MAKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA - nauka o gospodarce
traktowanej jako całość. Makroekonomiści
starają się wyjaśnić, w jaki sposób wzajemne
oddziaływania w gospodarce prowadzą do
określonych zjawisk, np. bezrobocia, inflacji,
globalnych inwestycji, wzrostu
gospodarczego.
USTROJE GOSPODARCZE

USTRÓJ GOSPODARCZY - stanowią go
reguły prawne, które przesądzają o tym,
komu oraz jakie przysługują prawa do
posiadania oraz kto i jakie może bądź musi
wykonywać czynności gospodarcze.

Ustroje gosp. różnią się między sobą
głównie ilością zakazów posiadania dóbr i
wykonywania czynności, a także ilością
nakazów wykonywania czynności.
USTRÓJ LIBERALNY I
ETATYSTYCZNY


Liberalizm to pogląd w myśl, którego gospodarka
funkcjonuje lepiej im mniej czynności
gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub
przedsiębiorstw państwowych oraz im mniej
czynności nakazanych jest przez państwo.
Ustrój etatystyczny - występuje, gdy dużo
czynności gosp. jest zastrzeżonych wyłącznie dla
instytucji i przedsiębiorstw państwowych oraz im
więcej czynności jest nakazanych przez państwo.
Np. w PRL obrót dewizami był zarezerwowany dla
instytucji państwowych. Podobnie eksport i import tylko p. państwowe. Tak samo produkcja na dużą
skalę i handel hurtowy.
Gospodarka centralnie
zarządzana

Gospodarka centralnie zarządzana jest
wysoko zetatyzowana. Dla państwa
zarezerwowana jest działalność banków,
handel zagr., handel hurtowy i w dużej części
detaliczny, produkcja przemysłowa i rolna na
dużą skalę. W niektórych krajach nawet
użytkowanie małych obszarów ziemi,
rzemiosło i drobny handel.
Gospodarka rynkowa

Gospodarka rynkowa istnieje, gdy
podstawowym motywem działania
przedsiębiorstw jest max. zysku, a
podstawowym sposobem kontaktów między
przedsiębiorstwami są transakcje kupna sprzedaży zawierane w oparciu o swobodne
negocjowanie ceny.
Kapitalizm a socjalizm


Ustrój jest kapitalistyczny wówczas, gdy
większość dóbr gospodarczych jest
własnością prywatną.
Ustrój jest socjalistyczny, gdy większość
dóbr gospodarczych jest własnością
kolektywną.
USTRÓJ DEMOKRATYCZNY I
DYKTATORSKI


Demokratyczny ustrój gospodarczy występuje, gdy
całe społeczeństwo lub przynajmniej stan
uprzywilejowany wyposażony jest w mechanizmy
wyborcze, za pomocą których może wpływać na
charakter prawa gospodarczego, może zmieniać
obowiązujące nakazy i zakazy, a także rozszerzać
lub ograniczać uprawnienia właścicieli.
Dyktatorski ustrój gospodarczy - jeżeli możliwości
te nie istnieją i stanowienie prawa odbywa się z
pominięciem wspomnianych mechanizmów.
FUNKCJE PAŃSTWA W
GOSPODARCE
Pojęcie państwa
Państwo - złożona, zróżnicowana wewnętrznie, wieloszczeblowa
struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone
terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i
sądowniczą.
Państwo - centralne oraz lokalne instytucje i urzędy publiczne, których
działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu
społeczno-gospodarczego.
Funkcje państwa:
• ekonomiczne,
• społeczne,
• polityczne.
Ekonomiczne funkcje państwa:
• alokacyjna,
• stabilizacyjna,
• redystrybucyjna.
Tworzenie ładu instytucjonalno – prawnego
Jest to jedna z najważniejszych funkcji współczesnego państwa.
Warunkach gospodarki rynkowej polega głównie na:
• tworzeniu norm prawnych oraz instytucji chroniących własność
prywatną i prawa poszczególnych jednostek, a także prawa większych
zbiorowości i społeczeństwa jako całości,
• organizowaniu sprawnego systemu obiegu informacji ekonomicznej,
• ustanawianiu zasad funkcjonowania instytucji obsługujących rynek
(np. giełdy), zasad prowadzenia działalności gospodarczej, warunków
konkurencji między podmiotami krajowymi i zagranicznymi, stosunków
między producentami i konsumentami oraz przedsiębiorcami i
pracownikami.
Funkcja alokacyjna
Polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji
zasobów gospodarczych.
Dominacja własności prywatnej i rynkowego mechanizmu
regulowania procesów gospodarczych to dwa główne filary gospodarki
rynkowej i zarazem podstawowe warunki efektywnego gospodarowania.
Zasadniczym zadaniem państwa w gospodarce jest rozszerzanie
prywatnej przedsiębiorczości i rynku, a nie ich ograniczanie (np.
przez stosowanie administracyjnych (nierynkowych) metod regulowania
gospodarki).
Do istotnych zadań państwa należą m.in.:
• określanie niezbędnego zakresu własności publicznej,
• wprowadzanie rozwiązań instytucjonalno-prawnych sprzyjających
nieustannej wymianie praw własności, która stwarza szanse na to, że
zasoby gospodarcze trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej
wykorzystać,
• wspieranie konkurencji przez działania zbliżające rzeczywiste warunki,
w jakich funkcjonują podmioty gospodarcze , do warunków
odpowiadającym założeniom konkurencji doskonałej,
• rozwiązywanie problemów związanych z występowaniem negatywnych
efektów zewnętrznych, chodzi o zanieczyszczenie środowiska.
Funkcja stabilizacyjna
Polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących
gospodarkę przez realizację takich celów jak:
•
osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie czasu wysokiego
tempa wzrostu gospodarczego,
•
wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie inflacji i bezrobocia,
•
zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności gospodarczej
(wahań koniunkturalnych),
•
możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji.
Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki państwa.
Funkcja redystrybucyjna
Polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie
akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz
pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie
poradzić sobie sami.
Głównymi instrumentami są:
• system podatkowy,
• wydatki budżetowe,
• składki na ubezpieczenia społeczne,
• system różnego typu opłat i cen.
Główne formy pomocy ze strony państwa:
• świadczenia pieniężne (płatności transferowe): emerytury, renty,
zasiłki),
• świadczenia w naturze: np. powszechna służba zdrowia, oświata.
Budżet państwa
Budżet państwa - plan finansowy zawierający dochody i wydatki
państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej
i obronnej.
Jest sporządzany na okres jednego roku i zatwierdzany przez władzę
ustawodawczą.
Funkcje budżetu państwa:
• fiskalna,
• redystrybucyjna,
• stymulacyjna.
Funkcja fiskalna
Polega na gromadzeniu dochodów budżetowych (pochodzących głównie
z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz
realizację określonych zadań.
Funkcja redystrybucyjna
Umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu
narodowego (np. zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju
gospodarczego różnych regionów, niwelowanie nadmiernego
zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych.
Realizację tej funkcji umożliwia system podatkowy oraz wydatki
budżetowe realizowane głównie w formie tzw. transferów.
Funkcja stymulacyjna
Polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na
życie gospodarcze i społeczne.
Za pomocą odpowiednio skonstruowanych systemów podatkowych oraz
wydatków budżetowych można np. wpływać na poziom dochodu
narodowego, zmiany strukturalne w gospodarce, tempo wzrostu
gospodarczego, regulować poziom i kierunki konsumpcji.
Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków centralnych władz
państwowych, władz lokalnych i ubezpieczeń społecznych.
Gdy wydatki budżetu państwa przekroczą dochody, występuje deficyt
budżetowy.
Gdy mamy do czynienia z sytuacją odwrotną - nadwyżka budżetowa.
Zasady polityki budżetowej:
1.
zasada rocznego budżetowania
Plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego
roku.
2.
zasada zupełności
Budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa.
3.
zasada jedności
Budżet powinien tworzyć jedną całość, tzn. wszystkie dochody i
wydatki budżetu państwa powinny być ujęte w jednym zestawieniu.
4.
zasada jawności
Budżet powinien być podany do publicznej wiadomości (dotyczy to
zarówno tworzenia i uchwalania budżetu, jak i jego wykonania oraz
kontroli).
5.
zasada równowagi budżetowej
Polega na dążeniu do tego, żeby bieżące dochody budżetu
centralnego były wystarczające do pokrycia płatności za produkty i
usługi finansowanych przez rząd, płatności transferowych i innych
wydatków budżetowych.
Źródłami dochodów budżetu państwa są:
• podatki,
• cła,
• dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw,
• opłaty sądowe, skarbowe, notarialne i inne.
Podatki - przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne
pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu
uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych.
Płatnika mi podatków mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i prawne.
Podatki uzasadnione są m.in. następującą koniecznością:
•
zdobycia pieniędzy na finansowanie wydatków sektora publicznego,
•
dokonywania redystrybucji dochodów między różne sektory
gospodarki i grupy ludności dysponujące różnymi dochodami,
•
ograniczania konsumpcji niektórych produktów,
•
wykorzystania ich jako narzędzia polityki antyinflacyjnej.
Klasyfikacja podatków (według kryterium przedmiotu opodatkowania):
•
podatki dochodowe
Pobierana są od dochodów osobistych ludności oraz od dochodów
osób prawnych.
•
podatki konsumpcyjne (od wydatków)
Nakładane są na produkty i usługi będące przedmiotem obrotu.
•
podatki majątkowe
Płacone są od posiadanego majątku (kapitału) oraz od
przenoszenia praw do majątku.
Klasyfikacja podatków (według kryterium źródeł pokrycia podatków):
• podatki bezpośrednie
Nakładane są na dochody i majątek.
Podmiot odpowiedzialny za płacenie podatku ponosi jego ciężar i
bezpośrednio rozlicza się z budżetem państwa.
• podatki pośrednie
Zawarte są w cenie nabywanego produktu lub usługi.
Konsument płaci je „pośrednio”, za pośrednictwem sprzedawcy, który
jest zobowiązany do uiszczenia podatku.
Obciążenia podatkowe mogą być naliczane:
•
proporcjonalnie
Wszyscy podatnicy płacą ten sam procent swoich dochodów, czyli
obowiązuje jedna stopa podatkowa.
•
progresywnie
Osoby uzyskujące wyższe dochody obciążone są wyższą stopą
podatkową.
•
degresywnie
Wraz ze wzrostem dochodu nakładane są coraz mniejsze
procentowe stawki podatkowe.
Krzywa Laffera
Przychody z podatków
T max
T2
T1
0 t1
t2
t3
t4
t5 100
Stopa
opodatkowania
Wydatki budżetu państwa (z punktu widzenia przeznaczenia):
•
wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich
funkcji, jak: obrona narodowa, administracja , wymiar
sprawiedliwości,
•
wydatki związane z realizacją celów społecznych,
•
wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w
gospodarce.
RACHUNEK DOCHODU
NARODOWEGO
PKB


PKB - suma wszystkich finalnych dóbr i usług
wytworzonych w kraju w danym okresie (1 rok) oraz
dóbr, które nie zostały poddane dalszemu
przetworzeniu.
W skład PKB wchodzą więc wyroby finalne
(samochody, stoły, garnitury, budynki, mosty,
autostrady) oraz niefinalne, które w danym okresie nie
ulegały dalszemu przetworzeniu chociaż przeznaczone
są do dalszej obróbki (zapasy, surowce, półprodukty,
części zamienne, obiekty w budowie
PKB = C + I + G + X
(konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport
netto)

Produkt krajowy netto


W PKB nie bierze się pod uwagę tego, że
maszyny i urządzenia wykorzystywane w
procesie produkcji zużywają się. Część dóbr
wytwarzanych w gospodarce trzeba
przeznaczyć na odtworzenie zużytego
kapitału (amortyzacja).
PKN = PKB - amortyzacja
Produkt narodowy brutto
Produkt narodowy brutto (PNB) jest miarą łącznych
dochodów osiąganych przez obywateli danego
kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług
przez czynniki produkcji.
PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności
za granicą
 Dochody netto należy rozumieć jako nadwyżkę
napływu dochodów z tytułu świadczenia usług
czynników produkcji za granicą nad odpływem
dochodów powstałych w wyniku świadczenia przez
cudzoziemców usług czynników produkcji w kraju.

Produkt narodowy netto
PNN = PNB - amortyzacja
Te cztery kategorie (PKB, PKN, PNB, PNN)
są podane w cenach rynkowych. Żeby
przedstawić je w cenach czynników produkcji
należy odjąć podatki pośrednie i dodać
subsydia. Np.:
PKB w cenach czynników prod. = PKB w
cenach rynkowych – podatki pośrednie +
subsydia

Dochód narodowy
Y

Y= PNN w cenach czynników produkcji =
PNB w cenach czynników produkcji –
amortyzacja
System
pieniężno - kredytowy
Pieniądz - powszechnie akceptowany ekwiwalent, za pomocą którego
dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze
zobowiązań.
Pieniądz – powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego
dokonywana jest wymiana produktów i usług.
Jest uznawany obecnie za dobro o najwyższej wartości.
Formy wymiany:
• towar na towar (tzw. wymiana barterowa) – dysponent pewnej
nadwyżki szukał innego dysponenta innej nadwyżki w celu wymiany,
• następnie wprowadzono ekwiwalent danego towaru np. skóry,
minerały.
Charakter pieniądza posiadały różne towary. Np. w plemionach
pasterskich najbardziej rozpowszechnionym towarem-ekwiwalentem
było bydło.
Słowo pieniądz pochodzi od rzymskiego pecunia, a to od łacińskiego
pecus – bydło, zwierzęta hodowlane, które w tamtych czasach było
elementem wymiany (także zboże, skóry, sól).
U ludów zajmujących się myślistwem pieniądzem były futra i skóry, a u
plemion rolniczych - zboże. Z kolei ludy nadmorskie wykorzystywały
najczęściej w charakterze pieniądza muszle i sól.
Większość towarów-ekwiwalentów posiadała określone wady
(niejednorodność, nietrwałość, niepodzielność), co utrudniało i
komplikowało wymianę.
Stąd też wraz z upływem czasu rolę ekwiwalentu przejęty kruszce
(głównie złoto i srebro), z których wytwarzano monety.
Dlaczego złoto i srebro uznano powszechnie za pieniądz?
Naturalne właściwości tych metali: homogeniczność (jednorodność,
jednolitość), nie psują się, są łatwo podzielne, w małej objętości
zawierają dużą wartość.
W czasie, gdy kruszce występowały w roli pieniądza wykształciły się
dwa systemy pieniężne:
1.
bimetalizm
System pieniężny dwukruszczowy, w którym jednostka pieniężna
kraju jest ustalana jednocześnie w złocie i srebrze, przy czym
monety z tych metali są prawnymi środkami płatniczymi i mają
prawnie ustalone relacje między dwoma kruszcami (np. 1:10).
W rzeczywistości relacje wartości złota i srebra zmieniają się.
Jeżeli wartość złota jako kruszcu zmienia się (np. 1:12), to do kraju
będzie napływało srebro, a złoto będzie odpływało za granicę.
2.
monometalizm (złoty)
W drugiej połowie XIX wieku stał się powszechnie panującym
systemem pieniężnym.
W formie pieniądza występował tylko jeden kruszec. Najwcześniej
został wprowadzony w Anglii (w 1816 roku), a w większości innych
krajów pod koniec XIX wieku.
Funkcję emisji pieniądza stopniowo przejmowały państwa, które obok
kontroli obiegu pieniężnego miały również inny motyw.
Emisja pieniądza była znaczącym źródłem dochodów dla rządów i
poszczególnych władców.
Po wybuchu I wojny światowej złote monety zostały wycofane z obiegu i
system waluty złotej załamał się.
Stworzono system monetowo-sztabowy. Wymiany pieniądza
papierowego dokonywano albo na monety albo na sztaby złota.
Istniał też system waluty dewizowo-złotej, który zapewniał
wymienialność pieniądza papierowego na dewizy lub złoto.
Po zakończeniu I wojny światowej tylko USA w 1919 r. przywróciły pełną
wymienialność banknotów na złoto.
Drukowano pieniądze papierowe, które stały się ważnym źródłem
finansowania potrzeb militarnych.
Wielki kryzys światowy (1929 - 1933) bezpowrotnie spowodował
odejście od tego systemu.
Od tego czasu działał system waluty złotej monetowej i występował
pieniądz papierowy wymienialny na złoto według relacji parytetowej.
Bank emisyjny posiadał określoną rezerwę kruszcową.
Pieniądz papierowy – znak wartości niewymienialnych na złoto i nie
mający wartości substancjonalnej.
Jest symbolem wartości, któremu państwo nadało kurs przymusowy,
właściwość środka cyrkulacji i środka płatniczego oraz przywilej płacenia
nim podatków i świadczeń na rzecz skarbu państwa przez obywateli.
Pieniądz bezgotówkowy – występuje w formie zapisów na rachunkach
depozytowych w bankach.
Funkcje pieniądza:
1.
Środek wymiany
- musi być powszechnie akceptowany,
- musi być łatwo przenośny,
- musi być łatwo podzielny na mniejsze jednostki,
- musi być trudny do podrobienia.
2.
Jednostka obrachunkowa (miernik wartości dóbr)
Dzięki temu, że wszystkie towary mają ceny wyrażone w pieniądzu,
istnieje możliwość sprowadzania ich do wspólnego mianownika, a
następnie określania ilościowych relacji między nimi.
3.
Środek płatniczy (realizacja odroczonych płatności)
Rozliczając transakcje kupna – sprzedaży jako transakcje
kredytowe, odbiorcy zobowiązują się do uregulowania zobowiązań
w terminie późniejszym.
W momencie zawarcia transakcji pieniądz nie występuje realnie,
pełni funkcję jednostki rozrachunkowej.
Pieniądz realny pojawia się dopiero później, gdy odbiorca dokonuje
płatności za dostarczone wcześniej dobra lub reguluje inne
zobowiązania (np. podatki).
Pieniądz pełni wtedy funkcję środka płatniczego.
4.
Środek przechowywania wartości (środek tezauryzacji)
Pieniądz, jako środek wszędzie przyjmowany i poszukiwany,
pozwala przechowywać siłę nabywczą, tj. zdolność do nabywania
dóbr o określonej wartości.
Wszelkie zaoszczędzone dochody przedsiębiorstw i ludności, z
chwilą gdy zostaną odłożone w postaci nagromadzonych
pieniędzy, wychodzą z obiegu i stają się środkiem tezauryzacji.
5.
Pieniądz międzynarodowy
Pieniądz obsługuje relacje ekonomiczne między krajami.
Deprecjacja - spadek siły nabywczej pieniądza.
Aprecjacja – wzrost siły nabywczej pieniądza
Dewaluacja - oficjalne zmniejszenie przez władze parytetu krajowej
jednostki pieniężnej.
Rewaluacja - oficjalne zwiększenie przez władze parytetu krajowej
jednostki pieniężnej.
Denominacja - zmiana nominalnej wartości znaków pieniężnych w
wyniku reformy walutowej.
Motywy zgłaszania popytu na pieniądz:
1. motyw transakcyjny - wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu
realizacji przewidywanych zakupów dóbr,
2. motyw przezornościowy - posiadanie pieniędzy w celu realizacji
nieoczekiwanych zakupów,
3. motyw spekulacyjny - posiadanie pieniądza w nadziei na przyszłe
dochody.
Analogicznie można więc też mówić o popycie: transakcyjnym,
przezornościowym i spekulacyjnym.
Funkcje banków:
- przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych (depozytów) w zamian
za odsetki,
- świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako
środka cyrkulacji i środka płatniczego,
- udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw i osób fizycznych,
- kreacja pieniądza.
Bank centralny (bank emisyjny lub bank banków) ma pozycję
nadrzędną w stosunku do pozostałych banków, wpływa na ich
działalność oraz jest odpowiedzialny za prowadzenie bieżącej
polityki pieniężnej państwa.
Funkcje banku centralnego:
1.
posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego,
2.
pełni funkcję banku banków, tzn. zaopatruje banki komercyjne w
pieniądz gotówkowy, reguluje rezerwy tych banków i udziela im
pożyczek,
3.
pełni funkcję banku państwa, tzn. prowadzi rozliczenia z
rządem, obsługuje budżet państwa, pokrywa zobowiązania
zagraniczne państwa, utrzymuje rezerwę państwową,
4.
stabilizuje rynki finansowe, tzn. występuje jako kredytodawca dla
banków i innych instytucji finansowych w sytuacji, gdy panika
finansowa mogłaby zagrozić stabilności całego systemu
finansowego kraju,
5.
współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa, kontroluje
i reguluje podaż pieniądza i kredytu w gospodarce.
Polityka ekspansywna polega na:
- obniżeniu stopy procentowej,
- obniżeniu stopy redyskontowej,
- skupie papierów wartościowych przez bank centralny.
BEZROBOCIE

Stopa bezrobocia (b) - odsetek siły roboczej,
która nie ma pracy, lecz jest zarejestrowana
jako chcąca i będąca w stanie pracować
b= B / Sr * 100%
RODZAJE BEZROBOCIA:

Bezrobocie frykcyjne - nieredukowalne minimum bezrobocia.
Powstaje ono w związku z powolnością przystosowań struktury
podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą. W
dynamicznie rozwijającej się gospodarce zawsze zachodzą
procesy tworzenia i likwidacji miejsc pracy. W rezultacie tych
procesów zawsze istnieje pewna liczba bezrobotnych i pewna
liczba wolnych miejsc pracy.

Bezrobocie strukturalne - związane z procesami upadku
pewnych branż i gałęzi (np. zawód kowala, częściowo górnicy).

Bezrobocie technologiczne – maszyny wypierają pracę ludzką.

Bezrobocie sezonowe
Bezrobocie koniunkturalne
Bezrobocie związane z nadwyżką
całkowitej podaży siły roboczej nad
całkowitym popytem na siłę roboczą - jest
to bezrobocie wywołane osłabieniem ogólnej
aktywności gospodarczej. Keynesiści
tłumaczą je niedostatecznym popytem na
dobra i nazywają bezrobociem wynikającym z
niedostatku popytu. Neoklasycy natomiast
tłumaczą je zbyt wysokimi płacami i nazywają
je bezrobociem klasycznym.
Współczesna ekonomia
wyróżnia:



bezrobocie dobrowolne - gdy rynek pracy znajduje się w
równowadze (popyt na pracę = podaży pracy), a ludzie decydują
się nie podejmować pracy, nie akceptują przedłożonych im ofert
pracy;
bezrobocie przymusowe - jeżeli pracownik jest gotów
zaakceptować przedłożoną mu ofertę za obowiązującą na rynku
płacę, a mimo to nie może znaleźć zatrudnienia.
bezrobocie naturalne - wielkość bezrobocia, która występuje
wówczas, gdy istnieje równowaga na rynku pracy. Tworzą je ci,
którzy bez względu na wysokość płacy pracować nie mogą oraz
ci, którzy nie pracują z uwagi na wysokość płacy.
Inflacja

Inflacja jest to utrzymujący się dłuższy czas
wzrost poziomu cen w gospodarce
narodowej, w wyniku którego obniża się siła
nabywcza pieniądza.

Proces odwrotny - utrzymujący sie dłuższy
czas spadek poziomu cen - deflacja.
W zależności od tempa, w jakim rosną ceny, wyróżnia się
następujące rodzaje inflacji:
- inflacja pełzająca - tempo wzrostu cen w ciągu roku
3 - 5%;
- inflacja krocząca - tempo wzrostu cen w ciągu roku
5 - 10%;
- inflacja galopująca - tempo wzrostu cen w ciągu
roku 10 - 50%;
- hiperinflacja - tempo wzrostu cen w ciągu roku
ponad 50%;
- hiperinflacja katastrofalna - ceny rosną z dnia na
dzień i kończy się ona załamaniem systemu
pieniężnego - kredytowego lub ostrą interwencją
państwa.
Rodzaje inflacji (z punktu widzenia przyczyn):

popytowa - jest wynikiem ustalenia się
popytu na towary na poziomie przewyższającym
możliwości jego zaspokojenia;

kosztowa – związana jest ze wzrostem kosztów
produkcji. Gdy rosną koszty produkcji przedsiębiorstwa
przerzucają ten wzrost cen wyrobów gotowych
obciążając w ten sposób nabywców;

strukturalna – pojawia się, gdy następują zmiany
struktury gospodarczej danego kraju;