Aneks - System Wymiany Informacji - o Różnorodności Biologicznej

Aneks
GLOBALNA STRATEGIA OCHRONY ROŚLIN
A.
1.
Cele
Ostatecznym i długoterminowym celem Globalnej Strategii Ochrony Roślin jest
powstrzymanie aktualnych i ciągłych strat różnorodności roślin.
2.
Strategia ta będzie stanowiła strukturę ułatwiającą harmonię pomiędzy bieżącymi
inicjatywami, których celem jest ochrona roślin, na rzecz identyfikowania luk, w których
wymagane są nowe inicjatywy oraz promowania mobilizacji potrzebnych zasobów.
3.
Strategia ta będzie narzędziem służącym do poszerzania ekosystemowego podejścia
do ochrony i zrównoważonego wykorzystywania różnorodności biologicznej i będzie
ukierunkowana na żywotną rolę roślin w strukturze i funkcjonowaniu systemów
ekologicznych oraz zabezpieczy świadczenie dóbr i usług, których takie systemy mogą
dostarczać.
4.
Strategia ta:
a)
dostarczy również pilotowej próby w ramach Konwencji na rzecz określenia
poziomów docelowych związanych z dalekosiężnymi celami Konwencji;
b)
będzie działała jako środek rozwijania i wdrażania tematycznych
programów pracy Konwencji.
5.
W ramach celu ostatecznego i długoterminowego można będzie zidentyfikować
szereg niżej wymienionych celów składowych:
a)
Zrozumienie i udokumentowanie różnorodności roślin:
i)
Udokumentowanie różnorodności roślin na świecie, w tym jej
wykorzystywanie i rozprzestrzenienie w dzikiej przyrodzie, na
obszarach chronionych i w zbiorach ex situ;
ii)
Monitorowanie stanu i tendencji globalnej różnorodności roślin i jej
ochrony, a także zagrożeń różnorodności roślin oraz zidentyfikowanie
gatunków roślin, ich zbiorowisk oraz związanych z nimi siedlisk
naturalnych i ekosystemów narażonych na ryzyko, w tym rozpatrzenie
„czerwonych list”;
iii)
Opracowanie
zintegrowanego,
interaktywnego
systemu
rozmieszczonego
informacyjnego
w
przestrzeni,
przeznaczonego
do
zarządzania informacją o różnorodności roślin i udostępniania jej;
iv)
Promowanie
badań
w
dziedzinie
różnorodności
genetycznej,
systematyki, taksonomii, ekologii i biologii ochrony roślin oraz jej
zbiorowisk i związanych z nimi siedlisk naturalnych i ekosystemów, a
także społecznych, kulturowych i gospodarczych czynników, które
oddziałują na różnorodność biologiczną, w taki sposób, aby można
było dobrze zrozumieć różnorodność roślin, zarówno w dzikiej
przyrodzie jak i w kontekście ludzkiej działalności oraz korzystać z
niej w celu prowadzenia działalności ochronnej;
b)
Chronienie różnorodności roślin: Usprawnianie długoterminowej ochrony,
gospodarki i odtwarzania różnorodności roślin, zbiorowisk roślin i oraz związanych z nimi
siedlisk naturalnych i ekosystemów, in situ (zarówno w bardziej naturalnych jak i lepiej
zarządzanych środowiskach) oraz, tam gdzie to jest potrzebne, uzupełnianie ex situ środków
in situ, najlepiej w kraju pochodzenia. Strategia ta zwróci specjalną uwagę na ochronę
ważnych światowych obszarów różnorodności roślin i na ochronę gatunków roślin o
bezpośredniej ważności dla społeczności ludzkich;
c)
Korzystanie z różnorodności roślin w sposób zrównoważony:
i)
Wzmocnienie środków służących do kontroli niezrównoważonego
korzystania z zasobów roślin;
ii)
Wspieranie
rozwoju
warunków
życiowych
w
oparciu
o
zrównoważone korzystanie z roślin oraz promowanie uczciwego i
sprawiedliwego podziału korzyści płynących z wykorzystywania
różnorodności roślin;
Promowanie edukacji i świadomości w zakresie różnorodności roślin:
d)
Wyrażanie i uwypuklanie ważności różnorodności roślin, dóbr i usług, których ona dostarcza
oraz potrzeby jej ochrony i zrównoważonego użytkowania, w celu mobilizowania
potrzebnego wsparcia społecznego i politycznego na rzecz jej ochrony i zrównoważonego
użytkowania;
Budowanie potencjału na rzecz ochrony różnorodności roślin:
e)
i)
Powiększanie zasobów kadrowych, potrzebnej infrastruktury fizycznej
i technologicznej oraz wsparcia finansowego potrzebnego w celu
ochrony roślin;
ii)
Powiązanie i zintegrowanie uczestników tego procesu w celu
maksymalizowania działań i potencjalnych synergii wspierających
ochronę roślin.
B.
6.
Uzasadnienie, zakres przedmiotowy i zasady ogólne
Rośliny powszechnie uznaje się za żywotną cześć światowej różnorodności
biologicznej i jako zasoby istotne dla naszej planety. Stosunkowo niewielką liczbę roślin
uprawnych wykorzystuje się na podstawową żywność i włókna, natomiast wiele tysięcy
dzikich roślin posiada wielkie znaczenie i potencjał gospodarczy i kulturowy, zapewniając
żywność, lekarstwa, paliwa, ubrania i ochronę dla wielkich rzesz ludzi na całym świecie.
Rośliny pełnią kluczowa rolę w utrzymywaniu podstawowej równowagi środowiskowej i
stabilności ekosystemów na naszej planecie oraz stanowią ważny komponent siedlisk
naturalnych życia świata zwierzęcego. Dotychczas nie przeprowadzono jeszcze kompletnej
inwentaryzacji roślin świata, ale szacuje się, że ogólna liczba gatunków roślin naczyniowych
może być rzędu 300.000. Przedmiotem szczególnej troski jest fakt, że wiele z nich jest
zagrożonych wyginięciem, przekształceniami siedlisk naturalnych, nadmierną eksploatacją,
inwazyjnymi gatunkami obcymi, zanieczyszczeniami i zmianami klimatu. Ginięcie takich
żywotnych i wielkich ilości różnorodności biologicznej stawia społeczność świata wobec
jednego z największych wyzwań: powstrzymania niszczenia różnorodności roślin, która jest
tak bardzo istotna dla zaspokajania bieżących i przyszłych potrzeb rodzaju ludzkiego.
Globalną Strategię Ochrony Roślin proponuje się w celu zajęcia się tym wyzwaniem. O ile
punktem wyjścia do tej Strategii są działania ochronne, obejmuje ona również aspekty
zrównoważonego użytkowania roślin i podziału płynących z nich korzyści.
7.
Uzasadnienie strategii ogniskującej się na roślinach ma dwa aspekty:
a)
Rośliny są podstawowymi wytwórcami i zapewniają infrastrukturę siedlisk
naturalnych dla wielu ekosystemów;
b)
Określenie znaczących poziomów docelowych jest możliwe ponieważ
naukowe zrozumienie przynajmniej roślin wyższych, chociaż niekompletne, jest lepsze niż
wszystkich pozostałych grup.
8.
Zgodnie z tym, Strategia kieruje się ku Światu Roślinnemu ogniskując się na
roślinach wyższych oraz innych dobrze opisanych grupach takich jak mszaki i paprotniki.
Określenie mierzalnych poziomów docelowych dla tej serii grup taksonomicznych jest
bardziej wiarygodne niż w przypadku wielu grup roślin niższych. Nie oznacza to, że grupy te
nie pełnią ważnych funkcji ekologicznych, czy też, że nie są zagrożone. Jednakże, skuteczne
działania zostaną zrealizowane najlepiej przez skoncentrowanie, przynajmniej w fazie
wstępnej, na osiągalnych wynikach dla znanych grup taksonomicznych. W swoich krajach,
Strony mogą zdecydować o włączeniu niższych grup taksonomicznych.
9.
Niniejsza Strategia stosuje się do genetycznej różnorodności roślin, gatunków i
zbiorowisk roślin oraz związanych z nimi siedlisk naturalnych i ekosystemów.
10.
Strategia może zapewnić ramy działalności na szczeblu globalnym, regionalnym,
krajowym i lokalnym. Globalny wymiar Strategii jest istotny, ponieważ może ona:
a)
Ułatwiać rozwój globalnego porozumienia odnośnie kluczowych celów,
poziomów docelowych i działań;
b)
Wzmacniać możliwość wdrożenia potrzebnych działań ponadkrajowych
(takich jak niektóre programy odzysku);
c)
Optymalizować dostęp do informacji i jej użyteczność;
d)
Być stosowana do ukierunkowania badań na kluczowe zagadnienia
przedmiotowe (takie jak metody ochrony);
e)
Pozwalać na identyfikowanie odpowiednich norm ochrony roślin;
f)
Mobilizować wsparcie dla ważnych w skali globalnej działań (gatunków
globalnie zagrożonych; „centrów różnorodności roślin”; oraz „gorących punktów” („hot
spots”)); oraz
g)
Umożliwiać współpracę pomiędzy podmiotami krajowymi, regionalnymi i
międzynarodowymi.
11.
Globalna Strategia Ochrony Roślin będzie:
a)
Stosować postanowienia Konwencji dotyczące dostępu i podziału korzyści,
w oparciu o Wytyczne Bońskie dotyczące dostępu i podziału korzyści, mając na względzie
uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści płynących z wykorzystywania zasobów
genetycznych oraz pozostając w zgodzie z Traktatem o Genetycznych Zasobach Roślin dla
Wyżywienia i Rolnictwa;
b)
Opierać swoją strukturę na wiedzy, innowacjach i praktykach społeczności
tubylczych i lokalnych, przy uznaniu i angażowaniu osób dysponujących taką wiedzą,
innowacjami i praktykami oraz przyczyniać się do wdrażania Artykułu 8(j) Konwencji;
c)
Stosować podejście ekosystemowe przyjęte na podstawie Konwencji,
uznające interakcje roślin i ich zbiorowisk z innymi komponentami ekosystemów, we
wszystkich skalach oraz ich role w funkcjach i procesach zachodzących w ekosystemach.
Podejście ekosystemowe pociąga za sobą, między innymi, współpracę międzysektorową,
decentralizację zarządzania na odpowiednio niski szczebel, sprawiedliwy podział korzyści
oraz zastosowanie dostosowawczych polityk zarządzania, które mogą poradzić sobie z
niepewnościami i są modyfikowane w świetle doświadczeń i zmieniających się warunków;
d)
Wykorzystywać środki ochronne in situ jako pierwszorzędowe podejście do
ochrony, uzupełniając je, tam gdzie to potrzebne, środkami ex situ. Strategia niesie w sobie
możliwość wykorzystywania powiązań pomiędzy środkami ochronnymi in situ i ex situ, w
tym programami odnowy.
e)
Przyjmować podejście muiltidyscyplinarne, które uwzględnia zagadnienia
naukowe, społeczne i ekonomiczne;
f)
Wzmacniać inicjatywy dotyczące inwentaryzacji krajowej.
C. Poziomy docelowe
12.
Globalne poziomy docelowe dla roku 2010
1
są następujące, a ich warunki i
uzasadnienie techniczne zawarto w Aneksie do niniejszej Strategii:
a)
Zrozumienie i dokumentowanie różnorodności roślin:
i)
Szeroko dostępna robocza lista znanych gatunków roślin, jako krok
naprzód ku kompletnej florze świata;
Rok 2010 przyjęto jako termin zsynchronizowania Strategii z Planem Strategicznym Konwencji (patrz
decyzja VI/26)
1
ii)
Wstępna ocena stanu ochrony wszystkich znanych gatunków roślin,
na szczeblu krajowym, regionalnym i międzynarodowym;
iii)
Opracowanie
modeli
z
protokołami
dotyczącymi
ochrony
i
zrównoważonego użytkowania roślin, w oparciu o badania naukowe i
doświadczenie praktyczne;
b)
Ochrona różnorodności roślin:
iv)
Objęcie skuteczną ochroną co najmniej 10 procent każdego z
regionów ekologicznych na świecie;
v)
Zapewnienie
ochrony
50
procent
najważniejszych
obszarów
różnorodności roślin;
vi)
Gospodarowanie co najmniej 30 procentami gruntów produkcyjnych
spójnie z zasadami ochrony różnorodności roślin;
vii) Objęcie
ochroną
in
situ
60
procent
światowych
gatunków
zagrożonych;
viii) Objęcie programami odzysku i odtwarzania 60 procent zagrożonych
gatunków roślin w dostępnych zbiorach ex situ, w tym 10 procent z
nich w kraju ich pochodzenia;
ix)
Objęcie ochroną 70 procent różnorodności genetycznej zbiorów i
innych roślin wartościowych pod względem społeczno-gospodarczym
oraz utrzymywanie związanej z tym wiedzy tubylczej i lokalnej;
x)
Przygotowanie planów gospodarowania dla co najmniej 100
głównych
gatunków
obcych
zagrażających
roślinom,
ich
zbiorowiskom oraz związanym z nimi siedliskom naturalnym i
ekosystemom;
c)
Korzystanie z różnorodności roślin w sposób zrównoważony:
xi)
Zlikwidowanie
zagrożenia
gatunków
dzikiej
flory
handlem
międzynarodowym;
xii) 30 procent produktów roślinnych powinno pochodzić ze źródeł
zarządzanych w sposób zrównoważony;
xiii) Powstrzymanie spadku zasobów roślin i związanej z nimi tubylczej i
lokalnej wiedzy, innowacji i praktyk wspierających zrównoważone
warunki życia oraz lokalne bezpieczeństwo żywności i opiekę
zdrowotną;
d)
Promowanie edukacji i świadomości w zakresie różnorodności roślin:
xiv) Włączenie zagadnienia wagi różnorodności roślin i potrzeby jej
ochrony
do
programów
komunikacyjnych,
edukacyjnych
i
podnoszenia świadomości społeczeństwa;
e)
Budowanie potencjału na rzecz ochrony różnorodności roślin:
xv)
Zwiększenie liczby przeszkolonych ludzi pracujących przy odnośnych
urządzeniach ochrony roślin, zgodnie z potrzebami krajowymi, w celu
osiągnięcia poziomów docelowych zawartych w niniejszej Strategii;
xvi) Utworzenie lub wzmocnienie sieci służących działaniom w dziedzinie
ochrony
roślin
na
szczeblu
krajowym,
regionalnym
i
międzynarodowym.
13.
Powyższe poziomy docelowe stanowią ramową strukturę dla formułowania polityki
oraz podstawy dla procesu monitorowania. Krajowe poziomy docelowe opracowane w
ramach tej struktury mogą różnić się w poszczególnych krajach, zgodnie z krajowymi
priorytetami i możliwościami oraz uwzględnieniem różnic w różnorodności roślin.
D.
14.
Strategia jako struktura ramowa
Strategia nie ma być jedynie „programem pracy” podobnym do istniejących
tematycznych i przekrojowych programów pracy prowadzonych na podstawie Konwencji.
Dlatego też, nie zawiera ona opisu szczegółowych rodzajów działalności, oczekiwanych
wyników itp. Zawiera natomiast ramową strukturę rozumianą jako określenie poziomów
docelowych zorientowanych na wyniki (różniących się jednak od „procesowych” poziomów
docelowych stosowanych dotychczas w ramach konwencji). Przewiduje się, że w ramach
owej struktury jest możliwe wdrożenie działań potrzebnych do osiągnięcia owych poziomów
docelowych. W wielu przypadkach, działania już prowadzi się, lub zapowiada się je w
istniejących inicjatywach. Obejmują one:
a)
Działania, których celem jest ochrona roślin w ramach krajowych strategii i
planów działania dotyczących różnorodności biologicznej oraz odnośnych sektorowych i
międzysektorowych planów, programów i polityk. W tym względzie, celowe jest, aby Strony
i Rządy doniosły o wcieleniu Strategii do swoich planów, programów i polityk;
b)
Odpowiednie działania w ramach istniejących odnośnych inicjatyw, a w
szczególności: Planu Strategicznego i prace Komitetu do spraw Roślin Konwencji o
międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych
wyginięciem
(CITES);
Międzynarodowej
Konwencji
o
Ochronie
Roślin
(IPPC);
Międzynarodowego Traktatu w sprawie Zasobów Genetycznych Roślin Organizacji Narodów
Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa; Konwencji Berneńskiej o ochronie dzikiej
fauny i flory europejskiej i ich siedlisk naturalnych; Globalnego Planu Działania FAO na
rzecz Zasobów Genetycznych Roślin dla Wyżywienia i Rolnictwa; Programu „Człowiek i
Środowisko” Organizacji Narodów Zjednoczonych d/s Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO);
Globalnej Strategii dotyczącej inwazyjnych gatunków obcych Globalnego Programu
dotyczącego Gatunków Inwazyjnych (Global Invasive Species Programme - GISP); programu
ochrony roślin Komisji do spraw Przetrwania Gatunków IUCN; Międzynarodowej Agendy
dotyczącej Ogrodów Botanicznych pod Ochroną (International Agenda for Botanic Gardens
in Conservation); działań Międzynarodowego Stowarzyszenia Ogrodów Botanicznych;
programu WWF-UNESCO „Ludzie i Rośliny”; oraz regionalnych strategii takich jak
Europejska Strategia Ochrony Roślin Rady Europy i Planta Europa; oraz
c)
Odpowiednie działania w ramach programów pracy Konwencji o
różnorodności biologicznej, w tym takie, które dotyczą różnorodności biologicznej w
rolnictwie, różnorodności biologicznej w leśnictwie, różnorodności biologicznej wód
śródlądowych, różnorodności biologicznej morza i wybrzeży morskich oraz obszarów
suchych i półsuchych, jak również działania obejmujące zagadnienia przekrojowe, takie jak
dostęp i podział korzyści, zrównoważone użytkowanie, wskaźniki, gatunki obce, Globalna
Inicjatywa Taksonomiczna i zagadnienia związane z Artykułem 8(j).
15.
Strategia wraz ze swoimi 16 poziomami docelowymi jest pomyślana jako określenie
ram dla twórców polityki i opinii społecznej oraz katalizator reform potrzebnych w celu
realizowania ochrony roślin. Jasne, stabilne, długoterminowe poziomy docelowe, które
przyjmuje społeczność międzynarodowa mogą dopomóc w kształtowaniu oczekiwań i
tworzeniu warunków, w których wszystkie uczestniczące strony - Rządy, sektor prywatny,
czy społeczeństwo obywatelskie - pokładają ufność w opracowaniu rozwiązań mających na
celu zwalczanie zagrożeń dla różnorodności roślin. Po to, by społeczeństwo powszechnie
rozumiało owe poziomy docelowe oraz by one doń przemawiały, należy zapewnić ich
prostotę i bezpośredniość. Należy je rozumieć jako bardziej odczuwalne w brzmieniu, aniżeli
formalne. Chcąc utrzymać liczbę tych wartości docelowych możliwą do zarządzania nią,
należy je ukierunkować na serie działań rozumianych jako strategiczne, nie zaś nastawione na
wszechstronność. Wartości docelowe mogą podlegać przeglądom i stosownym zmianom w
miarę pojawiania się nowych dowodów naukowych w ważnych dziedzinach różnorodności
roślin, zagrożeń dla tej różnorodności oraz głównych gatunków obcych, które zagrażają
roślinom, zbiorowiskom roślin i związanym z nimi siedliskom naturalnym i ekosystemom.
E.
16.
Dalsze prace potrzebne w celu opracowania i wdrażania Strategii
Na szczeblu międzynarodowym, ogólnokrajowym i wewnątrzkrajowym trzeba
będzie dysponować środkami potrzebnymi do wdrażania Strategii. Będzie tu mieścić się
opracowanie krajowych poziomów docelowych oraz ich wcielenie do odnośnych planów,
programów i inicjatyw, w tym krajowych strategii i planów działania w dziedzinie
różnorodności biologicznej. Poszczególne krajowe poziomy docelowe w różnych krajach
będą różnić się pomiędzy sobą według różnic w poziomach różnorodności roślin i krajowych
priorytetach. Wielostronne i dwustronne agencje finansujące powinny rozważyć przyjęcie
polityk i procedur mających na celu zapewnienie, aby ich działalność finansująca wspierała
niniejszą Strategię i jej poziomy docelowe oraz nie była z nimi sprzeczna.
17.
W przypadku każdej wartości docelowej, może zaistnieć potrzeba wyjaśnienia
przedmiotowego zakresu działań oraz opracowania wartości podrzędnych lub celów
etapowych (milestones). W celu monitorowania postępu w realizacji poziomów docelowych,
może zaistnieć potrzeba opracowania danych bazoliniowych i zestawu wskaźników. Można
by to oprzeć na odnośnych krajowych i międzynarodowych zestawach danych (takich jak
„czerwone listy”) oraz pełnym wykorzystaniu mechanizmu Systemu Wymiany Informacji.
18.
Można opracować regionalne komponenty Strategii, ewentualnie z wykorzystaniem
podejścia biologiczno-geograficznego.
19.
Oprócz Stron Konwencji, zaprojektowanie, opracowanie i wdrożenie Strategii
powinno obejmować jeszcze szereg uczestników, a w tym:
a)
Inicjatywy międzynarodowe (np. organizacje międzyrządowe, agencje
Organizacji Narodów Zjednoczonych, wielostronne agencje pomocowe);
b)
Organizacje ochronne i badawcze (w tym organy zarządzające obszarami
chronionymi, ogrody botaniczne, banki genów, uniwersytety, instytuty badawcze, organizacje
pozarządowe i sieci organizacji pozarządowych);
c)
Społeczności i główne grupy społeczne (w tym społeczności tubylcze i
lokalne, rolników, kobiety, młodzież);
20.
d)
Organizacje rządowe (centralne, regionalne i lokalne);
e)
Sektor prywatny.
W celu promowania wdrażania Strategii i ułatwiania współpracy pomiędzy tyki
inicjatywami, Sekretarz Wykonawczy będzie współdziałał z uczestnikami tego procesu. W
celu zapewnienia pełnej współpracy, uczestnicy wymienieni w wyżej w paragrafie 19
powinni reprezentować nie tylko regiony geograficzne Organizacji Narodów Zjednoczonych
ale także regiony biologiczno-geograficzne. Celem owego współdziałania powinno być
unikanie podwójnych działań, promowanie współpracy i synergii pomiędzy istniejącymi
inicjatywami oraz ułatwianie analizy stanu, tendencji i skuteczności różnych środków
ochrony i zrównoważonego wykorzystywania różnorodności roślin. Można również
rozpatrzyć utworzenie elastycznego mechanizmu współpracy.