PLAN ODNOWY WSI STOLEC PLAN ODNOWY WSI STOLEC Wstęp Miasto i Gmina Ząbkowice Śl. są położone na Przedgórzu Sudeckim, w południowej części województwa Dolnośląskiego na wysokości około 280 m n.p.m.. Obszar ten leży w zlewni Nysy Kłodzkiej, największą rzeką jest Budzówka - lewy dopływ Nysy. Obniżenie stanowi tektoniczną nieckę o urodzajnych glebach, co przesądza o rolniczym charakterze Ziemi Ząbkowickiej. Gminę przecinają ważne szlaki komunikacyjne - droga nr 8 biegnąca z Wrocławia do Pragi, droga z Legnicy do Nysy oraz z Nowej Rudy do Grodkowa, co daje szanse rozwoju infrastruktury obsługi ruchu tranzytowego. Powierzchnia Gminy wynosi 147 km2. Na miasto przypada 14 km2. W skład gminy wchodzą nstp. sołectwa: Braszowice, Bobolice, Brodziszów, Grochowiska, Jaworek, Kluczowa, Koziniec, Pawłowice, Olbrachcice, Sulisławice i Szklary Huta, Szklary z przysiółkami Rakowice i Siodłowice, Sieroszów, Stolec, Strąkowa, Tarnów, Zwrócona. Opracowanie to obejmuje plan odnowy wsi Stolec, który powstał z inicjatywy mieszkańców i przy dużym zaangażowaniu mieszkańców w jego tworzenie. Plan odnowy miejscowości stanowi istotną przesłankę pozytywnych zmian, ułatwiając władzy samorządowej podejmowanie decyzji. W jego przygotowaniu uczestniczyli liderzy lokalni i wszyscy mieszkańcy miejscowości. Oznacza to, że w proces ten włączone zostało szerokie spektrum odbiorców późniejszych działań. Dzięki temu możliwe stało się wyartykułowanie interesów całej lokalnej społeczności, a konsekwentne realizowanie planu da mieszkańcom poczucie stabilizacji i satysfakcję. Współudział mieszkańców stanowi istotny wkład w budowę społeczeństwa obywatelskiego. Podstawowym celem Planu Odnowy Miejscowości jest stworzenie wizji zrównoważonego rozwoju sołectwa, która prowadzi do poprawy jakości życia lokalnej społeczności. Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 2 PLAN ODNOWY WSI STOLEC I. ANALIZA ZASOBÓW SOŁECTWA STOLEC Wieś Stolec rozciąga się w płytkiej dolinie potoku Skorzyna na długości około 5 km. Jej górna część leży pomiędzy wzniesieniami południowej części Wzgórz Dobrzenickich, zaś dolna na skraju Obniżenia Ząbkowickiego i Wysoczyzny Ziębickiej. Jest to najdłuższa i największa wieś w Gminie Ząbkowice Śląskie. Zasoby to wszelkie elementy materialne i niematerialne wsi, które mogą być wykorzystane obecnie bądź w przyszłości w realizacji publicznych przedsięwzięć wsi. Przy analizie zasobów wzięto pod uwagę: środowisko przyrodnicze, środowisko kulturowe, dziedzictwo religijne i historyczne, obiekty i tereny, gospodarka i rolnictwo, sąsiedzi i przyjezdni, instytucje, ludzie i organizacje społeczne. Analizę zasobów sołectwa przeprowadzono na podstawie danych statystycznych oraz danych zgromadzonych od mieszkańców. Rodzaj zasobu Środowisko przyrodnicze Walory krajobrazu Walory klimatu (mikroklimat, nasłonecznienie) Walory szaty roślinnej Cenne przyrodniczo obszary lub obiekty Świat zwierzęcy (ostoje, siedliska) Osobliwości przyrodnicze Wody powierzchniowe (cieki, rzeki, stawy) Podłoże, warunki hydrogeologiczne Gleby, kopaliny Środowisko kulturowe Walory architektury wiejskiej Walory zagospodarowania przestrzennego Zabytki Zespoły artystyczne Dziedzictwo religijne i historyczne Miejsca, osoby i przedmioty kultu Święta, odpusty, pielgrzymki Tradycje, obrzędy, gwara Legendy, podania , fakty historyczne Ważne postacie historyczne Obiekty i tereny Działki pod zabudowę mieszkaniową Działki pod domki letniskowe Działki pod zakłady usługowe i przemysł Pustostany mieszkaniowe, magazynowe i poprzemysłowe Znaczenie Obojętne Małe Duże X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Tradycyjne obiekty gospodarskie wsi (młyn, kuźnia) Place i miejsca publicznych spotkań Miejsca sportu i rekreacji Gospodarka, rolnictwo Specyficzne produkty (hodowle, uprawy polowe) Znane firmy produkcyjne i zakłady usługowe Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie X X X X X 3 PLAN ODNOWY WSI STOLEC Możliwe do wykorzystania odpady poprodukcyjne Sąsiedzi i przyjezdni Korzystne, atrakcyjne sąsiedztwo (duże miasto, atrakcja turystyczna, arterie komunikacyjne) Ruch tranzytowy Przyjezdni stali i sezonowi Instytucje Placówki opieki medycznej Szkoły Dom kultury (świetlica) Ludzie, organizacje społeczne OSP KGW Stowarzyszenia, kluby sportowe X Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie X X X X X X X X X 4 PLAN ODNOWY WSI STOLEC II. PREZENTACJA WSI 1. Rys historyczny. Stolec to jedna z najstarszych wsi okolic Ząbkowic. W jej bogatej historii zapisały się fakty szczególne – krwawa bitwa i powtarzające się konflikty między poddanymi a władzą świecką i duchowną. Pod względem liczby ludności i obszaru była to druga wieś księstwa ziębickiego. Stolec powstał jako słowiańskie osiedle jeszcze na początku XIII w. Pierwsza wzmianka o wsi Stoleck pochodzi z 1240 r. Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od słów „stół, siedzenie” lub też „osada, stolica”, co oznacza główne osiedle w okolicy. Nazwa ta przetrwała bez większych zmian wszystkie burze dziejowe, po czym utrwaliła się w powierzchownie zniemczonym brzemieniu Stolz. W 1248 r. książę Henryk III Biały polecił powtórnie lokować wieś Stolz na prawie niemieckim i nadał dziesięciny z niej kościołowi w Sadlnie. Kilka lat później, w 1257 biskup Tomasz I podporządkował kościół w Sadlnie kościołowi w Stolcu, a z 1273 r pochodzi pierwsza wzmianka o parafii w Stolcu. W dniu 24.04.1277 r. pod Stolcem rozegrała się bitwa między wojskami zwaśnionych książąt śląskich. Bitwę pod Stolcem, znaną w historiografii również jako bitwa pod Zwróconą, Sieroszowem lub Ząbkowicami, opisywał Jan Długosz w swoich „Rocznikach czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego”. W XIV w. wzianki o Stolcu dotyczą typowych spraw majątkowych i prawnych. W 1526 r. dotarła do Stolca reformacja, i to w swej najbardziej radykalnej postaci. We wsi powstała silna sekta anabaptystów. Wybuchły rozruchy, a po ich stłumieniu sekta została rozbita przez księcia Karola I Podiebradowicza; książę wygnał jej członków z księstwa, karząc ich przed tym obcięciem jednego ucha i chłostą pod pręgierzem. W 1556r. wieś liczyła 76 gospodarstw kmiecych, 6 zagrodniczych i 4 tzw. zagrody dworskie. W 1568 r. właścicielami wsi stali się znani przedstawiciele śląskiej szlachty, Burghausowie. Działania wojny trzydziestoletniej całkowicie zniszczyły wieś. Po raz pierwszy spalili ją Sasi podczas walk o Kłodzko w 1622r., zaś w latach 164-42 dwukrotnie splądrowały ją wojska szwedzkie. Pomiędzy tymi wydarzeniami, wydarzeniami 1633 r wybuchła r. wybuchła tu epidemia cholery, która spowodowała śmierć wielu mieszkańców, a miary nieszczęść dopełniła wielka powódź w 1639r. Ciekawą, choć na pewno nie świetlaną postacią w dziejach Stolca był jego właściciel w połowie XVII w. baron Franciszek Zygmunt von Burghaus. Z tragicznych wydarzeń tego okresu warto jeszcze wspomnieć o pożarze, który wybuchł w 1657 r. 1.1 Zabytki, ciekawostki 1.1.1 Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Zuzanny. Perłą architektury i sztuki Stolca jest kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Zuzanny. Zbudowano go około połowy XIII w. W latach 1536-1653 i od roku 1707 był świątynia protestancką. Po ostatniej wojnie, aż do 1960 r. kościół był nie używany, dopiero wówczas został przejęty przez parafię w Sieroszowie. Obecnie parafia, oficjalnie określana jako sieroszowska, ma w Stolcu swoją siedzibę. Kościół wzniesiony w stylu wczesnogotyckim, zachował się bez większych zmian. Późniejsze przebudowy – w 2 poł. XVI w. i w XVIII w. ograniczyły się do podwyższenia wież, połączenia je gankiem i zwieńczenia renesansowymi hełmami, dobudowano zakrystię i krucht oraz powiększono okna w nawie. Godna uwagi jest kamieniarka z okresu budowy – maswerki, ostrołuczny portal, zdobione lilijkami zworniki sklepienia i krzyż dachowy Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 5 PLAN ODNOWY WSI STOLEC z aureolą, zachowany na szczytowej ścianie prezbiterium. We wnętrzu kościoła częściowo zachowała się późnogotycka polichromia. Polichromię wykonano prawdopodobnie w latach 60. lub 70. XV w. technika na suchym tynku. Najcenniejszym zabytkiem ruchomym jest nastawa ołtarza głównego – późnogotycki penaptyk Świętej Rodziny, jeden z najlepiej zachowanych tego typu ołtarz na Śląsku. Godna uwagi jest też piękna barokowa loża kolatorska dawnych właścicieli dóbr stoleckich oraz zespół epitafiów i płyt nagrobnych Burghausów. Pozostałe elementy zabytkowe to barokowy obraz św. Franciszka z Asyżu w bogatej ramie (w nawie) i marmurowa chrzcielnica. 1.1.2 Kościół św. Jana Nepomucena. Neogotycki kościół św. Jana Nepomucena został w zniesiony w latach 1909-1911. Świątynia posiada interesujące, jednolite stylowo drewniane wyposażenie z okresu budowy, w którym wyróżnia się ołtarz główny z obrazem patrona, wykonany przez znanego rzeźbiarza Alojzego Schmidta z Lądka Zdroju. Niezwykłym i dość tajemniczym zabytkiem jest stojący w południowym ramieniu transeptu nagrobek dziecka z początku naszego wieku. Na płycie z białego marmuru wyrzeźbiono śpiące dziecko, na piersi którego widać dużego owada, który kąsa dziecko. 1.1.3 Pałac Prawdopodobnie w momencie założenia wsi ówczesny rycerz – zasadźca wybudował niewielki zamek rycerski o nazwie Skorolec. Zamek ten znajdował się w miejscu ruin obecnego pałacu. Zapewne został zniszczony podczas wojen husyckich husyckich wkrótce częściowo rozebrany. Na miejscu warowni w latach 1773-1779 został wybudowany w stylu klasycystycznym nowy, większy pałac. Podczas ostatniej wojny w pałacu mieściła się szkoła oficerska formacji SA. Funkcjonowała niemal do ostatnich chwil III Rzeszy – ostatnia promocja 120 oficerów odbyła się w parku pałacowym na Wielkanoc 1945 r. Po wojnie nieużytkowany pałac niszczał powoli i dziś jest tylko ruiną. 1.2 Rezerwat przyrody Skałki Stoleckie „Skałki Stoleckie” to utworzony w 1965 faunistyczny rezerwat przyrody (częściowy) o powierzchni 2,03 ha. Rezerwat znajduje się w nieczynnym kamieniołomie wapienia, na południowym stoku Góry Wapiennej (398 m n.p.m.) koło wsi Stolec. Został utworzony w celu ochrony najdalej na północ wysuniętego stanowiska występowania czterech gatunków owadów śródziemnomorskich, w tym: obrostki murówki (pszczoła czarna), budującej gniazda z gliny na skale wapiennej. Jest to jedyne w Polsce stanowisko tej pszczoły, która prawdopodobnie zniszczona została przez intensywne nawożenie upraw nawozami sztucznymi i chemicznymi środkami ochrony roślin. Obok pszczoły także chroni się tutaj trzy gatunki błonkówek. Z drzew i krzewów występuje tutaj: dąb, brzoza, jarzębina, kruszyna, żarnowiec, dzika róża, bez czarny, a wśród roślin naskalnych unikatowy zdziczały – rozchodnik biały. W sztolniach i komorach podziemnych dawnej kopalni rud srebra i wapienia znajduje się jedno z najbogatszych stanowisk nietoperzy na Dolnym Śląsku, reprezentowanych tu przez 10 gatunków w tym kilka gatunków objętych jest ścisłą ochroną . Wśród nich najliczniejszy jest mopek. Przez rezerwat prowadzą szlaki turystyczne: czerwony - fragment szlaku prowadzący z Łagiewnik przez Wzgórza Dębowe ,Wzgórza Dobrzenieckie do Ziębic i dalej; czarny - fragment szlaku prowadzący ze Szklar, Wzgórza Dobrzenieckie, Stolec i dalej; Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 6 PLAN ODNOWY WSI STOLEC żółty - z Barda prowadzi przez Ząbkowice Śląskie do rezerwatu . 2. Strefa społeczna 2.1 Stolec jest największą wsią Gminy Ząbkowice Śląskie. Liczba ludności wynosi 1.131 osób. 2.2 Oświata Dzieci ze Stolca uczą się w Zespole Przedszkolno-Szkolnym w Stolcu oraz w szkołach na terenie Ząbkowic Śląskich. W roku szkolnym 2007/2008 przedstawia się to następująco: Szkoła Liczba dzieci ZPS w Stolcu 51 SP Nr 3 GP nr 1 GP nr 2 OSW Ogółem 3 1 5 3 63 3. Infrastruktura techniczna Wieś posiada sieć wodociągową, brak jest kanalizacji. Mieszkańcy Stolca mają podpisane umowy na wywóz nieczystości stałych z firmą zajmującą się oczyszczaniem gminy. 4. Plan zagospodarowani przestrzennego W chwili obecnej wieś nie posiada aktualnych plany zagospodarowania przestrzennego. Opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego stworzy dogodne warunki do rozwoju wsi, powstawania nowych firm, a także zabudowy mieszkalnej. 5. Sfera gospodarcza Głównym źródłem utrzymania mieszkańców jest praca zawodowa (osób czynnych zawodowo jest bardzo dużo), działalność gospodarcza (działalność handlowa, usługi budowlane) oraz działalność rolnicza (również ta połączona z pracą zawodową). Na terenie wsi prowadzi działalność gospodarczą 25 przedsiębiorców. W załączeniu wykaz przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą – Zał. Nr 1 Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 7 PLAN ODNOWY WSI STOLEC 6. Jaka jest wieś Co ją wyróżnia - największa wieś Gminy Ząbkowice Śląskie - mieszkańcy dobrze zorganizowani - rolnicza Jakie pełni funkcje Kim są mieszkańcy - ludność napływowa - mieszkańcy związani z wsią Co jest głównym źródłem utrzymania - rolnictwo, własna działalność gospodarcza, zatrudnienie w prywatnych firmach Jak zorganizowani są mieszkańcy - Rada Sołecka, Ludowy Zespół Sportowy Skałki Stolec, Koło Gospodyń Wiejskich, Ochotnicza Straż Pożarna, Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych „Razem” - z inicjatywy mieszkańców zostały nawiązane partnerskie kontakty z Gminą Uchte (Niemcy) - dawni mieszkańcy Stolca. Jak rozwiązuje się problemy - dyskusje, współpraca z Urzędem Miejskim Jak wygląda nasza wieś - zadbana, posesje nagradzane w gminnym konkursie „Jesteśmy naj…” na najładniejsze posesje, - KGW z zespołem „Stolczanki”, organizacja Wojewódzkiego Przeglądu Zespołów Artystycznych KGW, - Przegląd Pieśni Religijnej - festyny ze zbiórka pieniędzy na remont kościoła - wieś jestzwodociągowana, brak jest kanalizacji sanitarnej (ścieki do indywidualnych zbiorników, przydomowe oczyszczalnie), podpisane umowy na wywóz nieczystości stały - drobne, wielokierunkowe, średnio/nisko towarowe Jakie obyczaje i tradycje są pielęgnowane Stan otoczenia i środowisko Rolnictwo (jakie jest) Powiązania komunikacyjne PKS, prywatny transport, Co proponujemy dzieciom i młodzieży - Filia Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej, - udział w festynach, Przeglądach Piosenki Religijnej, - zorganizowane wyjazdy na obozy wakacyjne ( również w partnerskiej Gminie Uchte) Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 8 PLAN ODNOWY WSI STOLEC III ANALIZA SWOT Na podstawie analizy zasobów opracowano silne i słabe strony sołectwa Stolec oraz szanse i zagrożenia tkwiące w otoczeniu sołectwa, które mogą mieć wpływ na przyszłość wsi i mieszkańców. Poniżej zamieszczono posumowanie analizy sytuacji rozwojowej sołectwa Stolec. SILNE STRONY - korzystne, atrakcyjne sąsiedztwo (6 km do Ząbkowic, miasta powiatowego, przy trasie Ząbkowice – Ziębice) - walory krajobrazowe, rezerwat przyrody - liczne zabytki - prężnie działające organizacje: LZS, KGW, - działające na rzecz mieszkańców Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych „Razem” SZANSE - możliwość pozyskania dofinansowania ze źródeł zewnętrznych (dopłaty bezpośrednie, odnowa wsi z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich) - atrakcyjne położenie - walory zagospodarowania przestrzennego - mieszkańcy dobrze zorganizowani i aktywni SŁABE STRONY - brak planu zagospodarowania przestrzennego - brak kanalizacji - zły stan dróg, - brak wytyczonych ścieżek dla pieszych i rowerzystów - brak placu zabaw dla dzieci ( istnieje plac przy Zespole Przedszkolno-Szkolnym) ZAGROŻENIA - rosnące bezrobocie - migracja młodzieży w poszukiwaniu pracy (również za granicę) - zła sytuacja rolnictwa, rozdrobnienie gospodarstw rolnych i ich niedofinansowanie - brak ożywienia gospodarczego Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 9 PLAN ODNOWY WSI STOLEC IV WIZJA ROZWOJU MIEJSCOWOŚCI – JAKA MA BYĆ WIEŚ STOLEC Co ma ją wyróżnić - ma stać się miejscem atrakcyjnym dla mieszkańców, turystów i przedsiębiorców Jakie ma pełnić funkcje - liczne zakłady usługowe - turystyczno-rekreacyjne - rolnicze - aktywni, dbający o wieś, identyfikujący się z wsią, - własna działalność gospodarcza, zatrudnienie w prywatnych firmach, rolnictwo - Rada Sołecka, Ludowe Zespoły Sportowe, Koło Gospodyń Wiejskich, Ochotnicza Straż Pożarna, Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych „Razem” - dyskusje, współpraca z Urzędem Miejskim Kim mają być mieszkańcy Co ma być głównym źródłem utrzymania W jaki sposób ma być zorganizowana wieś i jej mieszkańcy Jak mają być rozwiązywane problemy Jak ma wyglądać nasza wieś Jakie obyczaje i tradycje mają być u nas pielęgnowane Zadbane posesje, budynek świetlicy centrum życia kulturalnego na wsi z ogólnie dostępnym internetem, rozbudowana remiza dostosowana do wymogów, zmodernizowane boisko sportowe wraz z zapleczem, dobry stan dróg i chodników, wyremontowany zabytkowy kościół, ogrodzony cmentarz - rozwijanie tradycji i obrzędów - inspirowanie nowych działań w dziedzinie kultury, sportu Jaki ma być stan otoczenia i środowisko - wieś zwodociągowana, skanalizowana, czysta, z atrakcjami dla turystów Jakie ma być rolnictwo - zmodernizowane, dochodowe Jakie maja być powiązania komunikacyjne PKS, busy, prywatny transport Co zaproponujemy dzieciom i młodzieży - plac zabaw - kawiarenka internetowa, miejsce spotkań młodzieży - zdrowy styl życia: ścieżki rowerowe, boisko sportowe - możliwość kontaktu z młodzieżą w partnerskim mieście Uchte (wspólne wyjazdy wakacyjne) Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 10 PLAN ODNOWY WSI STOLEC V OPIS PLANOWANYCH DO REALIZACJI ZADAŃ. Tabela zawiera układ wyznaczonych przez społeczność wsi priorytety rozwojowe, cele oraz konkretne projekty. W zależności od złożoności i stopnia zaawansowania prac, projekty powinny być uszczegółowione z dookreśleniem poziomu kosztów poszczególnych projektów. Ma to duże znaczenie przy ustalaniu listy rankingowej projektów i harmonogramu ich realizacji. LISTA ZADAŃ PRIORYTETOWYCH I PLANY ICH REALIZACJI. Priorytet Cel Projekt ranking kto Realizacja rozpoczęcie Zwiększenie atrakcyjności turystycznej wsi oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego 1. Kształtowanie centrum wsi 2. Infrastruktura sportowa, rekreacyjna, turystyczna 3. Zachowanie dziedzictwa kulturowego Remont świetlicy wiejskiej Budowa kanalizacji i chodników 2 2 Tereny dla rekreacji: - modernizacja boiska sportowe wraz z zapleczem - ścieżki rowerowe Remont zabytkowego kościoła Ogrodzenie cmentarza Rozbudowa remizy strażackiej Budowa hali sportowej przy Zespole PrzedszkolnoSzkolnym 1 zakończenie Gmina Rada Sołecka, Gmina Gmina, RS 2009 2010 2009 2012 2008 2008 3 RP 2008 2008 1 3 RS Gmina 2008 2008 2008 2009 2 Gmina 2009 2010 Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 11 PLAN ODNOWY WSI STOLEC SPIS TREŚCI I. II. III. IV. V. WSTĘP ANALIZA ZASOBÓW SOŁECTWA STOLEC PREZENTACJA WSI 1.Rys historyczny 1.1 Zabytki i ciekawostki 2.Sfera społeczna 3.Infrstruktura techniczna 4.Plan zagospodarowania przestrzennego 5.Sfera gospodarcza 6. Jaka jest wieś ANALIZA SWOT WIZJA ROZWOJU MIEJSCOWOŚCI OPIS PLANOWANYCH DO REALIZACJI ZADAŃ 2 3 5 5 5 7 7 7 7 8 9 10 11 ZAŁĄCZNIKI Sołectwo Stolec, Gmina Ząbkowice Śląskie 12