Faruk I - ostatni król Egiptu

advertisement
Forum Politologiczne – Tom 7
INP UWM Olsztyn
2008
Selim Chazbijewicz
FARUK I – OSTATNI KRÓL EGIPTU
FAROUK I – THE LAST KING OF EGYPT
Od roku 1517 a¿ do 1914 roku Egipt znajdowa³ siê formalnie
pod w³adz¹ Turcji Osmañskiej. Su³tan Selim I zwany Okrutnym
(Yawuz), pobiwszy drug¹ dynastiê Mameluków, przy³¹czy³ Egipt do
swojego pañstwa. Prowincj¹ w imieniu su³tana zarz¹dza³ pasza rezyduj¹cy w Kairze. Tzw. druga dynastia Mameluków pochodzi³a od
Czerkiesów. Mamelucy rz¹dzili Egiptem w latach 1250–1517. Na
pocz¹tku, tj. w latach 1250–1382, byli to etniczni Turcy, nastêpnie,
jak wspominaliœmy, Czerkiesi. Swój pocz¹tek wziêli z niewolników
przywo¿onych z stepów Kipczaku, tj. po³udniowo-wschodniej Europy, nale¿¹cych wtedy do pañstwa Z³otej Ordy oraz pó³nocnego Kaukazu. Stanowili oni pierwotnie gwardiê su³tañsk¹, która póŸniej sama
siêgnê³a po w³adzê. Po zajêciu Egiptu przez Selima I Okrutnego
pañstwem tym zaw³adnêli Turcy Osmañscy, chocia¿ warstwa mamelucka zachowa³a praktycznie zarówno w³adzê, jak i przywileje spo³eczne, bêd¹c przywódcz¹ kast¹ w Egipcie do prze³omu XVIII i XIX
wieku. Wed³ug muzu³mañsko-tureckiej historycznej tradycji, ostatni
kalif z dynastii Abbasydów, rezyduj¹cej w Kairze po zdobyciu Bagdadu przez Mongo³ów w 1257 roku, Al.-Mutawwakil, zosta³ przewieziony w 1517 do Stambu³u po zajêciu Kairu przez Turków Osmañskich i tam zrzek³ siê godnoœci kalifa na rzecz Selima I. Tytu³ ten
pozosta³ w rodzie Osmanów a¿ do 1924 roku, kiedy to w Turcji
zosta³a wprowadzona laicka republika.
Selim Chazbijewicz
164
Warto równie¿ wspomnieæ, ¿e w latach 910-1170 Egipt znajdowa³ siê pod rz¹dami szyickiej dynastii Fatymidów, którzy og³osili siê
kalifami. Tradycja kalifatu – zwierzchnictwa religijnego i politycznego nad œwiatem muzu³mañskim by³a wiêc zakorzeniona w Egipcie,
mimo tego ¿e ani kalifat Fatymidów, ani marionetkowy kalifat
Abbasydów nie by³y uznane przez ca³y œwiat muzu³mañski, ani nie
zawsze posiada³y odpowiedni presti¿ polityczny.
W latach 1798–1801 mia³a miejsce inwazja Napoleona Bonaparte na Egipt. Inwazja ta by³a pocz¹tkiem procesu europejskiej kolonizacji krajów muzu³mañskich i arabskich, by³a te¿ koñcem feudalnej formacji mameluków, dawnych niewolników gwardii su³tana,
którzy z czasem przejêli w³adzê polityczn¹ w Egipcie, tworz¹c te¿
ekonomiczn¹ i spo³eczn¹ elitê. Po roku 1517 wprawdzie utracili
suwerenn¹ w³adzê polityczn¹ nad Egiptem, nie mniej zachowali
przywileje ekonomiczne i spo³eczne, dalej tworz¹c lokaln¹ elitê w³adzy. Inwazja Bonapartego ukaza³a równie¿ s³aboœæ zarówno Egiptu,
jak i samej Turcji Osmañskiej, s³aboœæ zarówno militarn¹, jak
i polityczn¹. By³ to równie¿ sygna³ dla reformatorów ze strony œwiata
muzu³mañskiego pragn¹cych unowoczeœniæ swoje spo³eczeñstwo
i jego instytucje i dostosowaæ je przynajmniej w jakiejœ czêœci do
nowoczesnych wymogów europejskich. Reformy te napotka³y zaciek³ych przeciwników w œrodowiskach muzu³mañskich. Pierwszym
reformatorem by³ w³adca Turcji su³tan Selim III, który zgin¹³ w
1807 roku zamordowany przez janczarów za próbê reform pañstwa
i armii. Reformy w Turcji Osmañskiej i w Egipcie by³y w wieku XIX
motorem napêdzaj¹cym rozwój krajów islamskich. Wyprawa Napoleona – jak pisa³ wybitny historyk cywilizacji arabsko-muzu³mañskiej Philip K. Hitti – zwróci³a uwagê Europy na ten zapomniany
kraj odgrywaj¹cy dot¹d w dziejach nowo¿ytnych podrzêdn¹ rolê,
jako na drogê do Indii i spowodowa³a polityczn¹ reakcjê ³añcuchow¹, która uczyni³a z Bliskiego Wschodu teren zapalny intryg europejskiej dyplomacji1.
1
P.K. Hitti, Dzieje Arabów, Warszawa 1969, s. 608.
Faruk I – ostatni król Egiptu
165
W roku 1805 z nadania su³tana pasz¹ Egiptu zosta³ Albañczyk
z pochodzenia – Muhammad Ali, w latach 1798–1801 dowódca oddzia³ów tureckich walcz¹cych w Egipcie z Francuzami. Muhammad
Ali uzyska³ faktyczn¹ suwerennoœæ nad Egiptem. W roku 1818 pokona³ wahhabitów na Pó³wyspie Arabskim, w latach 1820–1823 zaj¹³
pó³nocny Sudan, w roku 1831 rozpocz¹³ wojnê z su³tanem tureckim
Mahmudem II. Dziêki wzorowanej na europejskiej organizacji armii
i administracji Muhammad Ali zacz¹³ odnosiæ spektakularne zwyciêstwa w wojnie z Turcj¹. Skoñczy³o siê to interwencj¹ Anglii i Francji
w obronie Turcji. Pasza Egiptu zmuszony zosta³ na konferencji
w Londynie w 1841 roku do zrzeczenia siê terytorialnych zdobyczy
na Turcji, tj. Syrii i Palestyny, zatrzyma³ jednak dziedziczn¹ godnoœæ wicekróla- chedywa, oraz nabytki w Sudanie. Nastêpcy Muhammada Alego rz¹dzili Egiptem najpierw jako chedywowie, od 1914
roku jako su³tani, albowiem po wybuchu I wojny œwiatowej Wielka
Brytania og³osi³a protektorat nad Egiptem i jego oderwanie od Turcji,
zaœ w roku 1922 równie¿ jednostronnie Wielka Brytania og³osi³a
niepodleg³oœæ Egiptu z ograniczeniami dotycz¹cymi strefy kana³u i
interesów brytyjskich w tym pañstwie. Ówczesny su³tan Egiptu,
Fuad I przyj¹³ tytu³ królewski. W roku 1923 Egipt na drodze ¿mudnych i trudnych negocjacji z Brytyjczykami otrzyma³ konstytucjê,
zaœ w³adca Egiptu tytu³ króla Egiptu i Sudanu. Na styczeñ 1924
roku zosta³y og³oszone wybory powszechne.
Wybory zakoñczy³y siê olbrzymim sukcesem partii Wafd, daj¹c
jej 188 miejsc na 214 i tym samym przyt³aczaj¹c¹ wiêkszoœæ
w parlamencie. Partia Wafd, której nazwa w jêzyku arabskim oznacza³a dos³ownie – delegacjê, powsta³a wokó³ egipskiego polityka Zaghlula Paszy i reprezentowa³a ówczesn¹ egipsk¹ bur¿uazjê i mieszczañstwo a tak¿e studentów i inteligencjê nastawion¹ nacjonalistycznie ale jednoczeœnie – zgodnie z klimatem tamtej epoki – panarabsko i panislamsko. Partia zosta³a wy³oniona z delegacji egipskiej na konferencjê wersalsk¹ (al.-wafd al.-misri), gdzie domaga³a
siê ona niepodleg³oœci dla Egiptu. Aresztowanie cz³onków tej delega-
166
Selim Chazbijewicz
cji przez wojskowe w³adze brytyjskie i internowanie jej najpierw na
Malcie, a póŸniej na Seszelach, da³o olbrzymi¹ popularnoœæ w egipskim spo³eczeñstwie i praktycznie otworzy³o drogê do sprawowania
duchowego przywództwa w okresie miêdzywojennym. Po œmierci
pierwszego, charyzmatycznego przywódcy Zaghlula Paszy przywództwo w partii obj¹³ Nahhas Pasza. O ile w okresie rz¹dów Fuada I
partia potrafi³a znaleŸæ kompromis z w³adz¹ królewsk¹ to po jego
œmierci, po objêciu rz¹dów przez Faruka sta³a w ci¹g³ej opozycji do
rz¹dów królewskich.
26 sierpnia 1936 roku zosta³ podpisany traktat egipsko-brytyjski znosz¹cy faktycznie brytyjsk¹ okupacjê wojskow¹ trwaj¹c¹ od
1914 roku i daj¹cy Egiptowi faktyczn¹ pe³n¹ niepodleg³oœæ i suwerennoœæ. Strefa Kana³u Sueskiego nadal jednak stanowi³a obszar
interesów Wielkiej Brytanii.
Trwaj¹ca ju¿ od lat 80. XIX wieku, od czasów powstania Arabiego Paszy w latach 1881–1882 presja polityczna i wojskowa Wielkiej
Brytanii ugruntowa³a antyangielskie nastroje wœród egipskiego spo³eczeñstwa i czêœciowo egipskiej elity w³adzy. Nastroje te by³y wzmacniane przez wp³ywy propagandy niemieckiej i w³oskiej. Te pierwsze
datuj¹ siê od czasów I wojny œwiatowej, kiedy to Turcja Osmañska
walczy³a jako sojusznik Niemiec. Zaœ wp³ywy w³oskie datuj¹ siê od
lat 30., kiedy to rz¹d Mussoliniego próbowa³ wyprzeæ wp³ywy brytyjskie z Afryki pó³nocnej miêdzy innymi z Egiptu. Powsta³o Radio
Bari, nadaj¹ce z po³udniowych W³och audycje w jêzyku arabskim2.
W roku 1933 mia³a miejsce wizyta króla W³och Wiktora Emanuela
III w Egipcie. Antybrytyjska w³oska propaganda przybra³a na sile
w 1935 roku. Wysi³ki propagandowe sz³y w kierunku stworzenia
„wspólnego frontu krajów islamu i pañstw osi przeciw panowaniu
brytyjskiemu. Partia Wafd sta³a jednak¿e na stanowisku – mniejszego z³a – którym mia³ byæ sojusz z Wielk¹ Brytani¹. Król Fuad I
reprezentowa³ stanowisko prow³oskie wynikaj¹ce m.in. z tego, ¿e
2 A. Bartnicki, Egipt i Sudan w polityce Wielkiej Brytanii 1882–1936, Warszawa 1974, s. 272.
Faruk I – ostatni król Egiptu
167
lata dzieciñstwa spêdzi³ z swoim ojcem, chedywem Ismailem we
W³oszech. Równie¿ Niemcy po 1935 roku rozwijali swoj¹ propagandê, zarówno w Egipcie jak i w innych krajach arabskich. WyraŸnie
proniemieckie sympatie wyra¿a³ ówczesny islamski autorytet religijny – wielki mufti Jerozolimy Al. Amin Al.-Husejni. Pod wp³ywem
propagandy niemieckiej powsta³a w tu¿ przed II wojn¹ œwiatow¹
faszyzuj¹ca organizacja „M³ody Egipt”, na której dzia³alnoœci Niemcy próbowali oprzeæ swoje wp³ywy w Egipcie.
Trzeba równie¿ zaznaczyæ, ¿e okres lat miêdzywojennych,
a zw³aszcza lat 30., to okres rosn¹cych wp³ywów ideologii nacjonalizmu arabskiego oraz tendencji panislamskich. W roku 1931 w Jerozolimie odby³ siê ogólnomuzu³mañski kongres w sprawie wskrzeszenia instytucji kalifatu – zwierzchniej w³adzy religijnej muzu³manów. W kongresie tym uczestniczyli równie¿ przedstawiciele muzu³manów polskich. Ideologia panislamizmu zapocz¹tkowana by³a przez
D¿amal ad Dina Al.- Afganiego, muzu³mañskiego myœliciela, pisarza, dzia³acza politycznego, ¿yj¹cego w latach 1838–1897. Afgani
w swoim politycznym programie zawar³ równie¿ d¹¿enie do zmian
doktrynalnych w islamie – modernizmu muzu³mañskiego- i okcydentalizmu – propaguj¹c potrzebê europeizacji pewnych interpretacji i zasad. Przede wszystkim chodzi³o o zasadê kontynuacji id¿tihadu3, czyli zmian doktrynalnych i zasad interpretacji doktryny, co
w sunnickim kierunku islamu by³o niedopuszczalne. Afgani oprócz
tego propagowa³ jednoœæ muzu³manów w sensie duchowym, solidarnoœæ polityczn¹ i mo¿liwoœæ walki zbrojnej w imiê realizacji swoich
zasad. Ideologiê swoj¹ propagowa³ podczas pobytu w Egipcie w roku
1869 i w latach 1879–1882, kiedy mieszka³ w tym kraju. W roku
1883 wyjecha³ na emigracjê do Francji, gdzie wraz z Egipcjaninem
Muhammadem Abduhem, póŸniejszym uczonym i reformatorem religijnym, rektorem uniwersytetu Al.-Azhar w Kairze, wydawa³ czaso3 M. Dziekan, Cywilizacja islamu w Azji i Afryce, Warszawa 2007, s. 106–107;
Arabowie. S³ownik encyklopedyczny, pod red. M. Dziekana, Warszawa 2001,
s. 20, 193.
168
Selim Chazbijewicz
pismo pt.: „Al.-Urwa al.-wuska” (tj. „Nierozerwalna wi꟔) w którym
propagowa³ swoje zasady i idee. Oskar¿ony o udzia³ zamachu na
szacha perskiego w Turcji, aresztowany, zosta³ zamordowany
z rozkazu su³tana Abdulhamida II4.
Idee Afganiego by³y w sensie przeciwstawienia siê europejskiej
kolonizacji krajów islamu zbie¿ne z myœl¹ polityczn¹ Arabiego Paszy,
przywódcy powstania antybrytyjskiego w Egipcie w latach 1881–18825.
To powstanie, st³umione przez Anglików, by³o te¿ zaczynem nowoczesnego egipskiego nacjonalizmu, reprezentowanego przez wykszta³cone warstwy mieszczañskie skupione w partii Wafd formalnie powsta³ej w 1923 roku oraz przed rokiem 1914 partii Hizb Al.-Watani
al. Misri (Egipska Partia Ojczy¿niana) zwanej w skrócie Watan.
Partie te sta³y na stanowisku ca³kowitej niepodleg³oœci Egiptu,
monarchii konstytucyjnej, wprowadzenia kodeksu cywilnego na wzór
europejski oraz kontroli egipskiej nad Kana³em Sueskim. Si³¹ rzeczy w starciu z autorytarnymi tendencjami Fuada I i Faruka partie
te stanowi³y pewn¹ gwarancjê stabilizacji egipskiego systemu politycznego i mo¿liwoœæ przewidywalnej polityki konsensusu. Tak przynajmniej odbierali Wafd Anglicy w kontekœcie proniemieckich i prow³oskich sympatii króla Faruka. Twórca partii Wafd Sa’d Zaghlul
by³ uczniem Al.-Afganiego. Uporczywa dzia³alnoœæ polityczna Zaghlul Paszy i jego nastêpcy Mustafy Nahas Paszy, jak te¿ ca³ej partii
Wafd da³y w koñcu wyniki. 26 sierpnia 1936 roku w Londynie zosta³
podpisany wspomniany wy¿ej traktat reguluj¹cy stosunki pomiêdzy
Wielk¹ Brytani¹ i Egiptem i daj¹cy temu ostatniemu faktyczn¹
niezale¿noœæ. W tym¿e roku, po œmierci króla Fuada I królem zostaje jego syn, Faruk I, faktycznie obj¹wszy w³adzê w 1937 roku. Sprawowa³ j¹ do roku 1952. Zmar³ w 1965 roku na emigracji. Od pocz¹tku swoich rz¹dów reprezentowa³ on d¹¿enia charakterystyczne dla
4 M. Dziekan, D¿amal Ad-Din Al Afgani, wielki modernista muzu³mañski,
„¯ycie Muzu³mañskie” nr specjalny, Gdañsk 1991.
5 T. Stajuda, U Ÿróde³ egipskiego nacjonalizmu. Egipskie ruchy polityczne
1882–1914, Wroc³aw – Warszawa – Kraków – Gdañsk – £ódŸ 1984, s. 32–48.
Faruk I – ostatni król Egiptu
169
tamtych czasów, tj. tendencje do rz¹dów autorytarnych. Tendencje
te poparte by³y równie¿ roszczeniami Faruka do objêcia w³adzy kalifa,
a wiêc sprawowania zwierzchniej w³adzy religijnej w œwiecie muzu³mañskim. Te polityczne pretensje by³y w paradoksalny sposób sprzê¿one z wysoce niereligijnym z punktu widzenia muzu³mañskiej ortodoksji stylem ¿ycia króla, znanego playboya i króla ¿ycia, którego
œmieræ zasta³a nad sto³em pe³nym wina i ostryg, w trakcie uczty.
Znane powszechnie by³y równie¿ romanse Faruka, a tak¿e jego
„polowania” na kobiety, które przyprowadza³ do pa³acu co wieczór
osobisty sekretarz , W³och Antonio Pulli. Po nocy spêdzonej z królem
by³y sowicie wynagradzane. Nie by³y to cechy predystynuj¹ce na
kalifa – przywódcê wiernych, g³owê œwiata islamu. Chocia¿ w historii muzu³mañskiej cywilizacji znaleŸæ by mo¿na przyk³ady podobnego zachowania kalifów. Su³tan Turcji Osmañskiej Selim II nosi³
przydomek mest, czyli pijak, Jazid ibn Mu’awijja z dynastii Omajjadów nie tylko prowadzi³ niereligijny tryb ¿ycia, ale te¿ interesowa³
siê magi¹ i alchemi¹. Mo¿na by te przyk³ady mno¿yæ. Nie mniej
osobiste ¿ycie Faruka nie nale¿a³o do szczêœliwych. Zwi¹zany
z wieloma kochankami, niektóre z nich jak np. Irena Guinle, aleksandryjska ¯ydówka, by³y inspirowane przez wywiad brytyjski chc¹cy w ten sposób odwieœæ Faruka od proniemieckich sympatii. Dwie
oficjalne ¿ony, pierwsza – Safinaz Zulfikar zwana Farid¹ i druga Nariman Sadek urodzi³y mu trzy córki i syna, nastêpcê tronu Fuada II,
na którego korzyœæ Faruk abdykowa³ w 1952 roku udaj¹c siê na wygnanie do W³och. W imieniu pó³rocznego Fuada II przez pewien czas
(od 26 lipca 1952 roku do 17 czerwca 1953 roku)6 rz¹dzi³a rada
regencyjna na czele z ksiêciem Muhammadem Abdulem Moneimem.
Faruk rozpocz¹³ ¿ycie wygnañca. Zmar³ w roku 1965 w zajeŸdzie
Ille de France we W³oszech. Pochowany zosta³ w Egipcie.
Rz¹dom Faruka zarzucano nepotyzm i korupcjê. Jego oficjalny
tytu³ – król Egiptu i Sudanu, suweren Nubii, Kordofanu i Darfuru
6
Historia krajów arabskich 1917–1966, Warszawa 1974, s. 413.
Selim Chazbijewicz
170
– œwiadczy, i¿ polityczne pretensje wykracza³y poza Egipt. Faruk
czu³ siê uprawnionym przynajmniej jako spadkobierca Muhammada
Alego do sprawowania w³adzy zwierzchniej nad Sudanem, zw³aszcza od czasów pacyfikacji powstania Mahdiego przez Brytyjczyków
i Egipcjan w roku 18997. Korupcja i sposób rz¹dzenia Sudanem
przez administracjê egipsk¹ by³y te¿ jedn¹ z przyczyn powstania
mahdystów.
W okresie II wojny œwiatowej armie w³oska i niemiecka naruszy³y przestrzeñ pañstwow¹ Egiptu. Z kolei Brytyjczycy traktowali
go jako wa¿ne zaplecze strategiczne. 1 wrzeœnia 1939 roku rz¹d
Egiptu na ¿¹danie Wielkiej Brytanii zerwa³ stosunki dyplomatyczne
z Niemcami i wprowadzono stan wojenny. Wiêkszoœæ egipskiego
spo³eczeñstwa pozostawa³a neutralna w pogl¹dach. Istnia³a jednak
opcja proniemiecka i profaszystowska. Istniej¹ce od 1933 roku, wspomniane ju¿, stowarzyszenie M³ody Egipt w roku 1938 przekszta³ci³o
siê w partiê M³odego Egiptu (Misr-al.-Fatat), od 1940 roku w Muzu³mañsk¹ Partiê Narodow¹. By³o jawnie faszystowskie. W kierunku Niemiec i W³och oscylowa³a partia monarchistów Hizb al.- Ittihad (Partia Jednoœci). Partia Wafd wstrzyma³a siê od poparcia rz¹du, który równie¿ sk³ania³ siê w kierunku pañstw osi. Ju¿ we wrzeœniu 1940 armia w³oska naruszy³a terytorium Egiptu wkraczaj¹c od
strony Libii oko³o 80 kilometrów w g³¹b. Na pocz¹tku 1942 Afrika
Korps gen. Erwina Rommla zbli¿a³ siê do granic egipskich. Dwór
Faruka wespó³ z organizacjami nacjonalistycznymi i faszystowskimi
w Egipcie zaczê³y w porozumieniu z sztabem Rommla przygotowywaæ zamach stanu. Ju¿ pod koniec II wojny œwiatowej, 22 marca
1945 roku w Kairze delegacje niezale¿nych wtedy krajów arabskich
podpisa³y traktat o powo³aniu Ligi Pañstw Arabskich z siedzib¹
w Kairze. By³ to znamienny dla hegemonistycznych aspiracji Faruka fakt polityczny. Liga Pañstw Arabskich mia³a byæ dlañ nowoczesnym narzêdziem politycznym.
7
D. Gazda, Powstanie Mahdiego 1881–1899, Warszawa 2004.
Faruk I – ostatni król Egiptu
171
Nale¿y równie¿ zaznaczyæ fakt wzrostu od koñca lat 30. XX
wieku nastrojów religijnych w Egipcie. Egzemplifikacj¹ tego¿ by³o
powstanie w 1932 roku organizacji pod nazw¹ Stowarzyszenie Braci
Muzu³mañskich. Jego twórc¹ i ideologiem by³ Hasan al.-Banna8.
Ide¹ Al. Banny by³a odnowa islamu, powrót do jego duchowych
Ÿróde³, przywrócenie islamowi miejsca w ¿yciu publicznym i politycznym. Braci Muzu³mañskich mo¿na uwa¿aæ za organizacjê prekursorsk¹ w stosunku do wszystkich póŸniejszych ugrupowañ fundamentalistycznych w krajach muzu³mañskich. Cieszyli siê oni pocz¹tkowo du¿ym poparciem króla Faruka jako przeciwwaga dla wp³ywów partii Wafd. W wojnie z Izraelem w 1948 roku wystawili w³asny oddzia³ wojskowy w ramach armii egipskiej. Bracia Muzu³mañscy rozwinêli dzia³alnoœæ terrorystyczn¹, organizuj¹c paramilitarne
bojówki zwalczaj¹ce ideowych przeciwników. Skala terroru przestraszy³a rz¹d, który w dniu 8 grudnia 1948 roku wyda³o dekret
o rozwi¹zaniu organizacji, stosuj¹c represje. Al. Banna zosta³ zabity
12 lutego 1949 roku przez agenta rz¹du. Przegrana wojna z Izraelem, destabilizacja polityczna i niepokoje spo³eczne w kraju doprowadzi³y do zawi¹zania siê spisku politycznego m³odych oficerów armii
z zamiarem przeprowadzenia zamachu stanu. W koñcu w nocy
z 22 na 23 lipca 1953 roku tajna dotychczas organizacja „Wolnych
Oficerów” (Ad-Dubbat al.-Ahrar) przejê³a w³adzê na skutek udanego
puczu wojskowego. Powsta³a Naczelna Rada Rewolucyjna na czele
z Gamalem Abdel Naserem, na czele armii stan¹³ genera³ Muhammad Nagib. Tym samym skoñczy³a siê epoka XIX-wiecznego, kosmopolitycznego Egiptu, przyci¹gaj¹cego europejskich pisarzy, podró¿ników, poszukiwaczy przygód, Egiptu ³¹cz¹cego kulturê Europy i islamu, a zaczê³a siê epoka nacjonalistycznego, coraz bardziej religijnego pañstwa próbuj¹cego naœladowaæ nieudolnie socjalistyczny eksperyment.
8
J. Zdanowski, Bracia Muzu³manie i inni, Szczecin 1986.
172
Selim Chazbijewicz
BIBLIOGRAFIA
Arabowie. S³ownik encyklopedyczny, pod red. M. Dziekana, Warszawa 2001.
Bartnicki A., Egipt i Sudan w polityce Wielkiej Brytanii 1882–1936, Warszawa 1974.
Dziekan M., D¿amal Ad-Din Al Afgani, wielki modernista muzu³mañski,
„¯ycie Muzu³mañskie” nr specjalny, Gdañsk 1991.
Dziekan M., Cywilizacja islamu w Azji i Afryce, Warszawa 2007.
Gazda D., Powstanie Mahdiego 1881–1899, Warszawa 2004.
Historia krajów arabskich 1917–1966, Warszawa 1974.
Hitti P.K., Dzieje Arabów, Warszawa 1969.
Stajuda T., U Ÿróde³ egipskiego nacjonalizmu. Egipskie ruchy polityczne
1882–1914, Wroc³aw – Warszawa – Kraków – Gdañsk – £ódŸ 1984.
Zdanowski J., Bracia Muzu³manie i inni, Szczecin 1986.
FAROUK I – THE LAST KING OF EGYPT
SUMMARY
In this article, the author focuses on the tradition of the last
dynasty of kings of Egypt and their political power in Egypt from
16th century to the 20th century with special attention to the relationship between rulers of Egypt and Turkey. Special emphasis was
turn to political power in Egypt during the Second World War and
the position of King Farouk I in the face of the United Kingdom and
Germany. Author describes also personal life of King Farouk I as well
as political reason of coup in 1952 which caused the overthrow of
the King Farouk.
Download