu.
 Ryzykowne spożywanie alkoholu przez kobiety może być przyczyną
występowania zaburzeń nastroju, zwłaszcza o charakterze lękowym i
depresyjnym.
 Każda ilość alkoholu spożywanego przez kobiety w ciąży działa
toksycznie na rozwijające się w ich łonie dziecko. U kobiet pijących
alkohol podczas ciąży znacznie wcześniej występują przedwczesne
porody oraz poronienia.
Ryzyko szkód zdrowotnych pojawia się już wtedy,
gdy kobieta wypija dziennie więcej niż dwie
standardowe porcje alkoholu (czyli 1 półlitrowe piwo,
kieliszek wina o pojemności 200ml, czy 60ml wódki). Trzy
standardowe porcje alkoholu dziennie powodują u kobiet zaburzenia
zdrowia, które występują u mężczyzn pijących więcej niż dziewięć
porcji czystego alkoholu dziennie
Kobiety nadmiernie pijące są częściej niż pijący
nadmiernie mężczyźni ofiarami:




wypadków,
urazów,
przemocy fizycznej,
gwałtów i nadużyć seksualnych.
Alkohol a ciąża.
Spożycie alkoholu u kobiet w ciąży zwykle się
zmniejsza. Ciąża bywa też motywacją do podjęcia
leczenia odwykowego. Częściej spożywają w ciąży
alkohol kobiety niezamężne. Szkodliwy wpływ
alkoholu na płód, to większe ryzyko
poronienia, wyższa umieralność
okołoporodowa, a także częstsze
występowanie wad wrodzonych.
Największe niebezpieczeństwo szkodliwego wpływu
na płód występuje w pierwszym trymestrze ciąży.
Alkoholowy zespół płodowy – FAS, stanowi
trzecią co do częstości wadę wrodzoną płodu. U
dzieci z tą wadą stwierdza się niską wagę
urodzeniową, nieprawidłową budowę twarzoczaszki,
upośledzenie umysłowe oraz zaburzenia zachowania.
Alkoholizm matki ma też wpływ na późniejszy rozwój
psychiczny dziecka.
FAS – alkoholowy zespół
płodowy:
To jednostka chorobowa obejmująca nieprawidłowości
nerobehawioralne oraz zmiany w budowie ciała i
organach wewnętrznych dziecka, których jedyną
przyczyną jest spożywanie alkoholu przez kobietę
w ciąży.
Cząstki alkoholu z łatwością przenikają przez
łożysko i już około pół godziny po spożyciu
alkoholu przez matkę jego stężenie we krwi
dziecka jest podobne jak we krwi matki. Alkohol
działając toksycznie na płód, może go
nieodwracalnie uszkodzić. Nawet najmniejsza
ilość alkoholu jest niebezpieczna dla
rozwijającego się organizmu. Kobieta, która pije
alkohol w ciąży naraża swoje dziecko na
wystąpienie uszkodzeń.
Rozmiar i rodzaj uszkodzeń, uzależniony
jest od okresu ciąży, w którym
był spożywany alkohol:
 I trymestr ciąży – spożywanie alkoholu może uszkodzić mózg, osłabić
rozwój komórek, uszkodzić serce, nerki, oczy, uszy, prowadzić do
deformacji twarzy,
 II trymestr – spożywanie alkoholu osłabia rozwój mózgu, uszkadza
mięśni, skórę, gruczoły, kości, powoduje poronienie,
 III trymestr – spożywanie alkoholu osłabia rozwój mózgu i płuc, zaburza
wzrost, prowadzi do przedwczesnych porodów.
Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, którą kobieta w ciąży
może wypić bez żadnego ryzyka, że wyrządzi krzywdę
swojemu dziecku. Również matki karmiąc piersią, a pijące
alkohol narażają swoje dzieci na poważne konsekwencje
zdrowotne.
Podsumowanie
 Należy stwierdzić, iż nie ma bezpiecznej dawki alkoholu,
która by chroniła każdego człowieka, przed skutkami jakie
może pociągnąć za sobą picie alkoholu. Każdy organizm
reaguje inaczej.
 Alkohol w dużej mierze ma wpływ nie tylko na organizm
człowieka ale również wywołuje on wiele patologii
społecznych. Wzrasta liczba młodych ludzi w izbach
wytrzeźwień i nasila się przestępczość wśród nieletnich pod
wpływem alkoholu jak również jest przyczyną
nieprawidłowość funkcjonowania wielu rodzin.
 Alkohol jest trucizną i z punktu widzenia toksykologii każda
ilość wypitego alkoholu jest ryzykowna.
Alkoholu nie powinni
pić wcale:
 młodzi ludzie (ze względu na ryzyko poważnych




zaburzeń rozwojowych),
kobiety w ciąży i matki karmiące (z powodu
ryzyka uszkodzenia płodu i negatywnego
wpływu na zdrowie dziecka),
osoby chore, przyjmujące leki wchodzące w
reakcje z alkoholem,
wszyscy, którzy znajdują się w okolicznościach
wykluczających picie (kierując pojazdami,
przebywając w pracy, w szkole, itp.),
osoby, którym szkodzi każda, nawet
najmniejsza, ilość alkoholu.
KONIEC
Prezentację przygotowała: Iwona Zielińska-Kanclerz
Członek GKRPA
Materiały wykorzystane do przygotowania prezentacji
1.
2.
3.
4.
:
Ulotki Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
Rekomendacje do realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych z 2008r., 2009r., 2010r. Wydane przez
Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
Strona internetowa: www.parpa.pl,
Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych –
Praktyczne wskazówki dla samorządów – Warszawa 2010.
KONIEC