Spis treści Aleksander Gieysztor Homo mediaevalis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 WSPÓLNOTY BARBARZYŃSKIE I PAŃSTWO ŚREDNIOWIECZNE Karol Modzelewski Człowiek istnieje w kolektywie. Jednostka w kręgu wspólnoty krewniaczej, sąsiedzkiej i plemiennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Jacek Banaszkiewicz, Wątek „ujarzmienia kobiet” jako składnik tradycji o narodzinach społeczności cywilizowanej. Przekazy „słowiańskie” wcześniejszego średniowiecza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Lech Leciejewicz Wyznacznik pozycji społecznej w rytuale pogrzebowym wcześniejszego średniowiecza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Roman Michałowski Otto III w obliczu ideowego wyzwania: monarcha jako wizerunek Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 CZŁOWIEK WOBEC ŚWIATA I BOGA Gerard Labuda Spuścizna ideowa martyrium św. Wojciecha w perspektywie dziejów Polski średniowiecznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Jerzy Kłoczowski Człowiek w społecznościach religijnych średniowiecza . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Teresa Dunin–Wąsowicz Wzór świętego w Polsce wczesnośredniowiecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Jerzy Wyrozumski Kościół i społeczeństwo polskie w świetle bulli papieża Innocentego III . . . . . 109 Stanisław Bylina Jednostka i zbiorowość w pobożności ludowej Europy środkowowschodniej w późnym średniowieczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 468 Spis treści RELACJE SPOŁECZNE RZECZYWISTE I IDEALNE Henryk Samsonowicz Wieki XIV–XV: społeczeństwo postulowane, społeczeństwo rzeczywiste . . . . . 135 Marta Młynarska–Kaletynowa Ludzie w materiałach procesowych klasztoru premonstratensów na Ołbinie we Wrocławiu w 2 połowie XIII i w XIV wieku. . . . . . . . . . . . . . . 139 Stanisław Suchodolski Zasoby pieniężne „szarego człowieka” w Polsce wczesnośredniowiecznej . . . . 151 Jan Tyszkiewicz Środowisko życia człowieka w Polsce średniowiecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 Michał Tymowski Jak w XV wieku europejscy odkrywcy porozumiewali się z Afrykanami? . . . . . 177 TWÓRCA I JEGO DZIEŁO WOBEC SPOŁECZEŃSTWA Przemysław Mrozowski Przesłanie symboliczne portretu w kulturze Polski średniowiecznej . . . . . . . . . 197 Piotr Skubiszewski Obraz człowieka na nagrobku Kallimacha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 Jerzy Strzelczyk Guibert z Nogent, czyli rodzinno–społeczne uwarunkowania zaburzeń osobowości człowieka średniowiecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 Marian Dygo Relacje społeczne w świetle poezji niemieckiej XIII wieku (Walter von der Vogelweide i Freidank) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Edward Potkowski Pisarz i jego dzieło w średniowiecznym społeczeństwie . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 WIĘŹ Z PRZODKAMI I WSPÓŁCZESNYMI Kazimierz Jasiński Kielich płocki z pateną — dar księcia mazowieckiego Konrada I . . . . . . . . . . 283 Janusz Bieniak Elita kujawska w średniowieczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Elżbieta Dąbrowska Paszport do niebios — z dziejów mentalności w średniowiecznej Europie łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 Spis treści 469 Stefan K. Kuczyński Człowiek wobec świata herbów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 Andrzej Poppe Nie mieczem a piórem: Świętosław Igorewicz i Leon Diakon . . . . . . . . . . . . . 341 Tadeusz Wasilewski Początkowe dzieje dynastii Giedymina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 CZŁOWIEK WOBEC DZIEJÓW I WŁADZY Stanisław Trawkowski Monarcha wobec ludu w świetle Kroniki mistrza Wincentego . . . . . . . . . . . . . 365 Ewa Suchodolska Wizerunki książąt mazowieckich w tzw. Kodeksie Świętosławów . . . . . . . . . . . 379 Sławomir Gawlas Człowiek uwikłany w wielkie procesy — przykład Muskaty . . . . . . . . . . . . . . 391 Hieronim Grala Człowiek wobec władzy na Rusi Moskiewskiej (XIV–XVI w.) . . . . . . . . . . . . . 403 Maria Koczerska Łaska królewska, czyli kontakty władcy z poddanymi w Polsce późnośredniowiecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 Ryszard Kiersnowski Podsumowanie obrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453 Spis skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463