Powtórka ze średniowiecza

ŚREDNIOWIECZE- EPOKA
KONTRASTÓW
PLAN WYKŁADU

Daty wyznaczające epokę.

Charakterystyka średniowiecza.

Kierunki filozoficzne.

Cechy kultury średniowiecznej

Motywy epoki

Tematy literatury.

Wieki średnie w ocenie historyków literatury
RAMY CZASOWE
•Początek : 476r upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego.
•Koniec: upadek Konstantynopola 1453,
•Wynalezienie druku około 1450,
•0dkrycie Ameryki 1492.
CHARAKTERYSTKA EPOKI
Kultura religijna
Kultura rycerska
• Religia
• Ustrój feudalny,
chrześcijańska,
władza cesarza,
władza państwa.
• Wzorce osobowe:
•
Wzorce
osobowe:
władca, rycerz,
święty,
asceza,
kochankowie,
męczennik.
• Języki: łacina,
• Język: łacina.
narodowe.
• Architektura
sakralna.
LITERATURA
•
świecka:
•
religijna:
•
chansons de geste,
•
żywoty świętych,
•
romans rycerski,
•
legendy,
•
Kroniki historyczne,
•
pieśni religijne,
•
poezja świecka.
•
misteria,
•
apokryfy.
CECHY LITERATURY ŚREDNIOWIECZNEJ:
•
głównie anonimowa,
•
parenetyczna,
•
teocentryczna,
•
alegoryczna
•
patetyczna,
•
początek dzieła zawiera zwrot do Boga z prośbą o natchnienie i oczyszczenie z grzechów,
•
zawiera zwrot do adresata- Ja powiem, wy słuchajcie ( funkcja fatyczna).
TEMATY LITERATURY



Literatura parenetyczna i proponowane przez nią wzorce
osobowe (ideał władcy, świętego, rycerza).
Wizerunek Matki Boskiej („Bogurodzica” i „Lament
świętokrzyski”.
Motyw tańca śmierci . Średniowieczne bon ton w „Pieśni o
chlebowym stole”.
LITERATURA PARENETYCZNA

Pieśń o Rollandzie
LITERATURA DYDAKTYCZNA

Dobry władca
LITERATURA DYDAKTYCZNA

Ideał ascety
MOTYW MARYJNY
Bogurodzica
Lament świętokrzyski
UJĘCIE ŚMIERCI W ŚREDNIOWIECZU
•Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Siódma pieczęć
GŁÓWNE MOTYWY:
•
Stabat Mater Dolorosa.
•
Taniec śmierci (dansce macabre).
•
Dessis
FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZA
•Teocentryzm
• dominatą filozoficzną średniowiecza
ŚWIĘTY AUGUSTYN
•
Chrześcijański platonizm.
•
Bóg jako byt wieczny i niezmienny, źródło szczęścia ludzkiego i cel poznania.
•
Kreacjonizm- świat stworzony z niczego na podstawie wiecznych idei boskich.
•
Zło- brak dobra.
•
Państwo Boże i ziemskie.
•
Wolna wola wspierana działaniem łaski.
•
„Biada mi, ja nawet nie wiem, czego nie wiem”.
ŚWIĘTY
TOMASZ
•
Chrześcijański
arystotelizm.
•
Człowiek- duchowa-cielesna jedność.
•
Rozróżnienie wiedzy i wiary, filozofii i teologii, nie ma między nimi konfliktu.
•
Drabina bytów- gradualizm.
•
Bóg- byt samoistny, przyczyna wszystkich bytów.
•
Cel ludzkiego szczęścia- oglądanie Boga.
•
„Natura ludzka bardziej została skażona, jeśli idzie o pragnienie dobra niż o zdolność
poznania prawdy”.
WIEKI ŚREDNIE W RÓŻNYCH OPINIACH
•„Każda epoka ma swój własny smak poetycki, a my nie możemy używać naszego smaku do oceny
średniowiecza”. Eco
„Korzenie Europy są chrześcijańskie, wciąż w
kulturze posługujemy się pojęciami wywodzącymi
się z tej tradycji. Ale dopiero dwudziestowieczna
mediewistyka przywróciła w pełni epoce
średniowiecza właściwy blask i znaczenie.
Zarazem przypominała Europie, gdzie jej
początek.”
Kłoczowski
Złożony i dwuznaczny stosunek dzisiejszych
rozwiniętych społeczeństw do średniowiecza nie
jest wolny od tej narosłej od stuleci pogardy.
Nadal uważa się ten okres za prymitywny,
urzekający jak sztuka murzyńska, ale
zdecydowanie barbarzyński (…) J. Le Goff
W przeciwieństwie do społeczeństwa
nowożytnego średniowiecze charakteryzował brak
wolności indywidualnej.
E. Fromm
Wolność jest wielką wartością średniowiecznego
człowieka. Jest natchnieniem najważniejszych
buntów.
J. Le Goff
Samo pojęcie „średniowiecze”, które jest trudne
do zdefiniowania, oraz jego etymologia mówią
nam, że zostało wynalezione po to, aby nazwać
tysiąclecie, którego nikt nie umiał zdefiniować,
ponieważ znajdowało się między dwoma
znakomitymi epokami: z jednej już odczuwano
dumę, za drugą już bardzo tęskniono (…) Eco
Średniowieczni ludzie w równym stopniu
uczestniczyli w dwóch rodzajach życia – w
oficjalnym i karnawałowym, w dwóch aspektach
świata- nabożnie poważnym i określanym przez
śmiech.
M. Bachtin
ROMAńska