Program ochrony środowiska dla gminy Maków Podhalański na lata

Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
I. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA W GMINIE MAKÓW PODHALAŃSKI
1. WPROWADZENIE
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.
627 z późniejszymi zmianami) zobowiązuje gminę w celu realizacji polityki ekologicznej
państwa, do sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska (art. 17 i 18 cyt.
wyżej ustawy).
Program ten wynika również z realizacji celów strategicznych zawartych
w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Maków
Podhalański”

w sferze gospodarowania zasobami naturalnymi i dziedzictwem kulturowym:
1.
Zachowanie najcenniejszych elementów środowiska przyrodniczego
i różnorodności biologicznej oraz równowagi w środowisku abiotycznym
i trwałości użytkowania zasobów, a także przywrócenia jakości wód
powierzchniowych i podziemnych oraz czystości powietrza.
2.


Stopniowa poprawa wizerunku miasta i gminy poprzez ochronę wartości
zasobów dziedzictwa kulturowego i krajobrazu oraz kształtowanie pożądanych
standardów użytkowych i estetycznych zagospodarowania przestrzennego.
w sferze rozwoju gospodarczego:
3.
Tworzenie dogodnych przestrzennych i technicznych warunków do rozwoju
działalności gospodarczej w oparciu o średnie i małe, nieuciążliwe dla
środowiska przedsiębiorstwa usługowe i produkcyjne, a zwłaszcza
wykorzystujące miejscowe surowce w powiązaniu z procesami restrukturyzacji
rolnictwa.
4.
Stymulowanie rozwoju funkcji usługowych w mieście i prowadzenie polityki
zmierzającej do przyciągnięcia do Makowa Podhalańskiego usług
ponadlokalnych wyspecjalizowanych, a w szczególności w zakresie edukacji,
ochrony zdrowia i obrotu towarowego.
5.
Wzrost znaczenia turystyki jako źródła dochodów
w oparciu o podniesienie walorów turystycznych gminy.
mieszkańców
w sferze jakości życia mieszkańców:
6.
Tworzenie warunków przestrzennych dla poprawy standardu zamieszkania
w oparciu o racjonalną rozbudowę systemu osadniczego przy zachowaniu
walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych miasta i gminy.
Projekt gminnego programu ochrony środowiska podlega zaopiniowaniu przez organ
wykonawczy powiatu, a następnie uchwaleniu przez radę gminy.
3
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Z wykonania programu Burmistrz sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia
Radzie Miejskiej.
Termin, czas, przez który ma obowiązywać gminny program ochrony środowiska,
w znacznej mierze zależy od uznania organu uchwalającego program – rady gminy.
Uwzględniając zapis w ustawie Prawo ochrony środowiska art. 17 ust. 1 i art. 14 ust. 2
można założyć, że program ochrony środowiska, w tym gminny, należy przyjąć na 4 lata
z perspektywą działań obejmującą kolejne 4 lata.
Zgodnie z ustawą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. Nr 62, poz. 628
z późn. zmianami) dla osiągnięcia celów założonych w polityce ekologicznej państwa oraz
realizacji zasad gospodarowania odpadami, a także stworzenia w kraju zintegrowanej
i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów,
spełniających wymagania określone w przepisach o ochronie środowiska, opracowywane
są plany gospodarki odpadami (art. 14.1 ustawy o odpadach).
Projekt gminnego planu gospodarki odpadami opracowuje burmistrz i stanowi część
gminnego programu ochrony środowiska (art. 14 ust. 5 ustawy o odpadach).
W celu zapewnienia spójności poszczególnych planów, projekty planów gospodarki
odpadami podlegają opiniowaniu (art. 14 ust. 7 ustawy o odpadach). W przypadku
projektu planu gminnego gospodarki odpadami, projekt podlega zaopiniowaniu przez
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, zarząd powiatu oraz przez
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej.
Zasadniczym celem „Programu ochrony środowiska dla Gminy Maków
Podhalański” jest realizacja polityki ekologicznej dla gminy Maków Podhalański na lata
2004-2007
z uwzględnieniem perspektyw na lata 2008-2011.
Programy ochrony środowiska jako nowa forma opracowań planistycznych, zostały
wprowadzone w/w ustawą Prawo ochrony środowiska.
Programy te, m.in. gminny program ochrony środowiska, winny określać wymagania
odnoszące się do polityki ekologicznej państwa, a w szczególności: cele ekologiczne,
priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne
do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe.
„Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym” (dokument pomocniczy Ministerstwa Środowiska), w rozdziale 2 „Limity
krajowe i sposób ich podziału” określa wskaźniki liczbowe, które winny znaleźć
odzwierciedlenie w programach powiatowych i gminnych, zaznaczając równocześnie, że
należy traktować je jako wielkości orientacyjne, służące do porównań międzyregionalnych
i porównania tempa realizacji celów polityki ekologicznej państwa w poszczególnych
powiatach i gminach z tempem realizacji na szczeblu krajowym.
Ważniejsze limity krajowe związane z poprawą środowiska i racjonalnym
wykorzystaniem zasobów – do osiągnięcia najpóźniej w 2010 roku, są następujące:
 zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50 % w stosunku do stanu z 1990 roku
(w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),
 ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50 % w stosunku do 1990 r.,
 ograniczenie zużycia energii o 50 % w stosunku do 1990 r. i 25 % w stosunku do
2000 r.,
4
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011






dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych
w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem
z 1990 r.,
odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50 % papieru i szkła z odpadów
komunalnych,
pełna (100 %) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miasta i zakładów
przemysłowych,
zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych,
w stosunku do stanu z 1990 r.:
- z przemysłu o 50 %
- z gospodarki komunalnej (w miastach i osiedlach wiejskich) o 30 %
- ze spływu powierzchniowego o 30 %
ograniczenie emisji w stosunku do stanu z 1990 r.:
- pyłów o 75 %
- dwutlenku siarki o 56 %
- tlenków azotu o 31 %
- niemetanowych lotnych związków organicznych o 4 %
- amoniaku o 8 %
do końca 2005 roku wycofać z użytkowania etylinę i przejść wyłącznie na stosowanie
benzyny bezołowiowej.
Głównym, celem programów ochrony środowiska jest potrzeba poprawy jakości
życia społeczeństwa, którą można zrealizować m.in. przez:
 przedsięwzięcia wprowadzające skuteczną poprawę stanu środowiska z wszystkimi
jego elementami (m.in. powietrze, woda, gleba i grunty, powierzchnie ziemi, zasoby
naturalne, flora i fauna),
 racjonalną gospodarkę zasobami naturalnymi z kształtowaniem odpowiedniej
struktury gospodarki i tworzeniem rynków pracy w ochronie środowiska
 zmianę zachowań i intensyfikację świadomości ekologicznej społeczeństwa,
 skuteczne zarządzanie środowiskiem na każdym szczeblu realizacji zadań z zakresu
ochrony środowiska.
Zakres opracowania zagadnienia z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy
Maków Podhalański, w tym:
 ogólne dane o gminie,
 analiza zasobów środowiska przyrodniczego,
 zagrożenia środowiska w gminie,
 poprawę jakości środowiska w gminie,
 cele i priorytetowe działania ekologiczne w gminie,
 harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu,
 uwarunkowania realizacyjne programu,
 sposób wdrażania i monitoringu programu.
Niniejszy „Program ochrony środowiska dla Gminy Maków Podhalański” ma
charakter otwarty, co oznacza, że może być on aktualizowany w sytuacjach koniecznych
zmian bądź wprowadzania nowych zapisów w terminie uznanym przez Burmistrza (jednak
nie rzadziej niż co 4 lata).
5
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Przy opracowywaniu programu korzystano z:
 Programu ochrony środowiska dla powiatu suskiego na lata 2004 – 2007 wraz
z perspektywą do 2011 roku, Gliwice 2003;
 Planu rozwoju Gminy Maków Podhalański, Maków Podhalański 2004;
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Maków Podhalański;
 Strategii rozwoju Gminy Maków Podhalański;
 Opracowań statystycznych dla Gminy Maków Podhalański – spis ludności i spis
rolny z 2002 r.;
 danych udostępnionych przez Burmistrza Makowa Podhalańskiego, Starostwo
Powiatowe w Suchej Beskidzkiej;
 literaturę na temat ochrony środowiska;
 mapy glebowe – opis.
Program ochrony środowiska, w tym przypadku program dla Gminy Maków
Podhalański, ma mieć charakter „realnych” i bardzo konkretnych, głównie krótkoterminowych zadań własnych gminy i zadań koordynowanych powiatu, w których
uczestniczy gmina.
Struktura gminnego programu ochrony środowiska winna nawiązywać zarówno do
struktury „Polityki ekologicznej państwa” jak i „Programu ochrony środowiska dla
województwa
małopolskiego” oraz „Programu ochrony środowiska dla powiatu
suskiego”, obejmując okres krótkoterminowy 4 letni z perspektywą programu na osiem lat.
6
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
2. CHARAKTERYSTYKA GMINY MAKÓW PODHALAŃSKI
2.1. Położenie geograficzne i rys historyczny
Gmina Maków Podhalański położona jest w beskidzkiej części Karpat Zachodnich
w Beskidzie Średnim zwanym też Makowskim. Obszar gminy obejmuje też część Beskidu
Wysokiego pogranicze Pasma Jałowieckiego i pasma Policy. Poszczególne miejscowości,
tworzące gminną jednostkę administracyjną, układają się wzdłuż rzeki Skawy oraz jej
dopływów: Grzechynki, Skawicy, Cadyńki, Żarnowianki i Wieprzczanki. Jest to obszar
typowo górski, a naturalne bogactwo regionu stanowią lasy, zajmujące niemal 50% jego
powierzchni.
Niemal cały teren powiatu leży w dorzeczu górnej Skawy, która jest główną rzeką
regionu. Właśnie nad Skawą leżą trzy miasta: Sucha Beskidzka, Maków Podhalański
i Jordanów. Do najważniejszych dopływów Skawy na tym terenie należą: Pożoga,
Toporzyski Potok, Bystrzanka, Cadynka, Skawica, Grzechynka, Stryszawka i Tarnawka
(lewobrzeżne), oraz Malejów, Osielec, Wieprzczanka, Żarnowianka i Paleczka
(prawobrzeżne).
7
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Rys historyczny
Początki zasiedlania terenów gminy datuje się na XIIIw. Pierwsze wzmianki
pochodzą z roku 1378. Pod koniec XIV wieku wyrobnicy leśni z Makowa mieli obowiązek
dostarczania wyrobów drewnianych i bednarskich do żup solnych w Bochni i Wieliczce
oraz do ładowania i transportu soli. Działki osadnicze wytyczane były w ten sposób, że
obejmowały pasy gruntu prostopadłe do rzeki lub potoku, a zatem najpierw łąki
nadbrzeżne, dalej działkę, na której sytuowano domostwo i zabudowania gospodarcze,
potem pola uprawne, łąki i wreszcie las. Pierwotnie działki osadnicze nazywane są rolami,
nazwy zaś ról wywodzą się do dawnych właścicieli - często były to nazwiska rodziny
pierwszych osadników.
W latach 1470-1480 wymieniane są już także małe, liczące po kilka gospodarstw
wsie, takie jak: Kojszówka, Juszczyn, Grzechynia, Bieńkówka i Jachówka. W 1545r.
powstaje Osielec, w 1564 Białka, zaś przed 1595 - Żarnówka. Ludność makowska
zajmowała się rybołóstwem i hodowlą owiec. Oprócz rolnictwa rozwijały się rzemiosło,
w tym zwłaszcza wyrób gontów oraz garncarstwo, bednarstwo i kowalstwo.
Pierwszy Kościół w Makowie, istniejący od 1569 r. był budowlą drewnianą z trzema
ołtarzami oraz stojącą oddzielnie dzwonnicą. Kolejna świątynia, częściowo murowana,
konsekrowana została w 1705 r. W XVII w. kształtuje się centrum dzisiejszego miasta
Makowa. W 1683 r. Maków zamieszkiwało ok. 400 mieszkańców. W roku 1752 August
III obdarzył Maków przywilejem organizowania jarmarków.
W latach 1826-28 wybudowano, istniejący dotąd, murowany kościół parafialny.
W roku 1840 Maków uzyskuje prawa miejskie. W tym okresie zamieszkiwało tu ok. 3000
mieszkańców.
W latach 1846-63 wybudowano i użytkowano hutę żelaza "Maurycy". Po likwidacji
huty głównym zajęciem mieszkańców były wyrąb lasów i obróbka drewna. W latach 1870
- 1880 powstał w Makowie wodociąg oraz pierwsze instytucje miejskie (poczta, urząd
skarbowy, urząd burmistrza, sąd powiatowy). w 1870r utworzony został Bank
Spółdzielczy. Duże znaczenie dla rozwoju Makowa miało uruchomienie linii kolejowej
z Krakowa do Chabówki (1884r). W 1914r. Maków stał się siedzibą starostwa. W dniu
4 sierpnia 1916r. w groźnym pożarze spłonął cały Rynek i ul. Kościelna (łącznie
56 domów). W latach 1923-25 miasto zostaje zelektryfikowane. W następnych latach
notuje się w Makowie i pobliskiej Zawoi szybki rozwój budownictwa mieszkalnego
z przeznaczeniem na obsługę letników. W grudniu 1933r. Związek Zawodowy Kolejarzy
oddał do użytku jeden z najokazalszych wówczas pensjonatów (obecnie mieści się tutaj
nowoczesne sanatorium PKP).
2.2. Organizacja gminy
Miasto i Gmina Maków Podhalański obejmuje obszar 108,7 km2. Oprócz miasta
Makowa Podhalańskiego (o powierzchni 20,12 km2) w skład gminy wchodzą następujące
miejscowości: Białka, Grzechynia, Juszczyn, Kojszówka, Wieprzec, Żarnówka. Ludność
gminy liczy obecnie 15 913 mieszkańców, w tym w rozbiciu na poszczególne
miejscowości: miasto Maków Podhalański (5838 mieszkańców), Białka (2472
mieszkańców), Grzechynia (2481 mieszkańców), Juszczyn (2487 mieszkańców),
Kojszówka (859 mieszkańców), Wieprzec (428 mieszkańców), Żarnówka (1348
mieszkańców).
8
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
2.3. Analiza struktury społecznej
2.3.1. Demografia
Ludność powiatu suskiego liczy 81 650 mieszkańców, co stanowiło blisko 2,6%
ogólnej liczby mieszkańców województwa małopolskiego oraz około 0,21% mieszkańców
kraju.
Tabela 1. Ludność w powiecie suskim
Ludność w wieku
Przyrost
Gęstość
PrzedproProdukPoprodukLudność
naturalny zaludnienia
dukcyjnym cyjnym
cyjnym
w‰
w os./km2
POWIAT
81 650
23 423
44 317
14 395
6,8
119
Budzów
8 206
2 381
4 015
1 810
7,2
90
Bystra-Sidzina
6 298
2 733
2 597
968
9,1
78
Jordanów gmina
10 374
3 199
5 632
1 543
6
108
Jordanów miasto
4 923
1 347
2 963
1 098
11
231
Maków
Podhalański
15 913
4 570
8 540
2 803
2,1
145
Stryszawa
11 798
3 244
6 210
2 344
0,2
103
Sucha Beskidzka
9 707
2 409
5 869
1 429
10,3
360
Zawoja
8 870
1 890
5 470
1 510
3,3
67
Zembrzyce
5 561
1 650
3 021
890
11,7
139
Gmina Maków Podhalański jest na pierwszym miejscu w powiecie pod względem
liczby ludności (19%). Wskaźnik gęstości zaludnienia dla powiatu (119 osób na 1 km2) jest
niższy od średniej krajowej (123,6 osoby/1 km2) oraz wojewódzkiej (214 osoby/1 km2).
Biorąc pod uwagę gęstość zaludnienia Gmina Maków Podhalański (145 os/km2) jest
trzecią gminą powiatu, za Suchą Beskidzką (360 os/km2) i miastem Jordanów (231
os/km2).
Struktura ludności według podziału na podstawowe grupy wiekowe wskazuje aż
29% udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców
powiatu. Udział ten jest zdecydowanie wyższy do średniej krajowej wynoszącej 23,2%raz
wojewódzkiej – 24,44%. Łącznie na terenie powiatu suskiego mieszka 23,4 tys. osób w
wieku przedprodukcyjnym. Udział ludności w wieku produkcyjnym w powiecie wynosi
54%.
9
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Tabela 2. Ludność w Gminie Maków Podhalański
Miejscowość
Płeć
Wiek
Razem
dorośli
< 18lat
kobiety
mężczyźni
Białka
2472
655
1817
1226
1246
Grzechynia
2481
622
1859
1264
1217
Juszczyn
2487
655
1832
1183
1304
859
253
606
441
418
5838
1299
4539
3039
2799
Wieprzec
428
107
321
218
210
Żarnówka
1348
344
1004
659
689
15 913
3935
11978
8030
7883
Kojszówka
Maków Podhalański
Razem:
Tabela 3. Charakterystyka ludności Gminy Maków Podhalański według grup
wiekowych i zatrudnienia w latach 1999 – 2002.
Wyszczególnienie (stan na 31.XII)
1999
2000
2001
2002
Ludność w wieku
przedprodukcyjnym (osoba)
(0-18 lat)
4 324
(27,2%)
4 249
(26,5%)
4 127
(25,7%)
4 054
(25,8%)
Ludność w wieku produkcyjnym
(osoba)
(18-64 lata mężczyźni, 18-59 lat
kobiety)
9 146
(57,5%)
9 254
(57,8%)
9 392
(58,5%)
9 178
(58,3%)
Ludność w wieku poprodukcyjnym
(osoba)
2 448
(15,4%)
2 501
(15,6%)
2 528
(15,8%)
2 511
(15,9%)
Pracujący ogółem (osoba)
2 597
2 326
2 277
2 116
Pracujący ogółem kobiety (osoba)
1 372
1 192
1 159
1 106
Struktura wiekowa ludności w Gminie Maków Podhalański w latach 1999 – 2002
kształtuje się na podobnym poziomie. Należy zwrócić uwagę na nieznaczny, aczkolwiek
postępujący odpływ osób w wieku przedprodukcyjnym, który świadczy o stopniowym
starzeniu się społeczeństwa (jest to również trend ogólnonarodowy). Udział ludności
w wieku produkcyjnym wynoszący 57 – 58% jest niższy do średniej krajowej (61,9 %)
oraz wojewódzkiej (61,92%).
10
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
W kolejnych latach udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie
mieszkańców był stosunkowo niski i wahał się w granicach 15,4% - 15,9%. Na terenie
powiatu suskiego wg stanu na 31.12.2001 ogółem pracujących było 29 289 osób, z czego
w:
 rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie, rybołówstwie i rybactwie – 64,6 %
 przemyśle i budownictwie – 11,5 %
 usługach rynkowych – 10,4 %
 usługach nierynkowych – 13,5 %
Głównym źródłem utrzymania mieszkańców gminy jest praca poza gospodarstwem
rolnym:
 z pracy najemnej utrzymywało się 6.780 osób, tj. 69,5 % ogółu pracujących;
 z pracy na rachunek własny utrzymywało się 2.206 osób, tj. 22,6 % ogółu
pracujących;
 z pracy we własnym gospodarstwie rolnym utrzymywało się 773 osoby, tj. 7,9 %
ogółu pracujących.
Natomiast 5.897 osób utrzymywało się z emerytur, rent i zasiłków, co stanowi
37,5 % ogółu ludności zamieszkującej Gminę Maków Podhalański.
Jeśli chodzi o przemysł, to w Gminie Maków Podhalański działają zakłady
przemysłu drzewnego, metalowego i odzieżowego. Popularne jest również rzemiosło,
a haft biały znany jest w całej Polsce i poza granicami kraju.
2.3.2. Bezrobocie
Sytuacja na lokalnym rynku pracy w przeciągu ostatnich kilku lat pomimo
pogorszenia sytuacji na gospodarczej w kraju nie spowodowała wzrostu liczby
bezrobotnych na terenie powiatu suskiego. Bezrobocie w powiecie kształtuje się na
poziomie niższym od średniej krajowej i wojewódzkiej: na 31.12.2002r. wynosiło 12,5%,
przy stopie krajowej 18,1% i w województwie małopolskim 13,9%, natomiast na
31.12.2003r. – 12,2%, przy pozostałych stopach wynoszących odpowiednio 18,0%
i 13,9%.
W Gminie Maków Podhalański na koniec roku 2002 liczba bezrobotnych
zamieszkałych wynosiła 661 osób, w tym 350 kobiet, natomiast w samym mieście Maków
372 osób, w tym 185 kobiet.
11
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2004 r.,
stan w końcu kwietnia
2.3.3. Bezpieczeństwo publiczne
Na terenie miasta i gminy działa dziewięć jednostek OSP: OSP Maków – Centrum,
OSP Maków – Dolny, OSP Białka, OSP Grzechynia, OSP Juszczyn Centrum, OSP
Juszczyn - Polany, OSP Kojszówka, OSP Wieprzec, OSP Żarnówka oraz 1 jednostka
zakładowa przy Drzewnej Spółdzielni „SPÓLNOTA” w Białce. Na terenie miasta i gminy
działa ok. 400 czynnych członków OSP. Bezpieczeństwo na terenie gminy Maków
Podhalański zapewnia Komisariat Policji w Makowie Podhalańskim.
2.3.4. Sytuacja mieszkaniowa
W Gminie Maków Podhalański znajdują się następujące zasoby mieszkaniowe:
4.474 mieszkań, 17.036 izb, o łącznej powierzchni użytkowej 335 tys. m2. Przeciętna
powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę wynosi 21,3 m2. Na jedno mieszkanie
w gminie przypadają przeciętnie 4 osoby a na izbę 1,1 osoby.
W Gminie znajduje się sześć komunalnych bloków mieszkalnych na Osiedlu
Tysiąclecia w Makowie Podhalańskim. Łączna powierzchnia użytkowa tych bloków
wynosi 7.395 m2. Bloki komunalne zamieszkuje ok. 600 osób. Spółdzielnia Mieszkaniowa
„Beskid” w Suchej Beskidzkiej posiada
na Osiedlu Tysiąclecia pięć bloków
mieszkalnych.
Ponadto jest jeden blok P.K.P. na Osiedlu Tysiąclecia w Makowie Podhalańskim,
oraz jeden blok mieszkalny Nr 53 przy ul. 3-go Maja w Makowie Podhalańskim. Przy
ul. Jazy jest budynek mieszkalny częściowo zamieszkały. Budynek ten stanowi własność
komunalną. Oprócz wymienionych zasobów mieszkalnych, na terenie Gminy Maków
Podhalański znajduje się 2.806 budynków, które są własnością osób fizycznych.
12
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
2.4. Analiza struktury gospodarczej
2.4.1. Podmioty gospodarcze
Na terenie Gminy Maków Podhalański zarejestrowanych jest ok. 1620 podmiotów
gospodarczych aktualnie prowadzących działalność, zarówno w formie spółek cywilnych,
jak i osób fizycznych. Głównym przedmiotem działalności jest handel detaliczny - oraz
hurtowy, a także handel obwoźny. Kolejne miejsce zajmują usługi, głównie: transport
towarowy, usługi remontowo-budowlane, mechanika pojazdowa, usługi fotograficzne,
krawiectwo,
fryzjerstwo,
gabinety
kosmetyczne,
usługi
szewskie,
usługi
zegarmistrzowskie, piekarskie. Przeważająca ilość podmiotów gospodarczych działa
w branży drzewnej. Na terenie gminy działają również trzy apteki prywatne oraz prywatne
gabinety lekarskie i stomatologiczne. Na terenie gminy działa Gminna Spółdzielnia
„Samopomoc Chłopska”.
2.4.2. Rolnictwo
Struktura gruntów w Gminie Maków Podhalański (przy ogólnej powierzchni gminy
10.894 ha, z tego Maków Podhalański 2.004 ha, wioski 8.890 ha) przedstawia się
następująco:
powierzchnia użytków rolnych
z tego
Maków Podhalański
wioski
4.657 ha
762 ha
3.895 ha
powierzchnia lasów
z tego
Maków Podhalański
wioski
5.128 ha
963 ha
4.165 ha
powierzchnia obszarów wodnych i rowów
z tego
Maków Podhalański
wioski
240 ha
135 ha
105 ha
Powierzchnia użytków rolnych gospodarstw indywidualnych:
4.425 ha
Powierzchnia lasów prywatnych:
2.228 ha
Grunty Skarbu Państwa:
671 ha
Ogółem gospodarstw rolnych 2.184 ha, w tym:
do 1 ha
1 – 5 ha
5 – 10 ha
10 ha i więcej
568
1.535
83
3
Na terenie Gminy Maków Podhalański występują głównie gleby IV b i V klasy oraz
nieliczne gleby klasy III a i III b.
13
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
2.5. Infrastruktura
2.5.1. Transport
Komunikację drogową na terenie Gminy Maków Podhalański stanowi sieć dróg
o łącznej długości 87,9 km, w skład których wchodzą:
drogi krajowe o długości 12,0 km
drogi wojewódzkie o długości 2,5 km
drogi powiatowe o długości 39,4 km
drogi gminne o długości 34,0 km
Na terenie gminy Maków Podhalański zarejestrowanych jest 3.991 samochodów
osobowych i 263 ciężarowe. Liczba zarejestrowanych samochodów osobowych
przypadających na 1.000 mieszkańców wynosi 249,4.
2.5.2. Elektroenergetyka
Sieć energetyczna jest własnością Zakładu Elektroenergetycznego, a gmina jest
w 100% zelektryfikowana. Sieć energetyczna zmodernizowana jest w 70%, a dalszą
i pełną modernizację planuje się w najbliższych latach. Plany te będą obejmować budowę
nowych stacji transformatorowych 15/0,4 KW zapewniających przyrost mocy wynoszący
ponad 50% w Grzechyni i Juszczynie, ok. 40% w Żarnówce i Wieprzcu oraz kilka procent
w Makowie Podhalańskim i Białce.
2.5.3. Środowisko przyrodnicze
Bardzo istotnym elementem odzwierciedlającym atrakcyjność regionu jest bogata
szata leśna – duże zalesienie.
Południowa część powiatu suskiego, położona najwyżej, znajduje się na terenie
Beskidu Żywieckiego, który dzieli się tu na trzy mniejsze jednostki geograficzne: Pasmo
Babiogórskie z najwyższym szczytem całych Beskidów Zachodnich, Babią Górą (1725 m),
Pasmo Polic (Polica, 1369 m) oraz Pasmo Jałowieckie, zwane też Przedbabiogórskim
(Jałowiec, 1111 m). Charakterystycznym elementem krajobrazu północnej części powiatu
są natomiast wzniesienia należące do niższych grup górskich Pasma Leskowca (918 m)
i Łamanej Skały (929 m) w Beskidzie Małym (na północnym zachodzie) oraz Pasma
Koskowej Góry (866 m) w Beskidzie Makowskim (na północnym wschodzie).
Niemal cały teren powiatu leży w dorzeczu górnej Skawy, która jest główną rzeką
regionu. Właśnie nad Skawą leżą trzy miasta: Sucha Beskidzka, Maków Podhalański
i Jordanów. Do najważniejszych dopływów Skawy na tym terenie należą: Pożoga,
Toporzyski Potok, Bystrzanka, Cadynka, Skawica, Grzechynka, Stryszawka i Tarnawka
(lewobrzeżne), oraz Malejów, Osielec, Wieprzczanka, Żarnowianka i Paleczka
(prawobrzeżne).
Dorzecze górnej Skawy zajmuje tereny o bardzo urozmaiconym charakterze.
W Paśmie Babiogórskim panuje ostrzejszy klimat, dominują kamieniste gleby górskie,
przechodzące w dolinach potoków w gleby gliniasto-kamieniste. Ze względu na
ukształtowanie terenu jeszcze dziś znaczne części tego obszaru są trudno dostępne.
Natomiast w Beskidach Małym i Makowskim klimat jest łagodniejszy, a płaskie dna dolin
rzecznych zajmują urodzajniejsze gleby brunatne. Niższa wysokość i łagodniejsze formy
14
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
stoków sprawiają, że góry te nie stanowią, ani też nie stanowiły w przeszłości, szczególnie
trudnej do pokonania bariery komunikacyjnej i osadniczej.
Przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe bogactwo gminy sprawia, że jest to
atrakcyjny teren dla turystyki i wypoczynku. Służy temu m.in. bardzo dobrze rozwinięta
sieć szlaków turystycznych oraz coraz liczniejsze trasy rowerowe, a także stale
powiększająca się baza noclegowa. W celu ochrony unikalnych walorów krajobrazowych
i przyrodniczych Babiej Góry na południowych krańcach obecnego powiatu został
utworzony w 1954r. Babiogórski Park Narodowy, kilka lat temu włączony do
międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery UNESCO. Na terenie powiatu suskiego
znajduje się także południowo-wschodnia część Parku Krajobrazowego Beskidu Małego,
powstałego w 1998 r. W przyszłości planowane jest utworzenie tutaj rezerwatu
„Leskowiec” celem ochrony fragmentu naturalnej buczyny, porastającej grzbiet pomiędzy
Leskowcem a Groniem Jana Pawła II.
Położenie Makowa Podhalańskiego w kotlinie górskiej otoczonej wzniesieniami:
Koskowej Góry, Mioduszyna, Polana, Makowska Góra, Kamienna Góra, Ostrysz,
Malikowski Groń (najwyższe wzniesienie - 760 m) jest bardzo korzystne ze względów
biometeorologicznych. Dzięki temu miejscowość pozostaje osłonięta od gwałtownych
zmian ciśnienia, które powodują wiejące często od Babiej Góry wiatry halne. Rozległe
kompleksy leśne zapewniają tu dużą zawartość tlenu w powietrzu, a stały lekki przewiew
reguluje jego wilgotność.
2.6. Walory turystyczne
Przez teren gminy prowadzą cztery ciekawe szlaki turystyczne:
1) z dworca PKP w Makowie przez Miasto, obok kościoła, przez Piątkową (piękne
widoki w kierunku południowym ) i Budzów na Chełm Wschodni – szlakiem
zielonym, 3.30 godz. dalej szlak wiedzie przez Stronie i Żar do Kalwarii
Zebrzydowskiej – dalsze 3 godz. Cały ten szlak można polecić również zimą
miłośnikom wędrówek narciarskich.
2) z dworca PKP w Makowie przez Ostrysz (707 m.), Kosową Górę (868m.),
Balinkę (708 m), na Kotoń Zachodni (773 m) - szlakiem żółtym ok. 7 godz. Dalej
szlak wiedzie przez Kotoń (857 m) i Pękalówkę (839 m) do Pcimia – 2.30 godz. Jest
to główny szlak turystyczny Pasma Koskowej Góry.
W kierunku południowym, na obszar Beskidu Żywieckiego, również prowadzą dwa szlaki:
3) żółty – z Białki i Juszczyny do schroniska PTTK na Hali Krupowej pod szczytem
Policy (1369 m n.p.m.)
4) niebieski – z Kojszówki przez Przełęcz Malinowe w paśmie Policy do Sidziny.
15
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Trasy wycieczkowe
Miłośnicy górskiej turystyki i amatorzy czynnych form wypoczynku mogą korzystać
także z atrakcyjnych i stosunkowo łagodnych tras wycieczkowych. Najpopularniejsze
z nich to:
Maków – Grzechynia – Magórka (możliwość przedłużenia do Zawoi i na Babią Górę)
Maków – Juszczyn – Juszczyn Polany – Naroże (1063 m) – Hala Malinowa
Maków – Skawica – Sucha Góra – Polica (1367 m) – Hala Krupowa.
16
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
3. GLEBY I ICH CHARAKTERYSTYKA
3.1. Rodzaje gleb
Rozwój pokrywy glebowej i właściwości gleb wyraźnie nawiązują do głównych
czynników glebotwórczych tego terenu, którymi są podłoże geologiczne, urozmaicona
rzeźba terenu oraz zróżnicowane warunki klimatyczne i roślinne.
Podstawowymi gatunkami gleb występującymi w gminie są gleby gliniaste, ilaste
i pyłowe. Na gliniasto–ilastych pokrywach i zwietrzelinach skał fliszowych wytworzyły
się gleby brunatne kwaśne. Wykazują one kwaśny odczyn w całym profilu glebowym
(pH poniżej 5,0). Są one mało zasobne w składniki pokarmowe dla roślin, co powoduje ich
małą przydatność rolniczą. W obszarach leśnych stanowią one siedliska dla zbiorowisk
lasów mieszanych lub borowych.
W kotlinach śródgórskich, gdzie występują głębokie pokrywy pyłowych utworów
lessopodobnych, spotyka się gleby opadowo–glejowe.
Gleby bielicowe stanowią charakterystyczne siedliska dla kwaśnych zbiorowisk
lasów sosnowych i świerkowych. Ze względu na kwaśny odczyn tych gleb oraz niewielką
zawartość składników biogennych, rolnicze ich wykorzystanie należy do mało
produktywnych.
W partiach podszczytowych gór występują gleby silnie zakwaszone i z natury ubogie
w składniki pokarmowe. Gleby gliniaste niższych położeń odznaczają się nie tylko
większą zasobnością w składniki pokarmowe i mniejszym zakwaszeniem, lecz także z uwagi na bardziej zwięzły skład mechaniczny - mniejszą podatnością na wymywanie
łatwiej rozpuszczalnych związków chemicznych.
Wzdłuż potoków występują mady górskie słabo wykształcone. Są to gleby aluwialne
wytworzone z osadów akumulacji wodnej.
3.2. Waloryzacja gleb i użytków rolnych
Na ocenę przydatności rolniczej gleb (klasyfikacja bonitacyjna) wpływa głębokość
profilu glebowego, uziarnienie, stosunki wodno–powietrzne, głębokość poziomu próchnicznego, zawartość próchnicy wraz ze składnikami pokarmowymi, ale również
możliwości produkcyjne. Wynikają one z warunków geomorfologicznych (wysokość nad
poziom morza, nachylenie terenu, zagrożenie erozją, dostępność terenu do uprawy),
z warunków klimatycznych (opady, temperatura) i długości okresu wegetacyjnego.
Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej oceniający poszczególne
elementy środowiska (opracowany przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa
w Puławach) – waha się w całym powiecie od 34,2 do 54,0, podczas gdy najlepsze tereny
przydatne do produkcji rolniczej w województwie małopolskim osiągają wskaźnik
ponad 100.
3.3. Odczyn gleb i potrzeby wapnowania
Odczyn gleb zależy od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego
i zabiegów agrotechnicznych. Reguluje on pobieranie składników pokarmowych z gleby.
Odczyn kwaśny hamuje pobieranie przyswajalnych składników z gleby i równocześnie
zwiększa dostępność metali ciężkich.
17
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Badania przeprowadzone w latach 1993 – 1998 przez Instytut Uprawy, Nawożenia
i Gleboznawstwa w Puławach wykazały, że 64 % gleb województwa to gleby o odczynie
bardzo kwaśnym i kwaśnym, 23% gleb posiada odczyn lekko kwaśny. Tylko 13 % gleb
użytkowanych rolniczo wykazuje odczyn obojętny i zasadowy. Na terenie powiatu badania
odczynu gleb były przeprowadzane tylko w 3 gminach: Maków Podhalański, Bystra–
Sidzina, Jordanów (miasto i gmina).
Podczas badań wykazano, że 80% gleb użytkowanych rolniczo na terenie gmin
Bystra–Sidzina, Maków Podhalański, a w gminie Jordanów nawet 90 % posiada odczyn
bardzo kwaśny (pH do 4,5) i kwaśny (pH 4,6 – 7,2). Tylko 1 % użytkowanych rolniczo
gleb gminy Jordanów i 5 – 6% w gminach Bystra–Sidzina i Maków Podhalański, to gleby
o odczynie obojętnym (pH 6,6 – 7,2). Gleby o odczynie zasadowym (pH powyżej 7,2) na
terenie badanych gmin nie występują. Prawdopodobnie w pozostałych gminach gleby
posiadają odczyny zbliżone, do badanych terenów.
3.4. Charakterystyka gleb w poszczególnych wsiach gminy

Białka
Typy gleb:
– pseudobielicowe wytworzone z pyłu zwykłego pochodzenia wodnego
podścielone pyłem ilastym;
– brunatne wyługowane wytworzone z pyłu zwykłego pochodzenia wodnego
również zalegające na pyle ilastym;
– brunatne wyługowane z glin średnich pylastych wietrzeniowych na różnych
głębokościach o różnej zawartości szkieletu, z glin lekkich pylastych płytko
podścielonych szkieletem. Gleby tego typu dominują na całym obszarze wsi.;
– w dolinach rzecznych występują mady brunatne, a w miejscach podmokłych na
niewielkim obszarze mady glejowe.
Na obszarze wsi stwierdzono występowanie gleby ciężkiej w uprawie jedynie na
2,0 ha terenu. Jest to gleba wytworzona z pyłu ilastego i w całości produkcji rolnej
nie ma większego znaczenia. Gleby występujące w Białce to ziemie średnie
w uprawie o składzie mechanicznym glin średnich, pyłów i glin lekkich pylastych
oraz pyłów zwykłych.

Grzechynia
Typy gleb:
– pseudobielice na bardzo małym obszarze wytworzone z pyłu zwykłego
okresowo za wilgotne;
– brunatne wyługowane wytworzone powstałe ze skał osadowych o spoiwie
żelazistym – typ dominujący. Są to przeważnie gliny średnie pylaste, gliny
ciężkie pylaste i gliny lekkie pylaste;
– w miejscach silnie podmokłych wytworzyły się gleby glejowe. Są to
przeważnie pyły zwykłe podścielone pyłem ilastym;
– w dolinach rzecznych wytworzyły się, z nanoszonych żwirów i glin, mady
górskie brunatne w początkowym stadium rozwojowym.
18
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Na obszarze wsi występuje ok. 170 ha gleb ciężkich do uprawy; są to gliny ciężkie
pylaste w głębszych poziomach szkieletowe. W składzie mechanicznym zawierają
od 55 do 63 % części spławialnych i znaczny procent części pyłowych. Zawartość
koloidów waha się od 15 do 17 %.
Gleby bardzo ciężkie do uprawy zajmują ok. 26 ha i są to gliny ciężkie o mniejszej
zawartości pyłów, a znacznie większej zawartości koloidów. Większość
występujących gleb na obszarze wsi to gleby średnie do uprawy – są to gliny
średnie pylaste i pyły zwykłe.

Juszczyn
Typy gleb:
– brunatne kwaśne i wyługowane – wietrzeniowe zajmują zdecydowaną
większość przestrzeni produkcyjnej obszaru. W gruntach ornych stanowią one
816,9 ha tj. 83,0 % powierzchni gruntów ornych, a w użytkach zielonych 74,6
ha tj. 60,3 % powierzchni użytków zielonych;
– mady współczesnych terenów rzecznych spotykamy w dolinie rzek, które
zajmują 87,1 ha tj. 9,1 % powierzchni w stosunku do gruntów ornych, a w
użytkach zielonych 47,7 ha tj. 37,6 % w stosunku do użytków zielonych;
– pseudobylice, które można spotkać sporadycznie zajmują 83,0 ha tj. 7,9 %
powierzchni gruntów ornych.
Na obszarze wsi występują gleby ciężkie w uprawie mechanicznej, wykazujące
skład mechaniczny glin ciężkich pylastych. Zajmują 96,6 ha tj. 10,1 % w stosunku
do gruntów ornych. Nie występują tutaj gleby bardzo ciężkie do uprawy.

Kojszówka
Typy gleb:
– brunatne wyługowane powstałe ze skał osadowych o składzie echanicznym
glin lekkich, średnich i ciężkich. Ten typ gleby występuje prawie na całym
obszarze wsi tam, gdzie występują skały osadowe fliszu karpackiego;
– w dolinach rzecznych i potoków wytworzyły się mady brunatne z materiałów
nanoszonych przez wody, w miejscach nadmiernie wilgotnych powstały mady
glejowe.
Na obszarze wsi występuje ok. 29,6 ha wydzielonych gleb ciężkich w uprawie, są
to gliny ciężkie pylaste. Pozostałe gleby to gleby średnio ciężkie w uprawie
o składzie mechanicznym glin średnich pylastych.
Gleb bardzo ciężkich w uprawie nie stwierdzono.

Maków Podhalański - miasto
Typy gleb:
– brunatne kwaśne i wyługowane – wietrzeniowe zajmują zdecydowaną
większość przestrzeni produkcyjnej obszaru. W gruntach ornych stanowią one
19
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
–
–
816,9 ha tj. 83,0 % powierzchni gruntów ornych, a w użytkach zielonych
74,6 ha tj. 60,3 % powierzchni użytków zielonych;
mady współczesnych terenów rzecznych spotykamy w dolinie rzek, które
zajmują 87,1 ha tj. 9,1 % powierzchni w stosunku do gruntów ornych, a w
użytkach zielonych 47,7 ha tj. 37,6 % w stosunku do użytków zielonych;
pseudobylice, które można spotkać sporadycznie zajmują 83,0 ha tj. 7,9 %
powierzchni gruntów ornych.
Na obszarze wsi nie występują gleby ciężkie ani bardzo ciężkie w uprawie.
Dominują gleby średnio ciężkie w uprawie, do których należy glina średnia pylasta
i pył zwykły.

Wieprzec
Typy gleb:
– gleby brunatne zajmują prawie cały obszar wsi, wytworzyły się ze skał
osadowych fliszu karpackiego w wyniku procesów wietrzenia tych skał. Gleby
te są z reguły o składzie mechanicznym glin średnich pylastych i glin ciężkich
pylastych. Odczyn tych gleb jest kwaśny lub bardzo kwaśny. W dolinie
Wieprzanka na niewielkim obszarze wytworzyły się mady z naniesionych
żwirów i glin. Niektóre z nich są dopiero w początkowym stadium
rozwojowym bez zaznaczenia procesu brunatnienia, a pozostałe w typie
brunatnym i częściowo glejowym. Ponadto wydzielono nieznaczny obszar gleb
o niewykształconym typie (są to gleby płytkie silnie szkieletowe).
Na obszarze wsi występują gleby ciężkie do uprawy (gliny ciężkie pylaste), których
łączny areał wynosi ok. 16,0 ha. Pozostałe gleby, to gleby średnie do uprawy
o składzie mechanicznym glin średnich pylastych i pyłu zwykłego.

Żarnówka
Typy gleb:
– pseudobielicowe wytworzone z gliny średniej pylastej wietrzniowej.
Występują na niewielkim obszarze względnie płaskim. Gleby te z reguły są
okresowo za wilgotne;
– brunatne kwaśne wytworzone z pyłów zwykłych i glin średnich pylastych na
różnych głębokościach podścielonych glinami ciężkimi silnie szkieletowymi;
– w dolinie rzeki Żarnowska Wola i innych mniejszych cieków występują mady
górskie początkowego stadium rozwojowego. Tworzą je gliny i żwiry fliszowe,
które są nanoszone przez wzbierające potoki.
– u podnóża stoków gdzie mają miejsce wypływy wód źródłowych, w kilku
miejscach na małych powierzchniach występują gleby glejowe wytworzone
z pyłów zwykłych.
Na obszarze wsi nie występują gleby ciężkie ani bardzo ciężkie w uprawie.
Dominują gleby średnio ciężkie w uprawie, do których należy glina średnia pylasta
i pył zwykły.
20
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
4. LASY W GMINIE
Obowiązujące prawo leśne zrównało wartości środowiskotwórcze i ogólnospołeczne
z ich funkcjami produkcyjnymi. Jest to wynik zrozumienia, że stan środowiska
przyrodniczego jest bardzo ważnym elementem współdecydującym o warunkach życia
i zdrowia jego mieszkańców.
Podstawowe funkcje lasu to:
 regulacja obiegu wody w przyrodzie,
 przeciwdziałanie powodziom, lawinom, osuwiskom,
 ochrona gleb przed erozją i krajobrazu przed stepowieniem,
 ograniczanie skutków hałasu oraz pyłowych i gazowych zanieczyszczeń
powietrza,
 zachowanie różnorodności biologicznej,
 kształtowanie lepszych warunków dla zdrowia, życia, rekreacji,
 rozwój kultury, nauki i edukacji społeczeństwa.
Całość lasów państwowych w gminie została zaliczona do ochronnych, ze względu
na swój glebo– i wodochronny charakter.
Lasy Wspólnot Leśnych z Makowa Podhalańskiego (126 ha), Juszczyna
(133 ha), Żarnówki (164 ha) i Grzechyni (100 ha) decyzją Wojewody Małopolskiego
z czerwca 2002 roku uznane zostały za wodochronne. Lasy są także źródłem drewna,
zysków ze sprzedaży towarów i usług związanych z leśnictwem (w tym z łowiectwa
i agroturystyki) oraz miejsc pracy.
Na terenie gminy Maków Podhalański
gatunkową w poszczególnych wsiach:
 wieś Białka
 wieś Grzechynia
 wieś Juszczyn
 wieś Kojszóka
 miasto Maków Podhalański
 wieś Wieprzec
 wieś Żarnówka
występuje las mieszany górski z dominacją
dominacja sosny i świerka
dominacja świerka i jodły
dominacja buka i świerka
dominacja świerka
dominacja świerka
dominacja świerka i buka
dominacja jodły i świerka
Nadzór nad lasami prywatnymi został powierzony Nadleśnictwu Sucha Beskidzka,
które wydaje decyzje na ścięcie drzew oraz nakazuje właścicielom lasów wykonanie
niezbędnych czynności gospodarczych takich, jak:
– odnowienia,
– pielęgnacje upraw,
– czyszczenia wczesne i późne,
– terminowe usuwanie drzew opanowanych przez szkodniki.
21
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
5. OCHRONA PRZYRODY
Ochrona przyrody oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie
zasobów przyrody i jej składników. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie
procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności
biologicznej i dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin
i zwierząt, utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych,
zasobów przyrody, a także kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.
Według ustawy z 16 października 1991 roku o ochronie przyrody ochrona przyrody jest
obowiązkiem każdego obywatela.
Wymienione wyżej cele realizowane są m.in. przez obejmowanie zasobów przyrody
i jej składników różnymi formami ochrony. Poddanie pod ochronę następuje przez:
1. Tworzenie parków narodowych (rozporządzeniem Rady Ministrów).
2. Uznawanie określonych obszarów za rezerwaty przyrody (rozporządzeniem wojewody
lub w pewnych przypadkach właściwego ministra).
3. Tworzenie parków krajobrazowych (rozporządzeniem wojewody).
4. Wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu (rozporządzeniem wojewody lub rady
gminy).
5. Wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt (rozporządzeniem ministra
właściwego do spraw środowiska lub wojewody).
6. Wprowadzanie ochrony indywidualnej krajobrazu (rozporządzeniem wojewody lub rady
gminy) w drodze uznania obiektów za :
 pomniki przyrody,

stanowiska dokumentacyjne,

użytki ekologiczne,

zespoły przyrodniczo – krajobrazowe.
Na terenie miasta Rada Miejska ustanowiła pomnikami przyrody cztery dęby rosnące
przy Kaplicy Filasowej i ul. 3 Maja. Innych form pomników przyrody nie ma na terenie
Gminy Maków Podhalański.
22
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Sieć wodociągowa
Miasto Maków Podhalański pokryte jest siecią wodociągową od ul. Mickiewicza do
ul. Lelewela. Ogólna długość sieci wodociągowej, będącej w eksploatacji MZWiK wynosi
23,1 km, w tym długość magistralna i rozdzielcza 12,6 km, podłączenia wodociągowe
10,5 km. Istniejąca sieć wodociągową o przekroju 80-200 wykonana jest z rur stalowych
o powierzchni zabezpieczonej powłoką izolacyjną ZO1 wykonaną fabrycznie. Część sieci
o długości 2,2 km wybudowana została w latach 1911 – 1913. Sieć ta jest w dużym stopniu
skorodowana i nie zapewnia prawidłowej eksploatacji. Do sieci wodociągowej
podłączonych jest 468 budynków.
Maków Podhalański posiada dwa ujęcia:
Ujęcie nr 1 ze źródeł na stoku góry na osiedlu Gieratówka i Bryndzówka oraz ze
źródeł przy ulicy Źródlanej, woda z tych ujęć doprowadzana jest do miasta grawitacyjnie
zasilając miasto do ulicy kolejowej, w stronę Suchej Beskidzkiej do ulicy Lelewela.
Ujęcie nr 2 infiltracyjne zlokalizowane jest nad brzegiem rzeki Skawy, składa się
z jednej studni wierconej oraz trzech studni kopanych z zamontowanymi pompami
głębinowymi. Woda ze studni pompowana jest do dwóch zbiorników o łącznej pojemności
200 m3 .
Sieć kanalizacyjna
Miasto Maków Podhalański posiada sieć kanalizacyjną o łącznej długości 16,1 km
w tym:
opadowej
4,0 km,
ogólnospławnej 5,5 km,
sanitarnej
4,6 km,
podłączeń
2,0 km.
Sieć kanalizacyjna wykonana jest z rur betonowych, co przy wysokim poziomie wód
gruntowych nie zapewnia wymaganej szczelności. Ścieki z osiedla Tysiąclecia i z Makowa
Dolnego odprowadzane są kolektorem ściekowym do oczyszczalni w Suchej Beskidzkiej,
pozostała ilość ścieków oczyszczana jest w przyzakładowych oczyszczalniach
(Sanatorium, Szpital, Miejska Przychodnia Zdrowia, Zespół Szkół nr 1) oraz
w indywidualnych oczyszczalniach przydomowych i poprzez kanalizację ogólnospławową
odprowadzana jest do „Młynówki”. Na terenie wsi ścieki gromadzone są w szambach,
a następnie wozami asenizacyjnymi wywożone do oczyszczalni w Suchej Beskidzkiej.
Redukcja zanieczyszczeń w osadnikach gnilnych nie spełnia warunków odprowadzania
ścieków do wód śródlądowych powodując ich zanieczyszczenia.
23
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
6. WODA I GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA
6.1. Gospodarka wodna
Warunki wodne
Cały obszar gminy jest w zasięgu zlewni rzeki Skawy, do której odprowadzane są
wody potoków: Skawicy, Wieprzczanki, Żarnówki, Grzechynki i Kojszówki. Ponadto
kilku mniejszych cieków wodnych.
Woda gruntowa
Zwierciadło wody w dolinach rzek waha się na głębokości 0 – 2 m. Poziom wód
zasilany jest wodami opadowymi, wodami rzeki Skawy i jej dopływów. Poziom wody
gruntowej w utworach fliszowych występuje na głębokości 3- 20 m i 5 – 20 m.
Mała przepuszczalność fliszu i znaczące nachylenie terenu powodują, zwłaszcza
w obszarach wylesionych przewagę spływu powierzchniowego nad wsiąkaniem.
Ocena jakości (czystości) wód powierzchniowych opracowana została na podstawie badań
wykonanych przez Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska
w Krakowie. Laboratorium to posiada akredytację wydaną przez Państwowe Centrum
Akredytacji.
Roczną ocenę czystości wód w poszczególnych rzekach sporządza się na podstawie
analizy wyników badań laboratoryjnych próbek wód, pobieranych regularnie 12 lub 6 razy
w roku, w wyznaczonych miejscach rzek. Ze względu na duży koszt badań, miejsca te
wyznacza się tak, by pobierane próbki charakteryzowały jak największy obszar dorzecza.
Dzięki tym badaniom możliwa staje się ocena zanieczyszczania rzek przez gminy
i podmioty gospodarcze. Zespół wyznaczonych w ten sposób punktów pobierania próbek,
stanowi sieć regionalnego monitoringu wód powierzchniowych w województwie
małopolskim. Obrazuje to poniższa mapka.
24
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Miechów
Olkusz
Dabrowa
Tarnowska
Proszowice
KRAKÓW
LEGENDA
Oswiecim
Chrzanów
WODY POWIERZCHNIOWE
PŁYNĄCE
Wieliczka
Tarnów
Bochnia
Brzesko
Wadowice
Myslenice
Sieć krajowa:
reper (1 ppk. Obsługuje IMGW oddział Kraków)
Sucha Beskidzka
Gorlice
Limanowa
monitoring graniczny (4 ppk.)
Nowy Sacz
monitoring podstawowy (19 ppk.)
Sieć regionalna:
monitoring regionalny (76 ppk.), w tym:
Nowy Targ
20 ppk. powyżej ujęć wody pitnej
ZBIORNIKI ZAPOROWE - sieć regionalna:
o funkcji ujęcia wody pitnej (3)
Zakopane
o funkcji retencyjno - przeciwpowodziowo - rekreacyjnej (4)
Monitoring wód powierzchniowych w województwie małopolskim.
Roczną ocenę jakości wód opracowuje się dla wszystkich punktów kontrolno –
pomiarowych.
Każda z rzek klasyfikowana jest według 3 grup wskaźników:
 fizykochemicznych,
 hydrobiologicznych,
 bakteriologicznych.
O ostatecznej ocenie decyduje najniekorzystniejszy parametr ze wszystkich grup
wskaźników. Dla oceny każdej z wyżej wymienionych grup zastosowano metodę stężeń
charakterystycznych (tzw. Metodę CUGW).
Przez stężenia charakterystyczne należy rozumieć:
 dla wskaźników chemicznych nietoksycznych: średnią arytmetyczną z dwóch
najmniej korzystnych wyników po odrzuceniu maksymalnego, gdy odbiega on
o 200% od wyniku poprzedniego,
 dla wskaźników chemicznych toksycznych: wynik najmniej korzystny,
 dla wskaźników saprobowości: wynik najmniej korzystny,
 dla wskaźnika miano Coli: drugi z kolei wynik najmniej korzystny.
Jak widać, by zakwalifikować rzekę do gorszej klasy czystości nie musi ona
charakteryzować się przez cały rok ponadnormatywnymi wynikami badań jej wód.
Wystarczy przekroczenie w jednym miesiącu określonej normatywem ilości substancji
chemicznie toksycznych (np. metali ciężkich, fenoli lotnych, cyjanków, siarczków itp.) lub
przekroczenie wskaźnika saprobowości. Dwa razy w roku musi być przekroczona wielkość
25
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
wskaźnika „miano Coli”, bądź stężenie substancji nietoksycznych (np. azotynów,
manganu, BZT5 itp.).
Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
z 5 listopada 1991 roku określało możliwości wykorzystywania wód powierzchniowych
w zależności od stopnia ich zanieczyszczenia. I tak:
Wody zakwalifikowane do klasy pierwszej nadają się do:
 zaopatrzenia ludności w wodę do picia,
 zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody do picia,
 bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych.
 Wody zakwalifikowane do klasy drugiej nadają się do:
 bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niż łososiowate,
 chowu i hodowli zwierząt gospodarskich,
 celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz do urządzenia
zorganizowanych kąpielisk,
 Wody zakwalifikowane do klasy trzeciej nadają się do:
 zaopatrzenia zakładów innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do
picia,
 nawadniania terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz
upraw pod szkłem i pod osłonami z innych materiałów.
Wody silnie zanieczyszczone, w których stężenia zanieczyszczeń przekraczają
wartości dopuszczalne dla wyżej wymienionych klas czystości, określone są jako wody
pozaklasowe i oznaczane są jako „non”.
Od grudnia 2002 r. ocenę jakości wód przeprowadza się pod kątem wymagań
jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Środowiska z 27 listopada 2002 r. Zgodnie z powyższym wody zostały podzielone na
następujące kategorie:
 wody odpowiadające kategorii A1 tj. wymagające prostego uzdatniania fizycznego,
w szczególności filtracji i dezynfekcji
 wody odpowiadające kategorii A2 tj. wymagające typowego uzdatniania
fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji,
flokulacji, dekantacji, filtracji i dezynfekcji – chlorowanie końcowe, wody
odpowiadające kategorii A3 tj. wymagające wysokosprawnego uzdatniania
fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji,
dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji – ozonowanie,
chlorowanie końcowe.
6.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
Dla systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków priorytetowymi zadaniami
powinny być:
 budowa systemu zbiorowej kanalizacji sanitarnej na terenie miasta i gminy,
 zahamowanie degradacji wód powierzchniowych i środowiska gruntowo –
wodnego oraz minimalizowanie niekorzystnych oddziaływań tego systemu na
środowisko.
26
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Zatem główny kierunek rozwoju powinien być związany z budową projektowanej
kanalizacji sanitarnej na terenie miasta i całej gminy w związku z ochroną zbiornika
„Świnna Poręba”. Należy również wziąć pod uwagę inne rozwiązania wariantowe
z lokalnymi oczyszczalniami ścieków, z wykorzystaniem ooczyszczalni zakładowych
(Fabryka Osłonek Białkowych w Białce) oraz preferować rozwiązania indywidualne
(przydomowe oczyszczalnie ścieków) lub małe zblokowane oczyszczalnie ścieków dla
grup budynków.
W zakresie rozwoju systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków przyjmuje się
następujące kierunki i zasady działań:
 zlikwidowanie niekorzystnych dysproporcji pomiędzy systemem zaopatrzenia
w wodę, a systemem odprowadzania i oczyszczania ścieków na terenie miasta
i gminy,
 wyposażenie istniejących terenów osadniczych oraz terenów działalności
gospodarczej w system kanalizacji rozdzielczej z odprowadzeniem ścieków
sanitarnych do wysokoefektywnych oczyszczalni mechaniczno – biologicznych,
 pilne uporządkowanie gospodarki ściekowej w gminie poprzez wymóg szczelnych
zbiorników na ścieki okresowo opróżnianych z wywozem ścieków taborem
asenizacyjnym na najbliższą oczyszczalnię,
 bezwzględne
objęcie
kanalizacją
sanitarną
obszarów
budownictwa
mieszkaniowego, w tym szczególnie zabudowy zwartej i skupionej, szkół,
przedszkoli, ośrodków zdrowia oraz terenów przemysłowych i usługowych,
 wyposażenie w kanalizację sanitarną oraz urządzenia do oczyszczania ścieków
terenów proponowanych do rozwoju zabudowy mieszkaniowej, usługowej oraz
działalności gospodarczej i rekreacyjnej przed ich zainwestowaniem lub
równocześnie z realizacją zabudowy,
 tworzenie systemów kanalizacyjnych:
o umożliwienie odprowadzania jak największych ilości ścieków na
oczyszczalnie,
o przystosowanie do realizacji etapami z uwzględnieniem średnic kolektorów
na etap docelowy,
o grawitacyjnych lub grawitacyjno – ciśnieniowych,
o uzasadnionych ekonomicznie ze względu na intensywność zabudowy,
o szczelnych z ograniczeniem do minimum możliwości odpływu wód
infiltracyjnych,
o ścieki odpadowe z obszarów o dużym zanieczyszczeniu powierzchni terenu
winny być odprowadzone do kanalizacji deszczowej,
 przy realizacji oczyszczalni uwzględnienie następujących wymagań:
o zapewnienie wysokiego efektu oczyszczenia ścieków, głównie
zanieczyszczeń organicznych i związków biogennych, umożliwiającego
odprowadzanie ścieków do odbiorników I klasy czystości,
o bezwzględne spełnianie norm dotyczących warunków jakim powinny
odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi zgodnie
z rozporządzeniem MOŚZNiL z dnia 5 listopada 1991 r. oraz wytycznych
Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego, m.in.
w zakresie dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń,
o stosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych i konstrukcyjnych
zapewniających minimalną uciążliwość dla otoczenia, dużą niezawodność
27
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
eksploatacyjną oraz możliwość etapowania realizacji inwestycji w miarę
potrzeb i możliwości finansowych gminy,
o dążenie do unifikacji urządzeń do oczyszczania ścieków oraz wspólnej
gospodarki osadami,
o wyposażenie oczyszczalni w punkty zlewne.
Do poszczególnych jednostek administracyjnych przyjmuje się następujące
rozwiązania:
 dla miasta Makowa Podhalańskiego kontynuację budowy kolektora sanitarnego
 600 z podłączeniem do oczyszczalni grupowej w Suchej Beskidzkiej oraz sieci
rozdzielczej kanalizacji sanitarnej,
 dla wiejskich jednostek osadniczych zgodnie z „Koncepcją programową kanalizacji
sanitarnej i oczyszczalni ścieków w ramach ochrony zlewni rzeki Skawy powyżej
zbiornika wodnego Świnna Poręba” wariant z oczyszczalnią grupową w Suchej
Beskidzkiej dla całej gminy.
28
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
7. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA
Katastrofy wywołane przez siły natury oraz zagrożenia powodowane przez
wszelkiego typu awarie infrastruktury technicznej stwarzające zagrożenia dla zdrowia
i życia ludzi oraz powodują konieczność prewencji i przeciwdziałania w celu zapewnienia
bezpieczeństwa społeczeństwu gminy.
Spośród zagrożeń występujących na terenie gminy najważniejszą rolę odgrywają
zagrożenia powodziowe, związane z występowaniem osuwisk oraz zanieczyszczenia wód
i gleb.
7.1. Zagrożenia powodziowe
Powódź jest nadzwyczajnym zdarzeniem losowym, mającym przyczyny naturalne,
polegającym na nadmiernym wezbraniu wód, które po przekroczeniu stanu brzegowego lub też
przerwaniu wałów zalewa dolinę rzeczną albo tereny depresyjne, zagrażając ludziom,
powodując straty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze. Nie ma możliwości ścisłego
określenia czasu, miejsca i wielkości wystąpienia powodzi.
Rodzaje powodzi:
 roztopowe – związane z topieniem pokrywy śnieżnej w terenie górskim; nie jest to
zjawisko częste i groźne, gdyż topnienie pokrywy śnieżnej odbywa się powoli,
 zatorowe – powstają, gdy spływające lody utworzą zator i zablokują spływ wody,
na terenie gminy należą do rzadkości,
 krótkotrwałe, gwałtowne wezbrania lokalne związane z przejściem lokalnych,
silnych burz. Jest to zjawisko częste, stwarzające krótkotrwałe i miejscowe
zagrożenie,
 opady nawalne – najgroźniejszy czynnik wywołujący powodzie. Najczęściej
występują w lipcu i czerwcu, znacznie rzadziej we wrześniu lub maju. Te
czerwcowe nazywane bywają „janówkami”, ponieważ występują najczęściej koło
święta św. Jana (24 czerwca), lipcowe zaś „jakubówkami” od św. Jakuba, którego
święto przypada na 25 lipca.
W XX wieku Gminę Maków Podhalański nawiedziło jedenaście silnych powodzi –
w 1903, 1925, 1931, 1934, 1940, 1948, 1958, 1960, 1962, 1970, 1972r. Wszystkie inne,
w tym słynna powódź w 1997 r. na terenie Gminy była tylko silnym wezbraniem.
Mianem powodzi katastrofalnych określić należy powodzie: 1931 (rzadko spotykana
wrześniowa), 1934 (lipcowa), 1958 (czerwcowa), 1970 (lipcowa).
Ponieważ od 1972 roku na terenie Gminy nie było wielkiej powodzi, „przyroda
postanowiła odrobić zaległości”. Zaczęło się 21 lipca 2001 roku i ulewne deszcze trwały
przez 8 dni. Największy kryzys przyszedł 25 lipca. Oprócz ciągle padającego deszczu
nasiliły się lokalne oberwania chmur. W wyniku jednego z oberwań chmur nad
Spytkowicami, o godz. 16 Skawa w Jordanowie osiągnęła 460 cm zalewając m.in. osiedle
Zagrody, miejski stadion, Zakłady Armatury „Valvex”, fragment drogi do Toporzyska.
W Osielcu Bystrzanka „dołożyła swoje wody” i Skawa osiągnęła nienotowany stan
384 cm, pustosząc nadbrzeżne pola uprawne. W Makowie Podhalańskim nastąpiła
prawdziwa hekatomba. Oprócz normalnego wezbrania Skawy, nastąpiło kolosalne
oberwanie chmury nad Makowską Górą, Bieńkówką i Budzowem. Rynek w Makowie
29
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
zasypany został rumowiskiem naniesionym przez potoki przeobrażone niemal w minucie
w rwące rzeki.
W czasie powodzi w 2001 roku zniszczeniu uległo 761 budynków, 8 km dróg
krajowych, ponad 20 km dróg wojewódzkich, 59 km dróg powiatowych, 277 km dróg
gminnych, 70 km brzegów rzek i potoków, 11 budowli hydrotechnicznych, 302 ha
gruntów ornych, 277 ha użytków zielonych. Poza tym zanotowano wielkie straty
w infrastrukturze energetycznej, telekomunikacyjnej i w drzewostanach.
W Makowie Podhalańskim największe zagrożenie stanowi rzeka Skawa w rejonie
Osiedla Jazy oraz potok Księży, który wraz z innymi potokami w lipcu 2001 roku zmienił
się w rwące rzeki powodując zalanie miasta. Ujęcie wody oraz wysypisko położone nad
Skawą nie są zagrożone. Na terenie miasta i gminy zagrożenie stanowi także potok
Cadynka w Juszczynie. Ilość osób zagrożonych – 82, powierzchnię zagrożoną zalaniem
wyznaczono na długości 2,4 km.
7.2. Zagrożenia osuwiskowe
Osuwiskiem nazywamy nagłe przemieszczenie się mas skalnych, skalno –
zwietrzelinowych lub tylko zwietrzelinowych w obrębie stoku wzdłuż określonych
płaszczyzn, w których została przekroczona wytrzymałość na ścinanie.
Jeżeli proces ten jest bardzo powolny, to zjawisko takie nazywamy spełzywaniem.
Jeśli proces ten trwa wiele lat, to mamy do czynienia ze zjawiskiem chronicznym. Sprzyja
temu duże zawilgocenie i mały spadek terenu nie pozwalający na szybkie uzyskanie
nowego stanu równowagi. O ile klasyczne osuwiska są niszczące dla budowli i dróg, o tyle
chroniczne spełzywania są uciążliwe dla drogowców, gdyż powodują stałe deformacje
korpusu drogi. Istnieją również obrywy — natychmiastowe pionowe przemieszczenia się
fragmentów skalnych - są to zjawiska pokrewne osuwiskom.
Klasyfikacja osuwisk:
a) ze względu na rodzaj przemieszczanego materiału: skalne, skalno–zwietrzelinowe,
zwietrzelinowe, ziemne,
b) w stosunku do większych form terenu: stokowe, stokowo–zboczowe, dolinne, w lejach
źródłowych,
c) w stosunku do budowy podłoża: konsekwentne (tzn. zgodne z zapadaniem warstw),
konsekwentno–szczelinowe (zgodne z systemem rozszczelinienia masywu), asekwentne
w materiale jednorodnym, obsekwentne (na czołach ławic),
d) ze względu na stan zachowania przemieszczanych mas: pakietowe (cały pakiet
wewnątrz nie zaburzony ulega przemieszczeniu), rumoszowe (pakiety ulegają
dezintegracji i formuje się rozdrobniony rumosz), spływy gruzowo–błotne,
e) głębokie, płytkie, osuwiska stare zamarłe, stare odmłodzone, młode ustabilizowane,
młode aktywne.
Przyczyn powstawania osuwisk możemy upatrywać w czynnikach biernych i aktywnych.
Do czynników biernych zaliczamy: rodzaj budowy geologicznej, a co za tym idzie
kąt zapadania warstw, wzajemne następstwo warstw, głębokość poziomu wód gruntowych,
obecność uskoków i spękań, czynniki geomorfologiczne, takie jak kąt nachylenia stoków
i powiązanie czynników geologicznych i geomorfologicznych.
30
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Do czynników aktywnych zaliczamy: wysokość opadów atmosferycznych, topnienie
śniegu, wstrząsy sejsmiczne, działalność człowieka (obciążanie stoków obiektami,
podcięcia, budowa zapór wodnych zmieniających warunki hydrogeologiczne w podłożu).
W Gminie Maków Podhalański wystąpiło około 30 osuwisk. Brak jest
szczegółowych danych. Najbardziej ucierpiała Makowska Góra, gdzie wskutek
ekstremalnych opadów w okolicach Zakładu Długoterminowej Opieki Medycznej i
Domu Pomocy Społecznej zlokalizowano około 20 osuwisk różnego typu i generacji
zagrażających i niszczących obiekty oraz infrastrukturę. Ponieważ do tej pory na mapach
geologicznych obszar ten był wykazywany jako stabilny (wskaźnik osuwiskowości 0–2%),
głównej przyczyny upatrujemy w krytycznym przeciążeniu zwietrzeliny i ekstremalnym
opadzie, który „pokonał opory” wynikające z korzystnych uwarunkowań geologicznych.
Drugim rejonem koncentracji osuwisk są Kojszówka i Wieprzec. Podczas powodzi
2001 roku nałożyły się tu uwarunkowania geologiczne i bardzo silny opad. Jest to trzeci
obszar maksymalnego zagrożenia osuwiskowego.
7.3. Zanieczyszczenia gleb
7.3.1.Źródła zanieczyszczenia gleb
Różne czynniki pochodzenia naturalnego i antropogenicznego wpływają na spadek
urodzajności gleb, powodując ich degradację. Degradacja powodowana jest m.in.
procesami erozyjnymi, dopływem toksycznych składników, zakwaszeniem gleby, przez
wyczerpywanie się składników pokarmowych, obniżenie ilości i jakości próchnicy,
naruszenie równowagi jonowej oraz obniżenie poziomu wód gruntowych.
Do naturalnych procesów mających istotny wpływ na jakość środowiska glebowego
należą ciągłe zmiany klimatu, szaty roślinnej oraz procesy erozyjne.
Stopień zagrożenia erozją zależy głównie od ukształtowania terenu (a zwłaszcza od
nachylenia stoku, jego długości i wystawy), od częstotliwości i natężenia opadów, składu
mechanicznego gleby oraz pokrycia roślinnością.
Główne znaczenie dla niszczących procesów erozyjnych ma na terenie powiatu
erozja wodna, powodowana przez opady i wody płynące, przy czym procesy te
w znacznym stopniu przyspiesza działalność człowieka. Stopień zagrożenia erozją wodną
południowej części województwa małopolskiego (w tym również powiatu suskiego)
należy do najwyższych na terenie kraju.
Natomiast do czynników pochodzenia antropogenicznego, które mogą być przyczyną
skażenia gleb metalami ciężkimi, należą:
 emisje pyłów i gazów ze źródeł przemysłowych,
 motoryzacja – w wyniku spalania paliw następuje zanieczyszczenie tlenkami azotu,
węglowodorami, pierwiastkami śladowymi, w tym ołowiem,
 spalanie odpadów i śmieci – może lokalnie zwiększać zrzut kadmu i cynku do
środowiska,
 osady ściekowe stosowane do użyźniania gleb nie spełniające norm pod względem
zawartości pierwiastków – zawierają kadm, miedź, cynk, nikiel,
 nieprawidłowe stosowanie nawozów sztucznych – mogą zawierać cynk i miedź,
 preparaty ochrony roślin – mogą zawierać cynk, miedź, siarkę,
 kwaśne deszcze – zawierają siarkę.
31
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, ochrona
powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jakości, m.in. poprzez
utrzymanie (lub doprowadzenie) jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych
standardów. Jeśli doszłoby do zanieczyszczenia powierzchni gleby lub ziemi, władający
(w szczególnych przypadkach starosta) zobowiązany jest do przeprowadzenia
rekultywacji, czyli przywrócenia do stanu wymaganego standardami jakości. Na obszarze,
na którym istnieje przekroczenie standardów jakości i gleby starosta, może nałożyć na
władającego powierzchnią ziemi obowiązek prowadzenia pomiarów zawartości substancji
w glebie lub w ziemi.
7.3.2. Zawartość metali ciężkich
W zależności od tych elementów wprowadzono podział gleb na 6 stopni
zanieczyszczenia (od 0 – V), gdzie:
00
I0
II0
III0
IV0
V0
– zawartość naturalna,
– zawartość podwyższona,
– słabe zanieczyszczenie,
– średnie zanieczyszczenie,
– silne zanieczyszczenie,
– bardzo silne zanieczyszczenie.
Cynk
Cynk jest powszechnym składnikiem skorupy ziemskiej. W procesach wietrzenia
wszystkie związki cynku są łatwo rozpuszczalne, zwłaszcza w środowiskach kwaśnych,
a uwalniane jony tworzą połączenia mineralne lub organiczno – mineralne o dużej
mobilności.
Substancja organiczna gleb tworzy dosyć trwałe wiązania z cynkiem, i dlatego
następuje jego akumulacja w powierzchniowych poziomach gleb.
Cynk jest jednym z bardziej ruchliwych metali w glebie, na co wpływają zarówno
jego formy wymienne, jak i związki z substancją organiczną. Bez względu na formy cynku
jego rozpuszczalność maleje proporcjonalnie do wzrostu odczynu gleby.
Duża rozpuszczalność związków, w których występuje ten pierwiastek powoduje, że
jego pobieranie przez rośliny może być znaczne, co stanowi poważne ryzyko jego
przechodzenia do łańcucha żywieniowego.
W odróżnieniu od kadmu i ołowiu, cynk jest pierwiastkiem niezbędnym dla
prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmów. Jego nadmiar, jak i niedobór, powodują szereg
nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmów. Cynk jest m.in. składnikiem różnych
enzymów, bierze udział w metabolizmie białek i węglowodanów, wpływa na
przepuszczalność błon komórkowych. Nadmiar cynku uważa się za jedną z przyczyn
powstawania chorób nowotworowych, a równocześnie jego niedobór wywołuje zaburzenia
w funkcjonowaniu układu krwionośnego i rozrodczego oraz choroby skóry.
Objawami nadmiernych stężeń cynku w roślinach są zmiany chlorotyczne
i nekrotyczne na liściach oraz ograniczenie wzrostu i kiełkowania nasion.
Stopień zanieczyszczenia gleb cynkiem
Ze względu na znaczną powierzchnię występowania rud metalonośnych oraz brak
wyznaczonych zasięgów gleb skażonych pyłami metalonośnymi nie jest możliwe ustalenie
tzw. naturalnej zawartości cynku w glebach.
32
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Zawartość cynku w glebach Polski mieści się w szerokich granicach od 0,5 mg/kg do
5754,0 mg/kg. Średnia zawartość w glebach Polski wynosi 32,4 mg/kg. Gleby
województwa małopolskiego wykazują średnią zawartość 75,22 mg/kg (przy rozpiętości od
2,40 do 5754,0 mg/kg).
Kadm
Kadm jest pierwiastkiem silnie rozproszonym w skałach i w poziomach
powierzchniowych gleb. W procesach wietrzenia kadm jest łatwo uruchamiany,
a następnie wiązany przez minerały ilaste, wodorotlenki żelaza oraz substancję organiczną.
Pomimo na ogół znacznego rozproszenia w środowisku glebowym, wykazuje dużą
mobilność, szczególnie przy kwaśnym odczynie gleby. W tych warunkach nawet
stosunkowo niewielkie stężenia kadmu mogą być toksyczne dla ludzi i zwierząt.
Pierwiastek ten stanowi szczególne ryzyko dla człowieka i zwierząt, ponieważ jest
on łatwo wchłaniany, stosunkowo długo zatrzymywany w tkankach i podlega akumulacji
w organach spełniających ważne funkcje w organizmie. Toksyczne działanie kadmu
polega na zaburzeniu metabolizmu wapnia, czynności nerek i funkcji rozrodczych, a także
powodowaniu choroby nadciśnieniowej i zmian nowotworowych. Wchłonięty do
organizmu kadm tworzy kompleksy z białkami, z którymi jest łatwo transportowany,
a następnie deponowany głównie w nerkach i wątrobie. Kadm powoduje zaburzenia
w metabolizmie białek i zwiększa ich wydalanie z moczem oraz zakłóca przemianę
witaminy B1.
Pomimo, że kadm nie jest potrzebny do rozwoju roślin, jest pobierany wyjątkowo
łatwo, zarówno przez system korzeniowy, jak i liście, na ogół proporcjonalnie do stężenia
w środowisku. Korzenie roślin łatwo pobierają kadm, podobnie jak cynk. Kadm jest
przyswajany przez rośliny bez względu na właściwości gleb. Niemniej jednak kwaśny
odczyn gleb uważany jest zgodnie za najważniejszy czynnik wpływający na zwiększoną
jego fitoprzyswajalność.
Fizjologiczny efekt nadmiaru kadmu wiąże się z zaburzeniem procesów fotosyntezy
transpiracji i przemian związków azotowych oraz ze zmianami przepuszczalności błon
komórkowych i struktury DNA.
Stopień zanieczyszczenia gleb kadmem
W glebach nie zanieczyszczonych naturalna zawartość kadmu jest niska i nie
przekracza 1,0 mg/kg. Średnia zawartość kadmu w glebach Polski wynosi 0,21 mg/kg.
Gleby województwa małopolskiego wykazują średnią zawartość 0,83 mg/kg (przy
rozpiętości od 0,01 do 33,00 mg/kg).
Miedź
Występowanie miedzi w środowisku przyrodniczym jest powszechne.
W glebach miedź występuje w połączeniach z substancją organiczną, minerałami
ilastymi a także wytrąca się w postaci siarczanów, siarczków, węglanów itp., dając
w efekcie mało mobilne formy. Na ogół miedź jest silnie wiązana w powierzchniowych
poziomach gleb i nie podlega przemieszczaniu w głąb profilu glebowego.
Do czynników, które wpływają na zachowanie się miedzi w glebach, a przede
wszystkim na rozpuszczalność, migrację i przyswajalność, należą: odczyn gleby,
substancja organiczna, zawartość wodorotlenków żelaza, manganu, glinu, ilość i rodzaj
minerałów ilastych.
33
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Miedź jest niezbędnym składnikiem pożywienia wszystkich zwierząt i człowieka,
a pełne pokrycie zapotrzebowania na nią jest podstawowym warunkiem prawidłowego
rozwoju i zdrowia. Niedobór miedzi może powodować anemię, zakłócenia funkcji
rozrodczych, upośledzenie wzrostu, zaburzenia układu krążenia. Nadmiar miedzi może być
czynnikiem wywołującym zmiany w tkance mózgowej, naczyniach wieńcowych i
w organach wewnętrznych m.in. w nerkach i mięśniu sercowym.
U roślin obecność miedzi warunkuje przebieg procesów generatywnych, fotosyntezę,
oddychanie, przemianę związków azotowych.
Stopień zanieczyszczenia gleb miedzią
Wyniki najnowszych badań wskazują, że przeciętna zawartość miedzi w glebach
Polski jest bardzo niska i wynosi 6,5 mg/kg, przy zakresie od 0,2 do 725,0 mg/kg.
W glebach województwa małopolskiego średnia zawartość miedzi jest wyższa (15,6
mg/kg) przy zakresie od 1,0 do 106 mg/kg.
Nikiel
Nikiel jest pierwiastkiem geochemicznie związanym z żelazem i kobaltem. Decyduje
to o jego rozmieszczeniu i zachowaniu się w środowisku. Jest on silnie wiązany przez
substancję organiczną gleby i kompleks sorpcyjny gleby. Rozpuszczalność niklu wzrasta
wraz ze stopniem zakwaszenia gleby.
Fizjologiczna rola niklu nie jest do końca wyjaśniona. Nie jest to pierwiastek
niezbędny w procesach metabolicznych organizmów, chociaż niektóre gatunki roślin nie
mogą się normalnie rozwijać bez jego obecności w glebie. Bierze udział w procesach
wiązania azotu przez bakterie glebowe. Pobierany jest przez rośliny proporcjonalnie do
zawartości w glebie.
Kumulowany jest głównie w częściach generatywnych roślin, a jego nadmiar może
powodować zaburzenia fotosyntezy, transpiracji, chlorozy.
W organizmach ludzi i zwierząt nadmiar niklu może powodować uszkodzenie błon
śluzowych, zaburzenia metabolizmu białek, powstawanie komórek nowotworowych. Przy
zwiększonych dawkach gromadzony jest w nerkach i surowicy krwi.
Ołów
Ołów jest obok kadmu jednym z najbardziej szkodliwych pierwiastków, szczególnie
groźnym dla człowieka.
Występowanie ołowiu w glebach związane jest ze składem granulometrycznym,
substancją organiczną, a także rodzajem skały, z której gleba powstała. W porównaniu
z kadmem ołów jest w glebach mniej ruchliwy. Pomimo tego stosunkowo łatwo pobierają
go rośliny. Zdolność pobierania ołowiu zwiększa się wraz ze wzrostem zakwaszenia.
Ołów jest zbędnym składnikiem, tak dla ludzi jak i zwierząt. W środowisku
skażonym następuje gromadzenie tego metalu w wątrobie, nerkach, szpiku kostnym
i mózgu, co powoduje schorzenia tych organów, m.in. nowotwory.
W organizmach roślinnych powoduje zaburzenia procesu fotosyntezy i procesu
podziału komórek. Objawem szkodliwego oddziaływania u roślin jest ciemnozielone
zabarwienie liści i wyraźne skrócenie korzeni.
Ustalenie naturalnych zawartości w glebach jest trudne ze względu na
antropogeniczne zniekształcenia ich poziomów powierzchniowych, związane z dopływem
tego pierwiastka z pyłami metalonośnymi transportowanymi niekiedy na znaczne
odległości.
34
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Stopień zanieczyszczenia gleb ołowiem
Średnia zawartość ołowiu w glebach Polski wynosi 13,6 mg/kg, natomiast w glebach
województwa małopolskiego średnia zawartość ołowiu sięga 41,05 mg/kg, przy zakresie
od 3,60 do 2787 mg/kg.
Siarka
Siarka występuje powszechnie w związkach organicznych i nieorganicznych. Jest
pierwiastkiem wpływającym na prawidłowy wzrost i rozwój roślin. Przez rośliny
pobierana jest z gleby w formie siarczanowej, która stanowi wskaźnik antropogenicznego
zanieczyszczenia gleb.
Ważna jest ocena zawartości siarki w glebie pod kątem określenia obszarów
niedoborowych i zdegradowanych przez nadmiar tego pierwiastka. Zawartość siarki od I0 –
III0 odpowiada zawartości niskiej, średniej i wysokiej, a stopień IV wskazuje na zawartość
podwyższoną w wyniku antropopresji.
Stopień zanieczyszczenia gleb siarką
Na skutek antropopresji gleby województwa małopolskiego charakteryzują się
podwyższoną zawartością siarki. Szczególnie wysoką zawartość siarki w glebach
użytkowanych rolniczo stwierdzono w niektórych gminach powiatu (Budzów 36%,
Zembrzyce 66%).
Gleby gminy Maków Podhalański charakteryzują się zróżnicowaniem w zawartości
poszczególnych metali ciężkich. Identyfikacja źródeł zanieczyszczenia, która ma duże
znaczenie dla określenia kierunków produkcji rolniczej, jest sprawą bardzo trudną.
Degradacja chemiczna może być spowodowana antropogenicznym wpływem na
środowisko lub wynikać z budowy geologicznej
Przyczyną podwyższonej zawartości w glebach metali ciężkich jest czynnik
geologiczny. Na przeważającej części obszaru gminy występują bowiem utwory fliszowe
i trzeciorzędowe zawierające metale ciężkie i będące skałami macierzystymi gleb. Mimo
podwyższonych ilości metali w tych glebach, nie zawsze obserwuje się tu zwiększoną
akumulację metali w płodach rolnych.
Tabela Procentowy udział gleb w gminie wg stopnia zanieczyszczenia poszczególnymi
metalami
Procentowy udział gleb w klasach zanieczyszczenia
Nazwa
zanieczyszczenia
0
I
II
III
IV
V
Cynk
93,75
6,25
Kadm
6,25
68,75
25,00
Miedź
55,25
44,75
Nikiel
87,50
12,50
Ołów
62,50
37,50
Siarka
75,00
12,50
12,50
35
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
8. GOSPODARKA ODPADAMI
Celem polityki gospodarki odpadami jest wprowadzenie kompleksowych rozwiązań
zapewniających usuwanie odpadów komunalnych, przemysłowych i szpitalnych zgodnie
z obowiązującymi przepisami w sposób i w zakresie zapobiegającym degradacji
środowiska.
Polityka gospodarki odpadami obejmuje następujące kierunki i zasady działania:
 uregulowanie sytuacji obecnego składowiska odpadów poprzez
– wykonanie ekspertyzy hydrogeologicznej określającej przydatność terenu dla
tych funkcji,
– w przypadku wyników ekspertyzy wykazujących nieprzydatność terenu
likwidacja składowiska i rekultywacja terenu,
– w przypadku wyników ekspertyzy wykazujących przydatność terenu
sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wraz
z prognozą skutków wpływu ustaleń planu na środowisko przyrodnicze,
a następnie rozpoczęcie procesu inwestycyjnego
 czynne uczestniczenie (partycypacje w inwestycjach) Gminy Maków Podhalański
w doskonaleniu działań Rejonowej Sortowni i Składowiska Odpadów w Suchej
Beskidzkiej,
 rozbudowa składowiska odpadów Fabryki Osłonek Białkowych w Białce w oparciu
o ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
 organizacja wywozu odpadów przemysłowych w ramach działania zakładów
wytwórczych i usługowych,
 wywóz odpadów szpitalnych na składowisko odpadów niebezpiecznych,
 objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich zespołów osadniczych,
 wprowadzenie systemu segregacji odpadów komunalnych wraz z zastosowaniem
ulg finansowych oraz akcji propagujących system,
 zorganizowanie systematycznych okresowych zbiórek odpadów wielkogabarytowych
oraz odpadów niebezpiecznych (pestycydy, chemikalia, oleje).
36
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
II. Program ochrony środowiska dla gminy Maków Podhalański
na lata 2004 – 2007 wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
1. CELE I ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ
1.1. W państwie
Realizacja polityki ekologicznej państwa w latach 1991 – 2000 była skutecznym
narzędziem w ochronie środowiska i zagospodarowaniu przestrzennym, uwzględniająca
w szczególności m.in.:
 poprawę jakości wód powierzchniowych,
 poprawę jakości wód do picia i zwiększenie jej dostępności,
 poprawę jakości powietrza na obszarach o przekroczonych dopuszczalnych stężeniach
zanieczyszczeń,
 racjonalną gospodarkę odpadami.
II Polityka Ekologiczna Państwa, jako podstawowy dokument ideowo-planistyczny
z zakresu zrównoważonego rozwoju Polski, została przyjęta przez Radę Ministrów
w czerwcu 2000 r.









Polityka ochrony środowiska w Polsce oparta jest na następujących zasadach:
zasadzie zrównoważonego rozwoju jako wiodącej zasady oznaczającej, że
podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki
i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować
zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku,
możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy
jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz
naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym,
gatunkowym i genowym;
zasadzie przezorności (podwojenie działań, gdy pojawia się prawdopodobieństwo
wystąpienia problemu),
zasadzie wysokiego poziomu ochrony środowiska (stosowania zasad ochrony
środowiska na każdym szczeblu zarządzania środowiskiem);
zasadzie integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi (uwzględnianie
celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi),
zasadzie równego dostępu do środowiska przyrodniczego
zasadzie regionalizacji (dostosowanie krajowych narzędzi polityki ekologicznej do
specyfiki obszarów);
zasadzie uspołecznienia polityki ekologicznej (stworzenie warunków do udziału
obywateli w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju,
a przede wszystkim dostępu do informacji w sprawach dotyczących środowiska);
zasadzie „zanieczyszczający płaci” (odpowiedzialność za skutki zanieczyszczenia
i stwarzania zagrożeń ponosi jednostka użytkująca zasoby środowiska);
zasadzie prewencji (podejmowanie działań zabezpieczających na wszystkich etapach
realizacji przedsięwzięcia, inwestycji);
37
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011




zasadzie stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) (zmniejszenie presji na
środowisko z zastosowaniem najlepszych technik)
zasadzie subsydiarności (stopniowe przekazywanie kompetencji i uprawnień na
niższych stopniach zarządzania środowiskiem);
zasadzie klauzul zabezpieczających;
zasadzie skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej (minimalizacja
nakładów na jednostkę uzyskanego efektu);
Cele polityki ekologicznej sformułowane w sferze racjonalnego użytkowania
zasobów naturalnych odnoszą się do:
 racjonalizacji użytkowania wody,
 zmniejszenia materiałochłonności i odpadowości produkcji,
 zmniejszenia energochłonności gospodarki i wzrostu wykorzystania energii ze źródeł
odnawialnych,
 ochrony gleb,
 wzbogacania i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych,
 ochrony zasobów kopalin.
Główne cele polityki to:
w zakresie racjonalizacji użytkowania wód:
 zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe,
 zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji przemysłowej i praktyk
rolniczych w celu zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i ograniczenia ładunków
odprowadzanych do odbiorników zanieczyszczeń,
 racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych (ograniczenie
marnotrawstwa, strat w systemach wody).
w zakresie zmniejszenia materiałochłonności i odpadowości produkcji:
 poprawa efektywności ekonomicznej procesów wytwórczych,
 zasada likwidacji zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła.
w zakresie zmniejszenia energochłonności gospodarki:
 wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych,
 zmniejszenie energochłonności zarówno w procesach wytwórczych jak i świadczenia
usług i konsumpcji,
 wzrost udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej energetycznych nośników
odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia
z biomasy) oraz pochodzących z odpadów.
w zakresie ochrony gleb:
 przeciwdziałanie przejmowaniu gleb nadających się do wykorzystania rolniczego lub
leśnego na inne cele, zwłaszcza inwestycyjne,
 eliminacja produkcji rolniczej lub odpowiedniej zmianie struktury upraw na glebach
zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi dla zdrowia tam, gdzie stopień
zanieczyszczenia przekracza dopuszczalne wskaźniki,
 przywracanie wartości użytkowej glebom, które uległy degradacji (oczyszczanie,
rekultywacja, odbudowa właściwych stosunków wodnych),
 dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich
zagospodarowania rolniczego lub leśnego.
38
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
w zakresie wzbogacenia i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych:
 stałe powiększanie zasobów leśnych,
 kształtowanie
lasu
wielofunkcyjnego
(poprawa
funkcji
wodochronnej,
klimatotwórczej, glebochronnej),
 zachowanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych,
 racjonalne, zgodne z zasadami przyrody użytkowanie zasobów leśnych,
 utrzymanie i wzmacnianie społeczno-ekonomicznej funkcji lasów,
 wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień jako czynnika ochrony różnorodności
biologicznej i krajobrazowej oraz racjonalnego użytkowania przestrzeni przyrodniczej.
w zakresie ochrony zasobów kopalin:
 ograniczenie wydobycia, jeśli możliwe jest znalezienie substytutu danego surowca,
 zmniejszenie zużycia surowca w przeliczeniu na jednostkę produktu,
 objęcie ochroną wód leczniczych i termalnych, w odniesieniu do których zostanie
utrzymany system koncesjonowania.
II Polityka Ekologiczna Państwa określa również w sposób szczegółowy cele
w zakresie jakości środowiska, w tym w odniesieniu do:
 gospodarowania odpadami,
 stosunków wodnych i jakości wód,
 jakości powietrza i zmian klimatu,
 bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego,
 nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,
 różnorodności biologicznej i krajobrazowej.
Głównymi celami są:
w zakresie gospodarowania odpadami:
 zapobieganie powstawaniu odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów
„u źródła”,
 odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów – bezpieczne dla
środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych.
w zakresie stosunków wodnych i jakości wód:
 zapobieganie zanieczyszczaniu wód powierzchniowych i podziemnych ze szczególnym
naciskiem na zapobieganie u źródła,
 przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu
ekologicznego, a przez to zapewnienie odpowiednich źródeł poboru wody do picia.
w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem:
 konsekwentne przechodzenie na likwidację zanieczyszczeń u źródła,
 coraz szersze normowanie emisji w przemyśle, energetyce i transporcie,
 wprowadzanie norm ograniczających emisję do powietrza zanieczyszczeń w procesie
produkcyjnym (w pełnym cyklu życia produktów i wyrobów).
w zakresie hałasu i promieniowania:
 zmniejszenie skali narażania mieszkańców na ponadnormatywny poziom hałasu,
 kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania jonizującego (urządzenia
elektroenergetyczne i radiokomunikacyjne),
 kształtowanie zieleni zorganizowanej pełniącej funkcje ochronne.
39
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
w zakresie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego:
 włączenie się Polski do realizacji międzynarodowych programów związanych
z bezpieczeństwem chemicznym i biologicznym,
 harmonizowanie polskich przepisów prawnych z przepisami UE oraz wdrażanie
wymogów i zaleceń.
w zakresie nadzwyczajnych zagrożeń:
 eliminowanie lub zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych
zagrożeń,
 doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk
żywiołowych.
w zakresie różnorodności biologicznej i krajobrazowej:
 utrzymanie na odpowiednim poziomie różnorodności biologicznej i krajobrazowej,
 zwiększenie powierzchni obszarów chronionych (do 1/3 terytorium kraju),
 rekultywacja i renaturalizacja obszarów zdegradowanych,
 powstrzymanie procesu degradacji zabytków kultury,
 zwiększenie skuteczności ochrony obszarów objętych ochroną prawną.
1.2. W województwie małopolskim
1.2.1 Główne obszary rozwojowe województwa a ochrona środowiska
W „Programie zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska Województwa
Małopolskiego”, Zarząd Województwa Małopolskiego w 2000 roku przyjął następujące
główne obszary rozwojowe województwa wraz z ogólnymi celami strategicznymi
(do 2015 roku):
Obszar rozwoju:
PRZEMYSŁ
Ogólny cel strategiczny: Restrukturyzacja istniejących zakładów przemysłowych oraz
rozwój nowoczesnych, innowacyjnych i proeksportowych sektorów
przemysłowych o zminimalizowanym wpływie na zdrowie ludzi
i środowisko naturalne
Obszar rozwoju:
TRANSPORT I RUCH ULICZNY
Ogólny cel strategiczny: Poprawa zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej
województwa przez optymalizację wykorzystania istniejącej
infrastruktury oraz modernizację i rozbudowę układów
komunikacyjnych ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań
minimalizujących lub eliminujących szkodliwy wpływ na
środowisko
Obszar rozwoju:
ROZWÓJ TERENÓW WIEJSKICH
Ogólny cel strategiczny: Dostosowanie struktur obszarów wiejskich i rolnictwa do
warunków integracji z Unią Europejską
Obszar rozwoju:
TURYSTYKA I REKREACJA
Ogólny cel strategiczny: Podniesienie atrakcyjności turystycznej przestrzeni województwa
przez optymalne wykorzystanie jego atutów przyrodniczo –
kulturowych i uzdrowiskowych, rozwój komfortowego zaplecza
turystycznego i rekreacyjnego w warunkach pełnej ochrony
40
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
walorów przyrodniczych i krajobrazowych, utrzymania
różnorodności biologicznej oraz podnoszenia zdrowotnego
standardu wypoczynku
Obszar rozwoju:
OSADNICTWO
Ogólny cel strategiczny: Zrównoważona urbanizacja województwa zapewniająca
podniesienie jakości życia mieszkańców, poprawę estetyki
obszarów zurbanizowanych, ochronę krajobrazu i wolnej
przestrzeni, nie-dopuszczenie do rozwoju osadnictwa na terenach
nieprzygotowanych infrastrukturalnie oraz racjonalizację
obszarów zainwestowanych
1.2.2. Strategia ochrony środowiska w województwie małopolskim.
Długoterminowa polityka ochrony środowiska w zakresie poszczególnych
elementów środowiska i uciążliwości – cele długoterminowe do 2015 roku
Nadrzędnym, długoterminowym celem przyjętego Programu województwa jest:
Racjonalne zagospodarowanie przestrzenne województwa małopolskiego, spajające
funkcje środowiskowe, gospodarcze i kulturowe zgodnie z zasadami zrównoważonego
rozwoju.
Cele długoterminowe do 2015 roku
Ochrona powietrza:
Hałas Niejonizujące
promieniowanie
elektromagnetyczne
Ochrona zasobów
wodnych:
Surowce mineralne:
Gospodarka odpadami:
Spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości
powietrza przez sukcesywną redukcję emisji substancji
zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza niskiej emisji
Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i
środowiska przez obniżenie jego natężenia do poziomu
obowiązujących standardów
Kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania
niejonizującego
Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych,
rewitalizacja pierwszego poziomu wodonośnego do jakości
umożliwiającej jego wykorzystanie jako lokalnego źródła
zaopatrzenia w wodę pitną,
Ochrona jakości wód podziemnych oraz racjonalizacja ich
wykorzystania,
Stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody
i zapewnienie w planach zagospodarowania przestrzennego
nadrzędności zasad gospodarowania w nich nad innym
wykorzystaniem terenów
Ochrona zasobów złóż przez ich racjonalne wykorzystywanie
w koordynacji z planami rozwoju regionu
Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego
wykorzystania i bezpieczne składowanie pozostałych
41
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Ochrona przyrody
i krajobrazu:
Poważne awarie :
Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz doskonalenie
systemu obszarów chronionych
Ścisły nadzór nad jednostkami będącymi potencjalnymi
sprawcami poważnych awarii oraz wyłączenie transportu
tranzytowego substancji niebezpiecznych poza obręb miast
1.2.3. Wojewódzki plan operacyjny, a przedsięwzięcia przewidziane do realizacji
w obszarze powiatu suskiego.
W „Programie zrównoważonego rozwoju...” przyjęto strategię wdrożeniową
ujmującą cele operacyjne do 2004 roku wraz z działaniami, które powinny być podjęte
(pakiety działań), aby te cele osiągnąć.
Przyjęte cele operacyjne i działania obejmują następujące elementy środowiska
i uciążliwości środowiskowe:
 ochrona powietrza:
- stan sanitarny powietrza,
- ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z transportu i ruchu ulicznego,
- ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z procesów energetycznego spalania
paliw i z palenisk domowych,
- emisja z procesów przemysłowych,
 ochrona przed hałasem i promieniowaniem niejonizującym:
- hałas,
- promieniowanie niejonizujące,
 ochrona zasobów wodnych:
- wody podziemne,
- wody powierzchniowe,
- zarządzanie gospodarką wodną,
- ochrona przed powodzią i suszą,
 ochrona zasobów kopalin:
- zabezpieczenie surowcowe,
- ochrona złóż surowców mineralnych,
- ochrona obszarów perspektywicznych,
- ochrona wód leczniczych, mineralnych,
- polityka koncesyjna,
 gospodarka odpadami:
- odpady komunalne,
- odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych,
- osady ściekowe,
- odpady sanitarne,
- odpady przemysłowe,
 ochrona przyrody:
- rozwój systemów obszarów chronionych,
- równowaga ekologiczna,
- Parki Narodowe,
- ekosystemy rzeczne i łąkowe,
- ekosystemy leśne
 ochrona gleb
42
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011

zagrożenia naturalne i poważne awarie zagrażające środowisku
Cele operacyjne i działania dla ich osiągnięcia przyjęte w programie stanowią
również bazę założeń priorytetowych.
1.3. W powiecie suskim
Obowiązujące i dostosowane do wymogów Unii Europejskiej prawo ochrony
środowiska w Polsce nakłada obowiązek jego ochrony stosując zasadę zrównoważonego
rozwoju. Programy ochrony środowiska przedstawiają konkretny plan działań na okres
4 lat (krótkookresowy) oraz kierunkowe działania w układzie długookresowym.




Przyjmując:
po pierwsze - strategię ochrony środowiska województwa małopolskiego z celami
ekologicznymi do 2015 roku z krótkookresowymi celami operacyjnymi wraz
z działaniami, w tym m.in.:
- Cel strategiczny
„Podniesienie atrakcyjności i turystycznej przestrzeni województwa przez
optymalne wykorzystanie jego atutów przyrodniczo-kulturalnych i uzdrowiskowych,
rozwój komfortowego zaplecza turystycznego i rekreacyjnego w warunkach pełnej
ochron walorów przyrodniczych i krajobrazowych, utrzymania różnorodności
biologicznej oraz podnoszenia zdrowotnego standardu wypoczynku”.
- Cele operacyjne i działania dotyczące:
ochrony powietrza (ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza, m.in. z palenisk
domowych), ochrona zasobów wodnych (wód powierzchniowych i podziemnych,
ochrona przed powodzią), gospodarka odpadami
po drugie - cele i priorytetowe działania ekologiczne wynikające ze „Strategii rozwoju
powiatu suskiego”, w tym m.in.:
- Cel długookresowy - 20 letni
„Powiat Suski - to czyste środowisko naturalne: ziemia, woda, powietrze;
atrakcyjne i bezpieczne miejsce do życia, pracy i wypoczynku”.
- Ochrona i rozwój zasobów jako 2 priorytet przyjętej strategii
po trzecie - obszary strategiczne i cele operacyjne „Programu rozwoju
przedsiębiorczości w powiecie suskim” , w tym m.in.:
- obszary strategicznego rozwoju powiatu - Rzemiosło, handel i usługi (obszar
priorytetowy 1), turystyka i agroturystyka (obszar priorytetowy 3),
- cele operacyjne w/w obszarów w tym: uzbrojenie terenów w infrastrukturę
wodociągową i kanalizacyjną, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na
terenach wiejskich powiatu, rozbudowa sieci gazowej, zdynamizowanie rozwoju
infrastruktury turystycznej w gminach powiatu suskiego,
oraz
po czwarte - wnioski z diagnostyki stanu środowiska w powiecie suskim,
przyjęto następujące długoterminowe cele powiatowego programu ochrony
środowiska do 2011 roku:
43
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
1. KSZTAŁTOWANIE POSTAW SPOŁECZEŃSTWA W ZAKRESIE DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH,
2. OCHRONA ZASOBÓW WÓD POWIERZCHNIOWYCH, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH,
3.
4.
5.
6.
POPRAWA ICH JAKOŚCI I ZAPOBIEGANIE ZANIECZYSZCZENIU
OCHRONA POWIETRZA PRZED ZANIECZYSZCZENIEM PYŁEM ZAWIESZONYM I PYŁEM
AZBESTOWYM
MINIMALIZACJA ILOŚCI POWSTAJĄCYCH ODPADÓW, WZROST ODZYSKU I RECYKLINGU
ODPADÓW ORAZ BEZPIECZNE UNIESZKODLIWIANIE POZOSTAŁYCH ODPADÓW
OCHRONA GLEBY I POWIERZCHNI ZIEMI
OCHRONA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ ORAZ OCHRONA LASÓW
Analizując stan środowiska powiatu i stan infrastruktury ochrony środowiska na
terenie Gminy Maków Podhalański, przyjęto następujące priorytetowe działania w ramach
niniejszego programu na lata 2004 – 2007:
1. SYSTEMATYCZNA I CIĄGŁA AKCJA SZKOLENIOWA SPOŁECZEŃSTWA,
2. SYSTEMATYCZNE PODŁĄCZANIE OSIEDLI I ULIC W MIEŚCIE DO
KOLEKTORA
SANITARNEGO,
3. BUDOWA PRZYDOMOWYCH OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW NA TERENACH WIEJSKICH
W OBSZARACH ROZPROSZONEJ ZABUDOWY,
4. ROZBUDOWA WODOCIĄGU MIEJSKIEGO, BUDOWA WODOCIĄGU WE WSIACH GDZIE
WYSTĘPUJE BRAK WODY.
44
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
2. CELE I PRIORYTETOWE DZIAŁANIA EKOLOGICZNE W GMINIE MAKÓW PODHALAŃSKI
2.1. Cele i zadania w zakresie kształtowania świadomości i edukacji społeczeństwa
Cel długoterminowy
Kształtowanie postaw społeczeństwa w zakresie działań proekologicznych do
zrealizowania przez następujące działania:
- informację i dodatkową edukację mieszkańców w zakresie ochrony środowiska
i umożliwienie dostępu do informacji z zakresu ochrony środowiska
Zadania krótkoterminowe 2004-2007 rok
- informacje w postaci broszur, ulotek, książek, tablic,
- akcje szkoleniowe,
- akcje propagandowe, „czysta gmina”, „dokarmianie zwierząt leśnych”
- wycieczki i imprezy ekologiczne,
- konkursy ekologiczne np. na najpiękniejszy ogród przydomowy, obejście
- inicjowanie projektów ścieżek edukacyjnych,
- działania wspierające edukację ekologiczną,
- udział mediów regionalnych, powiatowych i gminnych w edukacji społeczeństwa
w zakresie ochrony środowiska,
2.2. Cele i zadania w zakresie ochrony wód powierzchniowych i wód podziemnych
Cel długoterminowy
Ochrona zasobów wód powierzchniowych, zasobów wód podziemnych, poprawa ich
jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu tych wód do zrealizowania przez następujące
działania:
- systematyczne i skuteczne ograniczenie zanieczyszczeń wprowadzanych do wód
powierzchniowych,
- ochronę ujęć wody pitnej i eliminację czynników zagrożenia dla jakości wód
podziemnych,
Zadania krótkoterminowe 2004-2007 rok
 ZARZĄDZANIE ZASOBAMI WODNYMI
- ochrona naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe
i nieuregulowane cieki wodne przez wprowadzenie odpowiednich zapisów do planu
miejscowego zagospodarowania przestrzennego gminy,

-
ZAPOBIEGANIE ZANIECZYSZCZANIU WODY
budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej, sieci wodociągowych
budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków,
stopniowe wyposażanie gospodarstw wiejskich w zabudowie rozproszonej
w indywidualne systemu oczyszczania - przydomowe oczyszczalnie ścieków,
45
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
- sukcesywne ograniczanie zanieczyszczeń z działalności rolniczej ze szczególnym
uwzględnieniem zanieczyszczeń azotowych - gnojowicy,
- wspieranie inicjatyw w zakresie utrzymania, budowy i odbudowy systemów małej
retencji,
- utrzymanie śródpolnych zabagnień, zadrzewień, oczek wodnych i in.,
- ochrona istniejących i tworzenie nowych pasów zieleni ochronnej wzdłuż cieków
wodnych,
- szkolenia dla rolników w zakresie racjonalnego wykorzystania, gromadzenia nawozów
organicznych i mineralnych oraz stosowania środków ochrony roślin,
2.3. Cele i zadania w zakresie ochrony powietrza
Cel długoterminowy
Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem pyłem zawieszonym i pyłem
azbestowym do zrealizowania przez następujące działania:
- systematyczna poprawa jakości powietrza, w szczególności w obszarach zabudowy
zwartej,
- systematyczne wprowadzanie bezpiecznego demontażu, zbierania, transportu
i unieszkodliwiania wyrobów budowlanych zawierających azbest.
Zadania krótkoterminowe 2003-2007 rok
- systematyczna modernizacja zbiorczych i indywidualnych systemów grzewczych
z palenisk węglowych, na systemy ogrzewania wysokosprawne, gazowe lub olejowe,
- inwentaryzacja wyrobów budowlanych zawierających azbest,
- sukcesywne wdrażanie programu bezpiecznego usuwania wyrobów budowlanych
zawierających azbest,
- prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej o szkodliwości dla zdrowia spalania
innych paliw niż ogólnodostępne.
2.4. Cele i zadania w zakresie minimalizacji ilości powstających odpadów, wzrostu
odzysku i recyklingu i bezpiecznego składowania pozostałych odpadów
Cel długoterminowy
Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost odzysku i recyklingu
i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów do zrealizowania przez następujące
działania:
- zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów,
- zapewnienie odzysku i unieszkodliwiania odpadów,
- bezpieczne składowanie odpadów,
- zbiórka odpadów od wszystkich wytwarzających,
- wydzielanie odpadów wielkogabarytowych, niebezpiecznych i innych ze strumienia
odpadów komunalnych,
- prawidłowe zagospodarowanie odpadów powstających w sektorze gospodarczym,
a zwłaszcza odpadów niebezpiecznych.
46
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Zadania krótkoterminowe 2004-2007 rok
Szczegółowe zadania i harmonogram ich realizacji przedstawiono w integralnej
części programu ochrony środowiska dla gminy Maków Podhalański, jakim jest odrębny
dokument „Plan gospodarki odpadami dla gminy Maków Podhalański”.
2.5. Cele i zadania w zakresie ochrony gleb i powierzchni ziemi
Cel długoterminowy
Ochrona gleb i powierzchni ziemi i racjonalne ich użytkowanie do zrealizowania
przez następujące działania:
- zagospodarowanie gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym
walorom i klasie bonitacyjnej,
- rekultywacja składowiska odpadów w Makowie Podhalańskim,
- zalesianie terenów o dużym nachyleniu.
Zadania krótkoterminowe 2004-2007 rok
- racjonalne zużycie środków ochrony roślin i nawozów,
- zaprzestanie wypalania traw.
2.6. Cele i zadania ochrony przed zagrożeniami naturalnymi i poważnymi awariami
Cel długoterminowy
- zapobieganie zagrożeniom naturalnym i poważnym awariom oraz eliminacja
i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia.
Zadania krótkoterminowe 2004-2007 rok
- uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów
zagrożonych powodzią i osuwiskami
- opracowanie systemu ochrony przeciwpowodziowej w zakresie zapobiegania,
przygotowania, reagowania i odbudowy,
- opracowanie rodzinnego planu przeciwpowodziowego
- prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu społeczeństwa dotyczącej
zasad postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii, w celu ukształtowania
właściwych postaw i zachowań.
Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego
- utrzymanie w dobrym stanie istniejących szlaków turystycznych,
- wyznaczenie nowych szlaków turystycznych i ciekawych miejsc przyrodniczych.
Utrzymanie tradycyjnego krajobrazu
- wdrożenie programu rolno – środowiskowego,
- rozwój agroturystyki.
47
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
3. PROGRAM ZADANIOWY DLA GMINY
3.1. Zadania własne inwestycyjne 2004 – 2007
Wymagane
środki
w tys. zł
Zadanie
1.
Budowa kolektora
sanitarnego: Maków –
Sucha, etap II.
Opracowanie projektu
–etap III
2.
Rekultywacja i
zamknięcie wysypiska
odpadów
komunalnych
2004 – 2007
600
3. gminnych
Modernizacja dróg
2004 – 2007
5.000
4. Budowa obwodnicy
2004 – 2007
2.200
Budowa chodników
w ciągu drogi
krajowej,
wojewódzkiej i
powiatowych
2004 – 2007
5.
Osłona przeciw
6. osuwiskom
7.
8.
Termomodernizacja
obiektów podległych
gminie budynków
mieszkalnych i
szkolnych
Stopniowe zmiany
systemu ogrzewania
indywidualnych
budynków
Termin
Jednostki
współpracujące
Lp.
2004 – 2007
4.000
KDDiA
2004 – 2007
2004 – 2007
Kuratorium
Oświaty
Źródło
środków
SAPARD,
WFOŚiCW
środki unijne
Budżet gminy,
środki
pomocowe,
WFOŚiCW
Budżet gminy,
środki unijne
Budżet gminy,
środki innych
jednostek
1.000
Budżet gminy,
środki unijne,
budżet państwa
1.710
Środki unijne,
budżet gminy,
budżet państwa
2.000
Budżet gminy,
środki
pomocowe
wyłącznie
dofinansowa Budżet gminy
nie
2004 – 2007
48
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
3.2. Zdania własne nieinwestycyjne 2004 – 2007
Lp.
Zadanie
Jednostki
współpracujące
Wymagane
środki
w tys. zł
Szkoły
1
Budżet gminy
2004 – 2007
CKPTiS
1
Budżet gminy
2004 – 2007
Szkoły,
Lasy Państwowe
2
Budżet gminy
2004 – 2007
Podmioty
gospodarcze
2
Budżet gminy
4
Budżet gminy
4
Budżet gminy
Termin
Organizowanie i
1. wspieranie konkursów 2004 – 2007
2.
3.
4.
5.
ekologicznych
Upowszechnianie
informacji o
działaniach na rzecz
ochrony środowiska
Organizacja szkoleń i
warsztatów lub zebrań
informacyjnych
dotyczących
korzystania ze
środowiska zgodnie z
polityką ekorozwoju
Działania
informacyjnoedukacyjne dla małych i średnich
przedsiębiorstw z
zakresu ochrony
środowiska
Organizacja i wsparcie
wycieczek
ekologicznych
Akcje propagandowe
6. „czysta gmina”,
„czysta wieś”
7.
8.
Stworzenie preferencji
ekonomicznych dla
świadomych i
proekologicznych
działań
Prowadzenie i
wzbogacenie imprez
kulturalnych i
sportoworekreacyjnych i
proekologicznych
działań
Zagospodarowanie
9. terenów
2004 – 2007
2004 – 2007
Szkoły,
Podmioty
gospodarcze
Szkoły,
Koła Gospodyń
Wiejskich
Źródło
środków
wyłącznie
dofinansowa Budżet gminy
nie
2004 – 2007
Indywidualni
mieszkańcy
2004 – 2007
CKPTiS
10
Budżet gminy,
Urząd
Marszałkowski
2004 – 2007
Szkoły
50
Budżet gminy,
środki
pomocowe
przyszkolnych
49
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
3.3. Zadania własne inwestycyjne 2007 – 2011
Lp.
Zadanie
1.
Kanalizacja snitarna
etap III os. Rabowa –
Centrum Makowa
Podhalańskiego,
Grzechynia, Białka,
Żarnówka, Juszczyn,
Kojszówka, Wieprzec
Budowa obwodnicy –
2. kontynuacja
Modernizacja dróg
3. gminnych –
Termin
Jednostki
współpracujące
Wymagane
środki
w tys. zł
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Budowa chodników w
ciągu drogi krajowej
wojewódzkiej i
powiatowej
Uporządkowanie
gospodarki wodnościekowej w obiektach
podlegających gminie
Modernizacja i
rozbudowa bazy
turystyczno-sportowej
z uzupełnieniem o
ogólnie istniejące
elementy rekreacyjnoturystyczne
Budżet gminy,
środki
pomocowe,
pożyczki,
WFOŚiGW
2007 – 2013
15.750
2007 – 2013
4.800
2007 – 2013
8.000
2007
1.200
Budżet gminy,
WFOŚiGW
2007 – 2013
1.500
Budżet gminy,
SAPARD,
2007 – 2013
300
Budżet gminy
2007 – 2013
2.000
RZCW,
WFOŚiGW
2007 – 2013
1.600
Budżet gminy,
KDDiA
Wojewódzki
Zarząd Dróg,
Starostwo
2007 – 2013
500
Budżet gminy
kontynuacja
Wymiana i
modernizacja sieci
wodociągowej wraz z
ujęciem infiltracyjnym
nad rzeką Skawą
Budowa zbiornika
terenowego wody
pitnej
Modernizacja stacji
wodociągu ujęcia nr 1
i 2 ul. 3 Maja i ul.
Źródlana
Regulacja cieków
wodnych –
zabezpieczenie przed
powodzią
Źródło
środków
Budżet gminy,
środki
pomocowe
Budżet gminy,
środki
pomocowe
Budżet gminy,
Urząd
Marszałkowski
2007 – 2013
50
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
3.4. Zadania koordynowane
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Zadanie
Wspieranie inicjatyw
budowy oczyszczalni
przydomowych i
małych grupowych
oczyszczalni ścieków
na terenach nie
przewidzianych do
skanalizowania
Opracowanie
całościowego bilansu
wodno-gospodarczego
powiatu
Wspieranie budowy
ekologicznych
stanowisk do
magazynowania
obornika i zbiorników
na gnojówkę w
gospodarstwach rolnych
Zakup środków
zabezpieczających
środowisko przed
skażeniem m.in.
ubranie gazoszczelne
dla PSP
Inwentaryzacja
obszarów z
zagrożeniem
osuwiskowym na
terenie powiatu wraz
z wyłączeniem
wytypowanych
obszarów spod
zabudowy prowadzenie
obserwacji
i rejestru terenów
zagrożonych ruchami
masowymi
Prowadzenie działań
informacyjno –
edukacyjnych dla
mieszkańców gminy o
możliwości
zapobiegania i
postępowania w razie
wystąpienia poważnej
awarii lub klęsk
żywiołowych
Termin
Jednostki
współpracujące
sukcesywnie
Indywidualni
inwestorzy
2006
RZGW
sukcesywnie
Indywidualni
rolnicy
2005
Powiatowa
Jednostka Straży
Pożarnej,
Ochotnicze Jedn.
Straży Pożarnej,
Policja
corocznie
Właściciele
terenów
sukcesywnie
Urząd Miejski,
Straż Pożarna,
Policja
51
Wymagane
środki
w tys. zł
Źródło
środków
Budżet gminy
5
Budżet gminy
Budżet gminy
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Kontrola stanu
technicznego
pojazdów
przeznaczonych do
przewozu substancji
niebezpiecznych i
sposobu ich
przewożenia
Weryfikacja, ocena,
sporządzenie raportu z
realizacji zadań
powiatowego
programu ochrony
środowiska i planu
gospodarki odpadami
sukcesywnie
Policja, Straż
Pożarna
po upływie 2
lat od
przyjęcia
koniec 2005
roku
Burmistrz
Budżet gminy
nie rzadziej
niż
4 lata od
przyjęcia
koniec 2007
roku
Burmistrz
Budżet gminy
sukcesywnie
Gmina, Rolnicy,
Gminy
OSCHR, ODR
Środki własne
rolników,
Gminy
11.
Propagowanie badań
gleby i wynikające z
nich optymalne
stosowanie nawozów
mineralnych i środków
ochrony roślin
Sukcesywnie
Gmina, Rolnicy,
Gminy
OSCHR, ODR
Środki własne
rolników,
Gminy
12.
Wspieranie działań
zmniejszających
zużycie wody w
działalności
gospodarczej
Urząd
Marszałkowski,
Wojewoda
Sukcesywnie
Starostwo,
Gminy Podmioty
gosp.
7.
8.
9.
Aktualizacja
powiatowego
programu ochrony
środowiska i planu
gospodarki odpadami
Wapnowanie gleb
10. kwaśnych
52
Budżet państwa
Środki własne
podmiotów
gosp.
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Ochrona różnorodności biologicznej
Lp.
1.
Zadanie
Inwentaryzacja
wyrobów
budowlanych
zawierających azbest
Termin
2004 – 2007
Promocja walorów
2. przyrodniczych gminy 2004 – 2007
3.
4.
5.
Zalesianie terenów w
dużych spadkach i
nieużytkowanych
rolniczo
Wspieranie rozwoju
nowych szlaków
turystycznych
Wspieranie wdrażania
programu rolnośrodowiskowego
przystosowanego do
terenów gminy
6.
Inicjatywy w zakresie
agroturystyki i
wspieranie rolnictwa
ekologicznego
7.
Powiatowe warsztaty
robocze dla młodzieży
szkolnej nt. właściwej
gospodarki odpadami,
oszczędzania energii
8.
Wspieranie
programów edukacji
ekologicznej
realizowanych przez
organizacje
pozarządowe
9.
Szkolenia rolników w
zakresie rolnictwa
ekologicznego,
agroturystyki,
wdrażanie KDPR dla
programu
rolnośrodowiskowego
sukcesywnie
Jednostki
współpracujące
Powiat,
Urząd
Marszałkowski,
WIOŚ
Centrum
Kultury,
Szkoły
Indywidualni
rolnicy
Szkoły,
Centrum Kultury
rolnicy ODR
sukcesywnie
2005
Sukcesywnie
corocznie
Właściciele
gospodarstw,
ODR, Starostwo
Gmina,
Szkoły,
Ośrodki
i centra EE
Urząd
Wojewódzki,
Urząd
Marszałkowski,
Starostwo,
Organizacje
ekologiczne,
Szkoły
Urząd
Marszałkowski,
Starostwa,
Gmina,
Sołectwa
AR i MR
53
Wymagane
środki
w tys. zł
Źródło
środków
Budżet gminy
0,5
Budżet gminy
Powiat
Budżet gminy
Środki
pomocowe
Budżet państwa
Środki własne
rolników
Program rolnośrodowiskowy
UE
Fundusze
ekologiczne
Fundusze
ekologiczne
Fundusze
ekologiczne
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
4. ANALIZA ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA PROGRAMU W OKRESIE 2004 – 2007
Gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej zostały ustanowione
w 1993 r. Konta funduszu gminnego zasilane są przez:
 środki z opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów (100%),
 wpływy z opłat i kar za składowanie odpadów (50%),
 wpływy z pozostałych opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim
zmian oraz za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a także wpływy
z kar za naruszanie warunków korzystania ze środowiska (20%).
Celem działania tych funduszy jest udzielanie dotacji. Finansowane są inwestycje
mające charakter lokalny i realizowane są na terenie własnej gminy.
Ustawa nie określa trybu i zasad przyznawania środków z gminnego funduszu
ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Szczegół przyznawania tych środków ustalane
są indywidualnie przez gminę.
Zakres inwestycji finansowanych przez fundusze gminne określa art. 406 ustawy
Prawo ochrony środowiska stwierdzający, że środki gminnych funduszy przeznaczone są
na:
 edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady
zrównoważonego rozwoju,
 wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska,
 wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu
środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła,
 realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie
środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony
przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej,
 urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków,
 realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami,
 wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom,
 profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia
standardów jakości środowiska,
 wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla
wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii,
 wspieranie ekologicznych form transportu,
 działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan
gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych
produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie
chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody,
 inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce
wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy
ochrony środowiska.
54
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
5. UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE PROGRAM
5.1. Zgodność programu w układzie hierarchicznym i horyzontalnym
Przy sporządzaniu programu ochrony środowiska dla gminy Maków Podhalański
uwzględniono ustalenia zawarte w:
- programie wykonawczym do II polityki ekologicznej państwa,
- polityce ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy
na lata 2007 – 2010,
- programie ochrony środowiska województwa małopolskiego,
- programie ochrony środowiska powiatu suskiego.
Program ochrony środowiska dla gminy Maków Podhalański jest zgodny
z II Polityką ekologiczną państwa, Polityką ekologiczną państwa na lata 2003 – 2006,
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 i Programem wykonawczym do
II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 – 2010.
Program ściśle nawiązuje do strategii, celów i planu operacyjnego projektu programu
ochrony środowiska w powiecie suskim. Program z wytycznymi do programów gminnych.
Jest więc zgodny w układzie hierarchicznym.
Dla zapewnienia zgodności programu gminnego ochrony środowiska, proponuje się
aby w fazie wdrażania, składania co 2 lata raportów z jego realizacji i w fazie jego
aktualizacji, zapoznać się z realizowanymi programami ochrony środowiska sąsiednich
powiatów i ewentualnie rozpatrywać, uzgadniać wspólne problemy sąsiedzkie.
Należy nadmienić, że wdrażanie i realizacja Programu ochrony środowiska dla
gminy Maków Podhalański przypada na okres niekorzystnych zmian dotyczących
pogorszenia sytuacji finansów publicznych oraz na okres szczególnie ważny i jednocześnie
trudny tj. wejście Polski do Unii Europejskiej.
W związku z powyższym przyjęty Program to program ostrożnego inwestowania ze
względów na szczególne jego uwarunkowania realizacyjne, tzn. że na realizację Programu
będą wpływać instrumenty zarządzania środowiskiem – instrumenty prawne,
ekonomiczne, społeczne, przestrzenne oraz związane z przystąpieniem Polski do Unii
Europejskiej.
5.2. Rozwiązania prawne
Program ochrony środowiska dla gminy Maków Podhalański realizowany będzie
w oparciu o znowelizowane polskie prawo kompatybilne z przepisami UE. Realizacja
Programu przebiegać będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w oparciu
o kompetencje organów zarządzających środowiskiem.
Składają się na nie w szczególności:
 decyzje reglamentacyjne – pozwolenia zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub
pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól
elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do
ziemi,
 zezwolenia na gospodarowanie odpadami,
55
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
 pozwolenia wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń
wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie
w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód,
 zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego,
 uzgadnianie w zakresie przestrzegania standardów ekologicznych decyzji o warunkach
zabudowy oraz o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzji
o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części,
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
 cofnięcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska,
 decyzje naprawcze dotyczące zakresu i sposobu usunięcia przez podmiot korzystający
ze środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia
środowiska do stanu właściwego oraz zobowiązujące do usunięcia uchybień,
 opłaty za korzystanie ze środowiska,
 administracyjne kary pieniężne,
 decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów,
 programy dostosowawcze dotyczące przywracania standardów jakości środowiska do
stanu właściwego,
 decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące
użytkowanie instalacji lub obiektu,
 decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu,
 kontrole przestrzegania prawa ochrony środowiska i zobowiązań wynikających
z decyzji.
Wymienione instrumenty prawne będą stosowane przez Wojewodę Małopolskiego,
Marszałka Województwa Małopolskiego, Starostę Suskiego, wójtów gmin, burmistrzów
miast i gmin, Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Dyrektora
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej zgodnie z kompetencjami wymienionych
organów.
Bardzo istotne są przepisy prawa miejscowego ustalone w szczególności:
 przez Wojewodę Małopolskiego dotyczące ochrony cennych obiektów przyrodniczych,
 rad gmin dotyczące miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zasad
utrzymania czystości i porządku w gminach, zasad zbiorowego zaopatrzenia w wodę
i zbiorowego odprowadzania ścieków, ochronę niektórych obiektów cennych
przyrodniczo ustalonych przez rady gmin.
Na każdym stopniu samorządu terytorialnego funkcjonować będą programy ochrony
środowiska będące politykami ekologicznymi: województwa małopolskiego, powiatu
suskiego oraz poszczególnych gmin powiatu. Będą one spójne z polityką ekologiczną
państwa. Wspólnie z Programem realizowane będą plany gospodarki odpadami.
W przypadku przekroczeń standardów jakości środowiska, tworzone będą programy
naprawcze (programy ochrony powietrza, ochrony środowiska przed hałasem, program
działań mających na celu ograniczenie odpływu związków azotu ze źródeł rolniczych).
Program ochrony środowiska Gminy Maków Podhalański jest tak skonstruowany, że
każdy z organów może znaleźć swoje miejsce w jego realizacji.
Wymienione instrumenty prawne pomogą w terminowej realizacji Programu
ochrony środowiska pod warunkiem, iż wszystkie ww. organy ochrony środowiska
i podmioty korzystające ze środowiska będą wywiązywać się ze swoich zadań.
56
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
W Programie uwzględniono założenia Polityki ekologicznej państwa, województwa
małopolskiego i powiatu suskiego.
5.3. Uwarunkowania przestrzenne – planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
jako instrument ochrony środowiska
Znaczenie instrumentów planowania przestrzennego jest ogromne, o czym świadczą
rozwiązania zawarte w licznych ustawach. Głównie miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego jest tzw. aktem prawa miejscowego, powszechnie obowiązującym na
objętym nim terenie. W konsekwencji plan staje się jedną z kluczowych podstaw
podejmowania decyzji administracyjnych dotyczących gospodarki gruntami, a zwłaszcza
w procesie inwestycyjnym, co w znaczny sposób i praktycznie jednoznaczny warunkuje
rozwiązania odnoszące się do gospodarowania zasobami środowiska.
Planowanie przestrzenne ma istotne znaczenie w realizowaniu celów polityki
ekologicznej na każdym poziomie jej stanowienia, dlatego w Polityce ekologicznej
państwa wśród celów i zadań o charakterze systemowym wymienia się ekologizację
planowania przestrzennego i racjonalizację użytkowania terenów. Obowiązująca od
11 lipca 2003 r. ustawa z dnia 13 lutego 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym stawia określone zadania dla powiatów, dotyczące między innymi:
 opiniowania rozwiązań przyjętych w studiach uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gmin,
 uzgadniania z zarządem powiatu zadań samorządowych w projekcie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego, a z administracją geologiczną i górniczą
problemów zagospodarowania terenów górniczych i zagrożonych osuwaniem się mas
ziemnych.
Jednocześnie ustawa wprowadza zmiany ułatwiające realizację polityki ekologicznej,
w tym dotyczące:
 bardziej jednoznacznego określenia roli i treści studium gminy, między innymi w
zakresie ustaleń ochrony środowiska,
 uspołeczniania procedury sporządzania studium gminy, dające większe możliwości
ustalania jego treści przez społeczności lokalne i organizacje ekologiczne,
 uszczegółowiania skali miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dzięki
czemu plany będą mogły stanowić wystarczającą podstawę decyzji budowlanych, bez
konieczności określania warunków zabudowy.
Do zagrożeń w realizacji gminnej polityki ekologicznej mogą doprowadzić
następujące regulacje wprowadzone nową ustawą:
 odejście od zasady sporządzania miejscowych planów ogólnych zagospodarowania
przestrzennego, w wyniku czego gminy będą pozbawione instrumentu pozwalającego
na kompleksową realizację polityki przestrzennej i ekologicznej,
 utrzymanie zasady nieobligatoryjności sporządzania miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego, co wobec utraty ważności planów miejscowych
pochodzących sprzed 1995 r. doprowadzić może do tego, że znaczna część powiatu
będzie pozbawiona powszechnie obowiązującego prawa określającego przeznaczenie
terenów i warunki ich zabudowy,
 rozszerzenie możliwości ustalenia lokalizacji inwestycji na podstawie decyzji
administracyjnych wydawanych bez planu miejscowego, co może prowadzić do
57
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
prymatu interesu indywidualnego nad dobrem ogólnym, jakim jest środowisko
przyrodnicze.
5.4. Uwarunkowania społeczne
Najważniejszym instrumentem społecznym realizacji Programu jest współdziałanie
i współpraca przez działania edukacyjne gminy i komunikacyjne władz gminy ze
społeczeństwem.
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu
decyzji oraz o dostępie do informacji w sprawach dotyczących środowiska podpisana
w 1999 r. w Aarhus została ratyfikowana przez Polskę, a jej tekst został ogłoszony
w Dz.U. Nr 78 z 2003 r. Oznacza to, że stanowi ona część krajowego porządku prawnego
i jest bezpośrednio stosowana.
Art. 7 Konwencji nakazuje zagwarantowanie udziału społeczeństwa
w przygotowaniu planów i programów mających znaczenie dla środowiska, a więc także
gminnego programu ochrony środowiska. Określa też podstawowe obowiązki organów
w zakresie zapewnienia udziału społecznego:
 ustalenia zakresu podmiotowego konsultacji,
 ustalenia rozsądnych norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji,
 przeprowadzenie konsultacji odpowiednio wcześnie w toku procedury decyzyjnej, gdy
wszystkie warianty są jeszcze możliwe, a udział społeczeństwa może być skuteczny,
 należyte uwzględnienie konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji.
Organy mają swobodę określania szczegółowych sposobów powiadamiania
społeczeństwa, metod zbierania uwag i wniosków, czas trwania konsultacji.
Należy przyjąć, że udział społeczeństwa w realizacji zadań Programu będzie
aktywny. Jednym z celów Programu jest większy udział społeczeństwa w działaniach
proekologicznych. Informacja o realizacji Programu będzie systematycznie przedstawiana
w środkach masowego przekazu, w tym w Biuletynie Informacji Publicznych dla Gminy
Maków Podhalański.
5.5. Uwarunkowania unijne
Sukcesywna poprawa stanu środowiska, jak również inwestowanie w infrastrukturę
służącą jego ochronie jest ciągle niewystarczające. W Polityce ekologicznej państwa na
lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 postawiono ambitne
cele ekologiczne, jakie powinny być osiągnięte. Do realizacji tych celów nasz kraj
zobowiązał się w Traktacie Akcesyjnym podpisanym z Unią Europejską. Podpisując Układ
Europejski 16 grudnia 1991 r., nasz kraj zobowiązał się, iż z dniem 1 lutego 1994 roku
(wejście w życie Układu) będzie stopniowo dostosowywał istniejące i przyszłe
ustawodawstwo do systemu prawnego UE. W okresie od grudnia 1999 r. do 25 listopada
2002 r. trwały negocjacje akcesyjne w obszarze środowiska. Dokonano przeglądu aktów
prawnych Polski i UE, wynegocjowano terminy, w których Polska wdroży rozwiązania
unijne. W stanowisku negocjacyjnym przekazanym w 1999 r. Unii Europejskiej Polska
odnosiła się do przepisów w zakresie:
 prawa horyzontalnego,
 ochrony przyrody,
58
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011







jakości wód,
ograniczenia zanieczyszczeń przemysłowych i oceny ryzyka,
jakości powietrza,
hałasu z maszyn i urządzeń,
substancji chemicznych i organizmów zmodyfikowanych genetycznie,
gospodarki odpadami,
bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przed promieniowaniem.
Negocjacje w obszarze środowiska oficjalnie zamknięto 25 listopada 2002 r. Unia
zaakceptowała wnioski o okresy przejściowe w odniesieniu do 9 aktów prawnych. Zawarte
ustalenia stały się wiążące dla obu stron – Polski oraz Unii Europejskiej 16 kwietnia 2003
r. – w dniu podpisania Traktatu Akcesyjnego.
Przepisy ochrony środowiska UE są niezwykle rozbudowane i przenikają
praktycznie wszystkie dziedziny życia społecznego i gospodarczego. Dzięki wysiłkowi
podjętemu w latach 2000 – 2002 proces dostosowania polskiej legislacji do wymagań UE
został praktycznie zakończony. Nowe obowiązki zostały zapisane w krajowych aktach
prawnych. Ze względu na rozbudowany charakter nowych regulacji administracja
samorządowa musi podejmować szerokie i różnorodne działania mające na celu ich
praktyczną realizację. Szczególną uwagę należy zwrócić na:
 udział społeczny i udzielanie informacji o stanie środowiska i jego ochronie,
 nowe przepisy dotyczące gospodarki wodno-ściekowej,
 problemy ochrony przyrody,
 gospodarkę odpadami.
Dziedziny te zostały uwzględnione w Programie, zapisano konkretne cele do
osiągnięcia. Wdrażanie unijnych wymagań w zakresie ochrony środowiska, to znaczące
koszty związane z realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych. Podstawowe źródła
finansowania zostały omówione wyżej. Należy pamiętać, że fundamentem polityki
ekologicznej UE jest zasada „zanieczyszczający płaci”. Oparcie ochrony środowiska na tej
zasadzie oraz ujednolicenie zasad finansowania inwestycji proekologicznych oznacza, że
realizacja polityki ekologicznej w państwach członkowskich UE nie powinna się opierać
na subwencjach. Pomoc państwa została dopuszczona tylko wyjątkowo, kiedy szybkie
wdrożenie restrykcyjnych przepisów ochrony środowiska lub wysokich opłat może
spowodować poważne zaburzenia gospodarcze i ewentualne koszty społeczne. Dlatego też
przy rozważaniu strategii finansowania inwestycji ekologicznych w szerszym niż do tej
pory stopniu trzeba brać pod uwagę konieczność sfinansowania kosztów przez przyszłych
użytkowników (specyfiką finansowania inwestycji ekologicznych w Polsce jest to, że
obciążenia korzystającego ze środowiska są od wielu lat minimalne). Należy także
pamiętać, iż z roku na rok spada emisja substancji do środowiska, wielkość opłat za
korzystanie ze środowiska i udział funduszy w finansowaniu inwestycji ekologicznych
także spada z roku na rok.
Podstawowe korzyści, jakie odniesie Polska we wdrażaniu unijnych wymagań, to:
 poprawa międzynarodowego wizerunku Polski, ważna zwłaszcza dla samorządów.
Przełoży się to na zainteresowanie inwestorów naszymi terenami, poprawę
infrastruktury wodno-ściekowej, zapewnienie usług w zakresie gospodarowania
odpadami, poprawę jakości powietrza,

wykorzystanie środków unijnych, to poprawa sytuacji ekonomicznej mieszkańców,
wyrażająca się zmniejszeniem kosztów uzdatniania wody i wymiany infrastruktury
59
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
wodociągowej, kanalizacyjnej, zmniejszeniem kosztów produkcji w rolnictwie
(obniżenie kosztów odkwaszania gleb), uzyskaniem wyższych plonów o lepszej
jakości, zwiększeniem atrakcyjności turystycznej terenów, nowymi miejscami pracy.
Wprowadzenie wymagań prawa horyzontalnego przyniesie korzyści inwestorom
i społeczeństwu już na etapie projektowania, rozładowując konflikty społeczne powstające
w związku z planowanymi przedsięwzięciami budzącymi kontrowersje społeczne.
Mieszkańcy wsi odniosą korzyści z racji budowy infrastruktury wodno-ściekowej, rolnicy
– budując płyty gnojowe i zbiorniki na gnojowicę. Poprawi się ich stan sanitarny.
Wprowadzenie nowych regulacji prawnych w zakresie ochrony przyrody spowoduje
wypłatę rekompensat tym rolnikom, którzy będą prowadzić uprawy w sposób sprzyjający
ochronie różnorodności biologicznej. Wykupienie przez Państwo prywatnych gruntów
rolnych, które zostaną objęte ochroną w ramach europejskiej Sieci Natura 2000, pozwoli
na zmniejszenie ilości konfliktów dotyczących gospodarowania na terenach cennych
przyrodniczo. Poprawi się standard i jakość życia mieszkańców, stan zdrowia ludności. Do
realizacji nowych przedsięwzięć, a potem do obsługi stacji uzdatniania wody, oczyszczalni
ścieków, potrzebni będą pracownicy. A więc realizacja Programu stworzy nowe miejsca
pracy. Rozbudowa infrastruktury ochrony środowiska stworzy szansę na organizowanie
prac interwencyjnych, choćby czasowe zatrudnienie osób pozostających bez pracy.
Realizacja Programu ochrony środowiska w gminie Maków Podhalański to problem
wymagający zarówno zaangażowania władz samorządowych, instytucji przedsiębiorstw
jak i społeczeństwa, a stopień włożonego wysiłku będzie odzwierciedlać jego stopień
wdrożenia i efekty.
60
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
6. ZARZĄDZANIE GMINNYM PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA
Głównym zarządzającym Programem będzie Burmistrza Makowa Podhalańskiego.
Pełni On w odniesieniu do „Programu...” następujące funkcje:




funkcję regulacyjną – na którą składają się akty prawa miejscowego (uchwały),
decyzje, postanowienia, orzeczenia administracyjne;
funkcje wykonawcze i kontrolne – na które składają się zadania wynikające
z ustaw;
funkcje wspierające – dla podmiotów zaangażowanych w rozwój gminy;
funkcje inspirujące – jako działania ukierunkowane na poprawę środowiska.
Inną grupą są partnerzy wykonujący zadania „Programu …”, a jeszcze inną
społeczność lokalna, będąca równocześnie beneficjentem jego realizacji i wdrożenia.
Do zarządzania „Programem …” Rada Miejska powoła Zespół Sterujący i Radę
Programu.
Do zadań Zespołu Sterującego i Rady Programu należeć będą:
1. Nadzór nad realizacją poszczególnych zadań.
2. Przygotowanie wniosków o środki inwestycyjne z programów unijnych
i funduszy ochrony środowiska.
3. Współpraca z programami wyższego szczebla i programami sąsiednich gmin.
4. Modyfikowanie programu w ramach określonych scenariuszy.
5. Dostosowywanie programu do nowowprowadzonych regulacji prawnych UE.
6. Promocja programu.
7. Monitorowanie zmian środowiska podczas realizacji programu.
Sprawozdawczość z realizacji programu.
Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001. Prawo ochrony środowiska,
z wykonania programu Burmistrz sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia Radzie
Miejskiej.
Dla niniejszego „Programu …” raport będzie sporządzony na koniec czerwca 2006
roku i koniec czerwca 2008 roku.
61
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
7. MONITORING WDRAŻANIA PROGRAMU
Jednym z głównych elementów procesu wdrażania „Programu...” jest jego
monitorowanie, polegające na ciągłym systemie obserwacji i kontroli realizacji zadań
„Programu...”.
Burmistrz przez wyznaczonego koordynatora (komitet sterujący, rada programu)
wdrażania programu, będzie oceniał co 2 lata stopień wdrożenia „Programu...” i co 2 lata
będzie przygotowywał i przedkładał raport z wykonania „Programu...” (2005 r. i 2007 r.)
Niezależnie od sporządzania raportów, monitorowanie „Programu...” prowadzone
będzie przez coroczną ocenę stopnia jego realizacji. Natomiast należy przyjąć, że
aktualizacja polityki długoterminowej ochrony środowiska w ramach „Programu...”
prowadzona będzie co 4 lata.
Wskaźniki skuteczności realizacji Programu
Z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju powiatu suskiego istotny jest dobór
odpowiednich wskaźników systemu monitorowania, wskaźników wdrażania, wskaźników
efektywności, czy też mierników oceny realizacji Programu.
Określenie miar i wyznaczników oceny jest stosunkowo proste, gdy mowa
o programie ochrony środowiska danego przedsiębiorstwa. Sprawa komplikuje się, kiedy
trzeba ustalić miary i kryteria oceny przedsięwzięć realizowanych przez gminę. Przy
realizacji tego celu wykorzystać trzeba wiele miar i kryteriów jakościowych, które z natury
rzeczy nie są jednoznaczne, gdyż sam przedmiot oceny jest trudny do zmierzenia –
czynniki trudno wymierne lub niewymierne.
Niezależnie od ilości i zakresu rozpoznania problemu i zagrożeń środowiskowych
wypracowane przez różne organizacje międzynarodowe (UNEP, OECD, Bank Światowy,
Komisja Trwałego Rozwoju ONZ) wskaźniki i indeksy środowiskowe są powszechnie
dzielone na trzy podstawowe grupy funkcjonalne:
 wskaźniki presji (zagrożenia, stresu) środowiskowej – opisujące antropogenne
obciążenia środowiska z uwzględnieniem ilości i jakości odnawialnych
i nieodnawialnych zasobów naturalnych. Można rozróżnić wskaźniki presji
bezpośredniej, zwykle ujmowanej w kategoriach emisji lub konsumpcji zasobów
naturalnych oraz wskaźniki presji pośredniej;
 wskaźniki stanu (jakości) środowiska – odnoszące się do jakości poszczególnych
komponentów środowiska oraz jakości i ilości zasobów naturalnych. Wskaźniki stanu
środowiska powinny być tak zaprojektowane, aby dawać syntetyczny przegląd stanu
środowiska i tendencji rozwoju jego stanu. Niekiedy rozróżnienie między wskaźnikami
presji i stanu może być niejednoznaczne, a wskutek tego pomiar warunków
środowiskowych – trudniejszy i/lub kosztowny;
 wskaźniki reakcji (odpowiedzi społecznej) – będące miarami ukazującymi, czy
i w jakim zakresie społeczeństwo reaguje na zmiany w środowisku i problemy z tym
związane. Chodzi tutaj o działania indywidualne i zbiorowe, które łagodzą skutki
antropogennych oddziaływań na środowisko, przeciwdziałają powstawaniu tych
skutków lub neutralizują szkody ekologiczne już powstałe. Wskaźniki reakcji opisują
również działania nakierowane na zachowanie walorów i zasobów środowiska.
62
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Podział na powyższe trzy grupy wskaźników środowiskowych wynika ze zbioru
zupełnie elementarnych pytań, dotyczących środowiska przyrodniczego:
- jaki jest stan środowiska,
- co determinuje aktualny stan środowiska,
- jakie działania są podejmowane aby ten stan poprawić.
Przedstawione wskaźniki mogą być stosowane jako punkt wyjścia dla polityki
ekologicznej w każdym wymiarze tej polityki: globalnym, kontynentalnym, narodowym
lub lokalnym.
Przy konstruowaniu listy gminnych wskaźników skuteczności realizacji programu
należy brać pod uwagę wiele czynników i okoliczności. Praktycznie każdy przypadek
należałoby zawsze traktować i rozwiązywać indywidualnie.
Zbudowanie systemu wskaźników presji, stanu i reakcji dla „Gminnego
Programu...”, a tym samym decyzja o przyjęciu liczby i rodzajów wskaźników jest
uporządkowaniem oceny przyjętej polityki ochrony środowiska w gminie.
Biorąc pod uwagę spójność „Programu ochrony środowiska dla gminy Maków
Podhalański” z „Programem ochrony środowiska dla województwa małopolskiego”
i „Programem ochrony środowiska dla powiatu suskiego”, w „Programie... dla gminy
Maków Podhalański...” zaproponowano wskaźniki monitorowania przedstawiono poniżej.
Lista wskaźników zaproponowanych dla gminy będzie przedmiotem aktualizacji
i modyfikacji, co do ich liczby i rodzajów, w zależności od posiadania odpowiednich
informacji pochodzących z monitoringu środowiska i badań społecznych.
Stan wyjściowy przyjętej listy wskaźników zostanie określony na koniec 2004 r. na
podstawie wskaźników realizacji przyjętych w gminnych programach ochrony środowiska.
Wskaźniki skuteczności realizacji Programu
Lp.
Wskaźnik
I. WSKAŹNIKI PRESJI ŚRODOWISKOWEJ I STANU ŚRODOWISKA
A. OGRANICZENIE EMISJI DO ŚRODOWISKA
1. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej
%
2. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
%
3. Stosunek długości sieci kanalizacyjnej do wodociągowej
4. Udział ścieków komunalnych nieoczyszczonych
%
5. Udział ścieków przemysłowych nieoczyszczonych
%
6. Współczynnik nagromadzenia odpadów
Mg/rok
7. Udział odpadów komunalnych składowanych
Mg/rok
na składowisku
8. Poziom selektywnej zbiórki odpadów komunalnych
%
9. Ilość odpadów ulegających biodegradacji kierowanych
%
do składowania
10. Ilość wytwarzanych odpadów przemysłowych
tys. Mg
11. Ilość odpadów przemysłowych składowanych
%
na składowiskach
12. Ilość odpadów przemysłowych wykorzystanych gospodarczo %
13. Ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych
tys. Mg
14. Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza
Mg/rok
z zakładów objętych sprawozdawczością GUS (bez CO2)
63
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
Długość dróg krajowych i wojewódzkich o stwierdzonym
km
przekroczeniu dopuszczalnych poziomów natężenia hałasu
16. Liczba mieszkańców potencjalnie zagrożona awariami
przemysłowymi
17. Ilość podmiotów posiadających stosowną dokumentację
dotyczącą poważnych awarii
B. OCHRONA ZASOBÓW ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU
18. Udział terenów zieleni publicznej w stosunku do całkowitej
powierzchni
19. Powierzchnia terenów objęta ochroną prawną
ha i % powiatu
20. Powierzchnia terenów zdegradowanych
ha i % powiatu
21. Wskaźnik lesistości (lub pow. leśnej)
ha/1 mieszk.
22. Grunty zdewastowane i zdegradowane
ha
C. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ŚRODOWISKIEM
23. Wskaźnik zużycia wody w gospodarstwach domowych
l/Md
24. Wskaźnik zużycia wody w przemyśle
m3/PKB
25. Udział energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii
%
pierwotnej – ogółem
26. Liczba gospodarstw wykorzystująca energię odnawialną
i systemy i urządzenia energooszczędne
27. Liczba zakładów posiadających certyfikat ISO 14000
lub inne równorzędne
28. Liczba podmiotów mających wyróżnienia lub formalne
standardy ekologiczne
29. Liczba zarejestrowanych pojazdów
30. Mieszkania wyposażone w centralne ogrzewanie
%
II. WSKAŹNIKI ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZNEJ
31. Liczba i udział rolników, którzy zalesili tereny rolne
32. Liczba szkół uczestniczących w konkursach związanych z ochroną
środowiska
33. Liczba uczestników „zielonych szkół”
34. Liczba, jakość i skuteczność wydawnictw, publikacji, kampanii edukacyjnoinformacyjnych z zakresu ochrony środowiska
35. Ilość i jakość interwencji (wniosków) zgłoszonych przez mieszkańców
15.
64
Program ochrony śro dowiska dla gminy Maków Podhalański na lata 2004 – 2007
wraz z perspektywą na lata 2008 – 2011
8. BIBLIOGRAFIA
1. Bukowska J. E., Zadania organów administracji w zakresie ochrony środowiska,
Białystok 2003.
2. Europejski dialog gmin wiejskich o ochronie środowiska, red. P. Tomczak,
M. Ornoch-Tabędzka, Poznań 2003.
3. Guzik W., Monografia turystyczna Miasta i Gminy Maków Podhalański, praca
magisterska, Kraków 1997.
4. Nasza zielona Małopolska. Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska
województwa małopolskiego na lata 2001 – 2015, Kraków 2000.
5. Ochrona przyrody na obszarach rolnych, red. T. Strojny, T. Walkowicz, Kraków –
Oświęcim 2003.
6. Plan rozwoju gminy Maków Podhalański, Maków Podhalański 2004.
7. Program ochrony środowiska dla gminy Sucha Beskidzka na lata 2004 – 2007 wraz
z perspektywą do 2011 roku,
8. Program ochrony środowiska dla powiatu suskiego na lata 2004 – 2007 wraz
z perspektywą do 2011 roku, Gliwice 2003.
9. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 1999 r., red.
K. P. Turzański i J. Wertz, Kraków 2000.
10. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Maków Podhalański, Kraków 1998.
11. Źródła i zasady finansowania inwestycji w ochronie środowiska w Polsce.
Informator, red. A. Świderska, Białystok 2003.
65