Wpływ zębów na zatoki - 3Dtomo Katowice, Śląsk

t w ó j p r z e g l ą d
s t o m at o l o g i c z n y
ra di olog ia
4/2015
Wpływ zębów na zatoki
lek. stom. Barbara Urbanowicz-Śmigiel, tech. radiolog Jakub Baran, inż. fizyki medycznej, tech. radiolog Rozalia Kołodziej
K
atar, bóle głowy i zębów, ból w okolicy oczodołów
– mogą być objawem przewlekłego zapalenia
zatok szczękowych. Dlatego w takich przypadkach wielokrotnie pacjenci szukają pomocy w poradni
laryngologicznej. Często jednak nie zdają sobie sprawy
z pierwotnej przyczyny dolegliwości, która może być
spowodowana złym stanem zębów. W takim przypadku ważne jest, by problemem zajął się lekarz dentysta.
Oczywiście zatoki szczękowe (łac. Sinusitis maxillaris),
które położone są po obu stronach nosa w szczękach
w pobliżu wyrostka zębodołowego, są przedmiotem
zainteresowania lekarzy laryngologów (jeżeli chodzi
o leczenie objawów), ale to właśnie dociekliwy lekarz
stomatolog może odnaleźć przyczynę ich stanu zapalnego.
Zmiany zapalne zębopochodne mogą rozprzestrzeniać się na zatoki szczękowe w wyniku przedostania
się zakażenia na śluzówkę zatok, na przykład z zainfekowanych bakteryjnie zębów. Mówimy wtedy o zębopochodnym, wstępującym zapaleniu zatok szczękowych. Powstaje wówczas reakcja obronna organizmu
w postaci zapalenia, która może dawać podobne objawy do zapalenia zatok obocznych nosa niezębowego
pochodzenia, jak np. zwykła infekcja czy przeziębienie.
Zmiany początkowo rozwijają się w miazdze zęba, przyzębiu, wyrostkach zębodołowych szczęk oraz w przylegających tkankach. Mogą być następstwem nieleczonych zębów, leczenia kanałowego zęba lub powikłań
w trakcie usuwania i po usunięciu zębów. Obecność
martwych zębów, zapalenie wokół korony zęba (pericoronitis) powstające podczas wyrzynania się zębów lub
występujące zazwyczaj w przypadku zębów częściowo
zatrzymanych, próchnica, zabiegi chirurgiczne, urazy,
takie jak np. złamania, zmiany patologiczne w obrębie
węzłów chłonnych czy gruczołów ślinowych – również
przyczyniają się do powstawania zmian w obrębie zatok szczękowych.
Jeśli objawy wskazują, że przyczyną naszych problemów mogą być zmiany pochodzenia zębowego, diagnostykę powinniśmy zacząć od badania radiologicznego. Na zdjęciach przylegających wewnątrzustnych
zębów trzonowych w szczęce jesteśmy w stanie zobrazować jedynie fragment dna zatoki szczękowej. Jednak
już zdjęcie pantomograficzne, podstawowe stomatologiczne zdjęcie należące do badań zewnątrzustnych,
daje możliwość oceny poglądowej całego uzębienia, ale
także obu zatok szczękowych i ich ścian. Konwencjonalne zdjęcie przeglądowe zatok jest podstawową metodą
badania zatok przez lekarzy laryngologów, pozwalającą
ocenić duże zatoki: ich powietrzność, przebieg przegrody nosa, ściany kostne zatok.
Występowanie zmian w zatokach szczękowych uwidocznione w klasycznym badaniu rtg. powinno w obecnych czasach być wskazaniem do dalszej precyzyjnej
diagnostyki z zastosowaniem tomografii komputerowej. Obecnie coraz większe znaczenie w ocenie zmian
patologicznych ma tomografia CBCT. Dzięki krótkiemu
czasowi ekspozycji zapewniona jest optymalna kontrola możliwie najbezpieczniejszej dawki promieniowania. Wysoka rozdzielczość obrazu oraz wysoki kontrast
tkanek pozwala zobrazować zarówno struktury kostne,
D
zięki pojawieniu się tomografii komputerowej
CBCT mamy możliwość precyzyjnego
diagnozowania przyczyn i stopnia zaawansowania
zmian powstałych w przebiegu stanu zapalnego zatok.
jak i zmiany patologiczne tkanek miękkich w 3 płaszczyznach. Ponadto pomaga w określeniu charakteru,
przyczyny i wielkości zmian patologicznych i przede
wszystkim pomaga korzystającym z zalet badań CBCT
stomatologom i laryngologom w precyzyjnym zaplanowaniu zabiegów chirurgicznych.
Poniżej przedstawiono 4 przypadki, w których badanie CBCT pomogło w ocenie zmian zębopochodnych
w obrębie zatok.
Przypadek 1
Pacjentka, lat 35, została skierowana przez swojego
lekarza laryngologa na tomografię komputerową zatok. Dane na skierowaniu: przewlekłe zapalenie zatoki szczękowej lewej. Technika badania: CBCT, mAs:
6,5, KVP: 90.
66
TITLE: The teeth’s influence on sinuses
STRESZCZENIE: Artykuł opisuje wpływ stanu uzębienia na zatoki.
SŁOWA KLUCZOWE: zęby, zatoki
SUMMARY: Article describes the influence of teeth condition on sinuses.
KEYWORDS: teeth, sinuses
63
1a
Ryc. 1a. Przekrój w płaszczyźnie czołowej
1b
Ryc. 1b. Przekrój w płaszczyźnie strzałkowej – strona prawa
64
fot. archiwum autorów
ra di olog ia
t w ó j p r z e g l ą d
s t o m at o l o g i c z n y
ra di olog ia
4/2015
1c
Ryc. 1c. Przekrój w płaszczyźnie strzałkowej – strona lewa
reklama
SPECJALISTYCZNE BADANIA
TOMOGRAFICZNE CBCT
Wykonujemy tomografię wycinkową
zębów do leczenia:
• ENDODONTYCZNEGO
• USUNIĘCIAZĘBÓWZATRZYMANYCH
• TORBIELI
• IMPLANTACJI
Możliwość wykonywania rzeczywistych pomiarów 1:1.
Klasyczne zdjęcie rtg − widoczne
niedopełnione kanały w zębie
trzonowym.
Dopiero przestrzenny obraz pokazuje,
jak duży zanik kości natąpił wokół
problematycznego zęba.
Katowice ul. Św. Jacka 14
Pon − Pt: od 9 do 19:00
Tel. 669 669 532
www.3dtomo.pl
65
ra di olog ia
63
Po stronie prawej torbiel zębopochodna w zachyłku
zębodołowym zatoki szczękowej o wymiarach około
20 x 18 mm. W biegunie dolnym torbiel przylega do korzeni zęba 16. Ściana przednia zatoki szczękowej prawej
modelowana przez torbiel, miejscowo całkowicie zniesiona i granicznie scieńczała. Torbiel powstała w wyniku
zmian zapalnych nekrotycznych miazgi zęba 16 i utrzymuje się nawet po leczeniu kanałowym zęba z wypełnieniem sięgającym szczytów kanałów.
Po stronie lewej widoczne są także aktywne zmiany
zapalne zatoki szczękowej z uogólnionym pogrubieniem
błony śluzowej oraz z wyraźnie zaznaczoną reakcją okostnową jak w przypadku przewlekłego procesu zapalnego.
Przypadek 2
Pacjentka, lat 42, została skierowana przez swojego lekarza stomatologa na tomografię komputerową szczęki i żuchwy. Dane na skierowaniu: dolegliwości bólowe
w okolicy szczęki po stronie lewej. Technika badania:
CBCT, mAs: 6,5 , KVP: 85.
Na badaniu CBCT po stronie lewej widoczna zmiana
zapalna zębopochodna w zatoce szczękowej przylegają-
2a
Ryc. 2a. Przekrój w płaszczyźnie osiowej
2b
Ryc. 2b. Przekrój powstały w wyniku utworzenia krzywej pantomograficznej – zmiana zapalna w obrębie zęba 26
66
t w ó j p r z e g l ą d
s t o m at o l o g i c z n y
ra di olog ia
4/2015
ca do korzenia zęba 26. Ponadto w świetle tylnej ściany
zatoki widoczne pogrubienie błony śluzowej wynikające
prawdopodobnie z powiększającego się mieszka zatrzymanego zęba oraz z zachyłkowatości zatoki.
Przypadek 3
Pacjentka, lat 23, została skierowana przez swojego lekarza laryngologa na tomografię komputerową zatok. Dane
na skierowaniu: dolegliwości bólowe w okolicy twarzoczaszki. Brak istotnych zmian widocznych na zdjęciu rentgenowskim zatok. Technika badania: CBCT, mAs: 10, KVP: 90.
Po stronie prawej widoczne są zmiany zapalne zębopochodne zatoki szczękowej spowodowane martwymi
i niewyleczonymi endodontycznie zębami 16, 17, charakteryzujące się pogrubieniem błony śluzowej. Po stronie
lewej zmiana zapalna pochodzenia zębowego położona
w zachyłku zębodołowym zatoki szczękowej o wymiarach 14 x 24 mm przylegająca do korzeni zęba 25 oraz 26.
Przypadek 4
Pacjentka, lat 50, została skierowana przez swojego lekarza stomatologa na tomografię komputerową szczęki
3a
Ryc. 3a. Przekrój powstały w wyniku utworzenia krzywej pantomograficznej
3b
3c
Ryc. 3b. Przekrój w płaszczyźnie strzałkowej – strona prawa
Ryc. 3c. Przekrój w płaszczyźnie strzałkowej – strona lewa
67
ra di olog ia
4
Ryc. 4. Zdjęcie
panoramiczne
5a
Ryc. 5a. Przekrój
powstały w wyniku
utworzenia krzywej
pantomograficznej
Ryc. 5b. Przekrój
w płaszczyźnie
strzałkowej – strona
lewa
Ryc. 5c. Przekrój
w płaszczyźnie
czołowej
5b
68
5c
t w ó j p r z e g l ą d
s t o m at o l o g i c z n y
ra di olog ia
4/2015
6
Ryc. 6. Przekrój w płaszczyźnie osiowej – widoczny fragment korzenia zęba w prawej zatoce
i żuchwy w celu diagnostyki przed planowanym leczeniem implantologicznym strony prawej. Technika badania: CBCT, mAs: 6,5 , KVP: 85.
Po stronie prawej w zatoce szczękowej uwidoczniono pozostałość wierzchołka korzenia zęba po dawnej
ekstrakcji. Dzięki dokładności do 0,1 mm aparatu CBCT
jesteśmy w stanie idealnie określić lokalizację fragmentu pozostawionego korzenia, precyzyjnie przygotować się do zabiegu i zmniejszyć ryzyko późniejszych powikłań, co sprawia, że zabieg staje się mniej
inwazyjny.
Ponadto po stronie lewej widoczna duża zmiana
zapalna pochodzenia zębowego. Opisywana zmiana
położona jest w zachyłku zębodołowym zatoki szczękowej o wymiarach 18,5 x 22,8 mm. Na przedstawionym
pantomogramie można jedynie stwierdzić istnienie
wyżej wymienionej zmiany, podczas gdy za pomocą
tomografii stożkowej jesteśmy w stanie potwierdzić zębopochodną przyczynę stanu zapalnego zatoki szczękowej oraz odnaleźć miejsce rozwoju zmiany w okolicy
korzenia policzkowego dalszego zęba 26. Dzięki tak
dokładnej diagnostyce można zaplanować ewentualny
zabieg resekcji korzenia przyczynowego.
Tomografia wiązki stożkowej CBCT coraz częściej jest
wykorzystywana, gdy za pomocą konwencjonalnych
metod radiologicznych nie jesteśmy w stanie uzyskać
pełnej diagnozy. Znajduje swoje zastosowanie w takich
dziedzinach stomatologii jak: periodontologia, implan-
T
omografia wiązki stożkowej CBCT coraz
częściej jest wykorzystywana, gdy za pomocą
konwencjonalnych metod radiologicznych nie
jesteśmy w stanie uzyskać pełnej diagnozy.
tologia, endodoncja, chirurgia stomatologiczna, ortodoncja, ale także w wielu innych specjalnościach medycznych, jak na przykład kardiologia lub laryngologia
(gdzie pomaga w obrazowaniu ucha wewnętrznego,
przede wszystkim w diagnostyce przedoperacyjnej
i po zabiegach wszczepienia implantów ślimakowych).
Służy również w ocenie zatok szczękowych, jamy nosowej oraz w diagnostyce stawów skroniowo-żuchwowych.
Dzięki technice CBCT zmniejszamy ryzyko powikłań
w trakcie zabiegów, a dzięki możliwości ograniczenia
obszaru obrazowania zmniejszamy dawkę promieniowania nawet o 50% zgodnie z zasadą ALARA (As Low
As Reasonably Achievable).
Tomografię stożkową wykorzystuje w praktyce coraz
więcej lekarzy. Dlatego, jeżeli podejrzewamy u pacjenta
zapalenie zatok pochodzenia zębowego, mamy wątpliwości podczas leczenia endodontycznego, chirurgicznego czy też planowania leczenia ogólnie – nie czekajmy
i kierujmy pacjentów na badanie CBCT.
69