Helicobacter pylori - główny czynnik powstawania choroby

Helicobacter pylori - główny czynnik powstawania choroby wrzodowej
W 2005 r. Barry Marshall i Robin Warren za udowodnienie związku
etiopatogenetycznego Helicobacter pylori z zapaleniem błony śluzowej żołądka,
dwunastnicy oraz chorobą wrzodową, a nawet rakiem żołądka zostali uhonorowani
Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii. Odkrycie to zmieniło postępowanie diagnostyczne i
terapeutyczne zapalenia błony śluzowej oraz choroby wrzodowej zarówno u dorosłych,
jak i u dzieci. H. pylori zasiedla błonę śluzową żołądka, najczęściej w okolicy
przedodźwiernikowej, jak również obszary metaplazji nabłonka żołądkowego przełyku i
dwunastnicy. Bakteria dzięki swoim właściwością morfologicznym z łatwością penetruje
lepki i gęsty śluz pokrywający błonę śluzową. W Polsce przeciętna częstość zakażenia H.
pylori wynosi ok. 70% i wskazuje regionalne zróżnicowanie. W przeprowadzonych
badaniach zakażenie H. pylori stwierdzono u 93% dzieci z chorobą wrzodową
dwunastnicy i u 56% z chorobą wrzodową żołądka.
H. pylori ma zdolność wytwarzania enzymów takich jak: ureaza, proteaza, lipazy
oraz jony amonowe, a także CagA i VacA, które wywierają cytotoksyczne działanie i
prowadzą do uszkodzenia ochronnej bariery śluzówkowej. Białka powierzchniowe, rzęski i
mukopolisacharydy bakteryjne oraz enzymy wydzielane przez H. pylori posiadają
właściwości antygenowe, powodując miejscową i uogólnioną odpowiedź humoralną.
Bezpośrednio po zakażeniu bakteria inicjuje miejscową odpowiedź organizmu, której
wyrazem jest ostry proces zapalny błony śluzowej żołądka, który trwa 3-4 tyg.
Początkowo zaznacza się rozlany obrzęk, poszerzenie naczyń i obrzęk z krwawieniem
śródmiąższowym w strefie podnabłonkowej. Występuje zwiększone złuszczanie komórek
nabłonka. Liczba komórek w fazie mitozy zwiększa się i przechodzą one poza szyjkę
gruczołów w kierunku powierzchni śluzowej. H. pylori przyczynia się do napływu komórek
odczynu zapalnego, tj. neutrofilów, makrofagów i limfocytów. Limfocyty znajdują się w
stanie pobudzenia w wyniku stałego kontaktu z antygenami. U większości osób
zakażonych dochodzi do stanu równowagi pomiędzy patogenem i gospodarzem, któremu
towarzyszy przewlekła reakcja zapalna błony śluzowej żołądka. Przewlekłe zapalenie
błony śluzowej części przed odźwiernikowej prowadzi do zaburzeń homeostazy
hormonalnej, wzrostu wydzielania gastryny przez komórki G i zmniejszenia uwalniania
somatostatyny przez komórki D. Powoduje to pobudzenie komórek okładzinowych i
wzrost wydzielania kwasu solnego. W wyniku działania perystaltyki, duży ładunek
kwaśnej treści żołądkowej, łącznie z bakteriami, dostaje się do dwunastnicy.
Cytotoksyczne czynniki bakterii i kwaśna treść żołądkowa prowadzą do powstania
nadżerek i owrzodzeń w błonie śluzowej dwunastnicy. Powstają punktowe ogniska błony
śluzowej żołądka w dwunastnicy, które stają się miejscami sprzyjającymi zasiedlaniu
przez H. pylori.
W przypadku dużej kolonizacji bakterii dochodzi do rozprzestrzeniania się zapalenia
w kierunku trzonu żołądka, uszkodzenia ośrodków regeneracji komórek gruczołowych,
okładzinowych, głównych i śluzowych. Zakażenie H. pylori może prowadzić do zmiany
stosunku liczbowego komórek endokrynnych G i D oraz ich uszkodzenia, wywołując
związane z tym zaburzenia homeostazy między układem gastryna-kwas solny. Interferon
alfa oraz prostaglandyny wytwarzane w procesach zapalnych, transformują czynnik
wzrostowy alfa (TGF-α), który powoduje hamowanie wydzielania kwasu solnego. Mimo
niskiej kwasowości soku żołądkowego w zmienionej zapalnie błonie śluzowej trzonu
żołądka, wraz z zaburzeniami mikrokrążenia, może dochodzić do powstania nadżerek
oraz owrzodzeń. Infekcję H. pylori stwierdza się u większości chorych z wrzodem
dwunastnicy (90-95 proc.) i żołądka (70-80 proc.), we wszystkich badaniach
przeprowadzonych w różnych krajach i kontynentach, co nie wyklucza możliwości
rozwoju wrzodu u chorych bez tej infekcji, np. u zażywających niesterydowe środki
przeciwzapalne.