Makroekonomia
advertisement
1 MAKROEKONOMIA Piotr Czapiewski 1 - Cele • Co to jest ekonomia? – Mikro i Makro • Czym różni się ekonomia np. od fizyki? • Jak stosuje się ekonomię? – zdrowy rozsądek – wiedza • Czemu służyć ma ten wykład? Ekonomia • Aksjomat (punkt wyjścia) – „ludzie chcą więcej niż mniej” (chciwość) • Ograniczenia – czas i środki • „Czego ludzie chcą i jak się zabierają do tego żeby to osiągnąć?” • Uproszczenia (pozostajemy przy pieniądzach) Mikro i Makro Mikroekonomia Makroekonomia • JEDEN • Grupa – człowiek – produkt – firma • „Które akcje kupi ten inwestor?” • Badanie gospodarki • „Więcej ludzi będzie chciało kupić czy sprzedać akcje?” Specyfika ekonomii • Brak laboratorium • Uproszczenia Niepewność, Robert F. Engle: “Można mieć absolutną rację mówiąc, że na 75% spadnie deszcz, a deszcz i tak może nie spaść.” • Makroekonomia (przykłady z polityki gospodarczej) – działania (np. zmiana stóp procentowych, obniżka podatków etc.) – miary skuteczności (np. PKB, stopa inflacji, stopa bezrobocia) Sposoby na niepewność? • Gra w 3 koperty (np. 3 oferty pracy) – – – – – każda z inną sumą pieniędzy można zajrzeć do 1 potem ją zatrzymać albo odrzucić do odrzuconej nie ma powrotu zatrzymanie koperty kończy grę • Przy braku metody 1/3 szans na najniższą, średnią i najwyższą sumę pieniędzy • Jak maksymalizować swoje szanse? Rozwiązanie 1 – Zdrowy Rozsądek MIN MED MAX MIN MAX MED MED MIN MAX MED MAX MIN MAX MIN MED MAX MED MIN Rozwiązanie 2 - Wiedza • Mamy wiedzę, ale nie 100% pewność – wiemy na 75% czy w następnej kopercie jest więcej, czy mniej – 25%, że się pomylimy • Rozkład szans – Max: 56,25% – Med: 29,17% – Min: 14,58% MIN MED MAX 3 – Wiedza + Zdrowy Rozsądek • Mamy wiedzę jak w poprzednim przykładzie • Jeżeli „wiedza” mówi nam, że w następnej kopercie na 75% jest mniej to zostajemy przy obecnej • Rozkład szans – Max: 5/6 – Med: 1/6 – Min: 0 Ekonomia - Podsumowanie • Zbyt duży wybór w stosunku do możliwości • Brak pełnej informacji • Działanie – Zbieranie wiedzy – Opracowywanie metod • Lepsze to niż metoda „na chybił, trafił” Przykładowe wybory ekonomiczne • Czy zmienić pracę, czy zaczekać na lepszą koniunkturę? • Którą ofertę pracy wybrać? • Czy brać kredyt o stałym czy zmiennym oprocentowaniu? • W jakiej walucie brać kredyt? • Kiedy i jakie kupić mieszkanie? • Kupić fundusz akcyjny czy obligacje? • Kupić samochód z dużym czy małym silnikiem? Forma wykładu • Najważniejsze zależności • Przykłady • Np. Wielka Brytania a Strefa Euro • Przykłady gier – co można zrobić w określonych sytuacjach GBP/USD 1991-1994 Źródło: na podstawie danych z portalu www.akcje.net Sprawy organizacyjne • kontakt przez e-mail [email protected] • prezentacje na e-mail • egzamin 2 MAKROEKONOMIA 2 - Ruch okrężny • Model ekonomiczny • Elementy modelu • Prosty model ruchu okrężnego • Złożony model ruchu okrężnego Model ekonomiczny – co to jest? • Uproszczony obraz rzeczywistości, który ma pokazać „o co chodzi” • W architekturze tworzy się makiety żeby pokazać inwestorowi „jak mniej więcej będzie wyglądał budynek” • W ekonomii tworzy się modele gospodarki żeby pokazać „jak ona mniej więcej działa” Model ekonomiczny - części • Elementy („klocki”) „żeby wiedzieć, z czego się składa gospodarka” – podmioty (osoby fizyczne, prawne, np.przedsiębiorstwa) – strumienie (przepływy między podmiotami, np.płatności) • Równania „żeby wiedzieć, co od czego zależy” • Wykresy „żeby widzieć jak coś się może zmieniać” Prosty ruch okrężny Wydatki Dobra kapitałowe Dobra i usługi Gospodarstwa Domowe Przedsiębiorstwa Czynniki produkcji Oszczędności Płace, dywidendy Inwestycje Prosty ruch okrężny - elementy Podmioty Strumienie Wydatki Gospodarstwa Domowe Dobra i usługi Czynniki produkcji Płace, dywidendy Przedsiębiorstwa Oszczędności Inwestycje Dobra kapitałowe Ważne pojęcia Konsumpcja – C (ang. consumption) Wydatki na Dobra i usługi Oszczędności – S (ang. savings) Inwestycje – I (ang. investments) Inwestycje Dobra kapitałowe Oszczędności Inne pojęcia Płatności transferowe – B (ang. budget transfers) Wydatki rządowe – G (ang. government purchases) Podatki pośrednie – Te (ang. indirect tax), np. VAT Podatki bezpośrednie – Td (ang. direct tax), np. PIT, CIT PKB (produkt krajowy brutto) w cenach rynkowych (z podatkami pośrednimi) w cenach bazowych (bez podatków pośrednich) - Y Złożony ruch okrężny I S C+I+G C G Gospodarstwa Domowe Te Przedsiębiorstwa Państwo B- Td C+I+G- Te Y Y+B- Td Export Zagranica Import Złożony ruch okrężny I S C+I+G C G Gospodarstwa Domowe Te Przedsiębiorstwa Państwo B- Td C+I+G- Te Y Y+B- Td Export Zagranica Import PKB • X – eksport • Z – import • PKB w cenach bazowych Y = C + I + G + (X – Z) - Te • w cenach rynkowych Y = C + I + G + (X – Z) Rozporządzalne dochody osobiste • Ile pieniędzy otrzymują gospodarstwa domowe i potem mogą przeznaczyć na konsumpcję i oszczędności = Y + B - Td Szacowanie PKB Huta stali sprzedaż stali za 100tys.PLN Fabryka maszyn sprzedaż maszyn za 500tys.PLN • Podwójne liczenie: Huta + Fabryka = = 100 tys. + 500 tys. = 600 tys. • Ale z przedsiębiorstw wypłynęło 500 tys. • Podwójne policzenie stali • Fabryka dodała 500 tys. – 100 tys. = 400 tys. • Huta +Fabryka = 100 tys. + 400 tys. = 500 tys. Szacowanie PKB Huta stali sprzedaż stali za 100tys.PLN VAT od 100 tys. Fabryka maszyn sprzedaż maszyn za 500tys.PLN VAT od 400 tys. GUS 3 metody: 1) Suma wartości dodanej 2) Spożycie + akumulacja + saldo wymiany z zagranicą 3) Dochody przedsiębiorstw – zobowiązania wobec zagranicy Czy przedsiębiorstwa szacują popyt? Hipermarket (np. Real) dane z kas AC Nielsen dane o sprzedaży kremów, szamponów L’Oreal Beiersdorf (Nivea) 3 MAKROEKONOMIA 3 - Dochód i produkt • Popyt globalny • Funkcje konsumpcji, oszczędności • Krańcowe skłonności do konsumpcji, oszczędzania • Model produktu w formie graficznej (wykresów) Punkt wyjścia Konsumpcja Gospodarstwa Domowe Dobra kapitałowe Przedsiębiorstwa Oszczędności Dochód Inwestycje Popyt globalny • Ile gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa planują wydać przy różnych poziomach dochodu? • AD (ang. aggregated demand) • AD = C + I • Popyt konsumpcyjny i popyt inwestycyjny Funkcja konsumpcji i oszczędności • Funkcja konsumpcji mówi ile wyniesie konsumpcja, przy danym poziomie dochodu rozporządzalnego • Ile wydamy w zależności od tego ile zarobimy? • Np. C = 0,8Y • Jeżeli zarobimy 1000mld PLN to wydamy 800mld, a 200mld zaoszczędzimy • Funkcja oszczędności S = 0,2Y Krańcowa skłonność do konsumpcji • Ile wydamy z każdej złotówki dodatkowego dochodu? • Nasz dochód wzrasta do 1100mld PLN, wydamy 60mld PLN. • Krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi: 60 / (1100-1000) = 60 / 100 = 0,6 • MPC (ang. marginal propensity to consumption) Krańcowa skłonność do oszczędzania • Ile zaoszczędzimy z każdej złotówki dodatkowego dochodu? • W poprzednim przykładzie zaoszczędziliśmy 40mld • Krańcowa skłonność do oszczędzania wynosi: 40 / (1100-1000) = 40 / 100 = 0,4 • MPS (ang. marginal propensity to saving) Rysowanie • • • • Linia 45° Konsumpcja (konsumpcja autonomiczna) Oszczędności Inwestycje (autonomiczny charakter – stałe) • Wzrost inwestycji • Mnożnik Do czego przydaje się ten model? • Spirala pesymizmu (narysować) • Wielki kryzys (1929-1933), w niektórych krajach produkcja spadła o 50% • John Maynard Keynes http://qed.econ.queensu.ca/walras/bios/keynes.html Nastroje konsumentów • Michigan University Consumer Confidence Survey • Conference Board Consumer Confidence Źródło: na podstawie danych z portalu www.forexite.com 4 MAKROEKONOMIA 5 – Polityka fiskalna • Najważniejsze pojęcia • Państwo a popyt globalny • Wydatki państwa a produkcja • Podatki a produkcja • Ograniczenia polityki fiskalnej Najważniejsze pojęcia • Polityka fiskalna (budżetowa) – decyzja państwa o wydatkach i podatkach • Polityka stabilizacyjna – państwo chce utrzymać produkcję blisko potencjalnej • Deficyt budżetowy – nadwyżka wydatków nad wpływami • Dług publiczny – suma pożyczek państwowych do spłacenia Polska – budżet 2005 Źródło: http://www.mofnet.gov.pl/dokument.php?dzial=34&id=41238, stan na dzień 05.02.2006 Polska – budżet 2005 cd. Źródło: http://www.mofnet.gov.pl/dokument.php?dzial=34&id=41238, stan na dzień 05.02.2006 Polska – dług publiczny 2005 Zadłużenie sektora finansów publicznych 1. Zadłużenie sektora rządowego 1.1. Skarb Państwa 1.2. ZUS i zarządzane przez ZUS fundusze 1.3. Narodowy Fundusz Zdrowia 461 160,5 443 471,8 431 773,9 10 203,4 0,0 1.4. Państwowe fundusze celowe z osobowością prawną (bez ZUS) 1.5. Państwowe szkoły wyższe 1.6. Jednostki badawczo-rozwojowe 1.7. Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej 1.8. Państwowe instytucje kultury 1.9. PAN i tworzone przez PAN jednostki organizacyjne 0,0 143,6 146,8 659,6 51,2 6,3 1.10. Pozostałe państwowe osoby prawne 487,1 2. Zadłużenie sektora samorządowego 17 688,7 Źródło: http://www.mofnet.gov.pl/index.php?wysw=2&sgl=2&dzial=442, stan na dzień 05.02.2006 Polska – dług publiczny 2) 20 05 IX 20 05 III 20 04 IX 20 04 III 20 03 IX 20 03 III XI I1 99 9 VI 20 01 III 20 02 IX 20 02 500 000,0 450 000,0 400 000,0 350 000,0 300 000,0 250 000,0 200 000,0 150 000,0 100 000,0 50 000,0 0,0 Źródło: http://www.mofnet.gov.pl/index.php?wysw=2&sgl=2&dzial=442, stan na dzień 05.02.2006 Punkt wyjścia I S C+I+G C G Gospodarstwa Domowe Te Przedsiębiorstwa Państwo B- Td C+I+G- Te Y Y+B- Td Założenie: nie ma podatków pośrednich i wymiany z zagranicą Państwo a popyt globalny • Wydatki rządowe zwiększają popyt globalny AD = C + I + G • Jeżeli nie ma podatków pośrednich to: Y=C+I+G Dochód rozporządzalny • Podatki netto = podatki – transfery NT (ang. net tax) = T – B • Podatki netto obniżają dochód rozporządzalny YD = Y - NT • Stawka podatkowa ‘t’ • NT = t * Y • YD = Y – NT = Y – t * Y = Y * (1-t) Podatki a konsumpcja • Konsumpcja zależy od dochodu rozporządzalnego, np. C = 0,8 YD • Podatki zmniejszają dochód rozporządzalny YD = Y (1-t) • Konsumpcja bez podatków YD = Y ; C = 0,8 YD = 0,8 Y • Konsumpcja przy stopie podatkowej = 20% YD = (1-0,2) Y = 0,8 Y C = 0,8YD=0,8*0,8Y = 0,64 Y Podatki a konsumpcja C wprowadzenie podatków Y Wydatki państwa a produkt AD linia 45* AD = C + I + G AD = C + I G Y1 Y2 Y Podatki a produkt AD linia 45* AD = C + I AD = C + I - NT Y2 Y1 Y Polityka państwa a produkt - 1 C=100+0,8YD AD linia 45* I=100 AD = C + I wprowadzamy AD=C+I+G-NT G=100 t=10%=0,1 Y1 Y2 Y Polityka państwa a produkt - 2 C=100+0,7YD AD linia 45* I=100 AD = C + I wprowadzamy G=100 AD=C+I+G-NT t=10%=0,1 Y2 Y1 Y W skrócie • Jeżeli ludzie nie chcą wydawać pieniędzy to: – zabieramy im te pieniądze w postaci podatków – wydajemy te pieniądze za nich żeby pobudzić popyt • Problem – jeżeli ludzie dalej nie chcą wydawać to możemy zaszkodzić Mnożnik zrównoważonego budżetu • Mechanizm dwustopniowy: – wzrost wydatków kompensowany takim samym wzrostem podatków – zwiększenie produkcji • mnożnik = 1 / (1-MPC’) • MPC’ – krańcowa skłonność do konsumpcji w zależności od całego dochodu (Y) • MPC – w zależności od dochodu dyspozycyjnego (po podatku) MPC’=MPC(1-t) Wydatki, podatki, deficyt • Wzrost samych wydatków państwa – wzrasta popyt globalny i produkt – wzrastają wpływy z podatków – ale nie kompensują wydatków (bo t<100%) • Wzrost podatków – spada popyt globalny i produkt – wpływy z podatków wzrastają, ponieważ spadek popytu globalnego nie równa się dokładnie wzrostowi podatków Automatyczne stabilizatory • Zmniejszają podatność PKB na „szoki” • VAT • PIT, CIT • Zasiłki dla bezrobotnych • zmniejszenie mnożnika Polityka dyskrecjonalna • discretional – posiadający zdolność do osądu i działania wg własnego uznania • discretion – prawo ale nie obowiązek (możliwość) do zrobienia czegoś • aktywne działanie państwa • zmiany podatków • zmiany wydatków Problemy • Czy urzędnik wyda lepiej od nas? • • • • • Opóźnienia czasowe Niepewność co do wartości mnożnika Zmiany w popycie autonomicznym Deficyt budżetowy A może zasoby są już w pełni wykorzystane? 5 Makroekonomia 5 – Przed i po Wielkim Kryzysie • Ekonomia klasyczna – Adam Smith – Jean Baptiste Say • Stany Zjednoczone w latach 20-tych XX wieku • Wielki Kryzys • New Deal Adam Smith (1723-1790) • Rewolucja przemysłowa – wprowadzenie maszyn parowych, fabryki – Wielka Brytania około roku 1760 • 1776 – „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” • „Niewidzialna ręka” rynku http://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Smith Jean Baptise Say (1767-1832) • Najpierw musisz sprzedać, żeby móc kupić • Podaż sama kreuje popyt • Wystarczy skupić się na rozwoju produkcji, popyt pojawi się sam http://www.mises.org/content/JEAN-BAPTISTE.asp Poglądy klasyczne • Pojedynczy ludzie postępując egoistycznie prowadzeni „niewidzialną ręką” (rynek) doprowadzają do jednoczesnego zaspokojenia potrzeb społecznych • Państwo nie powinno się wtrącać • Leseferyzm (fr. laissez faire – pozwólcie czynić) ~ liberalizm USA 1920-1929 • Boom gospodarczy • dochód narodowy wzrasta z 74mld USD w 1923 do 89mld USD w roku 1929 • Stopa bezrobocia 3,3 % Podstawy wzrostu • Przemysł motoryzacyjny – taśma produkcyjna - Henry Ford – poddostawcy: • metale (stal, nikiel, etc.) • guma (opony) • szkło • skóry • tkaniny • paliwo • budowa autostrad Podstawy wzrostu • Przemysł radiowy – stacje radiowe – dostawcy elektryczność – reklama • 1928 ~ 1 samochód na 6 amerykanów • 1930 – 40% amerykańskich rodzin ma radio Dlaczego akurat te branże? • Rozwój technologii w czasie I Wojny Światowej • Rozwój fabryk, wyszkoleni robotnicy, rozwój dróg • Niskie stopy procentowe – dostępność kredytów inwestycyjnych Polityka państwa • koniec subsydiów dla rolników • redukcja obciążeń podatkowych • Sąd Najwyższy w roku 1923 uznał regulacje płacy minimalnej za niezgodne z konstytucją Dystrybucja dochodów • 1929 – 0,1% Amerykanów kontroluje 34% oszczędności – 80% Amerykanów nie ma w ogóle oszczędności • Wydajność pracy wzrasta o 32% w przemyśle, stawki płac 8% • Zyski przedsiębiorstw rosną o 62% (1923-29) • Dywidendy o 65% • Dystrybucja majątku w kierunku najbogatszych Kredyty • Biednego nie stać na samochód, a bogaty nie będzie jeździł 40 samochodami • Pomysł sprzedaży na kredyt – 60% samochodów i 80% radioodbiorników • Gospodarka opiera się na: – sprzedaży na kredyt – zakupach dóbr luksusowych (bogaci) – inwestycje Wymiana międzynarodowa • Pożyczki dla Europy odbudowującej się po wojnie – ponad 12mld USD • 90% wydane na zakup amerykańskich towarów • Najwyższe w historii cła na towary importowane, Europa nie może sprzedawać dużych ilości towarów do USA Giełda • Dow Jones Industrial Average: – 1928 – IX.1929 wzrost z 191 do 381 • Zakupy akcji na kredyt (dźwignia finansowa) – – – – – – wpłacamy 10USD pożyczamy od brokera 90USD kupujemy akcje za 100USD kurs rośnie o 10% - zarabiamy 10USD zysk 10USD na inwestycji 10USD daje 100% problem: ze stratami jest tak samo Czarny czwartek (24 paź 1929) Źródło: J.Nowakowski, K.Borowski, Zastosowanie teorii Carolana i Fischera na rynku kapitałowym Przyczyny kryzysu • Giełda – bezpośrednie pogorszenie się nastrojów • Kryzys nadprodukcji: – rolnicy zadłużeni po odcięciu subsydiów – robotnicy obciążeni kredytami na samochody, radia, itd. – Europa zadłużona – bogaci zainteresowani dobrami luksusowymi – nie ma kto kupować samochodów i radioodbiorników New Deal 1 • Franklin D. Roosevelt (1932) • New Deal (Nowy Ład) program naprawy gospodarki • Różne luźno powiązane ze sobą projekty powstałe przy udziale niezależnych doradców (profesorów, prawników) New Deal 2 • Sektor bankowy: – inspekcje banków – Federal Deposit Insurance Corporation (Bankowy Fundusz Gwarancyjny) • Giełda: – Securites Commission (Komisja Papierów Wartościowych i Giełd) New Deal 3 • Programy oddłużeniowe • Federal Housing Administration – wykup hipoteki dla rolników i niektórych innych właścicieli domów – gwarancje dla osób kupujących nieruchomość na kredyt • Federal Emergency Relief Administration – granty oddłużeniowe dla około 20 milionów osób New Deal 4 • Roboty publiczne • Public Works Administration – administracja robót publicznych, np. drogi • Civilian Conservation Corps – korpus cywilny prace dla młodych ludzi (dyscyplina ~ wojskowa), np. karczowanie lasów, regulacja rzek New Deal 5 • Regulacja przemysłu – Wprowadzenie zasad konkurencji – Wprowadzenie nadzoru nad przedsiębiorstwami – Promocja wolnej konkurencji • Wyższe podatki dla najbogatszych Stopa bezrobocia 30 25 20 15 10 5 0 1920 1925 1930 1935 1940 1945 New Deal - podsumowanie • • • • • Pomoc społeczna Podatki progresywne Kontrola instytucji finansowych Nadzór w celu wprowadzenia wolnej konkurencji Masowe programy robót publicznych dla bezrobotnych • Oddłużenie najbiedniejszej części społeczeństwa • Pojawia się etatyzm/interwencjonizm państwowy w miejsce liberalizmu (w ekonomii pojawia się keynesizm) Keynesizm • Robert Reich (Uniwersytet w Berkeley): „Być może radykalny pomysł Keynes’a, że państwo powinno wydawać pieniądze których nie ma, uratował kapitalizm.” 6 MAKROEKONOMIA Uzupełnienie • Marks • Dług publiczny • Deficyt budżetowy • Polska • Tajwan 6 – Podsumowanie teorii produktu • Model popytu globalnego • Najważniejsze zmienne • Komentarze ekonomiczne Model popytu globalnego Y = AD = C + I + G – NT + X – Z Y – PRODUKT AD – POPYT GLOBALNY C – KONSUMPCJA I – INWESTYCJE G – WYDATKI RZĄDOWE NT – PODATKI NETTO X – EKSPORT Z – IMPORT Czynniki wpływające na produkt + - • Konsumpcja • Podatki • Inwestycje • Import • Wydatki rządowe • Eksport Zmiany nieproporcjonalne efekt mnożnikowy AD linia 45* AD Y* Y Artykuł 1 Chinese Economic News Service (13.III.2006) „Tajwan odnotowuje pierwszy deficyt handlowy od 13 miesięcy”, KL Na skutek wzrostu cen ropy naftowej i wysokiego wzrostu importu, Tajwan miał 600mln USD deficytu handlowego w lutym, pierwszy deficyt handlowy wyspy od 13 miesięcy. Artykuł 1 Minister finansów przypisał deficyt (...) spadkowi eksportu stali, technologii informatycznych oraz telekomunikacyjnych. Tajwański import wyposażenia kapitałowego wzrósł o 22,9% w lutym w porównaniu do roku wcześniejszego. Artykuł 1 Skumulowany import wyspy w zakresie technologii informatycznych z ostatnich 2 miesięcy spadł o 9,5% w porównaniu do roku wcześniejszego, w wyniku spowolnienia prywatnych inwestycji krajowych, w czasie gdy główne projekty konstrukcyjne jak Kolej Szybkobieżna dobiegają końca. Artykuł 1 Wysocy urzędnicy Ministerstwa Finansów oceniają, że eksport Tajwanu umiarkowanie wzrośnie, a boom cyklu koniunkturalnego będzie trwał zgodnie z oczekiwaniami, biorąc pod uwagę, że gospodarka światowa będzie się nadal rozwijać w tym roku. Artykuł 2 „Oszczędzaj więcej! Oszczędzaj mniej! (...)” 20 marca 2006, Fortune edycja azjatycka, Steven S.Roach (główny ekonomista Morgan Stanley) Liczby nie pozostawiają żadnych wątpliwości na temat wielkiego kontrastu pomiędzy 2 gospodarkami. W zeszłym roku Chiny zaoszczędziły około połowy swojego PKB, albo około 1.1 biliona USD. W tym samym czasie USA zaoszczędziły tylko około 13% dochodu narodowego, około 1.6 biliona USD. Artykuł 2 Kontrast jest nawet wyraźniejszy na poziomie gospodarstw domowych – stopa prywatnych oszczędności na poziomie 30% dochodu gospodarstwa domowego w Chinach, w porównaniu do stopy w USA, która spadła poniżej zera w roku ubiegłym (-0,4% dochodu gospodarstwa domowego po opodatkowaniu). Artykuł 2 Konsumpcja amerykańska utrzymuje się na rekordowym poziomie 71% PKB od początku 2002 roku, podczas gdy chińska konsumpcja spadła do rekordowo niskiego poziomu 50% PKB w 2005 roku. Artykuł 2 W przypadku Chin, relatywnie słaba konsumpcja oznacza, że dynamika ich wzrostu jest mocno przesunięta w stronę eksportu i inwestycji rzeczowych. Te 2 sektory odpowiadają za 75% chińskiego PKB i wzrastają w tempie ponad 25% rocznie. Artykuł 2 Jeżeli Chiny pozostaną przy tej „mieszance” wzrostu, kolejne zwiększenia eksportu mogą zaowocować restrykcjami w handlu zagranicznym i odpowiedziami protekcjonistycznymi. To jest z pewnością kierunek, w którym Waszyngton zmierza obecnie. Co więcej, kontynuacja Chińskiego boomu inwestycyjnego może prowadzić do nadmiaru mocy produkcyjnych i deflacji w kraju. Artykuł 2 Amerykański brak oszczędności tworzy bezprecedensowy popyt dla reszty świata, ponieważ USA muszą importować nadwyżki oszczędności z zagranicy by utrzymać wzrost. To przekłada się na dopływ kapitału zagranicznego w wysokości 3mld USD na 1 dzień roboczy. W efekcie, chińscy oszczędzający subsydiują konsumpcyjne rozpasanie amerykańskich konsumentów. Artykuł 2 W Chinach będzie to wymagało podjęcia znaczących inicjatyw politycznych w celu rozwinięcia wzrostu opartego na konsumpcji. Może to spowodować problemy. Gdy chińskie oszczędności zostaną zamienione na konsumpcję, Chiny będą miały mniejszą nadwyżkę kapitału, która będzie mogła być przeznaczona na finansowanie amerykańskich niedostatków oszczędności. Artykuł 3 „Planowanie nowego socjalistycznego krajobrazu” 11.III.2006, The Economist Chiński premier, Wen Jiabao, rozpoczął coś, co nazwał „wielkim historycznym zadaniem”. Celem ma być spowodowanie gwałtownych i istotnych zmian na terenach wiejskich, które pozostały daleko w tyle za rozwijającymi się obszarami miejskimi i były świadkami narastającego niezadowolenia. Artykuł 3 Wen był bezceremonialny wobec wielu chińskich trudności. Jego lista zawierała narastające przegrzanie inwestycji w fabryki, wyposażenie i inne środki trwałe; rosnące zapasy, spadające ceny; spadek zysków firm oraz narastające straty tworzące większe finansowe zagrożenie. Artykuł 3 Pomysły Wena zawierały niewiele nowego. (...) Te środki nie prowadzą do większych zmian w polityce. Wydatki budżetu centralnego na rzecz obszarów wiejskich będą wynosić tylko około 8,9% całkowitych wydatków rządowych, w górę z 8,8% w zeszłym roku, ale mniej niż 9,2% w roku 2004. Artykuł 3 Zniesienie podatku rolniczego i innych opłat, zaoszczędzi każdemu mieszkańcowi obszarów wiejskich średnio 19USD rocznie – około 4,8% rocznego dochodu. Ile zostanie wydane na infrastrukturę obszarów wiejskich pozostaje niejasne. Jednak wydawanie może stanowić jedynie część rozwiązania złożonych problemów obszarów wiejskich. Artykuł 3 Ich sytuację pogarsza, system podatkowy, który rozdziela wpływy podatkowe pomiędzy budżet centralny i prowincje na korzyść regionów bogatszych. Kolejnym niekorzystnym faktem dla wieśniaków jest brak tytułu własności do ziemi. Biorąc pod uwagę, że 200mln Chińczyków z obszarów wiejskich nie ma pracy, sposobem na rozdysponowanie bogactwa byłoby pozwolenie im na podjęcie pracy w miastach. Ale chińscy liderzy (...) już mają obawy przed ich liczbą napływającą do miast. Artykuł 4 „Protekcjonistyczny rykoszet” 20.III.2006, Newsweek International, S.Roach Ameryka sięga do protekcjonizmu w czasie gdy jej potrzeby kapitałowe są najwyższe w historii. Złorzeczenie na Chiny znowu narasta, a polityczna burza zmusiła dubajską firmę do wycofania się z przejęcia amerykańskich instalacji portowych. Artykuł 4 Jest bardzo podstawowy punkt, który został przeoczony w tej debacie: USA nie posiada wewnętrznej zdolności do finansowania gwałtownego wzrostu ekonomicznego. Stopa oszczędności (...) spadła poniżej zera. To oznacza, że USA nie oszczędzają nawet wystarczająco dużo żeby pokryć wydatki na wymianę zużytego wyposażenia produkcyjnego. Artykuł 4 Dzięki Chinom, USA otrzymały całkiem korzystny układ (...) – 200mld USD w tanich, wysokiej jakości chińskich produktach, które zwiększyły siłę nabywczą amerykańskich konsumentów. Bez chińskich dostaw, deficyt handlowy nie zmniejszyłby się. W zamian, deficyt handlowy przesunąłby się w stronę innych zagranicznych producentów. (bez chińskiej zalety niskich cen) Artykuł 4 To bardzo śliska ścieżka (protekcjonizm) dla narodu, który obecnie w tak dużym stopniu zależy od uprzejmości obcych w finansowaniu gospodarki. W efekcie, Zjednoczone Emiraty Arabskie słyszą, że to dobrze zamieniać petrodolary na amerykańskie obligacje, tylko nie kupujcie naszych portów. Chiny otrzymują podobne przesłanie. Artykuł 5 „Zastój w inwestycjach trwa” 15.IX.2005, Rzeczpospolita, S.Karpiński Firmy coraz więcej odkładają na kontach bankowych, a osoby fizyczne chętniej zaciągają kredyty – wynika z ostatnich danych o podaży pieniądza opublikowanych przez Narodowy Bank Polski. Artykuł 5 Niestety dane o szybko rosnącej wartości depozytów firm potwierdzają też opinię, że przedsiębiorcy nadal są wstrzemięźliwi w dokonywaniu inwestycji. Pod tym względem optymizmem nie napawają też dane o kredytach dla firm. Ich wartość w sierpniu praktycznie nie uległa zmianie i wynosiła 125,65mld zł (wzrost zaledwie o 49,6mln zł). (...) nie ma nawet śladu oczekiwanego boomu inwestycyjnego Artykuł 5 Niezmiennie szybko rośnie wartość udzielonych przez banki kredytów dla osób fizycznych. Ich łączna kwota od 2 miesięcy przewyższa sumę zobowiązań firm wobec banków. (...) Polacy byli winni instytucjom finansowym 131,7mld zł (...), wzrost aż o 16,7mld zł przez osiem miesięcy tego roku. Rynek napędza utrzymujące się wysokie zainteresowanie kredytami na zakup nieruchomości oraz liniami kredytowymi w rachunkach bieżących i wydaniem kart kredytowych. 7 MAKROEKONOMIA 7 - Pieniądz i system bankowy • Funkcje pieniądza • System bankowy • Kreacja pieniądza • Bank centralny Pieniądz • Powszechnie akceptowany towar • Dobro o najwyższej płynności (najłatwiej je zamienić na inne dobro) • Gwarantowany przez państwo - zaufanie Funkcje pieniądza • Środek wymiany • Jednostka rozrachunkowa (podajemy w niej ceny) • Przechowanie wartości (środek tezauryzacji) – oszczędzanie Rodzaje pieniądza • Pieniądz symboliczny jego wartość znacznie przewyższa koszt wytworzenia (papier, metal) lub użycie w innych zastosowaniach (np. jako tapeta na ścianie) • Pieniądz bezgotówkowy środek wymiany, którego podstawą jest depozyt (ktoś deponuje pieniądze na rachunku i może płacić kartą) Bank komercyjny Pośrednik finansowy – pośredniczy w kontakcie między osobami deponującymi pieniądze (mającymi nadwyżki), a osobami chcącymi zaciągnąć kredyt Od TFI czy OFE różni się tym, że umożliwia wykorzystanie depozytów jako środka płatniczego (przelewy, karty płatnicze) Miejsce w ruchu okrężnym Konsumpcja Gospodarstwa Domowe Dobra kapitałowe Przedsiębiorstwa Inwestycje Dochód Oszczędności Banki Działalność banków • • • • • • • Depozyty Kredyty Obsługa płatności Wymiana walutowa Obrót obligacjami Obrót akcjami Doradztwo inwestycyjne (np. firma chce wyemitować obligacje) • Obsługa emisji papierów wartościowych Płynność i stopa rezerw obowiązkowych • Płynność „Jak szybko możemy zamienić dany składnik majątku na gotówkę?” (czyli jak szybko możemy coś „upłynnić”) • Stopa rezerw obowiązkowych „Jaką część majątku powinniśmy utrzymywać w gotówce w razie gdyby klienci chcieli dokonywać wypłat?” W Polsce 3,5% Kreacja pieniądza 1 Bank przyjmuje 1000 PLN depozytu od klienta Aktywa Pasywa 1000 35 PLN przeznacza na rezerwę obowiązkową Udziela kredytu na 965 PLN Aktywa 965 Pasywa 1000 Kreacja pieniądza 2 Ile jest pieniądza w gospodarce? 1000PLN depozytu + 965PLN kredytu = 1965PLN Gotówki nadal jest 1000PLN, ale zakładamy, że nie zostanie w całości wypłacona: - część klientów będzie płacić przelewami lub kartą - część w ogóle nie zostanie wypłacona i przeznaczona na oszczędności Podaż pieniądza • Całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza występującego w roli środka wymiany • Miary podaży pieniądza: – Baza monetarna (banknoty + bilon) – Agregat M1 (+ wkłady a vista) – Agregat M3 (+ wkłady terminowe) Mnożnik kreacji pieniądza 1 • Wielkość zmiany zasobu pieniądza przy zmianie bazy monetarnej o jednostkę • Zależy od: – stopy rezerw obowiązkowych – zapotrzebowania na gotówkę (to co nie zostanie wpłacone do banków nie jest „mnożone” przez kredyty) Mnożnik kreacji pieniądza 2 • Gotówka w obiegu: 0,05 (5%) • Stopa rezerw obowiązkowych: 0,035 • Mnożnik kreacji pieniądza: 12 • Gotówka w obiegu: 0,20 (20%) • Stopa rezerw obowiązkowych: 0,035 • Mnożnik kreacji pieniądza: 5 W Polsce • Na koniec stycznia 2006 wg NBP • Pieniądz gotówkowy w obiegu (z kasami banków): 61 mld • M1: 204,5 mld • M3: 407 mld 7a MAKROEKONOMIA Bank Centralny • Bankier banków komercyjnych • Ustala stopy procentowe Narodowy Bank Polski • Bank emisyjny – wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych (prawnych środków płatnicznych) • Bank banków – regulacja, nadzór, organizacja systemu rozliczeń, kredytowanie • Centralny bank państwa – obsługa bankowa budżetu państwa, prowadzenie rachunków rządu i administracji Polityka pieniężna • Cel monetarny – wskaźnik, który jest używany do oceny skuteczności prowadzonej polityki • W Polsce cel inflacyjny • Wsparcie polityki gospodarczej rządu: – w Polsce „przy okazji” – w USA obowiązkowe (Bank Rezerwy Federalnej musi wspierać rząd USA) Polityka pieniężna 2 • Operacje otwartego rynku – kupno, sprzedaż papierów wartościowych (obligacji), dewiz, emisje własnych papierów dłużnych • Rezerwa obowiązkowa • Działalność depozytowo-kredytowa – kredyt lombardowy – depozyty jednodniowe (overnight) • Polityka kursowa – od 12 kwietnia 2000 kurs złotego jest kursem płynnym Stopy procentowe • Stopa referencyjna 4,00% • Kredyt lombardowy 5,50% • Stopa depozytowa NBP 2,50% • Redyskonto weksli 4,25% Stopa redyskonta weksli 70 60 50 40 30 20 10 0 sie-87 maj-90 sty-93 paź-95 lip-98 kwi-01 sty-04 paź-06 lip-09 Popyt na pieniądz • Motyw transakcyjny (do płacenia) • Motyw przezorności (nieprzewidziane wydatki) • Motyw portfelowy (dywersyfikacja – „wkładanie” pieniędzy w różne inwestycje) Model uproszczony • • • • • W – majątek L0 – zasób pieniądza B0 – podaż obligacji (ang. bond – obligacja) LD – planowany zasób pieniądza BD – zamierzona podaż obligacji W = L0 + B0 = LD + BD LD – L0 = BD – B0 Popyt na pieniądz graficznie Stopa LL – popyt na pieniądz procentowa r0 L0 Popyt na pieniądz - dostosowanie Stopa LL – popyt na pieniądz procentowa r1 L0 Zmiany stanu równowagi • Zmiana podaży pieniądza (operacje otwartego rynku, rezerwa obowiązkowa) • Wzrost realnego dochodu (wzrastają dochody, chcemy trzymać więcej gotówki na wydatki) • Wzrost konkurencji między bankami (podwyżka oprocentowania depozytów) Bank Centralny - polityka • Albo: – ustala poziom stopy procentowej i akceptuje wynikający z niej poziom podaży pieniądza • albo: – ustala poziom podaży pieniądza i akceptuje wynikający z niego poziom stopy procentowej • W praktyce operuje się stopami procentowymi i dostarcza odpowiednią ilość pieniądza (pierwsze podejście) – nie jest znany dokładny przebieg popytu na pieniądz 8 Makroekonomia Makroekonomia gospodarki zamkniętej • • • • • • Gospodarka zamknięta i otwarta Popyt konsumpcyjny Popyt inwestycyjny Stopa procentowa Polityka fiskalna Model IS - LM Gospodarka zamknięta • Brak wymiany z zagranicą • Dokonujemy analizy przy założeniu, że nie występuje eksport i import • Y = AD = C + I + G – NT + X – Z • Gospodarka otwarta – jest wymiana z zagranicą Popyt konsumpcyjny • Popyt na dobra i usługi zgłaszany w postaci konsumpcji, czyli: – przez gospodarstwa domowe; – ma na celu wyłącznie doraźne wykorzystanie tych dóbr i usług, aż do ich zużycia. Zmiany konsumpcji autonomicznej • Konsumpcja autonomiczna – niezależna od dochodu • Efekt majątkowy - np. wzrost majątku w wyniku wzrostu cen akcji i/lub zmniejszenie wydatków (niezależnie od dochodu) • Podaż kredytu konsumpcyjnego (ile kredytu i na jakich warunkach oferują banki) • Mechanizmy transmisji zmian na rynkach finansowych na produkcję i zatrudnienie Inne teorie popytu konsumpcyjnego • Teoria dochodu permanentnego (Milton Friedman) • Dochód permanentny – dochód jaki zakładamy, że osiągniemy w długim okresie • Jeśli uważamy, że nadwyżki są przejściowe, to ich nie skonsumujemy tylko zaoszczędzimy na trudniejsze czasy Milton Friedman • Laureat Nagrody Nobla (1976) • Twórca monetaryzmu http://pl.wikipedia.org/wiki/Milton_Friedman „Nie istnieje coś takiego jak darmowe obiady.” „Inflacja jest formą podatku, którą można nałożyć bez ustawy.” „Rządy nie uczą się niczego. Uczą się tylko ludzie.” Inne teorie popytu konsumpcyjnego • Teoria cyklu życia • Ludzie tworzą plan konsumpcji na całe życie (włącznie z tym ile chcą zapisać w testamencie) • W oparciu o przewidywania co do swoich dochodów Inne teorie popytu konsumpcyjnego Dochód faktyczny Emerytura dochód permanentny Kredyt Śmierć Ricardiańska równoważność • Obniżka podatków • Państwo musi wyemitować dodatkowe obligacje • Obligacje będzie trzeba spłacić z podwyżki podatków w przyszłości • Ludzie zaoszczędzą dodatkowe dochody zamiast je wydać (będą oczekiwali podwyżki podatków) Popyt inwestycyjny • Wydatki na inwestycje zgłaszane przy różnych poziomach stopy procentowej • Uchylamy założenie o autonomicznym charakterze • Kapitał trwały (budynki, fabryki, maszyny, urządzenia) Ocena inwestycji • Czy inwestycja będzie bardziej korzystna niż pożyczenie komuś pieniędzy (np. zakup obligacji)? • Czy będziemy w stanie spłacić kredyt? Ocena inwestycji • Np. szkoła wyższa zastanawia się nad budową nowego budynku. • Więcej studentów – wyższe dochody w przyszłości. • Ile warte są te dochody w przyszłości dzisiaj? Przepływy pieniężne Nominalnie +2mln +2mln +2mln Rok 0 Rok 1 Rok 2 Rok 3 itd. - 7mln Wartość bieżąca Rok 0 +2mln /(1+r) Rok 1 - 7mln +2mln/ (1+r)2 Rok 2 +2mln/ (1+r)3 Rok 3 r-stopa procentowa itd. Inwestycje w kapitał obrotowy • Zapasy • Produkcja w toku • Wyroby gotowe • Po co? – Spekulacja (oczekiwanie wzrostu cen) – Motyw transakcyjny i przezornościowy (na wypadek pojawienia się nowych klientów) • Koszt – utracone odsetki Funkcja popytu inwestycyjnego • Ile przedsiębiorstwa przeznaczą na inwestycje w zależności od poziomu stopy procentowej? Stopa procentowa II Popyt inwestycyjny Stopa procentowa i popyt globalny • Spadek stopy procentowej: – Wzrost popytu inwestycyjnego – Tańszy kredyt konsumpcyjny • Efekt tłumienia – Wzrost popytu na pieniądz Stopa procentowa i popyt globalny AD linia 45* AD 1 AD 0 Wzrost konsumpcji i inwestycji Efekt tłumienia Y1 Y2 Y Polityka fiskalna i wypierania Mechanizm wypierania: • Wzrost wydatków państwa, obniżka podatków wzrost popytu globalnego i produkcji wyższy dochód wyższy popyt na pieniądz wzrost stopy procentowej zmniejszenie inwestycji i konsumpcji Wypieranie AD linia 45* AD 1 AD 0 Wzrost wydatków rządowych Wypieranie Y1 Y2 Y Model IS - LM • Po co? Efekt tłumienia i wypierania nie pozwalają przy pomocy linii 45º obserwować dokładnych zmian produkcji/dochodu • Model IS – LM pozwala szukać kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy których gospodarka znajdzie się w równowadze Krzywa IS • Zbiór kombinacji dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w równowadze • Nachylenie ujemne, bo wzrost stopy procentowej powoduje ograniczenie inwestycji i konsumpcji, co prowadzi do spadku produkcji i dochodu Krzywa IS linia 45* AD Y IS r1 r2 Y1 Y2 r – stopa procentowa Krzywa LM • Zbiór kombinacji dochodu i stopy procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w równowadze • Nachylenie dodatnie, bo wzrost dochodu powoduje wzrost popytu na pieniądz i wzrost stopy procentowej Krzywa LM r r LM r2 r1 LL 1 LL 0 zasoby pieniądza Y1 Y2 dochód Równowaga na rynkach dóbr i pieniądza r LM r IS Y dochód Ekspansywna polityka fiskalna • Wzrost wydatków państwa • Finansowany: – podatkami – emisją obligacji • Wzrost popytu globalnego, wzrost dochodu przesunięcie IS w prawo • Nadwyżki popytu na pieniądz „ściągane” z rynku przez emisję obligacji LM bez zmian Ekspansywna polityka fiskalna r LM r1 r IS Y Y1 IS 1 dochód 9 MAKROEKONOMIA Bezrobocie i Inflacja • Ważne pojęcia związane z bezrobociem • Rodzaje bezrobocia • Czynniki wpływające na bezrobocie • • • • • Wprowadzenie do inflacji (pojęcia) Ilościowa teoria pieniądza Inflacja i bezrobocie Koszty inflacji Metody walki z inflacją Pojęcia • Zasoby siły roboczej – wszyscy zatrudnieni – osoby zarejestrowane jako chcące i będące w stanie podjąć pracę • Stopa bezrobocia – odsetek siły roboczej, która: – nie ma pracy – chce i jest w stanie podjąć pracę Zasób i strumienie Bezrobocie Znajdujący pracę Tracący pracę Rodzaje bezrobocia • Frykcyjne – dobrowolne, ludzie szukają innej lepszej pracy • Strukturalne – kwalifikacje nie odpowiadają potrzebom pracodawców (np. górnicy) • Keynesowskie – niedostatek popytu, produkcja niższa od potencjalnej • Klasyczne – płaca utrzymywana powyżej poziomu równowagi Pojęcia 2 • Naturalna stopa bezrobocia – gdy rynek pracy znajduje się w równowadze • Bezrobocie przymusowe – pracownik: – jest gotów zaakceptować rynkowe warunki płacowe – mimo to nie może znaleźć pracy Czynniki wpływające na bezrobocie • Obniżka podatków (narysować) • • • • Inwestycje (pracochłonne, a kapitałochłonne) „Swoi” i „obcy” (związki zawodowe) Efekt zniechęconego pracownika Niedopasowanie kwalifikacji • Wzrost gospodarczy (Prawo Okuna) 1% stopy bezrobocia powyżej naturalnej ~ 3% PKB Inflacja - definicje • Inflacja – wzrost cen • Stopa inflacji – procentowy wzrost cen w danym okresie (np. rok) • Deflacja – spadek cen • Hiperinflacja – bardzo wysoka inflacja – np. Boliwia – rok 1985: 11 000% • Realna podaż pieniądza – M/P – nominalna podaż pieniądza (M) podzielona przez poziom cen (P) – ile jest średnio pieniądza na 1 produkt Stopa inflacji STOPA INFLACJI = WZROST NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA – WZROST REALNEGO POPYTU NA PIENIĄDZ Hipoteza Irvinga Fishera • Realne stopy procentowe „raczej” się nie zmieniają • Wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy wzrost stopy procentowej o 1% http://cepa.newschool.edu/het/profiles/fisher.htm Ilościowa teoria pieniądza • MV=PY • M-nominalna podaż pieniądza • V-szybkość obiegu pieniądza (z jaką pieniądze krążą po gospodarce w wyniku transakcji) • P-poziom cen • Y-dochód Deficyt budżetu a inflacja • Deficyt można finansować na 2 sposoby: – pożyczyć pieniądze poprzez emisję obligacji – dodrukować pieniądz • Podatek inflacyjny Krzywa Phillipsa • W krótkim okresie możemy wybierać pomiędzy: – wysoką inflacją i niskim bezrobociem – niską inflacją i wysokim bezrobociem Stopa inflacji Stopa bezrobocia Długookresowa krzywa Phillipsa • Pionowa ponieważ gospodarka zmierza do produkcji potencjalnej i naturalnej stopy bezrobocia Stopa inflacji Stopa bezrobocia Koszty inflacji • Koszty zdzieranych zelówek (wysiłek wkładany w transakcje zawierane w warunkach inflacji) • Koszty zmienianych jadłospisów (zmiany materiałów informacyjnych, metek, menu, cenników etc.) • Drenaż podatkowy (wpadamy w wyższe progi podatkowe) • Utrudnione planowanie długookresowe Metody walki z inflacją • Polityka dochodowa – próba bezpośredniego oddziaływania na wysokość płac (np. podwyżki nie powinny przekraczać 2% rocznie) • Cel inflacyjny banku centralnego: – stopy procentowe – podaż pieniądza 10 MAKROEKONOMIA Makroekonomia gospodarki otwartej • Bilans płatniczy • Kurs walutowy • Polityka fiskalna i pieniężna w warunkach płynnego kursu walutowego Bilans płatniczy • Zestawienie wszystkich transakcji zawieranych między mieszkańcami danego kraju a zagranicą • • • • Bilans Bilans Bilans Bilans handlowy obrotów bieżących obrotów kapitałowych płatniczy Bilans płatniczy 2 • Bilans handlowy – eksport/import dóbr i usług • Bilans obrotów bieżących – bilans handlowy + inne transakcje bieżące (odsetki, dochody majątkowe – dywidendy, przekazy) • Bilans obrotów kapitałowych – transakcje na aktywach finansowych (obligacje, akcje) • Bilans płatniczy Bilans płatniczy Polski 2000 -43 310 -53 465 156 241 209 706 2001 -21 783 -31 289 170 600 201 889 2002 -20 432 -29 523 190 540 220 063 2003 -17 870 -22 276 237 257 259 533 2004 -39 129 -20 776 297 657 318 433 2005 -14 047 -8 777 310 160 318 937 152 310 -25 -178 3 560 3 151 Rachunek finansowy Zagraniczne inwestycje bezpośrednie 44 605 41 050 12 944 23 340 29 439 16 821 33 818 17 842 32 293 46 534 45 751 24 741 Inwestycje portfelowe - pasywa Udziałowe papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe 14 298 1 885 12 413 4 457 -1 247 5 704 12 585 -2 244 14 829 14 587 -3 274 17 861 39 000 5 642 33 358 48 402 4 193 44 209 1 583 6 816 -6 232 -11 102 7 261 -8 689 3030 -3 030 -1713 1 713 2750 -2 750 4668 -4 668 3985 -3 985 26166 -26 166 Rachunek bieżący Saldo obrotów towarowych Eksport Import Rachunek kapitałowy Saldo błędów i opuszczeń Razem A - D Oficjalne aktywa rezerwowe Kurs walutowy • Cena jednostki waluty obcej wyrażona w walucie krajowej, np.: – USD/PLN 3,20 • Kiedy pieniądz staje się walutą? • Rynek walutowy (spotkanie popytu i podaży na waluty) Realny kurs walutowy Realny kurs walutowy= ( cena towarów krajowych/ cena towarów zagranicznych ) * nominalny kurs walutowy Czynniki wpływające na kurs • Parytet Siły Nabywczej – siła nabywcza, czyli ile możemy kupić za daną kwotę pieniądza – te same towary powinny mieć tą samą cenę w 2 różnych krajach • Parytet stóp procentowych – jeśli 2 lokaty w 2 różnych walutach o różnym oprocentowaniu mają przynieść ten sam dochód, to musi się zmienić kurs walutowy Równowaga wewnętrzna i zewnętrzna • Równowaga wewnętrzna – popyt globalny równy produkcji zapewniającej pełne zatrudnienie • Równowaga zewnętrzna – bilans obrotów bieżących równy zero, czyli np. nie musimy pożyczać żeby finansować import Polityka pieniężna – stały kurs walutowy • Wzrost podaży pieniądza obniżenie stóp procentowych odpływ kapitału zmniejszenie podaży pieniądza • Państwo musi akceptować podaż pieniądza wynikającą z danego poziomu kursu walutowego Polityka fiskalna – stały kurs walutowy • Ekspansywna polityka fiskalna wzrost popytu globalnego wzrasta zapotrzebowanie na pieniądz wzrost stóp procentowych popyt na „lokaty” w danej walucie presja na wzrost kursu walutowego Model Mundella-Fleminga • Stały kurs walutowy (1) – ograniczenie w zmianach stóp procentowych i podaży pieniądza (2) – ograniczona skuteczność polityki fiskalnej (3) http://nobelprize.org/economics/laureates/1999/index.html Płynny kurs walutowy • Ekspansywna polityka fiskalna wzrost stóp procentowych wzrost kursu walutowego spadek eksportu • Wzrost podaży pieniądza spadek stóp procentowych obniżenie się kursu walutowego Pojęcia związane ze zmianami kursu walutowego • rewaluacja • dewaluacja • aprecjacja • deprecjacja 11 MAKROEKONOMIA Wzrost gospodarczy, cykl koniunkturalny • Wzrost gospodarczy • Czynniki wzrostu • Wejście na ścieżkę wzrostu • Teorie cyklu koniunkturalnego Wzrost gospodarczy • Wzrost gospodarczy: – wzrost produkcji – wzrost dochodu • Podstawowa miara: PKB Czynniki wzrostu • Kapitał • Praca – kapitał ludzki – uczenie się przez pracę • Ziemia • Surowce Czynniki wzrostu 2 • Korzyści skali • Wynalazki • Badania i rozwój (patenty, stałe nakłady korporacji) Wejście na ścieżkę wzrostu Produkcja na 1 osobę Utrzymanie technicznego uzbrojenia pracy Oszczędności = Inwestycje Zaklęty krąg ubóstwa Kapitał na 1 osobę Cykl koniunkturalny • Krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu (generalnej tendencji zmian) Produkcja Cykl Trend Czas Teorie cyklu koniunkturalnego • Cykl polityczny • Wahania poziomu zapasów • Realny cykl koniunkturalny (wahania produkcji potencjalnej) • Model mnożnika - akceleratora 12 MAKROEKONOMIA Przewaga komparatywna w handlu międzynarodowym • 2 kraje • 2 produkty • Oba produkty droższe w 1 z krajów (np. dysponuje gorszą technologią, wydajnością siły roboczej, etc.) • Czy mimo tego, że 1 kraj jest w obu dziedzinach „droższy”, kraje mogą prowadzić wymianę? Przewaga komparatywna - przykład Pracochłonność (godziny) magnetowidy koszule Stawka godzinowa Koszt finansowy magnetowid koszula USA Wielka Brytania 30 5 60 6 w USD 6 w GBP 2 180 30 120 12 Koszt alternatywny USA Koszt alternatywny magnetowid koszula Wielka Brytania 6 koszul 10 koszul 1/6 magnetowidu 1/10 magnetowidu Brak wymiany, a specjalizacja Np. Oba kraje mają do dyspozycji 180h pracy Brak wymiany USA magnetowid koszula Wielka Brytania 4 2 12 10 Razem Wielka Brytania 6 0 0 30 Razem 6 22 Specjalizacja pracy USA magnetowid koszula 6 30 Specjalizacja i wymiana Wymiana (8 koszul za magnetowid) USA magnetowid koszula Wielka Brytania 4 2 16 14 Razem Wielka Brytania 4 2 12 10 Razem 6 30 Brak wymiany USA magnetowid koszula 6 22 Przedział kursu walutowego USA w USD 180 30 Wielka Brytania w GBP 120 12 Jeżeli GBP/USD = 1,5 USA Koszt finansowy w USD magnetowid 180 koszula 30 Wielka Brytania w USD 180 18 Jeżeli GBP/USD = 2,5 USA Koszt finansowy w USD magnetowid 180 koszula 30 Wielka Brytania w USD 300 30 Koszt finansowy magnetowid koszula Przedział kursu walutowego Od 180 USD/120 GBP = 1,5 USD za 1 GBP do 30 USD/12 GBP = 2,5 USD za 1 GBP Uzupełnienie 1,2,3 MAKROEKONOMIA 4 – Uzupełnienie wykład 1 • • • • • • Podaż globalna Produkcja potencjalna Krótki i długi okres Model klasyczny Podręczniki Egzamin Podaż globalna • Wszystkie dobra i usługi, które przedsiębiorstwa będą gotowe sprzedać przy danym poziomie cen • W długim okresie P (price) • AS (ang. aggregated supply) AS Produkcja potencjalna • Produkcja, która by była, gdyby w pełni wykorzystano wszystkie czynniki produkcji • Gdy wszystkie rynki są w równowadze • Z upływem lat wartość produkcji potencjalnej wzrasta (edukacja, rozwój technologii) Krótki i długi okres • Nie ma jednej miary czasu typu „1 miesiąc, 1 rok” • Krótki okres, gdy można podjąć działania doraźne rozwiązujące problem (np. utrata pracy - pożyczka, wzrost zamówień – więcej pracowników) • Długi okres, gdy można w pełni dostosować się do nowej sytuacji (np. znalezienie nowej pracy, budowa nowej fabryki) Model klasyczny • Natychmiastowe zachodzenie dostosowań w gospodarce • W zasadzie brak krótkiego okresu • „Niewidzialna ręka” rynku Adama Smitha Podręczniki • „Makroekonomia” D.Begg, S.Fischer, R.Dornbusch (oficjalna wersja ekonomii obowiązująca na egzaminie) • „Ekonomia 2”, P.Samuelson, W.Nordhaus (dobra do zastanowienia) Egzamin • Ustny w sesji • Na ostatnim spotkaniu powtórka (najważniejsze slajdy) • 1-2 pytania z rzeczy najważniejszych • 1 pytanie na 5
