Metodologia bada* empirycznych

Metodologia
badań empirycznych
Paradygmaty, teoria, badania społeczne oraz badania
prawno-empiryczne.
Etyczne i polityczne aspekty badań naukowych
Obserwacja prawidłowości
• Obserwowana prawidłowość, skłania do formułowania tezy, że
mamy do czynienia z wzorcem,
• Niestety dopóki nie jesteśmy w stanie logicznie wyjaśnić tych
prawidłowości, nasz wzorzec może być jedynie wynikiem
szczęśliwego trafu czy zbiegu okoliczności,
• Kategoria logicznych wyjaśnień to jest to co ma dostarczyć nam
teoria;
• Trojaka rola teorii w badaniach naukowych:
1. Unikanie tzw. szczęśliwych przypadków – wiedza dlaczego coś się
dzieje pozwala nam przewidywać czy zadziała to także w
przyszłości,
2. Teorie wyjaśniają zaobserwowane wzorce w sposób dopuszczający
także inne możliwości, (przestępczość częściej wśród młodzieży z
rodzin rozbitych niż pełnych – np. brak nadzoru),
3. Teorie kształtują i ukierunkowują wysiłki badawcze, pokazując,
jakich odkryć można dokonać w wyniku obserwacji empirycznych
(ograniczenie terenu poszukiwań – latarka).
Paradygmaty
– czyli układy odniesienia
• Pradygmaty to swoiste układy odniesienia, które leżą u podstaw
teorii i badań społecznych,
• Wzajemna relacja:
1. Teorie wyjaśniają,
2. Paradygmaty wyznaczają sposoby patrzenia na rzeczywistość,
• Paradygmaty poznawcze same z siebie niczego nie wyjaśniają,
jedynie wskazują logiczne ramy naszego postrzegania
rzeczywistości.
• Jak powinniśmy rozumieć i postrzegać paradygmaty:
• PARADYGAMATY – fundamentalne modele czy układy odniesienia,
których używamy, by uporządkować nasze obserwacje i
rozumowanie.
Paradygmaty
• Różnorodność – zwykle obserwujemy więcej niż jeden sposób
rozumienia zjawisk i procesów nas otaczających,
• Np. ideologia prawa człowieka, konfrontacja na linii Wschód/Zachód.
• Ważne jest uświadomienie każdego badacza, co do tego, że
otaczająca nas rzeczywistość, a zwłaszcza dotyczący jej dyskurs,
zawieszone są w różnych perspektywach poznawczych,
filozoficznych, różnych wzorcach socjalizacji oraz kontekstach
kulturowych i doświadczeniach historycznych,
• Świadomość w tym obszarze pozwala nam na:
1. Zrozumienie na pozór dziwnie wyglądających poglądów i działań
osób funkcjonujących w innym niż my paradygmacie,
2. Może to kazać się przydatne w z zakresie przekraczania własnych
ram badawczych (możliwość odkrycia nowych sposobów
wyjaśnienia i rozumienia rzeczy).
Pradygmaty –
rewolucje naukowe
• Thomas Kuhn (2001) – Struktura rewolucji naukowych,
• Ograniczone pole rewolucyjnych zmian w paradygmatach nauk
społecznych,
• W naukach społecznych różne paradygmaty mogą zyskiwać lub tracić
na swojej popularności, rzadko bywają odrzucane,
• Różnorodność perspektyw w tym układzie jest ogromną zaletą, daje
możliwość uwzględnienia bardzo różnych aspektów życia społecznego,
w zależności od preferowanej wrażliwości danego badacza,
• Każdy wyróżniany paradygmat badań oferuje odmienny sposób
patrzenia na życie społeczne człowieka, uwzględnia inne założenia co
do natury rzeczywistości,
• Co ciekawe, żaden z nich nie może być prawdziwy czy fałszywy, co
najwyżej mogą one być mniej lub bardzie użyteczne.
• Ważniejsza jest świadomość potrzeby znalezienia metody
wykorzystania tak uzyskanych wyników badawczych, a nie arbitralnego
ich wyeliminowania.
Paradygmaty –
mikro i makro teoria
• Mikroteoria – koncentracja na problemach życia społecznego na
poziomie jednostki względnie małych grup. Badania tego typu
często zbliżają się do psychologii, z tym że psychologowie
zajmują się tym co dzieje się wewnątrz człowieka, to badacze
procesów społecznych studiują to, co dzieje się miedzy ludźmi.
• Makroteoria – przedmiotem badań jest całe społeczeństwo
względnie duże jego fragmenty. Perspektywa analizy to złożone
relacje o charakterze międzynarodowym, wzajemne relacje
między głównymi instytucjami społecznymi. Chodzi o
obserwacje dużych zagregowanych bytów społecznych albo
całych społeczeństw i systemów społecznych. (władza, rodzina)
Paradygmaty – przegląd
Wg E.Babbie:
• Wczesny pozytywizm – A.Comte,
• Paradygmat konfliktu,
• Symboliczny interakcjonizm,
• Etnometodologia,
• Funkcjonalizm struktutalny,
• Paradygmaty feministyczne,
Wg J.W.Creswella:
• Postpozytywistyczny,
• Konstruktywistyczny,
• Aktywistyczny,
• Pragmatyczny.
Nasz paradygmat (światopogląd) kształtuje się pod wpływem
dyscypliny naukowej, która się zajmujemy, przekonań naszych
mistrzów i nauczycieli oraz wcześniejszych doświadczeń badawczych
Paradygmaty
Wczesny pozytywizm
• Ewolucja od paradygmatu religijnego (Bóg), przez metafizyczny
(prawo natury) do pozytywizmu (nauka ma zastąpić religię i
metafizykę).
• Wiedza opierająca się o obserwację oraz logikę,
• Zjawiska społeczne można badać i rozumieć w sposób logiczny i
racjonalny. Przestrzeń społeczna może być poznawana na drodze
naukowej podobnej do nauk eksperymentalnych -przyrodniczych.
Konflikt
• Dążenie jednostek lub grup do zdominowania innych lub próby
unikania tych procesów,
• K. Marks – walka klas,
• Kryminologiczne teorie strukturalne,
• Walka grup o przeciwstawnych interesach.
Paradygmaty
Symboliczny interakcjonizm
• Analiza jak uznawane znaczenia i wzorce społeczne są rozwijane w
toku społecznej interakcji,
• Ocena tego jak jednostki wchodzą we wzajemne relacje,
• Wizerunek danej osoby w oczach innych (np. efekt stygmatyzacji,
przestępca=dewiant).
Etnometodologia
• Koncentracja na tym jak ludzie usiłują zrozumieć życie społeczne w
procesie jego przeżywania, tak jak gdyby każdy był badaczem,
• Badania w tym ujęciu to nie tylko analiza działania norm, wartości,
czynników kontroli, ale przede wszystkim tego że ludzie stale
poprzez swoje działania i relacje tworzą rzeczywistość zupełnie
nową (badanie procesów komunikacji - aplauz=przemówienie,
sposób zachowania np. na nietypowe działania jednostki – winda)
Paradygmaty
Funkcjonalizm strukturalny
• Analiza systemów społecznych, polegająca na odkrywaniu funkcji, jakie liczne
elementy społeczeństwa pełnią w całym systemie,
• Analogia do ludzkiego ciała, poszukiwanie funkcji jakie pełnią jego różne
składniki,
• Np. jaką rolę w społeczeństwie pełni policja a jaką przestępcy – E.Durkheim przestępcy i karanie to potwierdzenie wartości chronionych prawem.
Feminizm
• Zwrócenie uwagi na dyskryminacje kobiet, w przestrzeni procesów
społecznych, podkreśla że dotychczasowe doświadczenia wynikały głownie z
dominacji mężczyzn, często wzmacniając dodatkowo nierówności,
• Perspektywa feministyczna bywa używana do analizy problemów związanych
z innymi ograniczeniami badań np. ekologia, ochrona środowiska,
• Dyskryminacja kobiet, np. na Naszym Wydziale
Paradygmaty
Postpozytywistyczny –
• Wypływa z filozofii deterministycznej, według której dane przyczyny
wywołują prawdopodobnie określone wyniki lub skutki,
• Wiedza to przypuszczenia nigdy nie ma prawdy absolutnej,
• Badania to formułowanie twierdzeń, które następnie są uzupełniane lub
odrzucane i zastępowane nowymi lepszymi.
Konstruktywistyczny –
• Badamy głównie poglądy, interpretacje jakie ludzie dokonują w codziennych
interakcjach,
• Poszukiwanie kontekstów, znaczeń kulturowych, historycznych.
Aktywistyczny –
• Osobiste zaangażowanie ma charakter rekrusywny lub dialektyczny i zmierza
do zmian w praktyce. Wskazanie problemu i metod jego rozwiązania.
Badanie naukowe jest czasem włączeniem się w debatę polityczną.
Pragmatyczny –
• Wszelkie możliwe metody i konteksty światopoglądowe
Etyka badań naukowych
• Przy planowaniu badań należy uwzględniać obok aspektów naukowych
i technicznych także problemy organizacyjne, etyczne i polityczne.
• Dobrowolność uczestnictwa w badaniach naukowych, jednakże
czasami pozostaje to w sprzeczności z naukową potrzebą uogólniania
wyników,
• Badania nie mogą szkodzić uczestnikom, zainteresowani musza być w
pełni poinformowani o ryzyku i dobrowolnie je akceptować (zasada
świadomej zgody),
• Anonimowość uczestników/ Poufność danych (sprawa Exxon Valdez),
• Świadome oszukiwanie badanych (eksperyment Asha – linie) –
eksperymenty, problem z samooceną uczestników badań – debriefing
• Kodeksy etyki badań naukowych - Kodeks etyki naukowej.pdf
• Prezentacja wyników pozytywnych i negatywnych, przyznawanie się do
wyników przypadkowych – przecież nie zawsze panujemy nad metodą
Kontrowersje etyczne
• Kłopoty w „kafejce” (Laud Humphreys) –
społeczna struktura sytuacji związanych z
przygodnymi stosunkami
homoseksualnymi. Obserwacja
uczestnicząca.
• Obserwacja posłuszeństwa (Stanley
Miligram) – wykonywanie rozkazów. Uczeń
– kontrolujący, sprawdzenie kojarzenia listy
słów i karanie impulsami elektrycznymi.
Eksperyment badawczy
Polityczne
aspekty badań naukowych
• Polityka i ideologia,
• Obiektywność badań społecznych ?
• Max Weber – Nauka jako zawód i powołanie (1998) – nauki
społeczne jeżeli mają przynosić społeczeństwu korzyść, musi tak jak
inne nauki, być wolna od osobistych wartości wyznawanych przez
różnych uczonych – idealistyczne założenie.
• Wpływanie gremiów politycznych na kierunek badań społecznych?
• Ekspertyzy i opinie prawne na zlecenie zainteresowanych
podmiotów.
• Mimo że zasady prowadzenia działalności naukowej nie mogą
zmusić badaczy do porzucenia osobistych systemów wartości,
intersubiektywny charakter nauki gwarantuje, że nie zostaną uznane
za „naukowe” wyniki będące jedynie projekcją indywidualnych
obciążeń.
Literatura
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
John W.Creswell, Projektowanie badań naukowych. metody jakościowe, ilościowe i mieszane, Kraków 2013;
Earl Babbie, Podstawy badań społecznych, Warszawa 2009 (PWN),
David Silverman, Prowadzenie badań jakościowych, Warszawa 2009 (PWN),
David Silverman, Interpretacja danych jakościowych, Warszawa 2012 (PWN),
Krzysztof Tomasz Konecki, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa 2000 (PWN),
Red. Norman K. Denzim, Yvonna S. Lincoln, Metody badań jakościowych, Tom I i Tom II, Warszawa 2010 (PWN),
Antoni Sułek, Ogród metodologii socjologicznej, Warszawa 2002 (Scholar),
Uwe Flick, Projektowanie badania jakościowego, Warszawa 2012 (PWN),
Tim Rapley, Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów, Warszawa 2010 (PWN),
Graham Gibbs, Analizowanie danych jakościowych, Warszawa 2011 (PWN),
Steinar Kvale, Prowadzenie wywiadów, Warszawa 2011 (PWN),
Stefan Nowak, Metodologia badań społecznych, Warszawa 2010 (PWN),
Emile Durkheim, Zasady metody socjologicznej, Warszawa 1968 (PWN),
Janina Błachut, Problemy związane z pomiarem przestępczości, Wolters Kluwer 2007
T.Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, PWN, Łódź 1957, Tegoż, O pojęciu metody (1957), (w:) Dzieła wszystkie, t. 2, Ossolineum,
Wrocław 1993;
K.Opałek, Problemy metodologiczne nauki prawa, Warszawa 1962;
A.Podgórecki, Socjologia prawa, Warszawa 1962;
P. Feyerabend, Against Method, 3rd ed. 1993 (ostatni reprint w 2009); polskie tłumaczenie: Przeciw metodzie, Wyd. Siedmiogród 2001;
R. Rorty, Obiektywność, relatywizm i prawda, Wyd Aletheia 1999;
R. Rorty, Przygodność, ironia i solidarność, Wyd. W.A.B 2009;
T. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, Wyd Aletheia 2009,
T. Kuhn, Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, tł. i posłowiem opatrzył Stefan Amsterdamski, Warszawa 1985,
PIW;
M. Fucoult, Słowa i rzeczy, Wyd. słowo/obraz terytoria 2005;
J. Derrida, De la grammatologie (O gramatologii, przeł. Bogdan Banasiak, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999), Tegoż, Marges de la
philosophie (Marginesy filozofii, przeł. Adam Dziadek, Janusz Margański, Paweł Pieniążek, Wydawnictwo KR, Warszawa 2002);