Faruk I - ostatni król Egiptu
advertisement
Forum Politologiczne Tom 7 INP UWM Olsztyn 2008 Selim Chazbijewicz FARUK I OSTATNI KRÓL EGIPTU FAROUK I THE LAST KING OF EGYPT Od roku 1517 a¿ do 1914 roku Egipt znajdowa³ siê formalnie pod w³adz¹ Turcji Osmañskiej. Su³tan Selim I zwany Okrutnym (Yawuz), pobiwszy drug¹ dynastiê Mameluków, przy³¹czy³ Egipt do swojego pañstwa. Prowincj¹ w imieniu su³tana zarz¹dza³ pasza rezyduj¹cy w Kairze. Tzw. druga dynastia Mameluków pochodzi³a od Czerkiesów. Mamelucy rz¹dzili Egiptem w latach 12501517. Na pocz¹tku, tj. w latach 12501382, byli to etniczni Turcy, nastêpnie, jak wspominalimy, Czerkiesi. Swój pocz¹tek wziêli z niewolników przywo¿onych z stepów Kipczaku, tj. po³udniowo-wschodniej Europy, nale¿¹cych wtedy do pañstwa Z³otej Ordy oraz pó³nocnego Kaukazu. Stanowili oni pierwotnie gwardiê su³tañsk¹, która póniej sama siêgnê³a po w³adzê. Po zajêciu Egiptu przez Selima I Okrutnego pañstwem tym zaw³adnêli Turcy Osmañscy, chocia¿ warstwa mamelucka zachowa³a praktycznie zarówno w³adzê, jak i przywileje spo³eczne, bêd¹c przywódcz¹ kast¹ w Egipcie do prze³omu XVIII i XIX wieku. Wed³ug muzu³mañsko-tureckiej historycznej tradycji, ostatni kalif z dynastii Abbasydów, rezyduj¹cej w Kairze po zdobyciu Bagdadu przez Mongo³ów w 1257 roku, Al.-Mutawwakil, zosta³ przewieziony w 1517 do Stambu³u po zajêciu Kairu przez Turków Osmañskich i tam zrzek³ siê godnoci kalifa na rzecz Selima I. Tytu³ ten pozosta³ w rodzie Osmanów a¿ do 1924 roku, kiedy to w Turcji zosta³a wprowadzona laicka republika. Selim Chazbijewicz 164 Warto równie¿ wspomnieæ, ¿e w latach 910-1170 Egipt znajdowa³ siê pod rz¹dami szyickiej dynastii Fatymidów, którzy og³osili siê kalifami. Tradycja kalifatu zwierzchnictwa religijnego i politycznego nad wiatem muzu³mañskim by³a wiêc zakorzeniona w Egipcie, mimo tego ¿e ani kalifat Fatymidów, ani marionetkowy kalifat Abbasydów nie by³y uznane przez ca³y wiat muzu³mañski, ani nie zawsze posiada³y odpowiedni presti¿ polityczny. W latach 17981801 mia³a miejsce inwazja Napoleona Bonaparte na Egipt. Inwazja ta by³a pocz¹tkiem procesu europejskiej kolonizacji krajów muzu³mañskich i arabskich, by³a te¿ koñcem feudalnej formacji mameluków, dawnych niewolników gwardii su³tana, którzy z czasem przejêli w³adzê polityczn¹ w Egipcie, tworz¹c te¿ ekonomiczn¹ i spo³eczn¹ elitê. Po roku 1517 wprawdzie utracili suwerenn¹ w³adzê polityczn¹ nad Egiptem, nie mniej zachowali przywileje ekonomiczne i spo³eczne, dalej tworz¹c lokaln¹ elitê w³adzy. Inwazja Bonapartego ukaza³a równie¿ s³aboæ zarówno Egiptu, jak i samej Turcji Osmañskiej, s³aboæ zarówno militarn¹, jak i polityczn¹. By³ to równie¿ sygna³ dla reformatorów ze strony wiata muzu³mañskiego pragn¹cych unowoczeniæ swoje spo³eczeñstwo i jego instytucje i dostosowaæ je przynajmniej w jakiej czêci do nowoczesnych wymogów europejskich. Reformy te napotka³y zaciek³ych przeciwników w rodowiskach muzu³mañskich. Pierwszym reformatorem by³ w³adca Turcji su³tan Selim III, który zgin¹³ w 1807 roku zamordowany przez janczarów za próbê reform pañstwa i armii. Reformy w Turcji Osmañskiej i w Egipcie by³y w wieku XIX motorem napêdzaj¹cym rozwój krajów islamskich. Wyprawa Napoleona jak pisa³ wybitny historyk cywilizacji arabsko-muzu³mañskiej Philip K. Hitti zwróci³a uwagê Europy na ten zapomniany kraj odgrywaj¹cy dot¹d w dziejach nowo¿ytnych podrzêdn¹ rolê, jako na drogê do Indii i spowodowa³a polityczn¹ reakcjê ³añcuchow¹, która uczyni³a z Bliskiego Wschodu teren zapalny intryg europejskiej dyplomacji1. 1 P.K. Hitti, Dzieje Arabów, Warszawa 1969, s. 608. Faruk I ostatni król Egiptu 165 W roku 1805 z nadania su³tana pasz¹ Egiptu zosta³ Albañczyk z pochodzenia Muhammad Ali, w latach 17981801 dowódca oddzia³ów tureckich walcz¹cych w Egipcie z Francuzami. Muhammad Ali uzyska³ faktyczn¹ suwerennoæ nad Egiptem. W roku 1818 pokona³ wahhabitów na Pó³wyspie Arabskim, w latach 18201823 zaj¹³ pó³nocny Sudan, w roku 1831 rozpocz¹³ wojnê z su³tanem tureckim Mahmudem II. Dziêki wzorowanej na europejskiej organizacji armii i administracji Muhammad Ali zacz¹³ odnosiæ spektakularne zwyciêstwa w wojnie z Turcj¹. Skoñczy³o siê to interwencj¹ Anglii i Francji w obronie Turcji. Pasza Egiptu zmuszony zosta³ na konferencji w Londynie w 1841 roku do zrzeczenia siê terytorialnych zdobyczy na Turcji, tj. Syrii i Palestyny, zatrzyma³ jednak dziedziczn¹ godnoæ wicekróla- chedywa, oraz nabytki w Sudanie. Nastêpcy Muhammada Alego rz¹dzili Egiptem najpierw jako chedywowie, od 1914 roku jako su³tani, albowiem po wybuchu I wojny wiatowej Wielka Brytania og³osi³a protektorat nad Egiptem i jego oderwanie od Turcji, za w roku 1922 równie¿ jednostronnie Wielka Brytania og³osi³a niepodleg³oæ Egiptu z ograniczeniami dotycz¹cymi strefy kana³u i interesów brytyjskich w tym pañstwie. Ówczesny su³tan Egiptu, Fuad I przyj¹³ tytu³ królewski. W roku 1923 Egipt na drodze ¿mudnych i trudnych negocjacji z Brytyjczykami otrzyma³ konstytucjê, za w³adca Egiptu tytu³ króla Egiptu i Sudanu. Na styczeñ 1924 roku zosta³y og³oszone wybory powszechne. Wybory zakoñczy³y siê olbrzymim sukcesem partii Wafd, daj¹c jej 188 miejsc na 214 i tym samym przyt³aczaj¹c¹ wiêkszoæ w parlamencie. Partia Wafd, której nazwa w jêzyku arabskim oznacza³a dos³ownie delegacjê, powsta³a wokó³ egipskiego polityka Zaghlula Paszy i reprezentowa³a ówczesn¹ egipsk¹ bur¿uazjê i mieszczañstwo a tak¿e studentów i inteligencjê nastawion¹ nacjonalistycznie ale jednoczenie zgodnie z klimatem tamtej epoki panarabsko i panislamsko. Partia zosta³a wy³oniona z delegacji egipskiej na konferencjê wersalsk¹ (al.-wafd al.-misri), gdzie domaga³a siê ona niepodleg³oci dla Egiptu. Aresztowanie cz³onków tej delega- 166 Selim Chazbijewicz cji przez wojskowe w³adze brytyjskie i internowanie jej najpierw na Malcie, a póniej na Seszelach, da³o olbrzymi¹ popularnoæ w egipskim spo³eczeñstwie i praktycznie otworzy³o drogê do sprawowania duchowego przywództwa w okresie miêdzywojennym. Po mierci pierwszego, charyzmatycznego przywódcy Zaghlula Paszy przywództwo w partii obj¹³ Nahhas Pasza. O ile w okresie rz¹dów Fuada I partia potrafi³a znaleæ kompromis z w³adz¹ królewsk¹ to po jego mierci, po objêciu rz¹dów przez Faruka sta³a w ci¹g³ej opozycji do rz¹dów królewskich. 26 sierpnia 1936 roku zosta³ podpisany traktat egipsko-brytyjski znosz¹cy faktycznie brytyjsk¹ okupacjê wojskow¹ trwaj¹c¹ od 1914 roku i daj¹cy Egiptowi faktyczn¹ pe³n¹ niepodleg³oæ i suwerennoæ. Strefa Kana³u Sueskiego nadal jednak stanowi³a obszar interesów Wielkiej Brytanii. Trwaj¹ca ju¿ od lat 80. XIX wieku, od czasów powstania Arabiego Paszy w latach 18811882 presja polityczna i wojskowa Wielkiej Brytanii ugruntowa³a antyangielskie nastroje wród egipskiego spo³eczeñstwa i czêciowo egipskiej elity w³adzy. Nastroje te by³y wzmacniane przez wp³ywy propagandy niemieckiej i w³oskiej. Te pierwsze datuj¹ siê od czasów I wojny wiatowej, kiedy to Turcja Osmañska walczy³a jako sojusznik Niemiec. Za wp³ywy w³oskie datuj¹ siê od lat 30., kiedy to rz¹d Mussoliniego próbowa³ wyprzeæ wp³ywy brytyjskie z Afryki pó³nocnej miêdzy innymi z Egiptu. Powsta³o Radio Bari, nadaj¹ce z po³udniowych W³och audycje w jêzyku arabskim2. W roku 1933 mia³a miejsce wizyta króla W³och Wiktora Emanuela III w Egipcie. Antybrytyjska w³oska propaganda przybra³a na sile w 1935 roku. Wysi³ki propagandowe sz³y w kierunku stworzenia wspólnego frontu krajów islamu i pañstw osi przeciw panowaniu brytyjskiemu. Partia Wafd sta³a jednak¿e na stanowisku mniejszego z³a którym mia³ byæ sojusz z Wielk¹ Brytani¹. Król Fuad I reprezentowa³ stanowisko prow³oskie wynikaj¹ce m.in. z tego, ¿e 2 A. Bartnicki, Egipt i Sudan w polityce Wielkiej Brytanii 18821936, Warszawa 1974, s. 272. Faruk I ostatni król Egiptu 167 lata dzieciñstwa spêdzi³ z swoim ojcem, chedywem Ismailem we W³oszech. Równie¿ Niemcy po 1935 roku rozwijali swoj¹ propagandê, zarówno w Egipcie jak i w innych krajach arabskich. Wyranie proniemieckie sympatie wyra¿a³ ówczesny islamski autorytet religijny wielki mufti Jerozolimy Al. Amin Al.-Husejni. Pod wp³ywem propagandy niemieckiej powsta³a w tu¿ przed II wojn¹ wiatow¹ faszyzuj¹ca organizacja M³ody Egipt, na której dzia³alnoci Niemcy próbowali oprzeæ swoje wp³ywy w Egipcie. Trzeba równie¿ zaznaczyæ, ¿e okres lat miêdzywojennych, a zw³aszcza lat 30., to okres rosn¹cych wp³ywów ideologii nacjonalizmu arabskiego oraz tendencji panislamskich. W roku 1931 w Jerozolimie odby³ siê ogólnomuzu³mañski kongres w sprawie wskrzeszenia instytucji kalifatu zwierzchniej w³adzy religijnej muzu³manów. W kongresie tym uczestniczyli równie¿ przedstawiciele muzu³manów polskich. Ideologia panislamizmu zapocz¹tkowana by³a przez D¿amal ad Dina Al.- Afganiego, muzu³mañskiego myliciela, pisarza, dzia³acza politycznego, ¿yj¹cego w latach 18381897. Afgani w swoim politycznym programie zawar³ równie¿ d¹¿enie do zmian doktrynalnych w islamie modernizmu muzu³mañskiego- i okcydentalizmu propaguj¹c potrzebê europeizacji pewnych interpretacji i zasad. Przede wszystkim chodzi³o o zasadê kontynuacji id¿tihadu3, czyli zmian doktrynalnych i zasad interpretacji doktryny, co w sunnickim kierunku islamu by³o niedopuszczalne. Afgani oprócz tego propagowa³ jednoæ muzu³manów w sensie duchowym, solidarnoæ polityczn¹ i mo¿liwoæ walki zbrojnej w imiê realizacji swoich zasad. Ideologiê swoj¹ propagowa³ podczas pobytu w Egipcie w roku 1869 i w latach 18791882, kiedy mieszka³ w tym kraju. W roku 1883 wyjecha³ na emigracjê do Francji, gdzie wraz z Egipcjaninem Muhammadem Abduhem, póniejszym uczonym i reformatorem religijnym, rektorem uniwersytetu Al.-Azhar w Kairze, wydawa³ czaso3 M. Dziekan, Cywilizacja islamu w Azji i Afryce, Warszawa 2007, s. 106107; Arabowie. S³ownik encyklopedyczny, pod red. M. Dziekana, Warszawa 2001, s. 20, 193. 168 Selim Chazbijewicz pismo pt.: Al.-Urwa al.-wuska (tj. Nierozerwalna wiê) w którym propagowa³ swoje zasady i idee. Oskar¿ony o udzia³ zamachu na szacha perskiego w Turcji, aresztowany, zosta³ zamordowany z rozkazu su³tana Abdulhamida II4. Idee Afganiego by³y w sensie przeciwstawienia siê europejskiej kolonizacji krajów islamu zbie¿ne z myl¹ polityczn¹ Arabiego Paszy, przywódcy powstania antybrytyjskiego w Egipcie w latach 188118825. To powstanie, st³umione przez Anglików, by³o te¿ zaczynem nowoczesnego egipskiego nacjonalizmu, reprezentowanego przez wykszta³cone warstwy mieszczañskie skupione w partii Wafd formalnie powsta³ej w 1923 roku oraz przed rokiem 1914 partii Hizb Al.-Watani al. Misri (Egipska Partia Ojczy¿niana) zwanej w skrócie Watan. Partie te sta³y na stanowisku ca³kowitej niepodleg³oci Egiptu, monarchii konstytucyjnej, wprowadzenia kodeksu cywilnego na wzór europejski oraz kontroli egipskiej nad Kana³em Sueskim. Si³¹ rzeczy w starciu z autorytarnymi tendencjami Fuada I i Faruka partie te stanowi³y pewn¹ gwarancjê stabilizacji egipskiego systemu politycznego i mo¿liwoæ przewidywalnej polityki konsensusu. Tak przynajmniej odbierali Wafd Anglicy w kontekcie proniemieckich i prow³oskich sympatii króla Faruka. Twórca partii Wafd Sad Zaghlul by³ uczniem Al.-Afganiego. Uporczywa dzia³alnoæ polityczna Zaghlul Paszy i jego nastêpcy Mustafy Nahas Paszy, jak te¿ ca³ej partii Wafd da³y w koñcu wyniki. 26 sierpnia 1936 roku w Londynie zosta³ podpisany wspomniany wy¿ej traktat reguluj¹cy stosunki pomiêdzy Wielk¹ Brytani¹ i Egiptem i daj¹cy temu ostatniemu faktyczn¹ niezale¿noæ. W tym¿e roku, po mierci króla Fuada I królem zostaje jego syn, Faruk I, faktycznie obj¹wszy w³adzê w 1937 roku. Sprawowa³ j¹ do roku 1952. Zmar³ w 1965 roku na emigracji. Od pocz¹tku swoich rz¹dów reprezentowa³ on d¹¿enia charakterystyczne dla 4 M. Dziekan, D¿amal Ad-Din Al Afgani, wielki modernista muzu³mañski, ¯ycie Muzu³mañskie nr specjalny, Gdañsk 1991. 5 T. Stajuda, U róde³ egipskiego nacjonalizmu. Egipskie ruchy polityczne 18821914, Wroc³aw Warszawa Kraków Gdañsk £ód 1984, s. 3248. Faruk I ostatni król Egiptu 169 tamtych czasów, tj. tendencje do rz¹dów autorytarnych. Tendencje te poparte by³y równie¿ roszczeniami Faruka do objêcia w³adzy kalifa, a wiêc sprawowania zwierzchniej w³adzy religijnej w wiecie muzu³mañskim. Te polityczne pretensje by³y w paradoksalny sposób sprzê¿one z wysoce niereligijnym z punktu widzenia muzu³mañskiej ortodoksji stylem ¿ycia króla, znanego playboya i króla ¿ycia, którego mieræ zasta³a nad sto³em pe³nym wina i ostryg, w trakcie uczty. Znane powszechnie by³y równie¿ romanse Faruka, a tak¿e jego polowania na kobiety, które przyprowadza³ do pa³acu co wieczór osobisty sekretarz , W³och Antonio Pulli. Po nocy spêdzonej z królem by³y sowicie wynagradzane. Nie by³y to cechy predystynuj¹ce na kalifa przywódcê wiernych, g³owê wiata islamu. Chocia¿ w historii muzu³mañskiej cywilizacji znaleæ by mo¿na przyk³ady podobnego zachowania kalifów. Su³tan Turcji Osmañskiej Selim II nosi³ przydomek mest, czyli pijak, Jazid ibn Muawijja z dynastii Omajjadów nie tylko prowadzi³ niereligijny tryb ¿ycia, ale te¿ interesowa³ siê magi¹ i alchemi¹. Mo¿na by te przyk³ady mno¿yæ. Nie mniej osobiste ¿ycie Faruka nie nale¿a³o do szczêliwych. Zwi¹zany z wieloma kochankami, niektóre z nich jak np. Irena Guinle, aleksandryjska ¯ydówka, by³y inspirowane przez wywiad brytyjski chc¹cy w ten sposób odwieæ Faruka od proniemieckich sympatii. Dwie oficjalne ¿ony, pierwsza Safinaz Zulfikar zwana Farid¹ i druga Nariman Sadek urodzi³y mu trzy córki i syna, nastêpcê tronu Fuada II, na którego korzyæ Faruk abdykowa³ w 1952 roku udaj¹c siê na wygnanie do W³och. W imieniu pó³rocznego Fuada II przez pewien czas (od 26 lipca 1952 roku do 17 czerwca 1953 roku)6 rz¹dzi³a rada regencyjna na czele z ksiêciem Muhammadem Abdulem Moneimem. Faruk rozpocz¹³ ¿ycie wygnañca. Zmar³ w roku 1965 w zajedzie Ille de France we W³oszech. Pochowany zosta³ w Egipcie. Rz¹dom Faruka zarzucano nepotyzm i korupcjê. Jego oficjalny tytu³ król Egiptu i Sudanu, suweren Nubii, Kordofanu i Darfuru 6 Historia krajów arabskich 19171966, Warszawa 1974, s. 413. Selim Chazbijewicz 170 wiadczy, i¿ polityczne pretensje wykracza³y poza Egipt. Faruk czu³ siê uprawnionym przynajmniej jako spadkobierca Muhammada Alego do sprawowania w³adzy zwierzchniej nad Sudanem, zw³aszcza od czasów pacyfikacji powstania Mahdiego przez Brytyjczyków i Egipcjan w roku 18997. Korupcja i sposób rz¹dzenia Sudanem przez administracjê egipsk¹ by³y te¿ jedn¹ z przyczyn powstania mahdystów. W okresie II wojny wiatowej armie w³oska i niemiecka naruszy³y przestrzeñ pañstwow¹ Egiptu. Z kolei Brytyjczycy traktowali go jako wa¿ne zaplecze strategiczne. 1 wrzenia 1939 roku rz¹d Egiptu na ¿¹danie Wielkiej Brytanii zerwa³ stosunki dyplomatyczne z Niemcami i wprowadzono stan wojenny. Wiêkszoæ egipskiego spo³eczeñstwa pozostawa³a neutralna w pogl¹dach. Istnia³a jednak opcja proniemiecka i profaszystowska. Istniej¹ce od 1933 roku, wspomniane ju¿, stowarzyszenie M³ody Egipt w roku 1938 przekszta³ci³o siê w partiê M³odego Egiptu (Misr-al.-Fatat), od 1940 roku w Muzu³mañsk¹ Partiê Narodow¹. By³o jawnie faszystowskie. W kierunku Niemiec i W³och oscylowa³a partia monarchistów Hizb al.- Ittihad (Partia Jednoci). Partia Wafd wstrzyma³a siê od poparcia rz¹du, który równie¿ sk³ania³ siê w kierunku pañstw osi. Ju¿ we wrzeniu 1940 armia w³oska naruszy³a terytorium Egiptu wkraczaj¹c od strony Libii oko³o 80 kilometrów w g³¹b. Na pocz¹tku 1942 Afrika Korps gen. Erwina Rommla zbli¿a³ siê do granic egipskich. Dwór Faruka wespó³ z organizacjami nacjonalistycznymi i faszystowskimi w Egipcie zaczê³y w porozumieniu z sztabem Rommla przygotowywaæ zamach stanu. Ju¿ pod koniec II wojny wiatowej, 22 marca 1945 roku w Kairze delegacje niezale¿nych wtedy krajów arabskich podpisa³y traktat o powo³aniu Ligi Pañstw Arabskich z siedzib¹ w Kairze. By³ to znamienny dla hegemonistycznych aspiracji Faruka fakt polityczny. Liga Pañstw Arabskich mia³a byæ dlañ nowoczesnym narzêdziem politycznym. 7 D. Gazda, Powstanie Mahdiego 18811899, Warszawa 2004. Faruk I ostatni król Egiptu 171 Nale¿y równie¿ zaznaczyæ fakt wzrostu od koñca lat 30. XX wieku nastrojów religijnych w Egipcie. Egzemplifikacj¹ tego¿ by³o powstanie w 1932 roku organizacji pod nazw¹ Stowarzyszenie Braci Muzu³mañskich. Jego twórc¹ i ideologiem by³ Hasan al.-Banna8. Ide¹ Al. Banny by³a odnowa islamu, powrót do jego duchowych róde³, przywrócenie islamowi miejsca w ¿yciu publicznym i politycznym. Braci Muzu³mañskich mo¿na uwa¿aæ za organizacjê prekursorsk¹ w stosunku do wszystkich póniejszych ugrupowañ fundamentalistycznych w krajach muzu³mañskich. Cieszyli siê oni pocz¹tkowo du¿ym poparciem króla Faruka jako przeciwwaga dla wp³ywów partii Wafd. W wojnie z Izraelem w 1948 roku wystawili w³asny oddzia³ wojskowy w ramach armii egipskiej. Bracia Muzu³mañscy rozwinêli dzia³alnoæ terrorystyczn¹, organizuj¹c paramilitarne bojówki zwalczaj¹ce ideowych przeciwników. Skala terroru przestraszy³a rz¹d, który w dniu 8 grudnia 1948 roku wyda³o dekret o rozwi¹zaniu organizacji, stosuj¹c represje. Al. Banna zosta³ zabity 12 lutego 1949 roku przez agenta rz¹du. Przegrana wojna z Izraelem, destabilizacja polityczna i niepokoje spo³eczne w kraju doprowadzi³y do zawi¹zania siê spisku politycznego m³odych oficerów armii z zamiarem przeprowadzenia zamachu stanu. W koñcu w nocy z 22 na 23 lipca 1953 roku tajna dotychczas organizacja Wolnych Oficerów (Ad-Dubbat al.-Ahrar) przejê³a w³adzê na skutek udanego puczu wojskowego. Powsta³a Naczelna Rada Rewolucyjna na czele z Gamalem Abdel Naserem, na czele armii stan¹³ genera³ Muhammad Nagib. Tym samym skoñczy³a siê epoka XIX-wiecznego, kosmopolitycznego Egiptu, przyci¹gaj¹cego europejskich pisarzy, podró¿ników, poszukiwaczy przygód, Egiptu ³¹cz¹cego kulturê Europy i islamu, a zaczê³a siê epoka nacjonalistycznego, coraz bardziej religijnego pañstwa próbuj¹cego naladowaæ nieudolnie socjalistyczny eksperyment. 8 J. Zdanowski, Bracia Muzu³manie i inni, Szczecin 1986. 172 Selim Chazbijewicz BIBLIOGRAFIA Arabowie. S³ownik encyklopedyczny, pod red. M. Dziekana, Warszawa 2001. Bartnicki A., Egipt i Sudan w polityce Wielkiej Brytanii 18821936, Warszawa 1974. Dziekan M., D¿amal Ad-Din Al Afgani, wielki modernista muzu³mañski, ¯ycie Muzu³mañskie nr specjalny, Gdañsk 1991. Dziekan M., Cywilizacja islamu w Azji i Afryce, Warszawa 2007. Gazda D., Powstanie Mahdiego 18811899, Warszawa 2004. Historia krajów arabskich 19171966, Warszawa 1974. Hitti P.K., Dzieje Arabów, Warszawa 1969. Stajuda T., U róde³ egipskiego nacjonalizmu. Egipskie ruchy polityczne 18821914, Wroc³aw Warszawa Kraków Gdañsk £ód 1984. Zdanowski J., Bracia Muzu³manie i inni, Szczecin 1986. FAROUK I THE LAST KING OF EGYPT SUMMARY In this article, the author focuses on the tradition of the last dynasty of kings of Egypt and their political power in Egypt from 16th century to the 20th century with special attention to the relationship between rulers of Egypt and Turkey. Special emphasis was turn to political power in Egypt during the Second World War and the position of King Farouk I in the face of the United Kingdom and Germany. Author describes also personal life of King Farouk I as well as political reason of coup in 1952 which caused the overthrow of the King Farouk.
