księga abstraktów - Toruńskie Koło Kognitywistyczne
advertisement
KSIĘGA ABSTRAKTÓW Organizator: Toruńskie Koło Kognitywistyczne UMK http://www.tkk.umk.pl/ SOBOTA, 28 MAJ 9:30 Rejestracja uczestników 10:15 - 10:20 Otwarcie konferencji SESJA PSYCHOLOGICZNA 10:20 - 10:40 Mózg męski vs mózg kobiecy: podobieństwa i różnice Monika Mazurek 10:40 - 11:00 Czy neuronauka może wyjaśnić seksizm? Katarzyna Ciarcińska 11:00 - 11:20 Wszyscy jesteśmy Koziorożcami? Wiara studentów psychologii w znaczenie znaków Zodiaku dr Anna Szymanik-Kostrzewska 11:20 - 11:40 Przerwa kawowa SESJA MATEMATYCZNA 11:40 - 12:00 Matematyczna gra komputerowa Kalkulilo jako narzędzie edukacyjnoterapeutyczne Kmiecik Magdalena 12:00 - 12:20 Mentalna Oś Liczbowa i efekt SNARC u synestetyków Natasza Kiełpińska 12:20 - 12:40 LOGOS. Magiczny Zamek Mędrców - komputerowa gra logiczna dla dzieci w wieku 715 lat Maria Przybylska 12:40 - 13:00 Przerwa kawowa 1 SESJA JĘZYKOWA 13:00 - 13:20 Wpływ afektu na poziom fluencji u kobiet i mężczyzn w okresie wczesnej dorosłości Ernest Tyburski, Adrianna Bober, Joanna Alicka, Olga Podziemska 13:20 - 13:40 Rozumienie wyrażeń metaforycznych u osób ze schizofrenią uzależnionych i nieuzależnionych od substancji psychoaktywnych Ewa Karabanowicz 13:40 - 14:00 Lateralizacja przetwarzania językowego: aktualny stan badań, kierunki i perspektywy Agata Wolna 14:00 - 14:30 Przerwa obiadowa 14:30 - 15:15 Sesja Posterowa I SESJA PAMIĘCIOWA 15:15 - 15:35 Wpływ uszkodzeń mózgu powodowanych spożywaniem alkoholu etylowego na zdolności uczenia się i pamięć u ludzi Martyna Siudak 15:35 - 15:55 Jak glikokortykoidy wpływają na pamięć zależną od hipokampa? Oliwia Zaborowska 15:55 - 16:15 Różnice w pamięci przestrzennej i nawigacji Magdalena Szmytke, Natalia Pawlaczyk 16:15 - 16:30 16:30 - 17:30 Przerwa kawowa Dominacja półkulowa i ręczność, a ogólna organizacja funkcji mózgu: mity w konfrontacji 2 prof. Króliczak NIEDZIELA, 29 MAJ 09:30 Rejestracja uczestników 10:00 - 10:05 Rozpoczęcie drugiego dnia konferencji SESJA NEUROBIOLOGICZNA 10:05 - 10:25 Stres związany z procedurą badawczą zaburza zachowanie społeczne gryzoni Maciej Winiarski 10:25 - 10:45 Wpływ alkoholu etylowego na neurogenezę u dorosłych szczurów Marta Ziętek 10:45 - 11:05 Neurobiologia pedofilii. Czy możliwe jest wskazanie cech biologicznych wyróżniających osoby z zaburzeniem pedofilnym? Wojciech Oronowicz 11:05-11:25 Podział ciała migdałowatego ze względu na strukturę i funkcję - przegląd badań Krzysztof Bielski 11:25 - 11:40 Przerwa kawowa SESJA EEG 11:40 - 12:00 Niedrgawkowy stan padaczkowy – wyzwanie diagnostyczno-terapeutyczne Tomasz Klepinowski 12:00 - 12:20 Neuronalne podstawy ruchów oczu związanych z percepcją głębi Monika Wojtczak 3 12:20 - 12:40 12:40 - 13:00 Czemu mózg osób o wyższym poziomie lęku reaguje bardziej na konflikt poznawczy? Przegląd i omówienie badań własnych. Twórczy intelekt? Neuroobrazowanie zależności między kreatywnością a inteligencją płynną techniką EEG Mikołaj Szulczewski Ewa Ratajczak 13:00 - 13:30 Przerwa obiadowa 13:30 - 14:20 Sesja posterowa II SESJA REZONANSOWA 14:20 - 14:40 Mózgowie człowieka w spektroskopii rezonansu magnetycznego - od fizjologii do patologii lek. Anna Zacharzewska-Gondek 14:40 – 15:00 Wgląd w funkcjonowanie mikrokrążenia mózgowia – obrazowanie patologii w perfuzji rezonansu magnetycznego lek.med. Małgorzata NeskaMatuszewska, lek. med. Michał Matuszewski 15:00 - 15:20 Siła mózgu Małgorzata Natalia Dąbrowska 15:20 - 15:50 Co o reprezentacji gestów symbolicznych mówi nam paradygmat adaptacji fMRI? Agnieszka Kubiak 4 WYSTĄPIENIA SOBOTA, 28 MAJ 1. Mózg męski vs mózg kobiecy: podobieństwa i różnice Monika Mazurek Uniwersytet Jagielloński, Instytut Psychologii Coraz więcej mówi się na temat różnic w funkcjonowaniu mózgu kobiecego i męskiego. Podłoża rozbieżności należy dopatrywać się w odmiennościach strukturalnych, ale i fizjologicznych układu nerwowego. Szczególnym aspektem jest tutaj asymetria półkul mózgowych - o ile w mózgu męskim funkcje wzrokowo-przestrzenne są reprezentowane przez prawą półkulę, a językowe przez lewą, o tyle u kobiet za właściwości te odpowiada cały mózg. U mężczyzn bowiem dominują połączenia międzypółkulowe przechodzące przez środkową i tylną część mózgu, u kobiet zaś - sieć połączeń poprzecznych. Autorzy wielu badań sugerują, że sprzyja to lepszej percepcji mózgu męskiego i lepszej intuicji mózgu kobiecego, jednak kwestie te ciągle są w fazie badań. W moim wystąpieniu pragnę omówić najważniejsze różnice strukturalne i fizjologiczne w mózgu kobiecym i męskim. Chcę również zaprezentować przegląd najnowszych badań, dotyczących różnic międzypłciowych dotyczących tego organu. 2. Czy neuronauka może wyjaśnić seksizm? Katarzyna Ciarcińska Instytut Filozofii, Uniwersytet Szczeciński Pod pojęciem seksizmu rozumiemy wrogie nastawienie do określonej grupy osób i dyskryminację ze względu na płeć. Dyskryminacja ta może przejawiać się na wielu polach ludzkiej egzystencji i przyjmować rozmaite formy – od łagodniejszych (jak żarty czy dowcipy) aż po drastyczne (legislacja nierówności społecznych). Zarówno kobiety jak i mężczyźni mogą mieć seksistowskie poglądy – wobec własnej płci oraz płci przeciwnej. Mimo, że w dziejach ludzkości seksizm głównie dotykał (i nadal dotyka) kobiet to zjawisko to przynosi negatywne skutki zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzn. Sztywne normy płciowe szkodzą zarówno kobietom jak i mężczyznom. Problematykę seksizmu podejmują przedstawiciele nauk humanistycznych i społecznych, dociekając jego przyczyn, badając jego skutki, mechanizmy powstawania postaw seksistowskich oraz podejmując pytania o sposoby ich zapobiegania. Czy neuronauka może wyjaśnić zagadnienie seksizmu? Czy budowa i działanie mózgu ma potencjalny wpływ na seksistowskie poglądy i zachowania? W swoim wystąpieniu chciałabym przybliżyć wyniki badań przeprowadzonych przez Hikaru Takeuchi z Tohoku University, który wraz ze swoim zespołem próbował sprawdzić, czy mózgi ludzi publicznie przyznających się do poglądów seksistowskich różnią się w jakiś sposób od mózgów osób opowiadających się za zasadą równości płci. Zespół Hikaru Takeuchi wykazał, że ludzie o seksistowskich poglądach charakteryzują się mniejszą gęstością materii szarej w porównaniu z osobami o poglądach równościowych (jednak ich badania nie obejmują podświadomych poglądów badanych). Zdaniem badaczy, różnice w budowie mózgu są skorelowane z cechami psychologicznymi, przez co można wyjaśnić niektóre z seksistowskich poglądów badanych. 5 3. Wszyscy jesteśmy Koziorożcami? Wiara studentów psychologii w znaczenie znaków Zodiaku Anna Szymanik-Kostrzewska Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Wystąpienie o tematyce z pogranicza psychologii poznawczej i różnic indywidualnych, mające na celu prezentację badań empirycznych, przeprowadzonych na reprezentatywnej dla Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego próbie 140 studentów pierwszych lat psychologii. Studenci mieli za zadanie określić natężenie swojej wiary w znaczenie horoskopów, zadeklarować swój znak Zodiaku, następnie odnieść swoje cechy osobowości do pozytywnych i negatywnych cech przypisywanych ludziom spod znaku Koziorożca (podczas badania nie podano studentom informacji, jaki to znak), a także określić, czy zestaw cech ich zdaniem pasuje do ich znaku Zodiaku. 36% studentów deklarowało zdecydowany brak wiary w horoskopy, a 4% przyznało, że zdecydowanie wierzy. Znak Zodiaku badanych nie różnicował natężenia przypisywanych Koziorożcom cech pozytywnych ani negatywnych. Większe znaczenie niż bycie zodiakalnym Koziorożcom dla deklarowanego natężenia cech pozytywnych miało przekonanie badanych o tym, że cechy pasują do ich znaku Zodiaku (relacji nie zaobserwowano w przypadku cech negatywnych). Uzyskane wyniki dyskutowane są w kontekście różnic indywidualnych w zakresie cech osobowości, a także psychologicznych podstaw wiary w znaczenie znaków Zodiaku i horoskopów (nastawienie poznawcze i oddziaływanie heurystyki reprezentatywności przy wnioskowaniu, iluzja kontroli jako sposób radzenia sobie z lękiem przed nieznanym). 4. Matematyczna gra komputerowa Kalkulilo jako narzędzie edukacyjnoterapeutyczne Magdalena Kmiecik Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika Współautorzy: Goraczewski, Ł., Matulewski, J., Gut, M., Finc, K., Ignaczewska, A., Stępińska, J., Bałaj, B., Dreszer J., Majewski, J., Bendlin, E., Cholewa, P., Duch, W. Wyniki licznych badań wskazują na niezaprzeczalne korzyści płynące ze stosowania treningów poznawczych przy użyciu gier komputerowych, zaś wykorzystanie nowoczesnych technologii w edukacji wciąż zyskuje na popularności [1]. Badania dowodzą pozytywnego wpływu tego rodzaju technik między innymi na umiejętności matematyczne w zakresie liczenia, rozpoznawania liczb i transkodowania różnych formatów wartości liczbowych oraz na kształtowanie zależności numeryczno-przestrzennych (operowanie osią liczbową) [2]. Celem badania było przetestowanie skuteczności opracowanej przez nas komputerowej gry matematycznej „Kalkulilo” w kształtowaniu umiejętności z zakresu: szacowania liczebności, porównania wartości liczbowych prezentowanych w różnych formatach (cyfry Arabskie, zbiory kropek) oraz lokalizacji liczb na osi. Wyniki eksperymentu z udziałem dzieci w wieku 6-10 lat wykazały, że trening z użyciem gry matematycznej nie zwiększył procentu poprawnych reakcji w wykonaniu zadań, jednakże zaobserwowano skrócenie czasu reakcji w przypadku porównywania liczb prezentowanych w różnych formatach (cyfra vs zbiór kropek). Może to sugerować, że trening poznawczy z wykorzystaniem gry „Kalkulilo” sprzyja automatyzacji procesu tworzenia mentalnych reprezentacji liczb i operowania różnymi ich formatami zapisu. Te zdolności poznawcze z kolei utrwalają tzw. poczucie liczby (number sense). Potwierdza to niezaprzeczalną wartość treningów z użyciem gier komputerowych dla edukacji w zakresie matematyki. 6 5. Mentalna Oś Liczbowa i efekt SNARC u synestetyków Natasza Kiełpińska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Humanistyczny Współautorzy: M. Gut Synestezja jest zjawiskiem polegającym na tym, że pewne bodźce wywołują dodatkowe wrażenia tej samej lub innej modalności. Najczęstszą postacią synestezji jest barwne postrzeganie liczb (synestezja grafem-kolor). Wyniki badań dowodzą, że mentalne reprezentacje liczb są uszeregowane przestrzenie na tzw. Mentalnej Osi Liczbowej, zaś jednym z efektów ilustrujących tę zależność jest efekt SNARC (ang. Spatial Numerical Association of Response Codes). Celem badania było zbadanie wpływu koloru prezentowanych cyfr (1-9) na występowanie efektu SNARC u synestetyków. Zakładano, że kolory przypisane mentalnie do poszczególnych liczb będą decydować o wystąpieniu zależności numerycznoprzestrzennych. Eksperyment składał się z trzech bloków. Jako bodźce zastosowano cyfry 1, 2, 8 oraz 9. W pierwszym czarne cyfry były prezentowane na białym tle. W drugim połowa próbek przedstawiała cyfry w kolorach odpowiadających mentalnym reprezentacjom synestetyków (kolory zgodne) natomiast w drugiej połowie kolory były losowo wybrane (niezgodne). W ostatnim bloku bodźce były wyświetlane w kolorze odpowiadającym cyfrze znajdującej się na drugim krańcu osi liczbowej (np. „1” prezentowana w kolorze charakterystycznym u danego synestetyka dla „9”). Zadaniem badanych była ocena parzystości wyświetlanej cyfry. Wyniki wskazują, że u synestetyków zarówno wartość liczbowa (niska-wysoka) jak i kolor prezentowanej liczby decyduje o wystąpieniu efektu SNARC, choć widoczne jest to wyłącznie w czasie a nie w poprawności reakcji. 6. LOGOS. Magiczny Zamek Mędrców - komputerowa gra logiczna dla dzieci w wieku 7-15 lat Maria Przybylska Koło Naukowe Logiki UMK w Toruniu, Wydział Humanistyczny, UMK w Toruniu Współautorzy: Gryszka Aleksander, Kowalski Piotr, Kuszmiruk Anna Celem proponowanego wystąpienia jest prezentacja i poddanie pod dyskusję projektu fabularnej gry wspierającej rozwój właściwych podstaw intuicji logicznych u dzieci, popularyzującej logikę i pre3zentującej wybrane pojęcia z dziedziny filozofii. Twórcy inspirowali się w szczególności rozwiązaniami zaproponowanymi przez Zoltana Dienesa, oraz zagadkami Raymonda Smullyana. Zaletą projektu jest jego zgodność z wynikami dotychczasowych badań dotyczących rozwoju zdolności myślenia u dzieci [1, 2], uwagi wzrokowej [3], roli motywacji emocjonalnej w uczeniu się [4, 5], pojemności pamięci roboczej i specyfiki myślenia osób w wieku 7-15 lat [6]. Wiedza ta została wykorzystana w tworzeniu alternatywnej formy rozrywki, która ma pobudzać procesy elastycznego myślenia, kategoryzacji i wnioskowania logicznego. Głównym celem twórców jest zachęcanie dzieci do odkrywania i poznawania zasad, które później dadzą podstawy dla kształtowania się myślenia w pełni logicznego i abstrakcyjnego, co w dorosłym życiu nie tylko ułatwi im drogę zawodową, ale parafrazując słowa H. Gardnera, przygotuje młodych ludzi do życia i rozwiązywania realnych problemów w świecie różnym od tego, który znamy. 7 7. Wpływ afektu na poziom fluencji u kobiet i mężczyzn w okresie wczesnej dorosłości Ernest Tyburski Zakład Psychologii Klinicznej i Psychoprofilaktyki, Instytut Psychologii, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin Współautorzy: Joanna Alicka, Adrianna Bober, Olga Podziemska, Mariola Nowak, Anna Wituszewska, studenci, Sekcja Neuropsychologii, Koło Naukowe Psycholów EGO, Instytut Psychologii, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin Fluencja werbalna wiąże się silniej z aktywnością lewego, a niewerbalna – prawego płata czołowego. Lateralizacja występuje również w zakresie regulacji afektu, co oznacza, że zazwyczaj lewy płat czołowy reguluje afekt pozytywny, a prawy – negatywny. Niewiele wiadomo natomiast na temat związku między procesami emocjonalnymi i fluencją u młodych dorosłych w zależności od płci. Celem badania było określenie wpływu afektu na poziom fluencji u kobiet i mężczyzn w okresie wczesnej dorosłości. Założono, że zarówno u kobiet jak i mężczyzn, afekt pozytywny spowoduje lepsze wykonanie testu werbalnego, z kolei afekt negatywny testu niewerbalnego. Zastosowano zestaw wybranych zdjęć pochodzących z International Affective Picture System, skalę Self-Assessment Manikin, Test Fluencji Słownej oraz Test Płynności Figuralnej Ruffa. Osoby badane zostały losowo przydzielone do jednego z 4 warunków eksperymentalnych. Uczestnikom indukowano afekt pozytywny lub negatywny, następnie proszono ich o wykonanie testu werbalnego lub niewerbalnego. Wyniki analizowano dwuczynnikową analizą wariancji dla planu międzygrupowego w schemacie 2x2 oddzielnie w grupie mężczyzn i kobiet. W badaniu wzięło udział 61 zdrowych praworęcznych osób w wieku od 20 do 35 lat, które nie różniły się ze względu na wiek oraz liczbę lat nauki. W rezultacie analiz uzyskano efekt główny zmiennej typ zdjęcia wywołującego afekt tylko w grupie mężczyzn F(1, 26) = 6,25; p < 0,05; η2 = 0,19, co oznacza, że w obu testach fluencji młodzi mężczyźni doświadczający afektu pozytywnego uzyskali wyższe wyniki (M = 56,86; SE = 3,04) w porównaniu z mężczyznami odczuwającymi pobudzenie negatywne (M = 46,13; SE = 3,03). Nie stwierdzono natomiast istotnego statystycznie efektu głównego zmiennej typ zadania ani efektu interakcji obu czynników w obu badanych grupach. Uzyskane wyniki nie pozwoliły na przyjęcie hipotezy badawczej. Wykazany efekt wpływu typu afektu na poziom fluencji niezależnie od jej rodzaju w grupie mężczyzn można wyjaśnić w oparciu o tzw. teorię dopaminową. Jednakże, nie jest jasne, dlaczego nie wystąpił on u kobiet. 8. Rozumienie wyrażeń metaforycznych u osób ze schizofrenią uzależnionych i nieuzależnionych od substancji psychoaktywnych Ewa Karabanowicz Instytut Psychologii, Uniwersytet Gdański Współautorzy: Ernest Tyburski, Andrzej Sokołowski, Dominika Myślińska Posługiwanie się metaforami wymaga m.in. rozumienia warstwy językowej oraz odpowiedniego współdziałania mechanizmów poznawczych. W przebiegu zaburzeń psychotycznych dochodzi do zakłóceń w sferze językowej i komunikacyjnej. Obserwuje się dezintegrację mowy w postaci rozkojarzenia, nadmiernego generalizowania lub stosowaniu odpowiedzi nadmiernie konkretnych. Wynikają one z nieprawidłowego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych również ma związek z deficytem funkcji poznawczych. Przeprowadzone badanie ma na celu charakterystykę umiejętności przetwarzania treści metaforycznych u pacjentów ze 8 schizofrenią paranoidalną uzależnionych i nieuzależnionych od substancji psychoaktywnych, a także określenie ewentualnych różnic intergrupowych oraz interindywidualnych w rozumieniu metafor u chorych z pojedynczą i podwójną diagnozą. W badaniu wzięło udział 41 osób ze schizofrenią paranoidalną nieuzależnionych i 41 pacjentów ze schizofrenią uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Grupę kontrolną stanowiło 41 osób nieposiadających diagnozy psychiatrycznej i neurologicznej. Wykorzystano cztery podtesty z Baterii Testów do Badania Funkcji Językowych i Komunikacyjnych Prawej Półkuli Mózgu RHLB (Test Metafor Rysunkowych, Test Metafor Pisanych, Test Wyjaśnień Metafor Rysunkowych, Test Wyjaśnień Metafor Pisanych). U osób ze schizofrenią obserwuje się zaburzenia funkcji językowych i komunikacyjnych, dysfunkcję procesów przetwarzania złożonych treści oraz słownego ich wyrażania na podstawie własnej wiedzy. Chorzy ze schizofrenią paranoidalną uzależnione od substancji psychoaktywnych mają większą trudność z wyjaśnieniem metafor zawartych w Teście Wyjaśnień Metafor Pisanych w porównaniu do osób z pojedynczą diagnozą. Uzyskane wyniki pozwalają na przyjęcie założenia, że u pacjentów ze schizofrenią paranoidalną występują trudności poznawcze i językowe. Rezultaty pracy mogą mieć istotne znaczenie w kontekście diagnozy i terapii chorych na schizofrenię. 9. Lateralizacja przetwarzania językowego: aktualny stan badań, kierunki i perspektywy Agata Wolna Uniwersytet Jagielloński Język jest jedną z najbardziej zaawanowanych i złożonych zdolności poznawczych człowieka. Badania jego podłoża neuroanatomicznego sięgają conajmniej końca XIX wieku, jednak do dzisiaj wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi. Jednym z najstarszych odkryć w dziedzinie neuroanatomii języka jest fakt, że jest to wyjątkowo silnie zlateralizowana funkcja. Lewa półkula jest, zgodnie z wynikami badań, mózgowym „centrum” przetwarzania językowego. Jednak najnowsze doniesienia coraz częściej wskazują na rolę, jaką odgrywać może również prawa półkula. Wyniki badań nad neurokorelatami języka pokazują wysoką specjalizację konkretnych struktur w przetwarzaniu poszczególnych jego aspektów, takich jak semantyka, syntaktyka czy gramatyka. Metody neuroobrazowania wykorzystywane we współczesnej nauce pozwoliły na lokalizację obszarów odpowiedzialnych za przetwarzanie pojęć abstrakcyjnych i konkretnych, dwuznaczności, ironii czy związków frazeologicznych. Z jednej strony możemy więc bardzo dokładnie określić struktury odpowiedzialne za poszczególne funkcje językowe – z drugiej wydaje się, że brakuje nam ogólnego modelu, który pomógłby uporządkować dotychczasowe odkrycia i spróbować odpowiedzieć na bardziej ogólne pytanie – jak to możliwe, że posługujemy się językiem? Szukając odpowiedzi na pytanie dotyczące istoty przetwarzania językowego możemy odwołać się do teorii lewopółkulowego interpretatora. Pozwala ona na ujęcie zagadnienia w szerszej perspektywie na tle innych złożonych procesów poznawczych. Może być również punktem wyjścia dla badań nad współpracą struktur lewej i prawej półkuli w przetwarzaniu komunikatu językowego. W swojej prezentacji chciałabym przybliżyć aktualny stan badań nad neurokorelatami przetwarzania językowego w kontekście lateralizacji, uwzględniając wykorzystywane metody oraz kierunki. Zastanowię się również nad możliwością sformułowania ogólnego modelu dotyczącego różnych aspektów przetwarzania języka oraz leżącej u jego podłoża współpracy międzypółkulowej. 9 10. Wpływ uszkodzeń mózgu powodowanych spożywaniem alkoholu etylowego na zdolności uczenia się i pamięć u ludzi Martyna Siudak Katedra Fizjologii Zwierząt i Człowieka Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego Współautorzy: mgr Ziętek Marta, mgr Tober-Marczewska Anna, dr Sideris Elżbieta Ze względu na społeczne przyzwolenie, w czasach współczesnych wzrasta spożycie alkoholu etylowego. Spożywany w sposób przewlekły powoduje zmiany enzymatyczne, których skutkiem jest występowanie zjawiska tolerancji. Poważnym zagrożeniem staje się częste szukanie pretekstu do spożywania napojów alkoholowych, zarówno wśród osób dorosłych, jak i młodzieży. Obecnie około 25% mieszkańców Europy spożywa ten napój regularnie. Jest on bardzo dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego, ale już ok 1% przyjętej dawki wchłania się na poziomie jamy ustnej. Zatrucia alkoholem etylowym są diagnozowane bez problemu ze względu na charakterystyczne objawy oraz dostęp do specjalistyczne aparatury. Kluczowym elementem wywołującym uzależnienie od alkoholu etylowego jest jego wpływ na mózg, a w szczególności na zmniejszenie ilości syntetyzowanej wazopresyny argininowej, która bierze udział w procesie uczenia się i pamięci. Jak wiadomo z literatury, etanol jest także czynnikiem neurodegeneracyjnym. Badanie, którego celem jest sprawdzenie wpływu uszkodzeń mózgu spowodowanych regularnym spożywaniem alkoholu etylowego na zdolności uczenia się i pamięć przeprowadzane będzie na 20 ochotnikach. Grupę kontrolną stanowić będzie 10 osób w ogóle niespożywających alkoholu. Zadaniem uczestników będzie wypełnienie szeregu odpowiednio dobranych ankiet i testów psychologicznych umożliwiających ocenę różnych form uczenia się i pamięci. Spodziewamy się, że regularne spożywanie alkoholu etylowego korelować będzie ze zmniejszeniem zdolności uczenia się i pamięci w zależności od czasu trwania uzależnienia w porównaniu do osób niespożywających etanolu. Sądzimy jednak, że mimo zmian degeneracyjnych w mózgu i obniżonej zdolności uczenia się, uzależnienie i chęć ponownego spożycia alkoholu będzie czynnikiem dodatnio wpływającym na procesy kognitywne. 11. Jak glikokortykoidy wpływają na pamięć zależną od hipokampa? Oliwia Zaborowska Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski Glikokortykoidy to hormony wydzielane przez nadnercza, których uwalnianie jest ściśle uzależnione od kortykotropiny uwalnianej przez przysadkę. Wraz z adrenaliną i noradrenaliną glikokortykoidy odpowiadają za większość następstw reakcji stresowych. Strukturą mózgu wyjątkowo wrażliwą na wpływ tych hormonów jest hipokamp. Badania histologiczne na szczurzych modelach wykazały, że hipokamp posiada dwa typy receptorów glikokortykoidowych1. W związku z tym odkryciem pojawiły się hipotezy, że przedłużona nadmierna ilość glikokortykoidów może być powiązana z problemami z pamięcią zależną od hipokampa. Badania2,3,4 wykazują, że długotrwale podwyższony poziom glikokortykoidów może zakłócać funkcje elektrofizjologiczne prowadząc do atrofii hipokampa i do śmierci neuronów w tej strukturze, co ma wpływ na pogorszenie zdolności uczenia się zależnego od hipokampa jak i pamięci. W odróżnieniu od badań histologicznych wykonywanych na zwierzętach, u ludzi wiele badań związanych z bezpośrednim wpływem glikokortykoidów na hipokamp jest przeprowadzanych przy użyciu MRI i jednoczesnym kontrolowaniu poziomu kortyzolu. Na poznanie funkcji glikokortykoidów u ludzi dla procesów pamięciowych w hipokampie pozwalają między innymi badania dotyczące osób chorujących na zespół Cushinga oraz zdrowych osób 10 w podeszłym wieku, które mają podwyższony poziom glikokortykoidów w wyniku dysfunkcji osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej (HPA). Porównując różne struktury neuroanatomiczne u pacjentów z zespołem Cushinga, został zauważony5 związek między zmniejszeniem objętości hipokampa i problemami z pamięcią werbalną, a podwyższonym poziomem kortyzolu u badanych. Lupien wraz z współpracownikami6 wykazała, że u starszych osób, u których na przestrzeni lat występował długotrwale wysoki poziom kortyzolu miały mniejszy objętościowo hipokamp w porównaniu z grupą kontrolną i tym samym większe problemy w wykonywaniu zadań pamięciowych od niego zależnych. Zarówno u pacjentów chorujących na zespół Cushinga jak i u osób starszych z dysfunkcjami HPA wyniki sugerują korelację pomiędzy poziomem glikokortykoidów, objętością hipokampa a rezultatami pacjentów w testach pamięci przestrzennej i werbalnej. Głównym celem tego przeglądu literatury jest podsumowanie obecnej wiedzy o wpływie glikokortykoidów na objętość ludzkiego hipokampa oraz procesy pamięciowe, które są z nim związane. 12. Różnice w pamięci przestrzennej i nawigacji Magdalena Szmytke, Natalia Pawlaczyk Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Współautorzy: Joanna Dreszer, Michał Meina, Jacek Matulewski, Bibianna Bałaj W proces gromadzenia informacji dotyczących otoczenia jest zaangażowana pamięć przestrzenna. Jedną ze składowych tego typu pamięci jest nawigacja. Wyniki badań udowadniają, że nieprawidłowości w jej funkcjonowaniu są jednym z czynników wskazujących na możliwy początek choroby Alzheimera. Istnieją różne metody służące do pomiarów pamięci przestrzennej, jednakże dostępne narzędzia uwzględniają tylko niektóre jej aspekty, pomijając wykorzystywanie ruchu. Chcąc przyjrzeć się dokładnie omawianej funkcji poznawczej zaprojektowano badanie, którego celem było porównanie u kobiet starszych (powyżej 65 roku życia) i młodszych (przed 30 rokiem życia) w zakresie funkcjonowania pamięci przestrzennej. W projekcie wykorzystano: standardowy test typu papierołówek (Test Pamięci Wzrokowej Bentona), baterię testów neuropsychologicznych CANTAB, niestandardowe zadanie sprawdzające pamięć wzrokowo-przestrzenną w przestrzeni wirtualnej, angażujące ruch badanego oraz nawigowanie w warunkach naturalnych. Wybrane zadania pokazują, że osoby młodsze popełniają mniej błędów w testach standardowych (p<0,05). Rezultaty pokazują również, że w testach niestandardowych różnice te tak silnie nie zachodzą, natomiast są one widoczne po odroczeniu w czasie. Badania wskazują, że osoby młodsze i starsze nie różnią się w zadaniach wykorzystujących przedmioty codziennego użytku w czasie uczenia się ich lokalizacji. 13. Dominacja półkulowa i ręczność, a ogólna organizacja funkcji mózgu: mity w konfrontacji z wynikami badań naukowych Prof. Grzegorz Króliczak Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Dane pochodzące od pacjentów z lokalnymi uszkodzeniami mózgu i z badań na osobach zdrowych z wykorzystaniem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) wskazują na to, że w kontroli wyuczonych czynności manualnych (praksji) pośredniczy lewostronna sieć skroniowo-ciemieniowoczołowa. Ponieważ lewa półkula najczęściej kontroluje także zdolności do mówienia i rozumienia mowy, przez to uważana jest za półkulę dominującą. Jednak zważywszy na to, że te wyniki i wnioski 11 pochodzą głównie z testów na osobach praworęcznych, zależność pomiędzy dominacją półkulową a kontrolą ręki dominującej – ręcznością – nadal pozostaje dość niejasna. To wpływa natomiast na brak zrozumienia ogólnej organizacji mózgu. Rezultaty serii badań własnych z wykorzystaniem fMRI rzucają zupełnie inne światło na mózgową kontrolę wyższych czynności manualnych i języka w kontekście ręczności. Na przykład, przednia część lewego dolnego płacika ciemieniowego (tzw. zakręt nadbrzeżny) dominuje w aktywności mózgu osób badanych niezależnie od wykorzystywanej, jak i preferowanej ręki. W porównaniu do osób praworęcznych, leworęczni wykazują jednak mniej asymetryczne reprezentacje funkcji. To świadczy o tym, że ręczność może wpływać głównie na siłę lateralizacji funkcji, a nie jej kierunek. Tym samym, kontrola wyuczonych czynności manualnych wyższego rzędu i niskopoziomowych funkcji ruchowych zdaje się polegać na rozdzielnych mechanizmach, a być może także odmiennych procesach. NIEDZIELA, 29 MAJ 1. Stres związany z procedurą badawczą zaburza zachowanie społeczne gryzoni Maciej Winiarski Pracownia Neurobiologii Emocji, Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN Współautorzy: Alicja Puścian, Joanna Borowska, Tomasz Nikołajew, Ewelina Knapska Klasyczne testy zachowań społecznych gryzoni stanowią podstawę wielu współczesnych badań z zakresu neurobiologii i psychologii. Niestety nawet najmniejsze zmiany w warunkach eksperymentalnych mogą utrudnić interpretację wyników i wymianę informacji między ośrodkami naukowymi. Dodatkowym czynnikiem obniżającym powtarzalność wyników jest brak wystandaryzowanych procedur badawczych. Stres związany z procedurą eksperymentalną jest jednym z głównych czynników modyfikujących zachowanie badanych zwierząt. Aby zbadać jego wpływ na pomiar zachowania społecznego w najszerzej stosowanym teście zachowań społecznych , w którym zwierzęta mają wybór pomiędzy eksplorowaniem innej myszy lub nieożywionego obiektu, poddaliśmy badaniom myszy szczepu BALB/c charakteryzującego się wysokim poziomem lęku i powszechnie uznawanego za aspołeczny oraz myszy szczepu C57BL/6, o niskim poziomie lęku i niezaburzonym wzorcu interakcji międzyosobniczych. Eksperyment był przeprowadzany przy maksymalnym zredukowaniu stresorów środowiskowych. W takich warunkach myszy BALB/c wykazały preferencję bodźca społecznego w stosunku do bodźca nieożywionego, co było niemożliwe do wykazania w standardowych warunkach eksperymentalnych. Myszy C57BL/6 wykazywały preferencję społeczną niezależnie od obecności stresorów środowiskowych. Warto dodać, że stres obniżył aktywność lokomotoryczną u obu badanych szczepów, co mogło powodować redukcję eksploracji i tym samym zaburzać pomiar zachowania społecznego. Ze względu na trudności w replikacji wyników badań pochodzących z klasycznych testów behawioralnych coraz częściej wybieraną przez badaczy alternatywą są systemy zautomatyzowane. W systemach tych środowisko mieszkalne gryzonia jest równocześnie aparaturą eksperymentalną, co pozwala na redukcję stresu związanego z procedurą testowania. W naszym laboratorium opracowany został Eco-HAB - w pełni zautomatyzowanym, redukujący stres system do oceny spontanicznych zachowań społecznych u myszy hodowanych w grupie. Eco-HAB - pozwala na wielokrotne replikowanie wyników w wystandaryzowanych warunkach, imitujących cechy naturalnego habitatu. Jest on także dostosowany do nocnego trybu życia gryzoni oraz tendencji do pozostawania w ukryciu oraz bierze 12 pod uwagę dominującą rolę węchu przy ocenie interakcji społecznych myszy. System ten pozwala na wyciąganie rzetelnych wniosków dotyczących zachowań społecznych myszy szczepów o dowolnym poziomie lęku. 2. Wpływ alkoholu etylowego na neurogenezę u dorosłych szczurów Marta Ziętek Katedra Fizjologii Zwierząt i Człowieka Wydziału Biologii Uniwerstetu Gdańskiego Współautorzy: mgr Martyna Siudak Neurogenezę definiuje się jako serię etapów rozwojowych, które prowadzą od podziału neuronalnej komórki macierzystej lub komórki prekursorowej do dojrzałego, funkcjonalnie zintegrowanego neuronu. Mózg dorosłych ssaków w ciągu całego życia zachowuje zdolność do tworzenia nowych neuronów, w obrębie warstwy podziarnistej w zakręcie zębatym hipokampa. Wcześniejsze badania wskazują, że neurogeneza w postnatalnym mózgu jest regulowana przez wiele czynników, takich jak: zaburzenia środowiskowe (stres), środki psychotropowe (np. antydepresanty), a także spożywanie alkoholu. Badania będą miały na celu określenie wpływu jednorazowego i wielokrotnego podania alkoholu etylowego w dwóch różnych dawkach na neurogenezę u dorosłych szczurów. 36 dorosłych samców szczepu Wistar zostanie podzielonych na trzy grupy. Pierwszej grupie zwierząt 30% alkohol (5 g/kg; n=6) lub sól fizjologiczna (n=6) zostaną podane jednorazowo przy użyciu sondy żołądkowej. W drugiej grupie 30% alkohol (2g/kg; n=6) lub sól fizjologiczna (n=6) będą podawane co 24 h przez 5 dni przez sondę żołądkową. Trzeciej grupie zwierząt 30% alkohol (5g/kg; n=6) lub sól fizjologiczna (n=6) zostaną podawane co 24 h przez 5 dni przy użyciu sondy żołądkowej. Neurogeneza (proliferacja komórek) zostanie określona przy pomocy 5-bromo-2’-deoksyurydyny, która łączy się z nowo syntetyzowanym DNA. Perfuzje zostaną wykonane po 28 dniach od podania ostatniej dawki a mózgi pokrojone na skrawki grubości 40 µm i poddane badaniom immunohistochemicznym przy użyciu przeciwciał i znaczników neuronalnego i glejowego w celu określenia fenotypu proliferujących komórek. Spodziewamy się, że alkohol etylowy już po jednorazowym podaniu będzie hamował proliferację komórek w zakręcie zębatym hipokampa, a co za tym idzie przeżycie neuronów. 3. Neurobiologia pedofilii. Czy możliwe jest wskazanie cech biologicznych wyróżniających osoby z zaburzeniem pedofilnym? Wojciech Oronowicz Uniwersytet Jagielloński Zaburzenie pedofilne jest jedną z ośmiu parafilii wymienionych przez klasyfikację zaburzeń psychicznych (DSM-V) Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA, 2013). Osoby wykazujące tą parafilię prezentują zainteresowanie seksualne w stosunku do dzieci (przy spełnieniu dodatkowych kryteriów diagnostycznych). Możliwe jest wskazanie niektórych cech psychologicznych, neuropsychologicznych i neurobiologicznych wyróżniających osoby ze zdiagnozowanym zaburzeniem pedofilnym od populacji (Holmes i Holmes, 2008). Celem wystąpienia jest prezentacja obecnych kierunków badań w neurobiologii pedofilii, z uwzględnieniem ich ograniczeń oraz utrudnień metodologicznych. Wskazuje się na to, że osoby z zaburzeniem pedofilnym wykazują mniejszą inteligencję, czy też są częściej leworęczne (Tenbergen i in., 2015). O zaburzeniu neurorozwojowym świadczy m.in. stwierdzany u osób z zaburzeniem pedofilnym niski wzrost (Fazio i in., 2015). Wśród deficytów poznawczych pedofilów wskazuje się m.in. na gorsze: funkcjonowanie uwagi, funkcji 13 zarządczych, rozpoznawania emocji i empatii (Tenbergen i in., 2015). Badania wskazują na to, że możliwe jest wyróżnienie cech biologicznych oraz psychologicznych, które wyróżniają osoby z zaburzeniem pedofilnym. Utrudnieniem metodologicznym dotyczącym badania tej grupy osób jest różny wiek osób badanych, różny poziom wykształcenia, inteligencji oraz historia kryminalna. Wydaje się, że badania nad cechami biologicznymi osób z zaburzeniem pedofilnym przynoszą bardziej jednoznaczne wyniki, w porównaniu do badań psychologicznych. 4. Podział ciała migdałowatego ze względu na strukturę i funkcję - przegląd badań Krzysztof Bielski Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN Współautorzy: dr Marcel Falkiewicz, Emilia Kolada, dr hab. Iwona Szatkowska Ciało migdałowate (CM) jest strukturą układu limbicznego zaangażowaną w takie procesy jak przetwarzanie emocji, warunkowanie strachu, czy uczenie się w oparciu o nagrodę. CM nie jest jednak strukturą homogenną anatomicznie i funkcjonalnie. Najpopularniejszy podział, oparty na strukturze cytoarchitektonicznej, wyróżnia trzy główne części CM: podstawno-boczną (basolateral), centralnoprzyśrodkową (centromedial) oraz korową (superficial) [1,2]. W oparciu o ten podział, u ludzi badana jest funkcjonalna specjalizacja każdej z części za pomocą technik rezonansu magnetycznego (MRI) np. poprzez badanie synchronizacji sygnału BOLD [3]. Jednakże morfologia i położenie poszczególnych części CM różni się między osobami. Struktura mikroskopowa CM nie jest widoczna na standardowych obrazach MRI, nie możemy więc na ich podstawie określić dokładnego położenia poszczególnych części CM. Trudno również wskazać, w jakim stopniu podział na podstawie struktury koresponduje z funkcjonalną specjalizacją. Z tego względu prowadzone są badania, których celem jest podział CM oparty na: (1) połączeniach aksonalnych określanych za pomocą traktografii [4], (2) badaniach funkcjonalnych połączeń w stanie spoczynku [5] oraz (3) mapowaniu aktywności CM wywołanej przez stymulację bodźcami [6,7]. Za pomocą traktografii możliwy jest podział CM na podstawie połączeń strukturalnych. Badanie połączeń funkcjonalnych w stanie spoczynku pozwala na podział ze względu na charakter interakcji funkcjonalnych poszczególnych części CM z resztą mózgu. Trzecia z prezentowanych metod polega na wykorzystaniu stymulacji bodźcami, której celem jest wywołanie aktywności określonej części CM. W prezentacji zostaną przedstawione podstawowe charakterystyki każdego z podanych podejść oraz podsumowane wyniki dotychczasowych badań. Praca została wykonana w ramach realizacji grantu Narodowego Centrum Nauki nr 2014/15/B/HS6/03658. 5. Niedrgawkowy stan padaczkowy – wyzwanie diagnostyczno-terapeutyczne Tomasz Klepinowski Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego; Koło naukowe przy Katedrze Neurologii CMUJ Współautorzy: Patrycja Mołek, Gabriela Rusin Niedrgawkowy stan padaczkowy to przedłużający się napad padaczkowy, który objawia się głównie jako zaburzenia stanu świadomości bez uogólnionych drgawek. Klinicznie może prezentować się jako splątanie, zaburzenia zachowania lub manifestacja ruchowa. 46-letnia kobieta została przyjęta na Oddział Neurologii z powodu splątania i ostrego nasilenia przewlekłego bólu głowy dzień wcześniej. W wywiadzie stwierdzono alkoholizm, napad padaczkowy wynikający z odstawienia alkoholu i padaczkę. W badaniu neurologicznym pacjentka była świadoma, 14 senna, miała opóźnioną reakcje źrenic na światło, jednoimienne niedowidzenie kwadrantowe dolne po stronie lewej, osłabienie siły mięśniowej lewego ramienia. TK mózgu przy przyjęciu wykazało zmianę obrączkowato wzmacniającą po kontraście w okolicy ciemieniowo-potylicznej, wzbudzającą podejrzenie guza mózgu. EEG potwierdziło ogniskowy niedrgawkowy stan padaczkowy wywodzący się z okolicy wyżej wymienionej zmiany. Leczenie karbamazepiną i deksametazonem poprawiło stan pacjentki, kontrolne EEG wykluczyło przedłużenie się stanu padaczkowego. TK przed wypisem nie ujawniło wzmocnienia pokontrastowego. Pacjentka została wypisana i skierowana na kontrolne MRI po 3 miesiącach. MRI ujawniło blizny glejowe bez guza mózgu. Niedrgawkowy stan padaczkowy może mieć różną etiologię oraz wywołać odwracalne zmiany w neuroobrazowaniu. Ten przypadek pokazuje, że stwierdzenie etiologii tego stanu padaczkowego może być wyzwaniem oraz wymaga podejścia całościowego, szczególnie jeżeli istnieje wiele czynników ryzyka. 6. Neuronalne podstawy ruchów oczu związanych z percepcją głębi Monika Wojtczak Pracownia Fizyki Widzenia i Optometrii, Wydział Fizyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Współautorzy: Anna Przekoracka-Krawczyk, Rob van der Lubbe Literatura wyróżnia dwie kategorie ruchów oczu, które odgrywają istotną rolę w utrzymaniu stabilnego i wyraźnego obrazu otaczającego nas świata. Pierwsza z nich, odpowiada za utrzymanie dołka środkowego na obiekcie zainteresowania, druga natomiast odpowiedzialna jest za przekierowanie osi widzenia na nowy cel wzrokowy. Do drugiej kategorii zaliczamy ruchy śledzące, sakady i wergencje. Podczas gdy sakady przenoszą obraz obiektu zainteresowania na dołek środkowy siatkówki, to wergencje, poruszając gałki oczne w przeciwnych kierunkach powodują, że obrazy danego obiektu mogą znaleźć się się na dołkach oka prawego i lewego równocześnie. Czyste sakady i wergencje wykonywane są jednak niezwykle rzadko, ponieważ obserwacja otaczającego nas świata wymaga połączenia obu systemów okoruchowych. Anatomia funkcjonalna i mechanizmy neuronalne związane z sakadami są już bardzo dobrze poznane. Natomiast, pomimo istotnej roli ruchów wergencyjnych w utrzymaniu widzenia obuocznego i percepcji trójwymiarowej przestrzeni, nadal niewiele wiemy o drogach nerwowych, leżących u podstaw systemu wergencyjnego. Celem zaprezentowanych badań było wyznaczenie źródeł korowych, związanych z przygotowaniem ruchów oczu: czystych sakad, złożonych konwergencji i złożonych dywergencji. Podczas eksperymentu, zadaniem osoby badanej było jak najszybsze i jak najdokładniejsze wykonywanie ruchów oczu, poprzez obserwację żarówek LED, zamocowanych na izowergencyjnych kołach w bliży (20 cm) oraz dali wzrokowej (1 m). Aktywność mózgu rejestrowana była z 64 aktywnych elektrod (Brain Products). Źródła obserwowanej aktywności korowej wyznaczone zostały przy wykorzystaniu algorytmu BESA. Analizy danych wykazały, że cztery pary źródeł mogą być odpowiedzialne za generowanie sygnału związanego z przygotowaniem wergencyjnych ruchów oczu: zakręt językowaty (płat potyliczny), czołowe pole oczne (płat czołowy), zakręt czołowy środkowy (płat czołowy), zakręt górny skroniowy (płat skroniowy). Aktywacja źródła zlokalizowanego w płacie potylicznym widoczna była we wszystkich warunkach, co może odzwierciedlać dekodowanie kierunku pojawiającego się bodźca. Wergencje, a w szczególności konwergencje, wyzwalały silną aktywację w płatach skroniowym oraz czołowym, co może sugerować udział tych obszarów w percepcji głębi i kontroli stanu konwergencji. 15 7. Czemu mózg osób o wyższym poziomie lęku reaguje bardziej na konflikt poznawczy? Przegląd i omówienie badań własnych. Mikołaj Szulczewski Uniwersytet Warszawski Monitorowanie konfliktu jest komponentem kontroli poznawczej odpowiedzialnym za wykrywanie konfliktu poznawczego i werbowanie odpowiedniej ilości zasobów kontrolnych. Jego neuronalną podstawą jest grzbietowa kora przedniego zakrętu obręczy (dorsal Anterior Cingulate Cortex). Liczne badania pokazały, że osoby o wysokim poziomie cechy lęku charakteryzują się większą aktywnością neuronalną związaną z monitorowaniem konfliktu poznawczego. Dokładna przyczyna i funkcjonalne znaczenie tych różnic nie jest w pełni poznane. W celu sprawdzenia czy przetwarzanie bodźców emocjonalnych, w tym związanych z zagrożeniem, jest jednym z czynników odpowiedzialnych za związane z lękiem różnice w monitorowaniu konfliktu, przeprowadziliśmy badanie z użyciem emocjonalnej i nieemocjonalnej wersji zadania z flankerami. Amplituda komponentu N2 uzyskanego z elektroencefalogramu została użyta jako wskaźnik monitorowania konfliktu. Osoby z wyższym poziomem cechy lęku nie wykazały typowego N2 efektu flankerów. Ponadto cecha lęku była związana z amplitudą komponentu N2 zarówno w zadaniu emocjonalnym jak i nie emocjonalnym oraz w warunkach kongruentnych i niekongruentnych. Wyniki te sugerują, że związane z lękiem różnice nie są ograniczone ani do przetwarzania informacji emocjonalnej, ani do monitorowania konfliktu. Być może obserwowane w badaniach różnice odzwierciedlają wyższą aktywność jednej z podstawowych sieci mózgu - sieci wykrywania istotności (ang. salience network) i wcale nie są specyficzne dla kontroli poznawczej? 8. Twórczy intelekt? Neuroobrazowanie zależności między kreatywnością a inteligencją płynną techniką EEG Ewa Ratajczak Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej oraz Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Współautorzy: Jakub Wojciechowski, Julita Fojutowska, Piotr Szczęsny, Jan Szczypiński, Bibianna Bałaj, Joanna Dreszer, Włodzisław Duch Poszukiwanie zależności pomiędzy twórczością a inteligencją doprowadziło do powstania wielu teorii, rozbieżnych pod względem poglądu na sposób i zakres wzajemnych wpływów tych dwóch cech. Zgodnie z teorią Campbella („Blind Variation Selective Retention”), szum neuronalny oraz rezonans stochastyczny pobudzeń są istotnym elementem procesów kreatywnościowych [1]. Wydaje się jednak, iż poziom inteligencji w sposób istotny modyfikuje wpływ na myślenie twórcze wywierany przez dodatkowy szum wprowadzony do systemu. W badaniu dotyczącym tworzenia skojarzeń, bardziej kreatywni uczestnicy podawali skojarzenia bliskie z większą łatwością niż uczestnicy mniej kreatywni po podaniu wskazówki użytecznej. Z drugiej strony, w przypadku skojarzeń odległych, osoby bardziej twórcze korzystały bardziej ze wskazówek neutralnych (szum informacyjny) [2]. W celu wskazania neuronalnych korelatów odpowiadających tym procesom, spróbowaliśmy odtworzyć powyższe wyniki, stosując podobne zadanie twórcze podczas pomiaru sygnału EEG. W prezentowanym badaniu wzięło udział 28 młodych dorosłych osób. Uczestnicy zostali poddani badaniu psychometrycznemu testem inteligencji płynnej (Test Matryc Ravena, wersja dla zaawansowanych, RPM), a następnie rejestracji sygnału EEG podczas spoczynku (resting-state) oraz wykonywania zadania wymagającego myślenia dywergencyjnego (skomputeryzowany Test 16 Alternatywnych Zastosowań Guillforda, AUT). Złożoność procesów neuronalnych została oszacowana przy użyciu wskaźnika wymiaru fraktalnego Higuchi’ego (Higuchi’s Fractal Dimension, HFD), pozwalającego na określenie dynamiki funkcjonowania mózgu oraz stopnia pobudzenia sieci neuronalnych. Oceniono wpływ interakcji poziomu inteligencji płynnej uczestników oraz prezentowanego przez nich poziomu zdolności twórczych na wyniki wykonania zadania oraz złożoność odpowiadającego im sygnału EEG. Analiza wykazała istotne statystycznie różnice pomiędzy grupami podzielonymi ze względu na wyniki w teście RPM oraz w zadaniu AUT. Interakcja ta ujawniła się jedynie w trudnym warunku zadania AUT, wykazując jednocześnie zlateralizowany efekt na poziomie złożoności sygnału EEG (wskaźnik HFD). 9. Mózgowie człowieka w spektroskopii rezonansu magnetycznego - od fizjologii do patologii Anna Zacharzewska-Gondek Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Współautorzy: Małgorzata Neska-Matuszewska W obrazowaniu metodą rezonansu magnetycznego (MR - magnetic resonance) wyróżnia się techniki konwencjonalne, pozwalające na obrazowanie anatomiczne, oraz techniki niekonwencjonalne/ zaawansowane, które umożliwiają wgląd w mózgowie na poziomie niemalże komórkowym. Jedną z zaawansowanych metod jest spektroskopia rezonansu magnetycznego (ang. magnetic resonance spectroscopy, MRS), która dostarcza danych o składzie metabolicznym zarówno tkanek prawidłowych jak i patologicznych. Wyniki badania MRS uzyskuje się z wybranego obszaru w kształcie pojedynczego sześcianu (metoda single-voxel) lub z wielu mniejszych sześcianów (metoda multi-voxel), które są przedstawiane w formie widma, którego współrzędne stanowią amplituda sygnału/przesunięcie chemiczne, w wartościach bezwzględnych a także w postaci stosunków metabolitów względem siebie. W prawidłowych tkankach mózgowia dominującymi metabolitami są: NAA - N-acetyloasparaginian, określany markerem stanu neuronów; Cho - cholina - jako marker obrotu błonami komórkowymi, mI - jako wskaźnik gleju astrocytarnego, Cr - kreatyna - uznawana za punkt odniesienia dla pozostałych metabolitów ze względu na stabilne stężenie. Ponadto w przebiegu licznych procesów patologicznych w widmie mogą pojawić się piki innych metabolitów, jak: Gly - glicyna w guzach neuroektodermalnych, Ala - alanina w oponiakach, Glx - glutaminiany w obszarze niedotlenienia/niedokrwienia, Lip - lipidy w obszarze martwicy. Badanie MRS niejednokrotnie stanowi ważną wskazówkę diagnostyczną w przypadkach, w których konwencjonalne techniki MR nie pozwalają na postawienie jednoznacznej odpowiedzi. Ponadto MRS pozwala na ocenę zmian w tzw. prawidłowo wyglądającej istocie białej i szarej, które nie są uchwytne na obrazach wykonanych konwencjonalnymi sekwencjami. MRS pozornie zdrowej istoty białej i szarej wykorzystywana jest w ocenie wpływu leczenia immunomodulującego u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, u których MRS wykazuje zmiany w zakresie NAA, Cho i mI przed rozpoczęciem terapii jak i w trakcie leczenia. MRS jest bardzo użyteczną metodą w codziennej praktyce neuroradiologicznej jak również wartościowym narzędziem badawczym, szczególnie w ocenie obszarów mózgowia, które wydają się niezajęte procesem chorobowym w konwencjonalnym badaniu MR. 17 10. Wgląd w funkcjonowanie mikrokrążenia mózgowia – obrazowanie patologii w perfuzji rezonansu magnetycznego Małgorzata Neska-Matuszewska, Michał Matuszewski Uniwersytety Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Współautorzy: Anna Zacharzewska-Gondek, Michał Matuszewski Perfuzja rezonansu magnetycznego (Perfusion weighted imaging - PWI) jest zaawansowaną techniką MR, która łączy cechy obrazowania konwencjonalnego i funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (MR). Jest to metoda zależna od środka kontrastowego. Może on być egzogenny (dożylny środek kontrastowy - Gadolinium), jak w przypadku techniki DSC (Dynamic Susceptibility Contrast Enhanced Imaging - perfuzja zależna od zmiany podatności magnetycznej) i DCE (Dynamic Contrast Enhanced Imaging- obrazowanie przepuszczalności) oraz endogennyznakowanie spinów w łożysku naczyniowym (technika ASL- Arterial Spin Labeling). PWI daje możliwość analizy krążenia tkankowego na poziomie włośniczkowym. Ma bardzo szerokie zastosowanie w badaniu mózgu, dostarcza informacji o względnych i bezwzględnych wartościach parametrów mikrokrążenia, jak: parametr objętości krwi (Cerebral Blood Volume - CBV), średniego czasu przepływu krwi (Mean Transit Time - MTT) i ilościowej oceny przepływającej krwi (Cerebral Blood Flow - CBF). Najważniejsze zastosowania metody to obrazowanie rozległości i charakteru niedokrwienia mózgu, chorób degeneracyjnych mózgu, guzów wewnątrzczaszkowych, ale i ocena innych narządów - jak gruczoł krokowy pod kątem przerostu i guzów. W mojej pracy najistotniejsze są charakterystyczne wzory perfuzyjne potwierdzonych histopatologicznie guzów wewnątrzczaszkowych w badaniu standardowym MR oraz za pomocą badania perfuzyjnego techniką DSC (z dożylnym kontrastem gadolinowym). Pomimo zróżnicowanego obrazu guzów mózgowia w standardowym MR, wiele zmian, jak: chłoniaki pierwotne centralnego układu nerkowego, oponiaki, glejaki wielopostaciowe, przerzuty do mózgu, naczyniaki krwionośne zarodkowe, gwiaździaki włosowatokomórkowe wykazują charakterystyczne wzory w badaniu PWI. Dokładna analiza tych wzorów może przybliżać nas do określenie charakteru histopatologicznego zmian w mózgowiu, zakresu naciekania, miejsc najwyższej złośliwości zmiany, a tym samym ułatwiać pracę histopatologa w ocenie materiału biopsyjnego. 11. Siła mózgu Małgorzata Natalia Dąbrowska Uniwersytet Jagielloński Współautorzy: Katarzyna Kita Ćwiczenia umysłowe obejmują różne metody treningowe, a należą do nich: obserwacja, naśladownictwo i wyobrażanie sobie. Z dotychczasowych publikacji ciężko jednoznacznie stwierdzić jaki udział w aktywności motorycznej ma trening umysłowy. W naszym badaniu skupiamy się na „action observation” (AO), czyli obserwacji/oglądaniu czynności ruchowej oraz na „motor imagery” (MI), to jest wyobrażaniu sobie ruchu bez rzeczywistego wykonania i udziału wysiłku fizycznego, a tym samym braku aktywności mięśniowej. Dotychczas w literaturze istnieje jedno, niekompletne doniesienie zestawiające AO i MI ze sobą. W naszym eksperymencie porównujemy AO i MI z faktycznym treningiem siłowym, aby dowieść która z metod jest bardziej skuteczna oraz dokonujemy analizy wzrostu plastyczności w obszarach korowych odpowiedzialnych za ruch. W konsekwencji poznamy podstawowe neuronalne mechanizmy zachodzące w trakcie treningu umysłowego. W centrum naszego zainteresowania leżą procesy neuroplastyczne zachodzące u zdrowych, dorosłych mężczyzn. Prowadzenie badań w przedstawionej formie ma szansę przyczynić się do opracowania 18 skutecznych metod neurorehabilitacyjnych w terapii pacjentów po wylewie, osób sparaliżowanych, czy tych z upośledzoną czynnością ruchową. 12. Co o reprezentacji gestów symbolicznych mówi nam paradygmat adaptacji fMRI? Agnieszka Kubiak, Grzegorz Króliczak Laboratorium Badania Działań i Poznania, Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu W codziennej komunikacji często wykorzystujemy gesty, których znaczenie jest powszechnie zrozumiałe i jesteśmy w stanie trafnie je zinterpretować, chociażby gdy ktoś macha do nas na powitanie. Jednak rozpoznanie czy wykonanie tego typu gestów może zostać zaburzone, np. w wyniku udaru mózgu. Co ciekawe, raporty neuropsychologiczne sugerują, że pacjenci znacznie częściej przejawiają trudności z wykonywaniem tzw. gestów tranzytywnych, odnoszących się do użycia narzędzi (np. symulowanie użycia młotka), niż symbolicznych gestów intranzytywnych, takich jak wyrażający aprobatę gest ‘OK’ . Na tej podstawie wysunięto przypuszczenie, że obie kategorie gestów mogą być oddzielnie reprezentowane w mózgu. Jednak wyniki badań behawioralnych oraz neuroobrazowych wskazują, że przetwarzanie gestów tranzytywnych i intranzytywnych angażuje wspólną, lewostronnie zlateralizowaną sieć . Jednocześnie badania te sugerują, że przetwarzanie obu kategorii gestów może w nieco odmienny sposób angażować zasoby neuronalne. W celu zbadania, na czym te różnice mogłyby potencjalnie polegać, wykorzystano paradygmat adaptacji. To podejście badawcze opiera się na założeniu, że istnieje związek pomiędzy powtórzeniem bodźca (jego specyficznych cech) i obserwowanymi spadkami sygnału zależnego od utlenowania krwi (BOLD). Odnotowanie takiej zależności wskazuje na selektywną wrażliwość danego obszaru na tę cechę bodźca, która podlega ponownej ekspozycji . Przy użyciu funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI), przetestowano 12 praworęcznych osób, prezentując im serie 2,75-sekundowych filmów, przedstawiających gesty użycia narzędzi i/lub gesty komunikacyjne, które następnie badani imitowali. Bodźce podlegały powtórzeniu pod względem znaczenia lub kategorii, bądź też były całkowicie różne. Wykorzystanie tej metody pozwoliło na potwierdzenie wcześniejszych doniesień o istnieniu wspólnego podłoża neuronalnego dla gestów tranzytywnych i intranzytywnych. Co istotne, wykorzystanie paradygmatu adaptacji pozwoliło na wykazanie różnic w mechanizmach zaangażowanych w percepcję gestów intranzytywnych i tranzytywnych, wskazując na szczególną rolę dziobowej części pozaprążkowego obszaru wrażliwego na rozpoznawanie części ciała, oraz ogonowej części środkowego zakrętu skroniowego w reprezentowaniu znaczenia gestów intranzytywnych. Ponadto wyniki prezentowanego badania sugerują zaangażowanie tych obszarów w przetwarzanie różnych aspektów semantyki działania. 1 2,3,4 5 19 SESJA POSTEROWA I (SOBOTA, 28 MAJ) 1. Cyfrowe repozytorium obrazów medycznych na potrzeby inżynierii odwrotnej i symulacji medycznej. Łukasz Ziarnecki, Dariusz Mikołajewski Instytut Mechaniki i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Laboratorium Neurokognitywne, Interdysycyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Współautorzy: Macko M., Mikołajewska E., Szymański Z, Mikołajewski D., Ziarnecka M., Szatkowski K. Inżynieria odwrotna i symulacja medyczna to obszary, które w ostatnich latach dynamicznie się rozwijają, po części dzięki rozwojowi technik 3D. Repozytorium obrazów medycznych stanowi kolejny krok w kierunku ucyfrowienia i zwirtulizowania ww. obszarów. Zgromadzone obrazy medyczne (skany 3D, CT, MRI i inne) pozwalają nie tylko na przedstawienie z dużą dokładnością anatomicznych i patologicznych zmian w tkankach miękkich i kościach w postaci wydruków 3D w różnej skali, ale również ich adaptację do potrzeb konkretnego pacjenta (wieku, cech antropometrycznych), konkretnych zajęć czy interwencji poprzez cyfrową obróbkę i korektę (uwypuklenie lub zmniejszenie) zmian patologicznych. Umożliwia to dopasowanie technik chirurgicznych czy zaopatrzenia rehabilitacyjnego, jak również ułatwia predykcję zmian w kolejnych etapach terapii i modyfikacje w jej planie. Możliwość pokazania patologicznych skutków różnych decyzji w formie wydruku 3D pozwala lepiej zrozumieć zmiany zachodzące w organizmie pacjenta oraz łatwiej szkolić indywidualnie i zgrywać zespołowo członków zespołu terapeutycznego. 2. Operowanie różnymi formatami liczb i zależności numeryczno-przestrzenne u dzieci w wieku wczesnoszkolnym Aleksandra Mielewczyk Uniwersytet Mikołaja Kopernika i Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii w Toruniu Współautorzy: M. Gut, J. Matulewski, K. Finc, Ł. Goraczewski, M. Kmiecik , K. Mańkowska, D. Sebastian, E. Sobiechowski, N. Witkowska, W. Duch Wyniki licznych badań wskazują na istnienie niewerbalnej (analogowej) reprezentacji liczb, która leży u podłoża wykonywania przybliżonych obliczeń i tworzy podstawy kształtowania tzw. „umysłowej osi liczbowej” (ang. Mental Number Line, MNL), na której liczby rozmieszczone są przestrzennie od lewej do prawej (niskie wartości liczbowe po lewej, wysokie – po prawej). Za pomocą komputerowego przesiewowego testu do oceny ryzyka dyskalkulii (TPRD), który weryfikuje m.in. zależności liczbowo – przestrzenne, zbadano jak dzieci w wieku od 6 do 10 lat szacują lokalizację wartości liczbowych prezentowanych w różnych formatach (cyfry arabskie i zbiory kropek) na osi liczbowej oraz, czy format liczby wpływa na poprawność wykonania tego zadania. Test był podzielony na dwie części. W pierwszej części badani mieli jak najszybciej wybrać większą z dwóch wyświetlanych na ekranie wartości liczbowych prezentowanych w różnym formacie (cyfry arabskie lub zbiory kropek, tej samej lub różnej wielkości). Kolejna część testu polegała na tym, że 20 badani mieli oszacować miejsce liczby (prezentowanej w formacie symbolicznym lub niesymbolicznym) na osi liczbowej z podziałką lub bez podziałki. Wyniki badania wykazały, że najwyższą średnią poprawnych odpowiedzi uzyskano w zadaniu, w którym dzieci musiały porównać dwie liczby w postaci zbioru kropek (tej samej wielkości), natomiast najmniej poprawnych odpowiedzi otrzymano w zadaniu z mieszanym formatem: porównywanie cyfry ze zbirem kropek różnej wielkości. W części testu z osią liczbową dzieci najmniej błędów popełniły podczas wskazania odpowiedniego miejsca liczby wyświetlanej w postaci cyfry arabskiej. Wyniki eksperymentu sugerują, że format liczby ma wpływ na porównywanie wartości liczbowych i najszybciej przetwarzana jest wtedy niesymboliczna reprezentacja liczby, zaś czas wykonania zadania wydłuża się gdy konieczne jest transkodowanie liczb wyrażonych w różnych formatach. Co ciekawe, zadanie z szacowaniem lokalizacji wartości liczbowej na osi wykonywane było z największą poprawnością, gdy liczba była wyświetlana w formacie symbolicznym. 3. Kształtowanie mentalnej reprezentacji osi liczbowej pod wpływem edukacyjnoterapeutycznej gry komputerowej „Kalkulilo” Katarzyna Mańkowska Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Humanistyczny, Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii Współautorzy: M. Gut, J. Matulewski, Ł. Goraczewski, K. Finc, M. Kmiecik, N. Witkowska D. Sebastian, A. Mielewczyk, E. Sobiechowski, K. Poczopko, K. Babiuch, J. Majewski, P. Cholewa, E. Bendlin, W. Duch Gry komputerowe oraz ich wpływ na przebieg różnych procesów mentalnych stają się tematem wielu badań, a ich potencjał coraz częściej wykorzystuje się w nowoczesnych formach edukacji. Zaprojektowana i stworzona w Laboratorium NeuroKognitywnym ICNT gra matematyczna „Kalkulilo”, przeznaczona dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym, trenuje mentalną reprezentację osi liczbowej oraz umiejętności kojarzenia reprezentacji liczb prezentowanych w różnych formatach (cyfr arabskich, nieuporządkowanych układów kropek tej samej oraz różnej wielkości). Celem badania było sprawdzenie skuteczności gry w zakresie opisanych powyżej zdolności numeryczno-przestrzennych. Każda osoba badana wykonywała pre-testy (typu papier-ołówek i test komputerowy) mierzące poziom kompetencji matematycznych, przestrzennych oraz określające ryzyko dyskalkulii, a obejmujące zadania dotyczące rozpoznawania liczb, dodawania i odejmowania, szacowania ilości, porównywania liczb w różnych formatach oraz umiejscawiania liczby na osi. Po pre-testach dzieci odbywały 5-cio godzinny trening grą (eksperymentalną bądź kontrolną), podzielony na półgodzinne sesje oraz posttesty (identyczne jak te na początku procedury eksperymentalnej). Wstępne wyniki wykazały zauważalny wpływ gry „Kalkulilo” na 1) poprawność odpowiedzi w zadaniach na porównywanie wielkości liczb wyświetlanych w dwóch formatach (np. cyfra vs kropki tej samej wielkości i dwa zbiory kropek różnej wielkości), 2) czas reakcji w jednym warunku (cyfra vs kropki różnej wielkości). Wzrosła też poprawność szacowania miejsca liczby na osi. Wyniki te sugerują pozytywny wpływ treningu poznawczego grą „Kalkulilo” na kształtowanie mentalnej reprezentacji osi liczbowej oraz umiejętność porównywania liczb w różnych formatach. Potwierdza to konieczność tworzenia podobnych gier w celach edukacyjnych i terapeutycznych. 21 4. Neurofizjologiczne oblicze temperamentu Joanna Gorgol Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii w Toruniu Współautorzy: Jan Nikadon, Joanna Dreszer, Piotr Weber Celem badania było sprawdzenie hipotezy czy cechy temperamentu (reaktywność emocjonalna, wytrzymałość, aktywność, wrażliwość sensoryczna, żwawość, perseweratywność, rytmiczność, samokontrola behawioralna, aprobata społeczna) mają swoje odzwierciedlenie w mocy fal alfa w wybranych obszarach mózgu. W badaniu wzięło udział 28 zdrowych, praworęcznych osób (14 mężczyzn). Cechy temperamentu zmierzono wykorzystując Inwentarz Formalnej Charakterystyki Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu wersji zmodyfikowanej FCZ-KT(Z) (Cyniak-Cieciura i in.). Rejestracja spoczynkowej aktywności mózgu, podczas której osoby badane proszone były o zamknięcie oczu i zrelaksowanie się, odbywała się za pomocą 64 kanałowego sytemu EEG ActiCAP (Brain Products). W celu przeprowadzenie analizy częstotliwościowo-czasowej sygnał EEG poddany został analizie Szybkiej Transformaty Fouriera (ang. Fast Fourier Transform, FFT). Wyniki w podziale na grupy ze względu na płeć osób badanych wskazują na to, że istnieje związek pomiędzy wybranymi cechami temperamentu (samokontrola behawioralna, rytmiczność, wrażliwość sensoryczna) a mocą fal alfa. 5. Zadanie cyfrowe versus analogowe – estymacja czasu Iga Parkitna Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie Współautorzy: Danielewski Konrad, Kos Martyna, Zborowska Natalia Mimo obiektywnego i równomiernego upływu czasu od przeszłości do przyszłości każdy z nas z pewnością niejednokrotnie zaobserwował w swoim życiu sytuacje kiedy czas upływał mu szybciej lub wolniej w zależności od towarzyszących temu okoliczności. Pewnym rozwiązaniem wydaje się być teoria wyjaśniająca to czym jest czas psychologiczny; stanowi on swojego rodzaju wewnętrzny zegar odmierzający czas w sposób ciągły i nierównomierny. Nasz indywidualny zegar wewnętrzny powoduje to, że czas przez nas spostrzegany jest dzielony nierównomiernie na nierówne wymiary przyszłości, przeszłości i teraźniejszości nie następujące po sobie regularnie. Czas według powyższego stanowi zatem subiektywny element oceny, który pragniemy w naszym badaniu zweryfikować. Ponieważ pojęcie czasu jest niezwykle złożone w badaniu koncentrować się będziemy tylko na komponencie psychologicznym. Zamierzamy przebadać równoliczne płciowo grupy studentów testem polegającym na powtarzaniu interwałów czasowych, które pozwoliłyby na wyszczególnienie grupy osób o najbardziej zbliżonych do siebie wynikach w tym teście. Docelowym badaniem będzie natomiast zastosowanie testu wykreślania liter oraz testu N-back odpowiednio w wersji cyfrowej oraz analogowej. Aby pozbyć się możliwości oszacowania czasu na podstawie fotoperiodu zamierzamy przeprowadzić badanie w pomieszczeniu oświetlonym jedynie sztucznie. Przewidywanym wynikiem badania będzie deklarowany krótszy czas wykonania zadania przez osoby wykonujące zadanie cyfrowe niż osoby znajdujące się w grupie z zadaniem analogowym. 22 6. Wpływ zapachów na koncentrację uwagi Martyna Kos Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie Współautorzy: Konrad Danielewski, Iga Parkitna, Natalia Zborowska Inspiracją do zaprojektowania badania był zweryfikowany we wcześniejszych badaniach tzw. „efekt Prousta”, rozumiany jako pozytywny wpływ zapachów na przywoływanie informacji z pamięci długotrwałej. Naszym zdaniem daje to implikacje do przeprowadzenia badania na temat innych funkcji poznawczych, w tym przypadku koncentracji uwagi. Chcemy zbadad wpływ zapachu mięty (zapachu pobudzającego) oraz amoniaku (zapachu drażniącego) na koncentrację właśnie. Badanie w schemacie eksperymentalnym będzie polegało na wykonaniu testu N-back oraz Testu Wykreślania Liter Bourdona przy określonym zapachu rozprowadzonym na kawałku ligniny w zasięgu węchu, ale w miejscu niewidocznym dla badanego. Badani zostaną podzieleni na trzy grupy, dwie eksperymentalne (G1- zapach amoniaku, G2- zapach mięty) oraz grupę kontrolną wykonującą zadania w przewietrzonym pomieszczeniu. Ponadto planowane jest użycie ankiety sprawdzającej subiektywną ocenę zapachu według badanych (przyjemny/nieprzyjemny). Jedna z postawionych hipotez zakłada, iż w przypadku zapachu nieprzyjemnego/drażniącego (amoniak) badani będą wykazywali się gorszą koncentracją niż w przypadku zapachu przyjemnego/pobudzającego (mięty) oraz pomieszczenia przewietrzonego. Zgodnie z drugą hipotezą przewidujemy, że badani, którzy ocenią zapach w pomieszczeniu jako przyjemny, wykonają testy szybciej i z mniejszą ilością błędów, niż osoby deklarujące zapach w pomieszczeniu jako nieprzyjemny. 7. Wzrokowa reakcja antycypacyjna u niemowląt Bartosz Rafał Uniwersytet Mikołaja Kopernika Współautorzy: Joanna Dreszer, Bibianna Bałaj, Jacek Matulewski, Agnieszka Ignaczewska, Włodzisław Duch Celem niniejszej pracy było sprawdzenie, czy niemowlęta między 8, a 12 miesiącem życia przejawiają wzrokową reakcję antycypacyjną (AEM). W badaniu udział wzięło dziesięcioro niemowląt, w wieku od 8 do 12 miesiąca życia. Zastosowano zadanie badające AEM z wykorzystaniem samogłoskowych kontrastów fonetycznych. Każde z niemowląt miało za zadanie przejść przez dwie sesje, składające się z osiemnastu scen. Rezultaty nie potwierdziły w pełni sformułowanej hipotezy o istnieniu granicznego momentu, dziewiątego miesiąca życia, w którym niemowlęta przestają rozróżniać wszystkie fonemy, niezależnie od języka ich pochodzenia. Oczekiwane rezultaty zaobserwowano jedynie w przypadku łatwego kontrastu, podczas drugiej sesji eksperymentalnej. Badania są częścią projektu NeuroPerKog: rozwój słuchu fonematycznego i pamięci roboczej u niemowląt i dzieci, finansowanego z grantu NCN w ramach konkursu Symfonia 1, nr umowy UMO-2013/08/W/HS6/0033. 8. Medytacja i neuroobrazowanie- trudności metodologiczne i propozycje zmian Andrzej Jankowski Uniwersytet SWPS Sopot Medytacja definiowana jest jako „Złożona strategia regulacji uwagi i emocji, np. w celu kultywowania emocjonalnej równowagi lub dobrostanu” (Davidson, 2008). Regulacja ta obejmuje głównie skupianie uwagi i utrzymywanie jej na jednym obiekcie. 23 Metaanalizy pokazują, że większość badań neurobiologicznych nad medytacją cechuje niska jakość metodologiczna, a ich wyniki dają niejednoznaczne lub nawet sprzeczne wyniki. Na konferencji chciałbym udowodnić, że przyczyną tego stanu rzeczy jest niewłaściwa metodologia, wskazać konkretne błędy i zaproponować alternatywy. Istnieje kilka trudności metodologicznych i powiązanych z tym błędów. Po pierwsze, istnieją różne techniki regulacji uwagi w ćwiczeniach medytacji, które mogą wiązać się z różnymi stanami umysłu i mózgu, a często analizuje się je jako jeden, identyczny stan. Po drugie, podczas ćwiczenia uwagi cyklicznie przechodzi się przez różne stany umysłu (od rozproszenia do skupienia) związane z odmiennymi sieciami neuronowymi. Po czwarte, stan medytacji nie jest jednolity. Cechuje go zmienna dynamika w czasie, zarówno pod względem ilościowym (np. wzrost stabilności skupienia), jak i jakościowym (wymagająca wysiłku koncentracja przechodzi w swobodną obserwację). Większość badań nad medytacją opiera się na jednorazowym pomiarze fMRI. Jego niska rozdzielczość czasowa i powyższe argumenty wskazują na znacznie ograniczoną trafność takich badań - nie dają one pewności co do tego, w jakim stanie umysłu i mózgu znajduje się osoba badana podczas pomiaru. Proponowana alternatywa jest następująca: po pierwsze, badania te powinny być prowadzone w paradygmacie neurofenomenologii. Po drugie, powinny skupić się na badaniu wyżej opisanej dynamiki zmian stanów umysłu, opierając się o model, wypracowany przez interdyscyplinarne zespoły, w skład których wchodziliby również filozofowie oraz osoby doświadczone w medytacji. Po trzecie, pomiary fMRI powinny być wykonywane równocześnie z EEG, aby uzyskać wysoką rozdzielczość czasową. Po czwarte, badania te powinny skupić się na wykonywaniu wielu pomiarów w stosunkowo krótkich odcinkach czasu, co w połączeniu z danymi subiektywnymi, zwiększy trafność pomiarów. 9. Pole elektromagnetyczne w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych Patrycja Marciniak Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Pole elektromagnetyczne to układ dwóch pól: elektrycznego i magnetycznego. Obecność przeciwstawnych ładunków, czyli różnicy potencjałów wywołuje pole elektryczne. Natomiast ruch ładunków powoduje powstanie pola magnetycznego, linie tego pola są zamknięte. Choroby neurodegeneracyjne stanową grupę wrodzonych lub nabytych i postępujących chorób układu nerwowego, w których podstawowym zjawiskiem patologicznym jest utrata komórek nerwowych. Naukowcy coraz częściej wykorzystują pole elektromagnetyczne w leczeniu wielu chorób w tym także chorób neurodegeneracyjnych. Metodami wykorzystującymi pole elektromagnetyczne w leczeniu tych chorób są miedzy innymi magnetoterapia, magnetostymulacja czy przezczaszkowa stymulacja magnetyczna. Należy Jednak pamiętać, że doniesienia o możliwym wykorzystywaniu pola elektromagnetycznego w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych są często sprzeczne. 10. Mózg Alberta Einsteina – w poszukiwaniu neuronalnych korelatów inteligencji Jonatan Dalasiński Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 18 kwietnia 1955 roku zmarł Albert Einstein, najsłynniejszy fizyk teoretyk XX wieku, a jego mózg został wypreparowany w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie skąd brał się jego geniusz. Materiał pozyskany przez Thomasa Harveya pozwolił na zaobserwowanie kilku intrygujących zmian w tkance, które odbiegają od przeciętnego mózgu. Zwiększona liczba komórek glejowych i silniejsze połączenia pomiędzy półkulami, obserwowane w mózgu fizyka pokrywają się z wynikami prezentowanymi w badaniach naukowych korzystających z rezonansu magnetycznego. Na posterze chciałbym zaprezentować wyniki badań zarówno tych prowadzonych nad mózgiem 24 Alberta Einsteina, jak i prowadzonych współcześnie na polu poszukiwań neuronalnych korelatów inteligencji. 11. Zastosowanie Wirtualnej Rzeczywistości w terapii Arkadiusz Kucharski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii Współautorzy: Marek Waligóra Dynamiczny rozwój technologii komputerowych na przestrzeni ostatnich dekad pozwala na kreowanie coraz lepiej funkcjonujących przestrzeni cyfrowych. Jedną z najprężniej rozwijających w tym obszarze dziedzin jest Wirtualna Rzeczywistość. Niespotykane wcześniej możliwości, jakie daje technologia WR, znajdują szerokie zastosowanie w różnego typu terapiach. Możliwość zaprojektowania warunków eksperymentalnych, które pozwalają na obserwację zależności pomiędzy wygenerowanym komputerowo środowiskiem a subiektywnymi odczuciami osób badanych, może otworzyć drogę do zrozumienia mechanizmów funkcjonowania między innymi fobii. Zarządzanie procesami życiowymi jest nadrzędnym zadaniem realizowanym przez mózg. Generowanie reprezentacji poznawczych w umyśle podmiotu stanowi jedno z podstawowych źródeł informację o własnym działaniu. Przetwarzając informację zawartą w reprezentacjach mentalnych, mózg wykorzystuje otrzymane dane w celu efektywnego sterowania zachowaniem. Neuroplastyczność mózgu, będąca zdolnością do tworzenia nowych połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi, pozwala na modyfikację funkcji poznawczych w zależności od aktualnych potrzeb organizmu.Wiele godzin spędzonych w rzeczywistości wirtualnej może prowadzić do zmian w mózgu, które zachodzą na poziomie strukturalnym. W rezultacie rozwoju technologii, pozwalającej na wygenerowanie wirtualnego środowiska, uzyskano możliwość do manipulowania percepcją użytkowników. Zastosowanie odpowiednich procedur eksperymentalnych, które wykorzystują rzeczywistość wirtualną jako narzędzie badawcze, pozwala na zastosowanie nowych form terapii fobii. Użytkownik, stając w bezpośredniej konfrontacji ze światem wirtualnym poprzez stymulację multisensoryczną, ma przy tym cały czas świadomość przebywania w bezpiecznym środowisku. Kryjący się za tym potencjał terapeutyczny już dzisiaj skutecznie wspomaga terapie oparte na ekspozycji (VREP) u osób dotkniętych zespołem stresu pourazowego oraz różnego rodzaju zaburzeniami lękowymi. Wirtualna Rzeczywistość daje także rozbudowane możliwości do zmiany perspektywy na inną niż własna (użytkownika). Pozwala to między innymi na zastosowanie WR w terapiach ludzi dotkniętych zaburzeniami afektywnymi. Wysokie możliwości techniczne i badawcze sprawiają, że technologia WR może być pomocna w wielu dziedzinach, w tym medycznych. 12. Pewność i niepewność a przetwarzanie informacji i świadomość Maciej Ługowski Uniwersytet Opolski / Akademia Leona Koźmińskiego Abstrahując od złożoności życia komórkowego i skupiając się jedynie układzie nerwowym, a przede wszystkim na mózgu, truizmem jest twierdzenie, że jego praca opiera się na przekazywaniu informacji. Z kolei na gruncie cybernetyki i matematycznej teorii nauk, informację traktuje się jako redukcje niepewności. Wniosek płynący z takiego rozumowania, wskazuje, że za fenomenem pewności stoi właśnie przekazywanie informacji. Implikuje to jednak założenie o tym, że ta ostatnia nie wymaga świadomości. Jakkolwiek, w eksperymentach prowadzonych m.in. w paradygmacie teorii detekcji 25 sygnałów, w sposób uzasadniony, pewności używa się jako wskaźnika zaistnienia świadomej percepcji. Badani, przy zastosowaniu wystarczających dla nieświadomej percepcji bodźców, pomimo trafności odpowiedzi wyższej niż wynikałoby to z przypadku, wykazują albo pewność co do ich nie spostrzeżenia, albo całkowitą niepewność co do ich treści. Oznaczałoby to, że pewność i niepewność są wynikiem świadomego odczucia. Czy zatem wymagają one świadomości? Aby móc odnieść się do tego problemu należy z jednej strony przyjrzeć się kierunkom przetwarzania informacji w mózgu, a z drugiej odnieść się do koncepcji powstawania świadomości. Kora mózgowa, jako układ względnie hierarchiczny, we wczesnych etapach przetwarzania, działa jak idealny obserwator Bayesowski. Natomiast w etapach pośrednich, wiązanych ze świadomością, zdolność ta zostaje zatracona, co można określić jako wynik „podsumowania wykonawczego” objawiającego się myśleniem heurystycznym. Jakkolwiek, podstawą każdego z tych etapów są połączenia neuronalne stanowiące podstawę pamięci, której towarzyszy pewność. Jak wykazuje jednak Damasio, błędem byłoby pominięcie struktur podkorowych, a także interakcji mózgu i organizmu, które tworzą niepodzielną całość. Na przykład projekcje dopaminergiczne, które za sprawą m.in. pętli tworzonych przez jądra podstawy i korę mózgową, pozwalają czynić przewidywania na podstawie wiedzy i informacji sensorycznych, dzięki czemu rozszerzają temporalnie zjawisko pewności na stany przyszłe. Niniejszy poster ma na celu przedstawienie propozycji określenia, w którym momencie przetwarzania informacji można mówić o zaistnieniu pewności i niepewności, próbę rozstrzygnięcia ich relacji ze świadomością oraz zaprezentowanie pełnionych przezeń funkcji. 13. Autonomia rozwijającego się umysłu Wojciech Sak Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Humanistyczny Jedna z najsłynniejszych starożytnych maksym brzmi: „poznaj samego siebie” i stanowi część zbioru tak zwanych przykazań siedmiu mędrców, wyznaczających podstawowe standardy etyczne. Można zauważyć, że za tym wezwaniem stoi drugie, także należące do maksym delfickich, a będące ekspresją pierwszego, czyli „bądź sobą”. Trudno być sobą, jeśli nie zna się siebie, natomiast obecność obu tych rzeczy, złożenie wiedzy o sobie samym z działaniem zgodnym z tą wiedzą, czyli bycie sobą, gwarantuje autonomię. Dokładna analiza tego pojęcia pokazuje, że istotą autonomii jest poznanie praw rządzących jaźnią oraz rezultat takiego nakierowanego na siebie działania, czyli postępowanie zgodne z samym sobą, samoregulacja, bycie sobą, posiadanie wolnej woli. W niniejszej prezentacji zostanie pokazane rozumienie autonomii nie tylko jako połączenia tych dwóch składników - samowiedzy i samoregulacji - ale także jako stanu zintegrowanego umysłu, którego rdzennym aspektem jest ucieleśniony i relacyjny proces regulujący przepływ informacji i energii. Z kolei z tego względu autonomizację należy pojmować jako pewien proces rozwojowy. Tłem rozważań jest istota zdrowia psychicznego i osiąganie wewnętrznego dobrostanu. Przyjęcie wielu perspektyw na zagadnienie znaczenia autonomii – w ujęciu psychologicznym, filozoficznym, odnoszącym się do dynamiki systemów złożonych, a przede wszystkim do jednego z najbardziej interesujących projektów badawczych o zasięgu nie mniejszym niż sama kognitywistyka jakim jest neurobiologia interpersonalna – może pomóc lepiej zrozumieć te kwestie. 14. Neuronalne podstawy poznania Ja i poznania społecznego: asymetria aktywacyjna regionów MPFC i DMPFC Łukasz Miciuk Instytut Psychologii KUL Celem wystąpienia jest prezentacja aktualnego stanu wiedzy na temat neuronalnej bazy samopoznania i poznania społecznego. Samopoznanie (poznanie Ja) obejmuje takie procesy jak: kodowanie nowych 26 informacji na swój temat (uczenie się o sobie), ocenianie siebie (wydawanie sądów wartościujących) oraz wydobywanie informacji związanych z Ja (Vazire i Wilson, 2012). Poznanie społeczne odnosi się do procesów wnioskowania o stanach mentalnych innych ludzi (Moskowitz, 2005). Przyśrodkowa kora przedczołowa (MPFC, medial prefrontal cortex) i grzbietowo-przyśrodkowa kora przedczołowa (DMPFC, dorsomedial prefrontal cortex) to regiony mózgu najczęściej aktywne podczas neurofizjologicznych badań eksperymentalnych nad poznaniem Ja oraz poznaniem społeczne. Metaanalizy pokazują, że gdy myślimy o sobie, MPFC aktywuje się niemal w każdym badaniu, a DMPFC w ok. połowie badań. Gdy myślimy o innych ludziach, DMPFC aktywuje się prawie w każdym badaniu (ok. 90%), zaś MPFC w jednej trzeciej badań (Lieberman 2010, 2012; Van Overwalle i Mariën, 2016). Na posterze zostaną omówione m.in. dwie współczesne teorie próbujące wyjaśnić tę asymetrię aktywacyjną: teoria ogólnych i specyficznych koncepcji ludzi (Generic and Idiosyncratic Theories of People) oraz teoria doświadczeń społecznych opartych na zanurzeniu lub wymianie (Immersive and Transactional Social Experience) (Lieberman, 2012). Na tle tych teorii zostaną przedstawione wyniki najciekawszych badań neurofizjologicznych, w których: rejestrowano pracę mózgu w sytuacjach myślenia o sobie w różnych perspektywach temporalnych; różnicowano poznanie Ja wewnętrznego i Ja zewnętrznego; a także sprawdzano, czy aktywacja mózgu towarzysząca poznaniu społecznemu zależy od stopnia znajomości albo podobieństwa psychologicznego osoby, o której wnioskujemy (Van Overwalle i Mariën, 2016; Lieberman, 2007, 2010; D’Argembauet i inni, 2010; Krienen, Tu i Buckner, 2010; Rameson, Morellii i Lieberman, 2012, Chavez i Heatherton, 2015). Dyskusja dotyczyć będzie najbardziej intrygujących pytań, które rodzą się w obliczu niezgodności uzyskiwanych danych empirycznych, otwierając nowe perspektywy badawcze. 15. Neurofenomenologia - ujęcie jakościowe i ilościowe Paweł Motyka, Piotr Litwin Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii Neurofenomenologia jest to interdyscyplinarny program badawczy mający na celu analizę obustronnych uwarunkowań między subiektywnym doświadczeniem a jego odpowiednikami z nauk kognitywnych – np. stanami mózgu (Varela, 1996). Na poziomie praktyki badawczej, neurofenomenologia akcentuje konieczność rygorystycznej analizy danych pierwszoosobowych w neuronauce, co ma służyć przede wszystkim lepszej interpretacji danych uzyskiwanych w czasie neuroobrazowania. Wykorzystanie osób zdolnych do szczegółowego różnicowania subiektywnych doświadczeń, dokonywania ich ustrukturyzowanych opisów, a nawet częściowej kontroli, pozwalać ma na dostarczenie większej ilości zmiennych wyjaśniających wariancję stanów mózgu (niewyjaśnionego wcześniej „szumu”). Po dwudziestu latach od propozycji Francisca Vareli, asymetria pomiędzy osiągnięciami badawczymi a skalą unifikacyjnych i eksplanacyjnych ambicji neurofenomenologii wciąż jest znacząca. Brak kumulatywnego rozwoju metodologii skłaniać może do refleksji nad aktualnym stanem i przyszłością tego programu badawczego. W związku z tym, w naszej pracy proponujemy rozróżnienie dwóch kierunków badań neurofenomenologicznych, różniących się przede wszystkim sposobem ujmowania relacji między danymi pierwszo- i trzecioosobowymi w ramach modeli formalnych. Celem pierwszego podejścia jest analiza wszelkich kwantyfikowalnych aspektów doświadczenia i wyodrębnienie jego ilościowych wymiarów – zarówno tych elementarnych (jak postrzegana wysokość dźwięku czy siła nacisku), jak i bardziej złożonych (np. poziom klarowności uwagi czy poczucia realności). Ujęte w ten sposób dane pierwszoosobowe mogą zostać strukturalnie powiązane z odpowiadającymi im danymi z neuroobrazowania, jak np. poziomem aktywności określonych struktur czy globalnej entropii na poziomie mózgu itd. Natomiast wedle podejścia jakościowego, celem metod pierwszoosobowych jest, zgodnie z duchem fenomenologii i z wykorzystaniem jej klasycznych metod, wyodrębnienie wzajemnie nieredukowalnych klastrów doświadczenia, różniących się strukturą niezmienników. Takie nominalne klastry mogą być następnie powiązane z charakterystycznymi globalnymi wzorcami aktywności neuronalnej, z uwzględnieniem jej 27 synchronicznego (koaktywacji struktur nerwowych w danej chwili) i diachronicznego wymiaru (dynamiki; kierunkowego rozchodzenia się pobudzeń) – np. za pomocą dynamicznego modelowania przyczynowego. Podsumowując, sposób ujęcia subiektywnego doświadczenia w obu podejściach wyznacza różne możliwości analizy danych trzecioosobowych. SESJA POSTEROWA II (NIEDZIELA 29 MAJ) 16. Ewolucja i filogeneza snu Przemysław Szalk, Mariusz Sekulski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Mimo dziesiątek lat badań i tysięcy napisanych artykułów, sen nadal stanowi jedną z największych zagadek biologii. Jednym z możliwych sposobów odkrycia jego tajemnic jest spojrzenie nań przez pryzmat ewolucji i filogenezy. Zgodnie z tradycją etologiczną, zoperacjonalizowaną poprzez cztery słynne pytania Tinbergena, aby w pełni zrozumieć dany biologiczny fenomen, nie wystarcza nam poznanie mechaniki jego działania. Kluczowe są również jego historia i przystosowawcza funkcja, o których mówią właśnie studia nad filogenezą i ewolucją. Owe podejście umożliwia nam prześledzenie rozwoju danej cechy, zaobserwowanie jej zmienności wśród różnych gatunków oraz finalnie określenie możliwych przyczyn jej powstania, prowadząc nas bezpośrednio do poznania jej funkcji. Korzystając z powyższego podejścia, niniejszy poster ma na celu przybliżenie filogenetycznego rozwoju snu, zaprezentowanie międzygatunkowych różnic w jego przebiegu oraz nakreślenie potencjalnych ewolucyjnych przyczyn jego występowania i różnorodności. 17. Zmiany w strukturze mózgu związane z występowaniem negatywnych zdarzeń życiowych Andrzej Sokołowski Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania, Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski Współautorzy: Wojciech Dragan Występowanie wczesnych negatywnych zdarzeń życiowych może wiązać się z odmiennym rozwojem struktur mózgowych. Doświadczanie wczesnodziecięcego stresu wpływa na działanie neurohormonalnej osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Nadmierne uwalnianie steroidowych hormonów stresu może prowadzić do przemian enzymatycznych, których konsekwencją jest metylacja DNA, co jest opisywane w kontekście koncepcji epigenetycznej. Jednakże wpływ wczesnych zdarzeń życiowych na rozwój mózgu nie został do końca poznany. Celem pracy jest charakterystyka budowy mózgu w zależności od występowania negatywnych zdarzeń życiowych. Założono, że dorośli którzy doświadczyli w dzieciństwie takich sytuacji cechują się odmienną budową struktur mózgowych. Analiza przeglądu badań wskazuje na obecność różnic w wielkości poszczególnych struktur układu limbicznego, zwłaszcza mniejszą objętość hipokampa i ciała migdałowatego. Ponadto w opisywanej grupie osób występuje mniejsza objętość lewego zakrętu wrzecionowatego, lewego środkowego zakrętu potylicznego, prawego zakrętu językowatego, prawej części kory oczodołowo-czołowej, górnej środkowej kory przedczołowej, przedniej części zakrętu obręczy, jąder ogoniastych, lewego obszaru 28 wyspy. Jednakże istnieją badania neuroobrazowe, w których uzyskano odmienne rezultaty. Ponadto mogą istnieć zmienne mediujące opisywaną relację, np. status socjoekonomiczny, czy typ i siła doświadczenia. Ze względu na liczne kontrowersje na temat ewentualnych zmian w mózgu u osób doświadczających wczesnych negatywnych zdarzeń życiowych trudno o ostateczne wnioski. Zatem istnieje potrzeba dalszych badań, np. z uwzględnieniem szerszego kontekstu doświadczania takich sytuacji. 18. Aktywność przedczołowa w procesach twórczych – badanie techniką EEG Julita Fojutowska Piotr Szczęsny Instytut Filozofii, Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Współautorzy: Ewa Ratajczak, Jakub Wojciechowski, Jan Szczypiński, Piotr Szczęsny, Joanna Dreszer, Włodzisław Duch Zmienność rytmu serca (ang. Heart rate variability) opisuje zmienność w interwałach czasowych pomiędzy kolejnymi cyklami pracy serca. HRV jest uznawana za dobry wskaźnik zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Wysokie wartości HRV są uznawane za predykat dobrego stanu zdrowia oraz ogólnie dobrego samopoczucia, podczas gdy niskie wartości HRV odzwierciedlają procesy mniej korzystne dla zdrowia oraz funkcjonowania organizmu. W celu zbadania zależności między HRV, a kreatywnością, grupa 28 młodych osób została przebadana za pomocą skomputeryzowanej wersji testu alternatywnych zastosowań Guillforda (AUT) – opracowanej w oparciu o wcześniejsze prace Finka i współpracowników (Fink, 2009). Podczas wykonywania zadania uczestnicy zostali poinstruowani, aby zgłosić każdy swój pomysł poprzez naciśnięcie przycisku myszy, a następnie wypowiedzieć go, po czym ponownie nacisnąć przycisk. Poziom kreatywności mierzono biorąc pod uwagę fluencję odpowiedzi (liczba pomysłów) oraz oryginalność pomysłów (oryginalność statystyczna). Sygnał EEG rejestrowano podczas spoczynku (resting-state) i następującym po nim zadaniu AUT. Analizę przeprowadzono w epokach odpowiadających okresowi czasu odpowiadającemu generacji danego pomysłu. Złożoność aktywności bioelektrycznej obliczono, stosując wymiar fraktalny Higuchi’ego (Higuchi’s Fractal Dimension, HFD). Analiza statystyczna wykazała ujemną korelację pomiędzy HRV a złożonością spoczynkowego sygnału z obszarów czołowych. Ponadto złożoność sygnału EEG nagrywanego z czołowych i centralnych regionów mózgu koreluje ujemnie z kreatywnością (oryginalność) – zarówno podczas spoczynku (resting-state), jak i w trakcie wykonywania zadania AUT (podczas generowania pomysłu). 19. Czy to rzeczywiście mój pomysł? Problematyka twórczego myślenia. Sławomir Duda Uniwersytet Śląski w Katowicach Współautorzy: Łukasz Klimasara, Olaf Gediga Co dzieje się w naszym mózgu gdy staniemy przed zadaniem podania dziesięciu losowych liczb, jednej losowej rzeczy, lub wymyślenia oryginalnej historii? Czy gracze gier fabularnych są bardziej kreatywni? Kto jest bardziej twórczy, muzyk klasyczny czy jazzowy? Plakat zarysowuje problematykę podejmowania decyzji losowych, wymagających natychmiastowej reakcji oraz kreatywności i czynników nań wpływających. Ukazuje krótko podobieństwa wyżej wymienionych, a także przedstawia wybór badań na temat danych zagadnień i proponuje dalszy kierunek prowadzonych badań w zakresie myślenia twórczego. Zaproponowane przez nas eksperymenty pozwalają na 29 zbadanie wpływu pamięci krótkotrwałej na podejmowanie decyzji losowych, twórczego myślenia, jak również to, w jaki sposób nasza percepcja, a co za tym idzie otoczenie mogą zniekształcić proces myślenia. 20. Konrola zachowania a aktywność spoczynkowa mózgu Jakub Wojciechowski, Jan Szczypiński Uniwersytet Mikołaja Kopernika Współautorzy: Ewa Ratajczak, Julita Fojutowska, Joanna Dreszer, Bibianna-Bałaj, Włodzisław Duch W poprzednim badaniu wykazaliśmy związek temperamentu oraz aktywności bioelektrycznej mózgu podczas wykonywania wymagającego zadania uwagowego. Kolejnym krokiem było zbadanie związku cech temperamentu z aktywnością spoczynkową mózgu. W badaniu wzięło udział 28 osób w wieku od 19 do 31 lat. Do pomiaru cech temperamentu posłużył kwestionariusz FCZ-KT(Z) bazujący na Regulacyjnej Teorii Temperamentu. Uczestnicy badania byli proszeni, by usiąść i się zrelaksować, podczas gdy aktywność spoczynkowa mózgu była rejestrwana za pomocą elektroencefalografu (EEG). Na oczyszczonym sygnale EEG zastosowano algorytm Higuchi'ego (Higuchis fractal Dimension; HFD). Algorytm został obliczony dla każdej elektrody osobno, a same elektrody zostałe później pogrupowane w klastry. Miara HFD została użyta w badaniu jako wyznacznik złożoności sygnału EEG. Samokontrola behawioralna jest jedyną cechą temperamentu postulowaną w RTT związaną ze złożonością aktywności spoczynkowej mózgu. Istnieje ujemna korelacja pomiędzy HFD mierzonym w czołowym oraz centralnym obszarze głowy a samokontrolą behawioralną. Otrzymane wyniki wskazują na złożoność aktywności spoczynkowej mózgu jako na neuronalny korelat temperamentu. Złożoność aktywności spoczynkowej mózgu może być wskaźnikiem zdolności do kontrolowania zachowania i hamowania impulsów. 21. Odzwierciedlenie poziomu odczuwanego stresu oraz lęku w zmienności rytmu serca Mateusz Stawicki, Kamil Szreder Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Współautorzy: Ewa Ratajczak, Joanna Dreszer, Włodzisław Duch Stres i lęk są jednymi z głównych czynników powodujących choroby kardiologiczne. W czasie aktywacji reakcji organizmu związanej ze stresem jak i lękiem obserwuje się aktywację autonomicznego układu nerwowego. Podczas stresu, niska zmienność rytmu serca (ang. Heart rate variability; HRV) świadczy o przeważającym wpływie części współczulnej i/lub znacznym zredukowaniu aktywności części przywspółczulnej. Podobne zjawisko tyle, że przewlekłe obserwuje się u osób, które często odczuwają lęk. Aktualne badanie skupia się na korelacji pomiędzy odczuwanym stresem oraz lękiem, a wskaźnikami HRV. Poziom odczuwanego stresu zmierzony został Skalą Odczuwanego Stresu (PSS10), lęku Inwentarzem Stanu i Cechy Lęku (STAI), zaś wskaźniki HRV wyznaczono z sygnału EKG zarejestrowanego podczas krótkiego odpoczynku (resting-state). Mając na uwadze niewielką ilość prac nawiązujących do związku HRV z odczuwanym poziomem stresu czy też lęku, celem obecnego badania jest charakterystyka związku między poziomem odczuwanego stresu oraz lęku, a HRV. Przyjmując, że HRV jest wskaźnikiem mechanizmu fizjologicznego powiązanego z poziomem odczuwanego stresu, sformułowano hipotezę wiążącą wyższe HRV z niższym poziomem odczuwanego stresu i vice versa. Ponadto powiązuje się obniżone wartości parametrów HRV z występowaniem lęku i podwyższonym ryzykiem wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Jako efekt powyższego badania 30 przedstawione zostaną zależności pomiędzy odczuwaniem stresu, lęku a różnymi typami wskaźników HRV, również w kontekście różnic międzypłciowych. 22. Doktryna glejowa- od starzenie się gleju do starzenia neuronów Łukasz Bijoch Uniwersytet Warszawski, Zakład Fizjologii Zwierząt Obecnie, jedną z przyczyn postępującego starzenia się organizmu upatruje się w negatywnym wpływie komórek uszkodzonych na zdrowe komórki. Komórki takie zmieniają swój profil sekrecyjny i zaczynają wydzielać endokrynnie i parakrynnie szereg różnych czynników, co tłumaczy obserwacje, że upośledzenie jednego układu organizmu, odbija się destruktywnie również na pozostałych układach. Również w starzeniu się sieci neuralnej zaczęto upatrywać wpływu czynników z innych układów ciała. Jedna z hipotez brzmi, że za starzenie neuronów odpowiedzialne są stare komórki glejowe, które tworząc negatywne mikrośrodowisko, upośledzają funkcje sieci neuronalnej. Hipoteza ta nazwana została doktryną glejową i zgodnie z nią, kluczową rolę miałyby mieć w starzeniu mózgu proces zwany reaktywną glejozą, będący markerem starzenia się wszystkich typów komórek glejowych: astrocytów, mikrogleju i oligodendrocytów. Reaktywna glejoza objawia się upośledzeniem funkcji wspomagających gleju ale również ich zmienioną fizjologią i morfologią. Wydzielają do przestrzeni zewnątrzkomórkowej szereg niekorzystnych czynników, takich jak czynnik martwicy nowotworów alfa oraz interleukiny prozapalne, które mogą powodować uszkodzenia DNA, zwiększoną agregację białek i inne nieprawidłowości neuronów. W pracy chciałbym zaprezentować profil starych komórek glejowych a także przyczyny ich nadmiernej aktywacji w reaktywnej glejozie. Z jednej strony, mogą to być kumulujące się w trakcie życia nieprawidłowości komórkowe, a z drugiej niekorzystne czynniki dochodzące do mózgu z innych części ciała, do których należą czynniki prozapalne ale też mikropęcherzyki zewnątrzkomórkowe, będące strukturami z dwuwarstwy lipidowej zawierającymi różne czynne molekuły. 23. Relacja między grubością kory a właściwościami spoczynkowych sieci funkcjonalnych mózgu Alex Lubiński Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii w Toruniu, Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Współautorzy: Kamil Bonna, Karolina Finc, Bożena Pięta, Maja Dobija, Monika Lewandowska Pomimo rosnącej ilości badań dotyczących właściwości sieci strukturalnych i funkcjonalnych mózgu oraz rozwoju licznych modeli obliczeniowych, relacja tych dwóch modalności pozostaje niejasna. Celem tego badania jest sprawdzenie korelacji między właściwościami funkcjonalnej zależności sieci spoczynkowych (tzw. "resting-state") takich, jak modularność (Modularity), globalna efektywność (Global Efficiency) oraz lokalna efektywność (Local Efficiency) ze strukturalną budową mózgu mierzoną za pomocą analizy grubości kory. Dane zostały zanalizowane za pomocą Ogólnego Modelu Liniowego. Prezentujemy wstępne wyniki analiz dla grupy 10 badanych. Wskazują one między innymi na pozytywną korelację między średnimi wartościami grubości kory dla obu półkul a modularnością sieci funkcjonalnych. Mamy nadzieję, że dalsze badania w tym zakresie pozwolą nam lepiej zrozumieć relację między organizacją strukturalną mózgu a właściwościami sieci funkcjonalnych. Badanie zostało sfinansowane z grantu Narodowego Centrum Nauki (2015/17/HS6/03549). 31 24. Mózg jako źródło moralności człowieka Agnieszka Sudoł Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Psychologii Od początków dziejów ludzie zastanawiają się, skąd w człowieku pragnienie dobra i zła? Co sprawia, że jedni postępują dobrze, altruistycznie, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi? A co jest przyczyną zachowań antyspołecznych czy socjopatycznych? Dlaczego jeden jest gotów umrzeć za innych, a drugi nie? Odpowiedzi na to pytanie szukano w sercu, w wychowaniu, w wartościach, a teraz coraz częściej szuka się także w mózgu. Celem posteru jest przyjrzenie się mózgowi, jako źródle moralności człowieka. Poster będzie prezentował, które części mózgu biorą udział w procesach funkcjonowania moralnego. Ponadto zostanie tam zwrócona uwaga na neuromoralną sieć aktywującą się podczas rozwiązywania dylematów moralnych a także na mechanizm prospołeczny będący częścią tak zwanego mózgu moralnego (moral brain). 25. Rozwój mózgu – wprowadzenie Anna Maria Klimowska Uniwersytet Jagielloński Proces encealizacji ukladu nerwowego zachodził dzięki nieustannej ewolucji i genetyce, które stały się narzędziami do stworzenia tego kim my-ludzie dziś jesteśmy. Wraz z neuropsychologią i medycyną te właśnie dziedziny nauki odpowiadają na szereg pytań dotyczących naszego mózgu, umysłu, a także ich korelacji. Rozwój naszego układu nerwowego zaczyna się już w okresie prenatalnym, a także wieku niemowlęcym. Ten właśnie okres odgrywa niesamowitą rolę w modelowaniu się różnic na poziomie osobniczym co uwidacznia się w późniejszym życiu. Plastyczność mózgu, rozwój poszczególnych struktur, procesy synaptogenezy i mielinizacji zachodzące w układzie nerwowym są ściśle powiązane z relacjami jakie dziecko zawiązuje z rodzicami. Relacje rodzicielskie oraz oddziaływanie środowiska na dziecko stanowi fundamentalny czynnik w procesie rozwoju mózgu, przekłada się to na zdrowie psychiczne i fizyczne oraz życie społeczne w dorosłości. W swoim wystąpieniu opowiem o tym jak rozwija się umysł dziecka, jak ma się to do funkcjonowania w późniejszym życiu oraz co wpływa na biochemię mózgu i kształtowanie się go na poziomie strukturalnym i neuronalnym. 26. Neuroimmunologia: gdzie zaczyna się choroba? Diana Legutko Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Cytologii Mózg stanowi swego rodzaju centralę dowodzenia całym ciałem, dzięki bodźcom otrzymywanym ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego kontroluje pracę organizmu, zapewniając prawidłowe funkcjonowanie adekwatne do bieżących warunków, co jest podstawą homeostazy. Odpowiada zarówno za ruchy mięśni szkieletowych, jak i perystaltykę jelit czy uwalnianie hormonów tarczycy. Do pewnego momentu podejrzewano, że układ odpornościowy jest jedynym systemem niepodlegającym układowi nerwowemu, sytuacja ta uległa zmianie w 1926 r., kiedy udowodniono rolę układu nerwowego w mobilizacji komórek odpornościowych. Kolejne lata przynosiły nowe odkrycia dotyczące podłoża tego procesu, pojawiły się odpowiedzi na pytania o to, które struktury biorą udział w wywoływaniu reakcji odpornościowej i jaką drogą biegnie ta informacja. Udało się opisać szereg wzajemnych zależności między układem nerwowym a odpornościowym, które pozwalają na 32 wyjaśnienie między innymi związku pomiędzy depresją a podatnością na zachorowania, jak i wpływem pracy układu odpornościowego na rozwój chorób neurologicznych. Wyjaśnię, dlaczego nasze samopoczucie i zachowania zmieniają się w trakcie choroby i w jaki sposób możemy wpłynąć na naszą zdolność do obrony przed patogenami oddziałując na ośrodkowy układ nerwowy. W swojej pracy przeglądowej skupiam się na wyjaśnieniu pętli wzajemnych zależności pomiędzy układem nerwowym i odpornościowym. 27. Nowe oblicze komórek glejowych, czyli rola astrocytów w regulacji plastyczności synaptycznej Patrycja Kręplewska Wydział Biologii i Ochrony Środowiska UMK w Toruniu Działanie i skuteczność przekaźnictwa synaptycznego jest zdeterminowane zarówno przez skład i aktywność komponentów pre- i postsynaptycznych, ale również przez środowisko, w którym funkcjonują synapsy. Komórki gleju stanowią ważną część środowiska synaptycznego i biorą udział w wielu aspektach funkcjonowania synaps. Wśród komórek glejowych kluczową funkcję pełnią astrocyty, których rola na poziomie synaptycznym ma szerokie spektrum, począwszy od roli odżywczej, a skończywszy na regulacji transmisji sygnału. Astrocyty są często obserwowane w bliskim połączeniu z synapsami glutaminoergicznymi, wchodząc w skład jednostki morfologicznej potrzebnej do dwukierunkowej interakcji synaptycznej. Dowody uzyskane eksperymentalnie wskazują, że astrocyty reagują na aktywność neuronalną przez zwiększenie wewnątrzkomórkowego stężenia wapnia, w odpowiedzi na neurotransmiter i mogą w ten sposób komunikować się z neuronami. Sprecyzowanie roli astrocytów w regulacji właściwości, funkcjonowania i plastyczności synaps jest nowym intensywnie badanym zagadnieniem, którego celem jest ustalenie spektrum interakcji pomiędzy komórkami gleju i neuronami, co daje całościowy obraz modulacji i funkcjonowania plastyczności synaptycznej. Aspektem na który kładzie się szczególnie duży nacisk w badaniach nad astrocytami jest ogromna zdolność szybkiej rekonstrukcji pełnionych procesów i modyfikowanie składu pokrycia komórek podczas gliotransformacji. Poniższe wystąpienie ma za zadanie przedstawić główne tezy opracowane podczas badań nad rolą astrocytów w transmisji synaptycznej. Podkreślone zostaną aspekty t.j.: astrocytarna gliotransformacja, która jest możliwym mechanizmem regulacji plastyczności synaptycznej, rola gliotransmiterów w regulowacji krótko- i długookresową plastyczności synaptycznej, synaptyczne skalownie i redystrybucja, która może zależeć od astrocytarnej gliotransofrmacji, rola astrocytów, jako potencjalnych integratorów w przestrzeni i czasie neuronalnej aktywności i plastyczności. 28. Obrazowanie układu glimfatycznego w chorobie Alzheimera Justyna Sonik Uniwersytet Jagielloński Współautorzy: Magdalena Żygadło Układ glimfatyczny jest mózgowym odpowiednikiem układu limfatycznego, jednak funkcje płynu limfatycznego spełnia w nim płyn mózgowo-rdzeniowy. Jest on odpowiedzialny za oczyszczanie mózgu i odżywianie go. Swoje właściwości układ glimfatyczny zachowuje jedynie w żywych mózgach ssaków, dlatego też badanie tego systemu nie jest możliwe post mortem i skupia się głównie na obrazowaniu przy pomocy rezonansu magnetycznego. Z przeprowadzonych dotychczas badań wiadomo, że metoda MRI z wykorzystaniem kontrastu sprawdza się w obrazowniu układu glimfatycznego zwierząt. 33 Nieprawidłowa praca układu glimfatycznego może mieć związek z predyspozycją do rozwijania się chorób neurodegenracyjnych. Biorąc pod uwagę funkcję, jaką pełni ten system w mózgu ssaków oczyszczane tkanki nerwowej ze zbędnych i szkodliwych substancji - można połączyć dysfunkcję układu glimfatycznego z genezą choroby Alzheimera, gdzie kluczową rolę pełnią toksyczne złogi białka amyloidu beta. Istnieją przesłanki świadczące o tym, że obrazowanie układu glimfatycznego metodą rezonansu magnetycznego może przyczynić się do rozwoju diagnostyki choroby Alzheimera oraz innych chorób neurodegeneracyjnych. 29. Kategorie myśli a sieci funkcjonalne podczas spoczynku Stanisław Narębski Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii Współautorzy: Karolina Finc, Kamil Bonna, Maja Dobija, Bożena Pięta, Alex Lubiński, Jan Nikadon, Joanna Dreszer, Monika Lewandowska Paradygmat resting state fMRI wyróżnia się spośród innych tym, że badany nie dostaje żadnego zadania poznawczego (poza patrzeniem na krzyżyk i niezasypianiem). Gdy badany leży w rezonansie, mierzona jest aktywność hemodynamiczna mózgu, z której później możemy wnioskować o funkcjonalnych połączeniach między różnymi jego rejonami. Nasze badanie miało na celu znalezienie połączenia między kategoriami myśli badanego i sieciami funkcjonalnymi. Skany zostały zebrane z 35 osób podczas 6-minutowych sesji spoczynku, po których prosiliśmy badanych o wypełnienie kwestionariusza dotyczącego subiektywnego doświadczenia podczas badania. Użyliśmy w tym celu Amsterdam Resting-State Questionnaire, który wyróżnia 10 kategorii myśli i stanów: Nieciągłość, Teorię Umysłu, ‘Ja’, Planowanie, Senność, Komfort, Czucie Somatyczne, Zdrowie, Myśli Wizualne i Werbalne. Podział na sieci funkcjonalne uzyskaliśmy stosując analizę składowych niezależnych. Udało nam się stwierdzić zmniejszenie aktywności sieci czołowo-ciemieniowej dla Senności, sieci ‘Salience’ dla Czucia Somatycznego i inne. Korelując w podobny sposób subiektywne doświadczenie z miarami połączeń funkcjonalnych mamy nadzieję lepiej zrozumieć różne sieci funkcjonalne w naszym mózgu. 30. Neuromodulacja krzyżowa jako terapia alternatywna u osób z zaburzeniami ze strony dolnych dróg moczowych Michał Matuszewski Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Współautorzy: Paweł Hackemer, Małgorzata Neska-Matuszewska, Wojciech Krajewski Objawy ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS – lower urinary tract symptoms) stanowią istotny problem dla chorych. Do objawów LUTS zaliczmy m.in. nieprawidłowości w częstości mikcji, objętości mikcji, dyzurię, nykturię. Wpływają one znacząco na obniżenie jakości życia, samooceny oraz utrudniają funkcjonowanie w życiu osobistym i zawodowym. W większości przypadków leczenie LUTS ma charakter objawowy i obejmuje farmakoterapię oraz metody chirurgiczne – endoskopowe. Nowym podejściem terapeutycznym jest neuromodulacja krzyżowa (Sacral Neuromodulation - SNM) - metoda polegająca na stałym pobudzaniu impulsami elektrycznymi korzeni grzbietowych nerwów S3 za pośrednictwem elektrod wprowadzanych do 34 otworów krzyżowych grzbietowych. Zabieg implantacji stymulatora przeprowadza się zazwyczaj w znieczuleniu regionalnym i można go określić jako stosunkowo bezpieczny. Badania nad efektywność SNM potwierdziły jej bezpieczeństwo oraz skuteczność. Odpowiedź na SNM wykazało 76% pacjentów, a w grupie pacjentów stosujących standardową terapię farmakologiczną (standard medical therapy – SMT). odpowiedź wykazało 49%. Poprawie uległa też jakość życia (healthrelated quality of life – HRQOL). Po okresie sześciu miesięcy poprawa jakości życia była ponad 3. krotnie wyższa w grupie SNM niż w grupie SMT. Po 12. miesiącach od zabiegu SNM zaobserwowano poprawę w zakresie nietrzymania moczu u 79% pacjentów, u 64% pacjentów zanotowano poprawę w częstości mikcji, a u 77% pacjentów wykazano poprawę w zakresie zalegania moczu. Badania przeprowadzone po 5. latach od implantacji SNM również wykazały poprawę względem stanu wyjściowego u 59% w zakresie nietrzymania moczu, 56% chorych podawało zmniejszenie częstości mikcji, a u 78% obserwowano zmniejszenie się ilości zalegającego moczu po mikcji. SNM jest alternatywną, skuteczną metodą leczenia LUTS u pacjentów ze słabą odpowiedzią na farmakoterapię, lub nieakceptujących metod chirurgicznych. Jednakże wysokie koszty terapii stanowią istotne ograniczenie jej dostępności. 31. „When I Fall in Love…” – neurobiologiczne korelaty miłości Anna Chrzanowska Uniwersytet Jagielloński Emocje i uczucia od zawsze interesowały naukowców, jako te najbardziej dotykające natury ludzkiej. Gniew, złość, smutek, strach, szczęście, znudzenie, lęk, rozpacz… i miłość. Czym jest miłość? Wraz z rozwojem technologii rezonansu magnetycznego, istnieje coraz więcej możliwości pozwalających przybliżyć się do chociażby cząstkowej odpowiedzi na to pytanie. Wielokrotne obserwacje pozwoliły wyodrębnić kilka kluczowych mechanizmów, które wydają się być ściśle powiązane z przeżywaniem miłości. Z perspektywy funkcjonowania mózgu, zaangażowane są monoaminy (serotonina i dopamina), neuropeptydy (oksytocyna) oraz opiaty – substancje mające ogromne znaczenie w utrzymywaniu homeostazy całego układu nerwowego. Miłość może być postrzegana, jako dynamiczny proces będący skutkiem wielu różnych wydarzeń, mających różne podłoże biologiczne i zachodzących w różnym czasie. Jej trzy składowe: pożądanie, przywiązanie i preferencje względem drugiej osoby są ściśle zależne od neurochemicznych oddziaływań. Ścieżki dopaminergiczne modulują preferencję partnerów i związane z tym zachowania, wazopresyna w gałce bladej i oksytocyna w jądrze półleżącym oraz jądrze przykomorowym podwzgórza są związane z przywiązaniem, natomiast pociąg seksualny jest modulowany przede wszystkim poprzez aktywność dopaminergicznej ścieżki mezolimbicznej. Jednakże to tylko część struktur zaangażowanych w przeżywanie tego uczucia. Niezależnie od naszego stanu wiedzy i powiększających się danych literaturowych, pytania pozostają. Czy miłość jest tylko kompleksowym, neurobiologicznym fenomenem opierającym się na zaufaniu, przyjemności czy też poczuciu nagrody? Czy kiedykolwiek zrozumiemy jej biologiczne podłoże? 35 32. Czy zależności numeryczno-przestrzenne w postaci efektu SNARC dotyczą ułamków zwykłych i dziesiętnych? Rafał Wróblewski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Współautorzy: Małgorzata Gut Wyniki licznych badań behawioralnych i psychofizjologicznych wskazują na istnienie zależności między umysłowymi reprezentacjami liczb i przestrzeni. Efekt SNARC (ang. Spatial-Numerical Association of Response Codes) jest przykładem ilustrującym istnienie tych zależności. Polega on na wywołaniu szybszej reakcji po prawej stronie w odpowiedzi na większe wartości liczbowe, a po lewej, gdy są to liczby o mniejszej wartości. Celem badania było sprawdzenie, czy efekt SNARC dotyczy również reakcji na ułamki zwykłe i dziesiętne, czyli odpowiedź na pytanie czy ułamki są reprezentowane przestrzennie na Mentalnej Osi Liczbowej (ang. Mental Number Line, MNL) tak samo jak całkowite liczby jednocyfrowe. Osobom badanym (27 kobiet, 9 mężczyzn) prezentowano bodźce, którymi były ułamki zwykłe i dziesiętne w kolorze czerwonym i niebieskim. Eksperyment składał się z dwóch części: kontrolnej i eksperymentalnej. W kontrolnej należało porównać wartości liczbowe prezentowanych ułamków z wartością referencyjną, co pozwoliło na późniejsze podzielenie badanych na lepiej i gorzej radzących sobie z porównywaniem wartości liczbowych ułamków (grupę „lepszych” i „słabszych”). W części eksperymentalnej należało natomiast określić kolor bodźca (ułamka) i dane z tej części pozwoliły wykazać istnienie efektu SNARC. Wyniki wykazały występowanie tego efektu zarówno w przypadku ułamków zwykłych i dziesiętnych. W przypadku ułamków zwykłych efekt SNARC uzyskano jednak tylko w grupie „lepszych” i tylko dla wysokich wartości liczbowych ułamków (np. ½ czy ¼). W przypadku grupy „słabszych” nie stwierdzono w ogóle efektu SNARC, zarówno w zadaniach z ułamkami zwykłymi i dziesiętnymi. Wyniki te stanowią dowód na to, że sprawniejsze operowanie materiałem liczbowym w postaci ułamków (w zakresie ich porównywania) kształtuje ich reprezentacje umysłowe na MNL i ma wpływ na występowanie efektu SNARC w przypadku ich wartości liczbowych. 33. Genetyczne oraz molekularne podłoże Choroby Alzheimera Ewa Błażejczyk Wydział Biologii i Ochrony Środowiska. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Choroba Alzheimera (AD) jest jedną z najczęściej występujących chorób neurodegeneracyjnych w obecnych czasach. Diagnozowana jest na podstawie wykrycia specyficznych struktur: blaszek starczych oraz zwyrodnień włókienkowych (NFT) w mózgu. Blaszki starcze tworzone są w wyniku odkładania się złogów nierozpuszczalnego β-amyloidu. Są one toksyczne dla komórek nerwowych powodując ich obumieranie i zaburzenia w przekaźnictwie nerwowym. Zwyrodnienia włókienkowe powstają wewnątrz neuronów, a w wyniku ich rozpadu wydostają się także do przestrzeni międzykomórkowej, obecność tych struktur w małych ilościach występuje w przebiegu fizjologicznego procesu starzenia, jednakże duże ich nagromadzenie świadczy o uszkodzeniu cytoszkieletu neuronów, a tym samym o postępującej neurodegeneracji. Patogeneza AD związana jest z czynnikami genetycznymi oraz środowiskowymi wpływającymi na dany organizm. Mutacje genów odpowiadają za około 74% udziału w powstawaniu Choroby Alzheimera. Choroba ta dziedziczona jest autosomalnie, dominująco, jednakże, postać rodzinna występuje tylko w 3-5% wszystkich zachorowań. Dowiedziono, iż posiadanie dwóch kopii genu apoliporoteiny E4 zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na AD do 99%, oznacza to, że jeżeli u danej osoby wystąpi otępienie starcze to niemalże w 100% będzie to Choroba Alzheimera. Niniejsza praca obrazuje podłoże genetyczne oraz molekularne AD. 36
