program promocji zdrowia i profilaktyki chorób społecznych miasta

Uchwała Nr XXII/647/2000
Rady Miasta Gdańska
z dnia 27 kwietnia 2000 roku
w
sprawie
przyjęcia
“RAMOWEGO
PROGRAMU
PROMOCJI
ZDROWIA
I PROFILAKTYKI CHORÓB SPOŁECZNYCH MIASTA GDAŃSKA NA LATA 2000 2003”.
Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 5 , ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym
(tekst jednolity Dz.U. Nr 13 z 1996 roku, poz.74 z późn. zm.), art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia
5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91 z 1998 roku, poz. 578 z późn. zm.)
oraz art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U.
Nr 91 z 1991 roku poz. 408 z późn. zm.) Rada Miasta Gdańska
uchwala, co następuje
§1
Przyjmuje się do realizacji “RAMOWY PROGRAM PROMOCJI ZDROWIA
I PROFILAKTYKI CHORÓB SPOŁECZNYCH MIASTA GDAŃSKA NA LATA 2000 2003” stanowiący załącznik Nr 1 do uchwały.
§2
Zobowiązania związane z realizacją niniejszego programu zostaną pokryte ze środków
przeznaczonych na ochronę zdrowia w budżecie zadań własnych gminy .
§3
Do określenia szczegółowych działań związanych z wykonaniem uchwały i do podejmowania
decyzji o przeznaczaniu środków na ten cel w ramach uchwalonego budżetu upoważnia się Zarząd
Miasta Gdańska.
§4
Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Miasta Gdańska.
§5
Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Przewodniczący
Rady Miasta Gdańska
Elżbieta Grabarek-Bartoszewicz
2
Załącznik Nr 1 do uchwały
Nr XXII/647/2000
Rady Miasta Gdańska
z dnia 27 kwietnia 2000 roku
RAMOWY PROGRAM PROMOCJI ZDROWIA I PROFILAKTYKI
CHORÓB SPOŁECZNYCH MIASTA GDAŃSKA NA LATA 2000 – 2003
Uważa się, że największe znaczenie dla zachowania zdrowia ma zdrowy styl życia – 50-60%
i warunki środowiskowe - ok.20%.
Medycyna naprawcza – główne zadanie służby zdrowia - może rozwiązać nie więcej niż 15%
problemów zdrowotnych społeczeństwa. Czynniki genetyczne niezmienialne wpływają na zdrowie
w około 20%.
W obecnym systemie ochrony zdrowia oraz zgodnie z założeniami Narodowego Programu
Zdrowia, to samorządy lokalne czyni się odpowiedzialnymi za działania prewencyjne, polegające
na realizacji programów promujących zdrowy styl życia i zapobiegających czynnikom ryzyka
częściej występujących chorób – tzw. chorób społecznych.
Promocja zdrowia ma między innymi za zadanie uświadamianie ludziom ich odpowiedzialności za
swoje zdrowie, zwiększenie wiedzy o zagrożeniach dla zdrowia, oraz umiejętności podejmowania
wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu. Poddawanie się badaniom profilaktycznym, a nie tylko
kontakt ze służbą zdrowia w razie choroby, jest istotnym elementem zachowań prozdrowotnych.
“Ramowy Program Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych Miasta Gdańska na lata
2000 - 2003” - nawiązując do wybranych zadań Narodowego Programu Zdrowia - stawia sobie
następujące cele:
1. Zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej społeczeństwa oraz działań w zakresie promocji
zdrowia.
2. Usprawnienie wczesnej diagnostyki nowotworów złośliwych.
3. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i czynnej opieki nad osobami z ryzykiem rozwoju
niedokrwiennej choroby serca.
4. Zmniejszenie rozpowszechnienia palenia tytoniu
5. Intensyfikacja profilaktyki próchnicy zębów i chorób przyzębia u dzieci, młodzieży oraz kobiet
ciężarnych.
3
6. Inne badania profilaktyczne u dzieci i młodzieży w wieku rozwojowym
a) Profilaktyka wad postawy u dzieci i młodzieży
b) Profilaktyka wad wzroku u dzieci i młodzieży
c) badania w kierunku chorób alergicznych i nietolerancyjnych.
7. Promocja zdrowia psychicznego oraz zapobieganie występowania zaburzeń psychicznych.
8. Zwiększenie dostępności do podstawowej opieki zdrowotnej i jej usprawnienie.
9. Zmniejszenie narażenia ludności na szkodliwe czynniki środowiskowe.
1. Zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej społeczeństwa oraz działań w
zakresie promocji zdrowia
Do zachowań zagrażających zdrowiu należą przede wszystkim:

Mała aktywność fizyczna ogółu ludności. W czasie wolnym przeciętnego Polaka dominują
zajęcia związane z brakiem aktywności fizycznej, głównie oglądanie telewizji.

Nieprawidłowości w sposobie żywienia w tym:
- nadmiar tłuszczów zwierzęcych oraz soli kuchennej,
- niedobór mleka i napojów mlecznych, warzyw i owoców, ciemnego pieczywa,
- zbyt mała liczba posiłków i ich nieregularność,
- zbyt mała liczba niemowląt karmionych wyłącznie piersią w pierwszych 6 miesiącach
życia.

Palenie
tytoniu,
nadmiernie
spożycie
alkoholu
i
używanie
innych
substancji
psychoaktywnych.
Mimo opłacalności inwestycji w promocję zdrowia w Polsce nie ma dotychczas obowiązkowego
programu wszechstronnej edukacji zdrowotnej w szkole. Istnieje także potrzeba nasilenia i poprawy
jakości edukacji zdrowotnej ogółu społeczeństwa, ukierunkowanej szczególnie na zwalczanie
czynników ryzyka chorób przewlekłych oraz propagowanie zdrowych stylów życia.
Zadania:

wdrożenie programów wszechstronnej edukacji zdrowotnej w szkołach podstawowych i
ponadpodstawowych,

stymulowanie i wspieranie projektów i działań środowiskowych: “zdrowa szkoła”, “zdrowy
dom”, itp.,

rozwijanie poradnictwa w zakresie zdrowych stylów życia w tym: małżeńskie i rodzinne,
psychologiczne, żywieniowe,
4

szkolenie kadr w zakresie promocji zdrowia - pracowników służby zdrowia, nauczycieli, inne
grupy zawodowe, niezbędne do realizacji współpracy międzyresortowej na rzecz zdrowia,
działacze organizacji pozarządowych itp.,

nasilenie w lokalnych środkach masowego przekazu edukacji w zakresie zdrowego stylu życia,
z naciskiem na indywidualną odpowiedzialność za własne zdrowie oraz wskazywaniem
sposobów radzenia sobie z głównymi przyczynami zagrożenia zdrowia.
2. Usprawnienie wczesnej diagnostyki nowotworów złośliwych.
Rak sutka jest najczęstszym, najgroźniejszym i wciąż rozpowszechniającym się nowotworem u
kobiet w Polsce. Zapadalność na raka szyjki macicy ustępuje jedynie częstości zachorowań na raka
sutka. U mężczyzn jednym z najczęściej występujących nowotworów jest rak gruczołu krokowego,
a w całej populacji nowotwory przewodu pokarmowego.
Uleczalność wyżej wymienionych nowotworów zależy w decydującym stopniu od szybkości
wykrycia.
Zadania:

zwiększenie świadomości potrzeby i upowszechnienie umiejętności samobadania piersi,

wykonywanie przesiewowych badań mammograficznych u kobiet po 45 roku życia,

upowszechnienie badań cytologicznych u kobiet w wieku 18-60 lat,

wykonywanie badań przesiewowych w kierunku raka dolnego odcinka przewodu pokarmowego
i raka gruczołu krokowego,

promocja naturalnych metod planowania rodziny.
3. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i czynnej opieki nad osobami z ryzykiem
rozwoju niedokrwiennej choroby serca
Choroby układu krążenia, podobnie jak w innych krajach rozwiniętych, są głównym zagrożeniem
życia mieszkańców Polski. W 1994 r. spowodowały one ponad połowę wszystkich zgonów - 46,5%
zgonów mężczyzn i 56,4% zgonów kobiet.
Zadania:

zwiększenie wykrywalności nadciśnienia tętniczego w podstawowej opiece zdrowotnej.

edukacja chorych z nadciśnieniem tętniczym odnośnie skutecznego leczenie w warunkach
ambulatoryjnych, celem niedopuszczenia do powikłań.

wprowadzenie szerszej oceny poziomu ciał tłuszczowych we krwi oraz - w przypadku jego
podwyższenia - podejmowanie odpowiedniego leczenia dietetycznego lub farmakologicznego.

badania diagnostyczne i lekarskie celem wczesnego rozpoznawania chorób układu krążenia.
5
4. Zmniejszenie rozpowszechnienia palenia tytoniu
W 1995 r. paliło regularnie (codziennie) papierosy 47% mężczyzn i 23% kobiet. Około 30% kobiet
ciężarnych pali papierosy. Wśród młodzieży w wieku 11-15 lat w 1994 r. paliło 18% chłopców i
8% dziewcząt, w tym codziennie odpowiednio 8% i 3%. Odsetki palącej młodzieży gwałtownie
zwiększają się z wiekiem.
Dym papierosowy jest dominującym zanieczyszczeniem środowiskowym, szkodzącym zarówno
samym palącym, jak i osobom w ich otoczeniu. Związane z nikotyną silne uzależnienie od palenia
stwarza konieczność konsekwentnego wdrażania programu profilaktycznego, zapobiegającego
rozpoczynaniu palenia przez jak największą liczbę dzieci i młodzieży.
Zadania:
 działania w kierunku ograniczenia palenia papierosów wśród nauczycieli oraz personelu
służby zdrowia, a przy zatrudnianiu nowych pracowników preferowanie osób niepalących,
 prowadzenie edukacji i walki z paleniem wśród uczniów szkół wszystkich typów,
 wspieranie poradni przeciwnikotynowych dla palaczy chcących porzucić nałóg.
5. Intensyfikacja profilaktyki próchnicy zębów i chorób przyzębia u dzieci,
młodzieży oraz kobiet ciężarnych
Próchnica zębów, choroba obejmująca w Polsce całą populację, jest zaliczana do chorób
społecznych, uwarunkowanych między innymi wadliwymi zachowaniami zdrowotnymi. Do
problemów zdrowotnych, rozpowszechnionych masowo wśród dzieci i młodzieży oraz niemal
wszystkich dorosłych, należy próchnica zębów i choroby przyzębia. Wyniki badań przeglądowych
wskazują, że na próchnicę choruje ponad 90% dzieci i 98% dorosłych, a na choroby przyzębia 50%
dzieci 12-letnich oraz 92% dorosłych poniżej 45 roku życia. Próchnicę zaawansowaną (zmiany
rozległe - ponad 3 zęby próchnicze i zmiany powikłane) stwierdza się u ponad 60% dzieci
12-letnich. Choroby przyzębia o ciężkim przebiegu, wymagające długotrwałego, kompleksowego
leczenia specjalistycznego występują u 15% osób dorosłych poniżej 45 roku życia. Próchnica i jej
następstwa są głównymi przyczynami wczesnej utraty uzębienia.
Próchnicy zębów i chorobom przyzębia można w dużym stopniu zapobiegać. W wielu krajach,
dzięki konsekwentnej profilaktyce, dzieci w niektórych grupach nie mają próchnicy, część
dorosłych powyżej 30 lat nie ma ubytków próchnicowych i wypełnień, a ludzie zachowują zęby do
końca życia. Grupami populacji, w których przede wszystkim należy zintensyfikować działania
profilaktyczne są kobiety ciężarne, dzieci od 1 do 7 lat oraz młodzież.
6
Zadania:

zintensyfikowanie edukacji zdrowotnej w zakresie zdrowia jamy ustnej wśród:
- kobiet ciężarnych (w ramach opieki przedporodowej, w szkołach rodzenia itp.),
- rodziców dzieci do lat 7 (w poradniach dla dzieci, żłobkach, przedszkolach),
- dzieci i młodzieży w szkołach,

regularne badanie stanu uzębienia u dzieci i młodzieży szkolnej,

upowszechnianie profilaktycznego uszczelniania bruzd pierwszych zębów trzonowych i
przedtrzonowych oraz lakierowanie lakierami z fluorem powierzchni gładkich zębów u dzieci w
wieku 6-8 lat z wysokim ryzykiem wczesnego rozwoju próchnicy na powierzchniach żujących
zębów.
6. Inne badania profilaktyczne u dzieci i młodzieży w wieku rozwojowym
a) Profilaktyka wrodzonych i nabytych wad postawy u dzieci i młodzieży
Na podstawie badań ortopedycznych i statystycznych oraz w placówkach służby zdrowia wiadomo,
iż coraz więcej dzieci wymaga gimnastyki korekcyjnej bez względu na fazę rozwoju fizycznego, w
której się znajdują. Znaczne zmniejszenie godzin na pozalekcyjne zajęcia sportowe, brak
aktywnych programów osiedlowych, siedzący komputerowo-telewizyjny styl spędzania wolnego
czasu czy brak zainteresowania ze strony rodziców to kolejne czynniki sprzyjające utrzymywania
się wysokiego odsetka wad postawy dzieci. Dysplazja stawu biodrowego jest najczęstszą wadą
wrodzoną układu ruchu i wymaga rutynowego wykonania badania USG bioderek u każdego
dziecka.
Zadania:
 realizacja programu bezpłatnych badań w Poradniach Wad Postawy,
 tworzenie ognisk gimnastyki korekcyjnej w szkołach,
 badanie USG bioderek u niemowląt
 prowadzenie informacji edukacyjnej wśród rodziców, nauczycieli, uczniów.
7
b) Profilaktyka wad wzroku u dzieci i młodzieży
Choroby narządu wzroku są najczęściej występującym schorzeniem u dzieci i młodzieży w wieku
rozwojowym. Ponadto u ok. 4% dzieci i młodzieży występuje zez.
Wczesne i prawidłowe leczenie wad wzroku ma nie tylko znaczenie zdrowotne, ale również
wpływa na prawidłowość nauki i możliwość podejmowania zawodu wymagającego szczególnej
sprawności wzrokowej.
Zadania:
 okulistyczne badania przesiewowe,
 ułatwienie dostępu do opieki okulistycznej celem korekty wad wzroku.
7. Promocja zdrowia psychicznego oraz zapobieganie występowaniu zaburzeń
psychicznych
W Polsce około 15-25% osób cierpi z powodu zaburzeń psychicznych, a około 10-20% dzieci i
młodzieży w wieku szkolnym wymaga opieki psychologiczno-psychiatrycznej. Najczęściej są to
zaburzenia psychogenne, zwiększa się także częstość występowania zaburzeń psychosomatycznych
oraz problemów spowodowanych piciem alkoholu i przyjmowaniem innych substancji
psychoaktywnych.
Wzrost ten należy wiązać przede wszystkim z warunkami współczesnego życia, a zwłaszcza
gwałtownymi przemianami politycznymi, ekonomicznymi i społecznymi, które stanowią sytuacje
stresogenne.
Zadania:

stwarzanie warunków sprzyjających harmonijnemu rozwojowi psychicznemu dziecka oraz
zaspokajaniu potrzeb psychicznych dorosłych,

umożliwienie ludziom zdobycia umiejętności zaspokajania swoich potrzeb i aspiracji, życia
twórczego oraz radzenia sobie w sytuacjach trudnych, a także kształtowania w swoim
otoczeniu właściwych relacji międzyludzkich,

zapewnienie profesjonalnego i społecznego wsparcia osobom i rodzinom znajdującym się w
sytuacjach trudnych.
8. Zwiększenie dostępności do opieki zdrowotnej i jej usprawnienie.
Dobra opieka podstawowa zapewnia profilaktykę, ułatwia leczenie chorób w ich wcześniejszym,
często odwracalnym stadium, a zatem ta forma opieki może upowszechniać postawy sprzyjające
zdrowiu.
8
Zadania:

zwiększenie dostępności do opieki zdrowotnej dla dzieci i młodzieży w szkołach,
 wspieranie środowisk wymagających szczególnej opieki zdrowotnej (domy dziecka, ośrodki
opiekuńcze, dzieci autystyczne, niepełnosprawne itp.),
 wyrównanie dostępności dla mieszkańców do podstawowej opieki zdrowotnej,
 wyrównywanie warunków pracy podstawowej opieki zdrowotnej.

Wspieranie organizacji i instytucji promujących opiekę nad matką i dzieckiem w okresie
prenatalnym, okołoporodowym i połogowym.
9. Zmniejszenie narażenia ludności na szkodliwe czynniki środowiskowe.
Zanieczyszczenia powietrza, wody pitnej oraz wód powierzchniowych, gleby i żywności powodują
występowanie zaburzeń stanu zdrowia np.: zaburzenia funkcji rozrodczych, zaburzenia
neurologiczne, immunologiczne, czynności nerek i zaburzenia zachowania. Zwiększają także
ryzyko rozwoju wielu chorób, szczególnie o charakterze przewlekłym: chorób układu
oddechowego, pokarmowego, niektórych nowotworów, a także wad wrodzonych. Urazy
komunikacyjne są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów i trwałego inwalidztwa u dzieci,
młodzieży i osób w wieku produkcyjnym.
Zadania
 opracowanie i wdrażanie zintegrowanych programów edukacji ekologicznej, zdrowotnej i
konsumenckiej, skierowane do decydentów, producentów i konsumentów,

badanie poziomu zanieczyszczeń w środowiskach szczególnie narażonych.

edukacja w zakresie zagrożeń komunikacyjnych i udzielania pierwszej pomocy medycznej w
razie wypadku lub urazu.