O przeszłości Głowna wiemy niewiele

Białecki Dariusz
Bicz Krzysztof
Lis Arkadiusz
Rozwój przestrzenny i gospodarczy Głowna.
O przeszłości Głowna wiemy niewiele. Nazwa miejscowości pojawia się
w przekazach źródłowych w trzeciej dekadzie XV wieku, ale wiadomo, że obszar ten był
zamieszkiwany dużo wcześniej. Możemy tak twierdzić, gdyż na łąkach położonych nad rzeką
Mrogą znaleziono ślady owalnego grodziska. W XV wieku Grodzisko to było własnością
rodziny Głowieńskich, która posiadała swój herb.
W okolicach Głowna odkryto ślady pobytu ludzi z czasów prehistorycznych (począwszy od
około 8 tys. lat p.n.e.). W miejscowości Osiny ludność prowadziła osadniczy tryb życia i
trudniła się hodowlą roślin i zwierząt. Znaleziono tam także pozostałości kultury łużyckiej. W
Sopolu i Rożycach odkryto cmentarzysko z czasów wpływów rzymskich - kultury
przeworskiej, datowanej na 300 lat p.n.e.
Tak jak większość miast polskich, Głowno zaczęło się intensywnie rozwijać
w I połowie XV wieku z powodu lokacji miast. Ze źródeł pisanych z początku XV wieku
dowiadujemy się, że Głowno leżało na starym szlaku handlowym, dzięki czemu rozwijająca
się osada miała szansę szybkiego rozwoju. W wyniku starań Jakuba Głowieńskiego (Jakuba z
Głowna) – ówczesnego właściciela dóbr, Książę Mazowsza, Ziemowit, w 1427 roku przeniósł
osadę na prawo chełmińskie. Ten rok powszechnie jest uznawany za datę nadania praw
miejskich Głownu. Dzięki temu jego mieszkańcy uzyskali liczne uprawnienia. Pod koniec
wieku istniały w mieście trzy cechy: garncarski, kowalski i szewski.
W pierwszej połowie XVI wieku proces pomyślnego rozwoju miasta został dwukrotnie
zahamowany przez klęski żywiołowe i pożary. Pierwszy pożar nastąpił w 1504 roku i uczynił
duże spustoszenia, więc król zwolnił mieszczan z płacenia podatków na 10 lat. Drugi, niemal
doszczętnie zniszczył miasto. Król Zygmunt I w 1522 roku drugi raz przyznał Głownu tzw.
„wolniznę” na 10 lat.
Lata zaboru pruskiego, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego nie wywarły
większego wpływu na Głowno. Powolne odrodzenie miasta nastąpiło w II połowie XVIII w.
W wieku XIX zwiększała się liczba ludności. W tym okresie ludzie nadal zajmowali się
rolnictwem, rzemiosłem oraz handlem, którego znaczenie istotnie wzrosło. W roku 1777
Głowno było zamieszkiwane przez 300 mieszkańców, a pod koniec XIX wieku liczba
mieszkańców wzrosła do 1620.
W XIX wieku Łódź, Pabianice, Aleksandrów Łódzki i Zgierz były uprzemysławiane.
Po powstaniu styczniowym, za udział w walkach powstańczych, Głowno utraciło prawa
miejskie. Rok 1903 zaowocował powstaniem linii kolejowej Łódź-Warszawa przez Głowno,
co doprowadziło do szybkiego rozwoju miasta. Było ono chętnie odwiedzane przez
przemysłowców jak i pierwszych letników, gdyż oferowało piękne wille, czyste powietrze i
przystępny dojazd. Przed wybuchem I wojny światowej Głowno liczyło 3164 mieszkańców.
W 1924 roku spółka akcyjna „Norblin, Bracia Buch i Werner” wykupiła walcownię i
odlewnię miedzi. Nowi właściciele zatrudniali około 1000 robotników w zmodernizowanych
zakładach, które produkowały platery. W tym samym czasie w Głownie funkcjonowały już
następujące zakłady: krochmalnia, kaflarnia, cegielnia, fabryka maszyn młyńskich, tartak.
Istniały także trzy młyny i zakłady ślusarsko-mechaniczne.
W 1934 roku przedmieścia zostały włączone do granic administracyjnych miasta.
Dobrze rozwinięte Głowno u schyłku okresu międzywojennego liczyło 9 tysięcy ludności. Do
wybuchu wojny miasto rozwijało się dynamicznie. II wojna światowa i okupacja hitlerowska
doprowadziły do biedy, wyniszczenia ludności i ogólnego zubożenia mieszkańców.
Aktualnie Głowno jest gminą miejską znajdującą się w powiecie zgierskim, który leży
w województwie łódzkim. Herbem miasta jest głowa św. Jana Chrzciciela na czerwonym tle,
z czarnym włosami w złotej misie. Miasto to leży w strefie nizin środkowopolskich, w
obrębie Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, na Równinie Łowicko-Błońskiej, na skraju
Wzniesień Łódzkich, w odległości 15 km od geometrycznego środka Polski (miasto Piątek),
30 km na północny-wschód od Łodzi przy międzynarodowej trasie 71. Przez miasto
przepływają trzy rzeki: Brzuśnia, Mroga i Mrożyca. Brzuśnia i Mrożyca są dopływami Mrogi,
a ta z kolei jest dopływem Bzury. Miasto Głowno leży na wysokości od 119,3 m n.p.m. do
145,9 m n.p.m. na północny skraj wysoczyzny łódzkiej (łódzko – piotrkowskiej). Przez
Głowno przechodzi równoleżnik 51°58’N i południk 19°43’E. Dolina Mrogi i Mrożycy
stanowi linię graniczną Głowna (dzieli miasto na dwie części). Cały obszar jest raczej
powierzchnią płaską z niewielkimi fragmentami na górnej krawędzi doliny Mrogi, gdzie
rzeźba przechodzi w lekko falistą. W granicach administracyjnych miasta Głowna znajdują
się dwa zalewy o łącznej powierzchni 39 ha, zasilane przez wody Mrogi. Zalew Mrożyczka
znajduje się w centrum miasta, a Huta Józefów w południowym jego krańcu. Ponadto na
Mrożycy jest niewielki zbiornik wodny o nazwie Stara Piła. Ponieważ Głowno jest położone
wśród rzek, piaszczystych plaż, łąk i lasów, w mieście panuje klimat korzystnie wpływający
na choroby dróg oddechowych, Miasto zajmuje powierzchnię 19,84 km2, z czego 32% to lasy,
a 35% zajmują użytki rolne.
Ilość mieszkańców na dzień 31.03.2003 wynosiła 15 323 osoby (około 10% ludności
całego powiatu zgierskiego). Liczba ludności wykazuje tendencję spadkową. W ciągu pięciu
lat zmniejszyła się ona o 298 osób, co stanowi około 2% w stosunku do roku 1998. W
strukturze wiekowej ludności największą grupę mieszkańców miasta stanowią ludzie w wieku
produkcyjnym. Następną w kolejności grupą jest ludność w wieku przedprodukcyjnym, a
więc dzieci i młodzież. Osoby w wieku poprodukcyjnym stanowią mniej niż 1/5 ogółu
ludności miasta. Struktura wieku mieszkańców Głowna jest zbliżona do wojewódzkiej, przy
kilku 1÷3% różnicach.
W Głownie działa wiele przedsiębiorstw branży spożywczej: SOLAN SA - przemysł
ziemniaczany oraz liczne cukiernie. Intensywnie rozwijające się prywatne firmy z branży
gorseciarskiej (m.in. Berdyn, Dorka, Maria) i bieliźniarstwa (m.in. PPHU Ismena, PPHU
Daltex, PPHU Martino Moda) tworzą zaplecze ekonomiczne mieszkańców. Z dużych
powojennych zakładów przemysłowych zostały jedynie zakłady ziemniaczane Solan i
fabryka szlifierek FAS. W latach 80-tych powstała w Głownie stocznia jachtowa Janmor,
która jest największą polską śródlądową stocznią jachtową. Coraz więcej mieszkańców
znajduje zatrudnienie w usługach, w tym w dużej mierze w handlu.